Kalit nga Katalagman!—Giunsa Nila Pagsagubang?
SA DIHANG ang Bagyong Hugo mihaguros sa Guadeloupe sa Sabado, Septiyembre 16, 1989, ang gabii daw walay kataposan. “USA KA GABII SA MANGIL-AD NGA HITABO” maoy pagtawag niadto. Sunod, ang Montserrat gihasi sa 230 ka kilometro-por-ora nga hangin. Kapin sa 20 ang namatay niining mga isla sa Caribeano.
Nagpadayon sa iyang pag-atake, gimakmak ni Hugo ang Leeward Islands sa St. Kitts ug Nevis. Sa pagkasunod gabii gipayhag ang U.S. Virgin Islands sa St. Croix ug St. Thomas. Ang kalumpagan nga gibilin diha sa St. Croix halos dili katuohan. Nagpadayon, sa pagkaudto sa Lunes gipatag sa bagyo ang amihanan-sidlakang bahin sa Puerto Rico, ilabinang gibungkag ang gamayng mga isla sa Vieques ug Culebra.
Nakabaton ug dugang puwersa ibabaw sa tubig, si Hugo nanukad alang sa laing pag-atake sa gabii. Sa hapit nang magtungang gabii sa Huwebes, nga may hangin nga 220 kilometros por ora, gilambalamba sa dakong bagyo ang baybayon sa South Carolina sa Tinipong Bansa. Kini nakahampas ug kalaglagan nga kapin sa 160 ka kilometrong gisangkaron gikan sa habagatan sa Charleston saylo pa sa Myrtle Beach. Ang malaglagong pagbatibati niini nagpadayon diha sa isla nga kapin sa 320 ka kilometros, giputol ang mga poste sa koryente ug gisanapan ang tag-as nga mga kahoyng oak hangtod sa halayong Charlotte, North Carolina.
Ginatos ka libo ang mihawa gikan sa mga dapit sa baybay ug busa naluwas sa dihang ang hangin ug ang 5 ka metros nga balod mibanlas sa daghang mga balay ug nakaguba ug ginatos pa. Sa literal tinagpulo ka libong mga balay ug ubang mga tinukod ang nangaguba.
Ang kagun-oban kinahanglang makita aron katuohan—ang mga barko natumpi samag mga dulaan hangtod sa unom ka gitas-on, ang balas napundo sa giladmon nga usa ka metro diha sa mga karsada, ang dagkong mga kahoy nangatumba diha sa mga balay, ang mga atop dunay dagkong mga buho nga daw gilungagan sa higanteng mga kamot. ‘Ang akong anak nga lalaki namuhi ug hiniktang manok aron ikabaligya,’ mitaho ang usa ka babaye. ‘iyang gigaid kining tanan aron sila dili mapalid, ug ang kadaghanan kanila wala mapalid. Apan nangaharos ang ilang mga balhibo.’
Bisan pa, tungod kay gipamatian man ang mga pasidaan, duolan sa 26 ka tawo lamang sa Tinipong Bansa ang namatay sa panahon sa bagyo, ug pipila pa niana diha sa Caribeano. Sa laing bahin, ang ekonomikanhong kapildihan dako kaayo, nga mikabat ug libo-libo ka milyong dolyares. Ang pamalaod sa kagamhanang U.S. human sa bagyo mihatag ug inisyal nga $1.1 ka libo ka milyon alang sa emerhensiya nga tabang sa mga biktima sa Hugo, ang labing dakong hinabang sa katalagman nga naaprobahan sukad. Kana nga rekord, hinunoa, nalupigan.
Labi Pang Dako Kalit nga Kagun-oban
Sa Oktubre 17, human sa usa ka bulan nga mitugpa si Hugo sa yuta, ang amihanang California nauyog sa usa ka linog nga may sukod nga 7.1 sa Richter scale. Ang mga taytayan nangahagsa, ang mga tinukod nahugno, ug libo-libo nanagan nga nagsinggit gikan sa ilang mga balay o wala makalihok tungod sa kalisang sa dihang ang yuta milukot ug mikurog sulod sa 15 o kapin pang mga segundo. Kapin sa usa ka gatos ka libong mga balay ang naguba, ug gikan sa ginatos ngadto sa libo-libo ang nangalumpag. Sa milabay ang semana nga naglinog, duolan sa napulo ka libong mga molupyo sa Santa Cruz County dili gihapon makamaneho paingon sa ilang mga balay tungod sa mga mga yuta nga midahili nga nakababag sa mga dalan.
Ang kamatayon ug kalumpagan mas grabe pa unta kon wala pa mosunod ang mga magtutukod sa mga balaod nga nagsugo sa paghimo sa mga pagpanukod nga makabarog sa linog. Ang 1988 nga linog sa Armenia, pananglitan, dili kaayo kusog apan nakapatay ug 25,000 ka tawo. Apan, ubos sa 70 ang nangamatay sa linog sa California, ang kadaghanan kanila namatay sa dihang ang unang andanang dalan nga usa ka milya ang gitas-on nga seksiyon sa haywey Interstate 880 mihagsa sa mga sakyanan diha sa ikaduhang andana nga dalan.
Wala pa mahitabo sukad sa kasaysayan sa U.S. nga dako kaayong kapildihan ang gipahinabo sa usa ka kinaiyanhong katalagman. Sa pagkasunod semana, ang pamalaod sa kagamhanan mihatag ug kapin sa tulo ka libo ka milyong dolyares nga hinabang. Apan, dugang pa ang gikinahanglan aron sa pagtukod ug balik. Ang presidente sa Personal Insurance Federation of California miingon nga ang total nga kadaot nga gibanabana alang sa linog nga diyes mil milyones dolyares “igo-igo na.”
Pahinumdom sa Pangunang mga Panginahanglan
Ang usa ka tawo diha sa lagwerta sa residensiyal nga seksiyon sa Charleston human sa pila ka adlaw nga mihadyong si Hugo. Samtang milabay ang nagsakay nga trabahante sa pagtabang, ang tawo nangutana: “Duna ka bay usa ka basong tubig?” Wala makaamgo dayon ang trabahante nga ang tawo wala gayoy tubig nga mainom!
Kapin sa 1,900 ka tuig kanhi, si apostol Pedro naghisgot bahin sa usa ka pangunang kinahanglanon sa mga tawo nga nahiagom niining masulayong kahimtang. “Ang kataposan niining tanang mga butang haduol na,” siya miingon. “Labaw sa tanan, pagbaton ug mainit nga gugma alang sa usa ug usa.” (1 Pedro 4:7, 8) Ang kataposan sa enterong Hudiyohanong sistema sa mga butang duol na sa dihang gisulat ni Pedro kadtong mga pulonga. Ang kataposan miabot sa pipila ka tuig sa ulahi, sa 70 K.P., sa dihang gilumpag sa Romanhong mga sundalo ang Jerusalem. Apan, ang mga Kristohanon nahatagan na ug ilhanan, ug sila namati niini ug mikalagiw ngadto sa kabukiran tabok sa Suba sa Jordan duol sa lungsod sa Pella.—Lucas 21:20-22.
Handurawa ang kahimtang samtang tingali ang libo-libong mga Kristohanon miabot niadtong bukirong lugar. Tingali sila walay balay o ubang pangunang mga panginahanglan apan nagtukod ug temporaryong mga puy-anan. Dihay kanihit ug mga kalisod. (Mateo 24:16-20) Unsa ang ilabinang gikinahanglan niadtong masulayong panahon? “Mainit nga gugma alang sa usa ug usa,” miingon si Pedro. Oo, ang pagtabang sa usa nga makasagubang.
Ang mao bang espiritu sa pagkamatinabangon ug gugma napasundayag human sa dili pa dugay nga kalumpagan nga gipahinabo ni Hugo ug sa linog?
Pagsagubang sa Kagun-oban ni Hugo
Diha sa St. Croix, ang mga nangaluwas sa Hugo nagpangomostahay sa usa ug usa sa mga gakos sa kalipay ug kahupayan, malipayon nga nangabuhi. Wala magdugay ang dakong mga paningkamot sa pagtabang gisugdan, mitagana sa mga biktima ug puy-anan ug pagkaon. Apan, ang uban nagpahimulos nga makagansiya gikan sa kaalaotan sa mga biktima. Ang mga negosyante nagpataas sa mga prisyo. Pananglitan, ang usa ka putos nga yelo nga sa naandan ginabaligya ug 79 sentabos gibaligya sa kantidad nga $10. Dihay mga panglungkab. Apan sa katibuk-an kining walay puangod nga mga buhat nalandongan sa daghang mga buhat sa tawhanong kalulot ug kahangawa. Ilabinang dalayegon ang mga taho mahitungod sa mga hinabang nga gihimo sa mga Saksi ni Jehova.
Bisan sa wala pa mohampak si Hugo, giduaw sa Kristohanong mga ansiano kadtong nagpuyo sa dili kaayo lig-on nga mga balay ug giawhag sila sa pagbalhin ngadto sa lig-ong pagkatukod nga mga Kingdom Hall o ngadto sa luwas nga mga balay sa ilang Kristohanong mga igsoon. Ang Kingdom Hall sa Summerville, sa South Carolina, gidangpan sa kapin sa 50 ka tawo sa tibuok gabii sa panahon sa bagyo!
Sa Guadeloupe ang samang mga pangandam sa bagyo nakita nga nakaluwas-ug-kinabuhi. Nianang islaha lamang, 117 ka balay sa mga Saksi nalumpag, samtang duolan sa 300 ka balay sa ubang mga Saksi grabe nga pagkaguba. Dugang pa, 8 ka Kingdom Hall ang grabe nga pagkaguba, samtang 14 ang wala kaayo maguba.
Bisan tuod daghang mga Saksi ang nangasamdan, walay namatay, sa Guadeloupe o bisan asa diha sa Caribeano. Ang edarang anak nga lalaki sa usa sa mga Saksi, hinunoa, namatay sa dihang siya gipalid sa hangin nga kalit nga mihuros sa atop sa balay.
Hangtod na lamang sa ikatulong adlaw human sa bagyo nga ang kaubang mga Saksi sa kataposan nakatawag sa telepono sa ilang mga igsoon sa Guadeloupe. Sa kasamtangan, hinunoa, ang nagapanawng mga magtatan-aw ug mga trabahante sa sangang buhatan sa isla nagtagbo sa pag-organisar ug surbi sa mga panginahanglan sa ilang mga igsoon, sa ato pa, ilang kaubang mga Saksi.
Sa wala magdugay, ang tubig, pagkaon, sapot, ug ubang mga kinahanglanon dagayang gidonar niadtong wala kaayo naapektohi. Adunay tubig ang sangang buhatan, ug makalilipay sa kasingkasing ang pagtan-aw sa mga igsoon nga nanagdala sa ilang tanang magamit nga mga sudlanan, gisudlan kini, ug unya giapod-apod ngadto sa mga nanginahanglan. Ang mga Saksi sa Martinique mao ang una gikan sa ubang mga nasod nga misanong sa mga panginahanglan sa ilang mga igsoon sa Guadeloupe.
Sanglit ang Guadeloupe ubos man sa pagmando sa Pranses, ang mga Saksi ni Jehova sa Pransiya nagpadala dayon pinaagi sa ayroplano ngadto sa isla ug bug-at nga mga plastik nga mga pligo, mga pising naylon, ug plastik nga mga sudlanan sa tubig. Wala magdugay, duolan sa 100 ka metrikong toniladang mga suplay sa pagtukod gipadala ngadto sa Guadeloupe ug giapod-apod dayon.
Dihadiha, ang mga Saksi sa Puerto Rico misugod sa pag-organisar ug programa sa hinabang. Sa hinapos nga semana human sa bagyo, ginatos gikan sa wala maapektohing mga dapit sa isla milugsong sa napayhag nga mga lungsod sa pagtabang sa pagtukod sa ilang mga balay. Lain pa, duha ka barko nga puno sa pagkaon, materyales, ug duolan sa 40 ka Saksi milawig ngadto sa gamayng isla sa Culebra. Ang estasyon sa radyo didto midayeg sa buluhatong pagtukod pag-usab nga ginahimo. Sa pagkasunod hinapos nga semana 112 ka Saksi, uban sa unom ka toniladang mga materyales sa pagtukod, milawig ngadto sa gamayng isla sa Vieques alang sa samang buluhaton sa pagtukod pag-usab.
Hangtod na lamang sa Biyernes, lima ka adlaw human sa bagyo, nga ang mga igsoon gikan sa Puerto Rico nakaabang ug de-kargang ayroplano ug nagdalag pagkaon ug medisina sa St. Croix. Ang usa sa mga igsoon mitaho: “Gikan sa kahanginan, ang tibuok isla daw basurahan nga tan-awon. Ang tibuok lungsod nagun-ob ug nalubag. Diha sa tibuok nga kabungtoran nagpasad ang pirasong mga kahoy, metal, ug mga kagun-oban; wala gayoy lunhaw nga makita, mga kapeg-kolor nga mga punoan sa mga kahoy ug sunog nga mga sagbot lamang, nga gisisi sa paghadyong sa hangin hangtod sa 320 ka kilometros por ora.”
Human nasusi ang sukod sa kadaot, ang mga Saksi nagpadalag duolan sa 75 ka toniladang mga suplay sa pagtukod. Sa Oktubre, duolan sa usa ka gatos ka buluntaryo nga gikan sa Puerto Rico mitabang sa mga igsoon sa St. Croix sa pagtukod. Ang Kingdom Hall nagsilbing dormitoryo. Gisugdan ang matag adlaw ug panaghisgot sa inadlaw nga teksto, sama sa ginahimo sa tanang sangang mga buhatan sa mga Saksi ni Jehova. Ang lokal nga Kristohanong mga sister nanglaba, nanghinlo, ug nangluto alang sa mga igsoon.
Si Sheila Williams nagtigom sulod sa daghang katuigan aron makatukod ug bag-ong balay, ug mao pay iyang pagbalhin diha niana sa dihang gilumpag kini sa bagyong Hugo. Sa dihang nakadungog siya nga ang iyang Kristohanong mga igsoon taliabot gikan sa Puerto Rico sa pagtabang sa mga biktima, iyang gisultihan ang iyang mga kauban sa trabaho. Apan sila miingon: “Sila walay buhaton alang kanimo. Ikaw itom, dili Katsila sama kanila.” Pagkadakong kakurat ang ilang nadawat sa dihang si Sheila sa wala magdugay nakabaton ug bag-ong balay!
Ang singko-anyos sa Michigan, U.S.A., nga nakakita sa mga taho sa balita sa kalumpagan sa St. Croix, gustong motabang sa mga tawong nawad-an sa ilang mga kabtangan. Nangayo siyag permiso sa iyang inahan sa paghatag ug senina ngadto sa usa ka gamayng bata aron ‘siya matahom tan-awon inigtambong niya sa Kingdom Hall.’
“Sa akong katingala,” miingon ang inahan, “siya mipilig usa sa iyang labing maanindot nga senina.” Ang senina gipadala, ug sumala sa imong makita diha sa panid 18, usa ka bata sa St. Croix nalipay sa pagdawat niana.
Human nga mihadyong si Hugo sa South Carolina sa Biyernes sa buntag, Septiyembre 22, usa ka komite sa panghinabang ang giporma gilayon. Ang Kristohanong mga ansiano sa matag kongregasyon tali sa daghang mga kongregasyon sa naapektohang mga lugar ang gikontak, ug sila, sa baylo, nagsusi sa tanang membro sa ilang kongregasyon. Makalilipay, walay nasamdan o namatay, bisan tuod nga ang mga balay sa ubang mga Saksi naguba ug ang uban grabeng nadaot. Ang usa ka Kingdom Hall grabe ang pagkadaot, ug ang pipila gamay lang ang kadaot.
Gusbat tan-awon ang palibot sa Charleston, libo-libong mga kahoy ang nangatumba, ginatos ka atop ang nagtulo, ang mga balay nangaguba o nahugno, walay tubig nga mainom, walay koryente, walay pagpakamig sa pagkaon, ug walay makuhang gasolina. Ang hulagway, hinunoa, kalit nga nausab.
Daghang mga igsoon gikan sa Charleston nagtigom sa Sabado sa buntag, ang adlaw human gayod sa bagyo, naghulat ug tabang. Si Ron Edling, ang magtatan-aw sa siyudad, nagbatbat kon unsay nahitabo sa dihang may miabot nga balita nga ang mga Saksi gikan sa halayong mga lugar taliabot na. “Sa dihang nanggawas kami, among nakita ang usa sa labing matahom nga talan-awon nga among nakita sukad. Dihay usa ka komboy, ug diha sa atubangan nga bentana sa nag-unang trak ug sa nagsunod nga mga trak mao ang marka nga mabasa ‘Mga JW nga Tripulante sa Pagtabang.’
“Dihay pik-up nga mga trak, mga kotse, pik-up nga mga trak nga nagguyod ug mga triler, ug may dala silang libo-libo ka galon nga tubig. Sila nagdalag mga gabas nga de-motor, ug 1,100 ka litrong gasolina sa pagpaandar niini. Usa kadto ka talan-awon nga dili ko gayod kalimtan. Niadtong yugtoa ako naghunahuna, ‘Usa kini sa labing maayong yugto nga akong naeksperyensiyahan sukad sa organisasyon sa Diyos.’ Kadtong mga igsoona wala lamang magdala sa gikinahanglan kaayong mga suplay kondili nagdala usab ug paglaom. Piho ako nga ang tanan nakaamgo kon unsa ka maayo ang atong nahuptan nga panag-igsoonay. Bisag nagkinahanglan pag daghang panahon, kami magsugod na usab sa uno.”
Sa pagkasunod semana mga 400 ka Saksi nga mga trabahante sa pagtabang ang miabot. Tanan-tanan, gihimo ang buluhaton diha sa mga atop o sa tugkaran nga duolan sa 800 ka pamilya, apil sa daghan nga dili mga Saksi. Diha sa usa ka sentro sa pagtabang, ang mga igsoon nagpakaon halos 3,000 ka tawo adlaw-adlaw. Tanan-tanan, ang mga Saksi nakadawat ug nakaapod-apod ug kapin sa 230,000 ka kilogramos nga pagkaon ug 78,000 ka kilogramos nga sapot, walay labot sa materyales sa pagtukod ug daghan pang ubang mga butang. Sa pagka Dominggo, Oktubre 8, 16 lamang ka adlaw human nga miigo si Hugo, ang tanang Kingdom Hall naayo sa usa ka sukod nga ang tanang kongregasyon mibalik sa ilang regular nga iskedyol sa mga tigom.
Pagsagubang sa Linog sa California
Ang sentro sa linog sa Oktubre 17 maoy duolan sa 110 ka kilometro sa habagatan sa San Francisco, mga 16 ka kilometros sa amihanang-sidlakan sa Santa Cruz. Niining daghan kaayong nagpuyo nga lugar, diin ang daklit nga mga pag-uyog komun, milyon-milyon ang nahadlok sa daw walay kataposang pag-uyog nga 15 segundo o sobra pa.
“Ang tinukod mituya-tuya,” miingon si Ray Vaden, usa ka Kristohanong ansiano sa San Jose. “Nahibulong ako kon kini magpabilin pang magbarog. Sa midungaw ako sa bentana, akong nakita nga ang mga dalan nagdasok sa trapiko. Kadto maoy alas 5:04 s.h.
“Sa kataposan nakasugod kami sa pagkontak sa mga igsoon sa among kongregasyon. Kadtong dili namo maabot sa telepono kami mihikay sa pagduaw sa ilang mga balay. Mikabat kinig daghang oras tungod sa naghuot nga trapiko. Sa pagka alas 8:30 s.g. among nahibaloan nga ang mga balay sa uban natong mga igsoon sa maong lugar grabeng pagkadaot nga tungod niana sila napugos sa pagbalhin. Sila gidala sa mga balay sa kaubang mga Saksi.”
Duol sa Los Gatos, usa ka Kristohanong sister naligo sa ikaduhang andana sa iyang duha-ka-andanang balay sa dihang ang tibuok unang andana mihagsa. Busa migawas siya gikan sa bathtub nga nahimong unang andana, nga sa katingalahan wala masamdi. Kon didto pa siya sa unang andana, segurado nga mamatay unta siya.
Dihadiha, ang mga higala gustong masayod kon unsay ilang mahimo alang sa mga biktima. Sa Huwebes, duha ka adlaw human sa linog, usa ka komite sa pag-atiman kanila ang gitukod. Sa Sabado, dagkong mga van ug ubang mga behikulo naghatod ug mga tolda, mga bag nga katulgan, mga suga ug mga kosenilya, sapot, mga plaslayt, ug linatang mga pagkaon, tubig mainom, ug uban pa, sa mga nanginahanglan. Niadtong buntaga lamang, $41,000 ang gidonar sa pundo alang sa pagtabang!
Pagkalahi nga tinamdan nga gipakita sa ubang mga tawo sa kalibotan! Usa ka tawo mikamang ngadto sa biktima nga nalaang diha sa iyang kotse sa ilalom sa nahugnong seksiyon sa Interstate 880. Siya misaad nga dili niya siya pasakitan apan gikuha ang iyang mga singsing, alahas, ug pitaka, ug milakaw nga wala siya tabangi. Tanan-tanan kapin sa 40 ang namatay diha sa dalan nga mihagsa, apil kanila si Mary Washington, usa sa mga Saksi ni Jehova.
Ang Rehiyonal nga Komite sa Pagtukod sa mga Saksi ni Jehova wala magdugay misusi sa mga kadaot. Duha ka Kingdom Hall nadaot ug diyutay. Apan, grabe ang pagkadaot sa mga balay sa daghang mga Saksi nga tungod niana kini kinahanglang gub-on. Ang mga trabahante nakapatindog ug balik sa ubay-ubayng mga triler ug nakaayog daghang mga balay sa mga igsoon ug nakatukod pag-usab sa uban. Ginatos ka libong dolyares ang gidonar aron matapos kining buluhatona.
Samtang ang kataposan niining sistema nagakahiduol na, sa katumanan sa tagna ni Jesus, kita makalaom ug daghan pang mga linog ug ubang mga kalamidad. (Mateo 24:3-8) Walay duhaduha adunay mas grabe pa niadtong naeksperyensiyahan sa unang mga Kristohanon sa dihang nalumpag ang Jerusalem. Ang tagna sa Bibliya may labi pang dakong puwersa sa atong adlaw: “Ang kataposan sa tanang mga butang haduol na.” Busa, unsay gikinahanglan? “Labaw sa tanang butang, pagbaton ug mainit nga gugma sa usa ug usa.” (1 Pedro 4:7, 8) Siyempre makahatag kalipay sa atong mga kasingkasing ang pagtan-aw niining matanga sa gugma nga gipakita taliwala sa panag-igsoonay sa mga Saksi ni Jehova!
[Mga Mapa sa panid 15]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
CALIFORNIA
Oakland
San Francisco
Los Gatos
Santa Cruz
[Mapa](Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
U.S.A.
Charleston
Atlantic Ocean
Puerto Rico
Guadeloupe
[Mga hulagway sa panid 16, 17]
Tuo: Ang kalumpagan ni Hugo diha sa baybayon sa South Carolina]
[Credit Line]
Maxie Roberts/Courtesy of THE STATE
Ubos: Mga kotse nagtumpi atubangan sa tunghaang hayskol
[Credit Line]
Maxie Roberts/Courtesy of THE STATE
Ubos: Grupong tigtabang sa mga Saksi ni Jehova mitabang sa paghinlo ug sa pag-ayo
[Mga hulagway sa panid 18]
Wala: Ang bata sa St. Croix nga nagsul-ob sa senina nga gipadala sa singko-anyos nga bata sa Michigan nga gustong motabang
Ubos: Mga Saksi ni Jehova sa Guadeloupe nagklase-klase sa gidonar nga pagkaon
Ubos nga wala: Si Sheila Williams uban sa mga trabahante nga mitabang sa pagtukod pag-usab sa iyang balay nga naguba
[Mga hulagway sa panid 21]
Ibabaw: Ang ikaduhang andana sa Interstate 800 mihagsa sa unang andana nga dalan
Wala: Si Raim Manor sa ikaduhang andana sa iyang balay, nga nahimong unang andana