Mga Batan-on Nangutana . . .

Tabi—Unsay Daotan Niana?

“Sila [mga tin-edyer] . . . nagapalabay sa ilang panahon nga nagaestambay sa mga lugar nga nagatabi.”—Socrates, c. 400 W.K.P.

‘NAKABATI ka ba sa labing bag-ong balita?’ ‘Nasayod kag unsa?’ ‘Hulat lang hangtod nga madunggan mo kini!’ ‘Makatago ka bag sekreto?’ Kini maoy kasagarang mga pasiuna sa pagpasag pribado, makapaikag, o bisan makapahinam nga balita bahin sa uban—usa ka batasan nga kasagaran nailhang pagtabi.

Sama sa adlaw ni Socrates, ang mga batan-on ilabina mahilig sa batasan, ug ang mga tigdukiduki nagatawag sa tabi nga tibuok-yutang katingalahan nga dili mopilig rasa, edad, ug kultura. Aw, sumala sa Journal of Communication, bisan ang gagmayng mga bata motabi, “halos gikan sa panahon nga sila makasulti ug makasugod sa pag-ila sa uban.”

Ang tabi maoy usa ka batasan sa babaye lamang, husto ba? Sayop! Ang mga tigdukiduki si Levin ug Arluke nagtuki sa mga kabildohay sa usa ka grupo sa lalaki ug babayeng mga estudyante sa kolehiyo. Ang resulta? Ang mga lalaki napamatud-ang mahilig sa tabi sama ra sa mga babaye!

Nan, ngano bang kita madani kaayo sa pagtabi? May maayo bang katarongan nga magbantay niini?

Tabi—Maayo, Daotan, ug Ngil-ad

Ang tabi maoy wayhinungdang sultisulti. Sa walay sipyat, hinunoa, kini nahasentro, dili sa mga butang, kondili sa mga kahuyangan, mga kapakyasan, mga kadaotan, ug mga kaalaotan sa mga tawo. Ang maong sultisulti dili gayod kay daotan o daotag tuyo. Kon buot sabton, kinaiya sa tawo nga maikag sa ubang tawo. Ang Bibliya nagaawhag gani kanato nga ‘magbantay, dili sa kaugalingon natong kaayohan, kondili sa kaayohan usab sa uban.’—Filipos 2:4.

Nan, kon maayong pagkontrolar ang tabi mahimong pagbayloay lamag mapuslanong impormasyon. Pananglitan, sa unsang paagi mahibalo ka nga si Gng. Jones nagsakit ug nagkinahanglag tabang sa iyang pagpamalit, nga ang imong amigong si John naguol tungod kay nawad-an sa iyang tapos-eskuyla nga trabaho, o nga ang imong silingang si Sally mobalhin diay? Pinaagig pormal nga pagpahibalo? Dili, kasagaran gayod, kining mga butanga masayran pinaagi sa dili-pormal nga estorya—tabi, kon gusto nimo.

Ang orihinal Gregong pulong nga gigamit sa Bibliya alang sa “mga tabian” naggikan sa usa ka berbo nga nagpasabot nga “mag-awas sa mga pulong.” (1 Timoteo 5:13; A Greek-English Lexicon, ni Liddell ug Scott) Kita gipahinumdoman sa mga pulong sa Proverbio 10:19: “Sa kadagaya sa mga pulong sa walay pakyas anaa ang paglapas, apan ang usang nagapugong sa iyang mga ngabil nagalihok nga maalamon.” Ang bulawanong lagda sa pag-estoryahay nagkahulogang paghunahuna sa dili ka pa mosulti!

Ang linya tali sa dili-makadaot ug sa daotang tabi mahimong nipis nga peligroso. Ang pagpahibalo nga ‘si John wala na magtrabaho sa tindahan’ mahimong mubo rang paglukso gikan sa pagdugang nga ‘si John daw dili makadugay sa usa ka trabaho’—usa ka pagduladula sa pagpakaulaw! Bisan ang mga tinguha nga mosulti sa butang maayo bahin sa usa ka tawo kadaghanan matuis. Ang pamulong, ‘Si Judy ang labing utokang estudyante sa klase,’ daling masundan, ‘Apan nakamatikod ka ba sa iyang sininaan?’ Ug kasagaran kaayo, ang tabi mahimong laktud nga ngil-ad, ang palaumagian sa pagpasag mapasipalahong kabakakan ug mga hungihong bahin sa lain.

Negatibong Tabi—Kon Nganong Mahitabo

Nan, nganong ang tabi kadaghanan mahilig sa negatibo? Sa usa ka butang, ‘ang kasingkasing malimbongon,’ ug ang negatibong sultisulti kadaghanan nagatagbaw sa hakog emosyonal nga mga panginahanglan.—Jeremias 17:9.

“Mobati ka nga importante kon may nasayran ka nga wala hisayri sa uban,” miangkon ang batan-ong si Connie. Ug kadaghanan kaayo nga ang maong “butang” dili anindot nga impormasyon bahin sa laing tawo. Ang uban daw mobati nga ang pagpasiugda sa mga depekto ug mga sayop sa uban magtago sa ilang kaugalingong mga depekto. Alang pa sa uban, ang tabi maoy usa ka himan aron ipasiugda ang ilang kaugalingong kabantog. Maningkamot sila nga masayod aron sila ang unang makasulti sa uban. Aron mapahimuslan kining kadiyut nga gutlo nga mainila, ilang ibutyag ang sekreto sa ilang suod nga higala. Hinumdomi, ang tawong mosulti kanimo bahin sa uban kasagarang mosulti bahin kanimo ngadto sa uban.

Ang tabi magamit nga sayong paagi aron ipahungaw ang kasuko, kasakit, ug pangabugho. Ang uban modangop gani sa pagmugnag kabakakan aron sakiton ang lain nga ilang gikayugtan. (Itandi ang Proverbio 26:28.) Busa, ang usa ka babaye mipakaylap sa hungihong nga mabdos ang usa ka kauban sa klase—lagmit kay ang kauban sa klase nakigdeyt sa usa ka lalaki nga nagustohan usab niya.

Kadaghanan, ang negatibong tabi mosangpot dili kaayo tungod sa pagdaot kay sa tungod sa pagkadili-maghunahuna. Miangkon ang usa ka tin-edyer: “Usahay makaamgo ako nga ang akong igasulti lagmit dili 100% tinuod, apan kini halos sama sa pagkagiyan. Mosulti akog mga butang sa dili pa ako makapugong sa akong kaugalingon—ug subsob kanang tanan mosumbalik kanako sa ulahi.”

Negatibong Tabi—Duhag-Sulab nga Espada

Bisan kon unsa man ang panukmod niini, ang negatibong tabi maoy duhag-sulab nga espada. Sa usa ka bahin, makapahinabo kinig dili-mamaayong kadaot sa ngalan ug dungog sa laing tawo. Sumala sa giingon sa ’Teen nga magasin: “Kon ikaw motabi bahin sa ubang tawo, mosaway, motug-an sa mga sekreto, mopasobra o bisan mamakak sa laktud, lagmit gipameligro o gidaot nimo ang mga relasyon—ug lagmit mababagan ang pagkaugmad usab sa bag-ong mga panaghigala.” O sumala sa pagpahayag niini sa Bibliya: “Ang usang magatabon sa kalapasan nagapangita ug gugma, ug siya nga magabutyag sa usa ka butang nagapabulag sa mga sinati sa usag usa.”—Proverbio 17:9; itandi ang Proverbio 16:28.

Sa laing bahin, ang tabi mahimong mosumbalik usab ug makadaot sa tabian. Inay makadanig mga tigpatalinghog, ang tabi makapasanay sa kawalay-pagsalig. “Walay usa nga nagatabi ang masaligan sa usa ka tinago,” matud sa Proverbio 11:13. (Today’s English Version) Ug ang usang gitabi tinong masubo kon masayran niyang ang usa ka tinagong butang gibutyag o ang usa ka sayop gisibya. “Ang tabi nagapatungha sa kasuko ingon nga ang hanging amihan tinong nagadalag ulan,” matud sa Proverbio 25:23.—TEV.

Ang usang magasulting makatamay sa uban mameligro usab nga magdaot sa iyang relasyon sa Diyos. Subsob nga ang wayhinungdang sultisulti motumbas sa pagpakaulaw. Ug si Jehova makig-uban lamang sa usa kinsa “wala makapakaulaw pinaagi sa iyang dila. Sa iyang higala siya wala makabuhat ug daotan.” (Salmo 15:1, 3) Hinunoa, kon isabwag nato ang waypasukaranang hungihong, basin kita mahimong konsabo sa usa ka bakak—butang nga ginadumtan ni Jehova nga Diyos.—Proverbio 6:16, 17.

Paglikay sa Lit-ag sa Tabi

Hapit imposible nga mohunong sa paghisgot sa ubang tawo—labing menos sa bug-os. Apan daghang suliran ang mapugngan kon ipadapat ang bulawanong lagda: “Busa, ang tanang butang buot ninyong buhaton sa mga tawo kaninyo, buhata usab ngadto kanila.”—Mateo 7:12.

Kini nagkahulogang dili mamati sa makadaot nga tabi! “Sa usang madani pinaagi sa iyang mga ngabil ayaw pagpakig-uban,” nagatambag ang Bibliya. (Proverbio 20:19) Kon mamati ka sa makadaot nga sultisulti, ikaw nagakonsentir niana. Sumala sa pagpahayag niini sa usa ka batan-ong babaye nga ginganlag si Rosalyn: ‘Ang mga tawo nga mamatig tabi nagadasig lamang sa mga tabian.’ Gawas pa, anaa kanunay ang purohan nga imong hikaplagang ang ‘laming tipik sa kasayoran’ makadani kaayo nga dili nimo ikatago ug mahimong bahin sa makadaot nga kutay sa pakaulaw.

Busa sulayi ang pagputol sa negatibong sultisulti. Kini wala gayod magpasabot nga magsermon ka bahin sa mga kadaotan sa makadaot nga tabi. Apan makasulay ka sa pag-ilis sa ulohan, nga ipasimang ang estorya sa bag-ong direksiyon, o mosultig butang dalayegon bahin sa tawong gihisgotan. Kon mopadayon ang makadaot nga sultisulti, isipa kanang imong ilhanan sa pagpanabi gikan sa estoryahay.

Oo, ang usa ka butang mahimong tinuod—nga walay paghisgot sa pagkakahimut-anan ug kulbahinam, apan kinahanglan ba gayod nga kini isulti? Makapasilo kaha kini, makadaot sa dungog, makainsulto, o makapakaulaw? Isulti kaha nimo kana sa atubangan sa tawo? Unsay imong bation kon may mosulti niana bahin kanimo? “Ang dila sa mga maalamon nagabuhat ug maayo sa kahibalo,” matud sa Proverbio 15:2, “apan ang baba sa mga buangbuang nagapagawas sa kabuangan.”

Busa pugngi ang imong baba. Giingon nga ang bantogang mga kaisipan nagahisgot sa mga ideya, ang kasarangang mga kaisipan nagahisgot sa mga butang, ug ang gagmayng mga kaisipan nagahisgot sa mga tawo! Pauswaga ang imong pakig-estorya. Adunay daghang butang—apil ang espirituwal nga mga butang—nga makataganag labi pang maayong butang kaestoryahan kay sa wayhinungdan, makadaot nga tabi.a

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 18]

Ang tabian gusto kanunay nga masentro sa pagtagad

[Letrato sa panid 19]

Kon mamati ka sa makadaot nga sultisulti, ikaw nagakonsentir niana