Samoa

ANG nindot kaayong mga isla sa Samoa, nga nahimutang taliwala sa Hawaii ug New Zealand, nagpangidlap diha sa asul nga katubigan sa Dagat Pasipiko. Kining mga islaha naporma tungod sa pagbuto sa bolkan. Kini samag matahom kaayong mga mutya nga nadayandayanan ug naputos-sa-panganod nga mga taluktok sa bukid, bagang kalasangan, ug mga baybayon diin naglumbay ang mga palma. Ang naggilakgilak nga mga lanaw gipuy-an sa halos 200 ka klase sa korales ug kutob sa 900 ka matang sa isda. Dili ikatingala nga kining mga islaha nga nangalimyon sa bulak nga frangipani gihubit sa unang mga misyonaryong taga-Uropa ingong kinanindotan sa tanang isla nga ilang nakita sa Habagatang Pasipiko!

Lagmit mga napulo ka siglo sa wala pa si Kristo, ang mga taga-Lapita maoy unang namuyo sa kaislahan sa Samoa.a Kay arisgadong mga manunuhid ug batid nga mga maglalawig, kining unang mga Polynesiano nga gikan sa habagatan-sidlakang Asia nanglalin ngadto sa Pasipiko. Nagpailin-ilin sa huyop sa hangin ug sulog sa dagat, silay unang nakasulay sa paglawig tabok sa halapad nga kalawran sakay sa dagkong mga sakayan nga duhay kasko. Sa kinapusoran sa Habagatang Pasipiko, nakadiskobre sila ug gamayng pundok sa mga isla nga ilang ginganlag Samoa.

Sulod sa daghang siglo ang ilang mga kaliwat milawig sa Pasipiko paingon sa Tahiti sa sidlakan, dayon sa Hawaii sa amihanan, New Zealand sa habagatan-kasadpan, ug sa Easter Island sa habagatan-sidlakan. Kining dako, pormag trianggulo nga rehiyon gitawag karon ug Polynesia, nga nagkahulogang “Daghang Isla,” ug ang molupyo niini gitawag ug mga Polynesiano. Busa ang Samoa gitawag ug “Gigikanan sa Polynesia.”

Karon dunay grupo sa maisogong mga taga-Samoa nga naghimog lahi ug mas hinungdanong matang sa paglawig. Sama sa ilang tiglawig nga mga katigulangan, gusto silang makabaton ug mas maayong kinabuhi. Apan, imbes mohimog literal nga paglawig, sila “milawig” gikan sa espirituwal nga kangitngit paingon sa espirituwal nga kahayag. Ang ilang gipangita mao ang matang sa pagsimba nga dalawaton sa matuod nga Diyos, si Jehova.—Juan 4:23.

Kini ang kasaysayan sa mga Saksi ni Jehova sa Samoa,b American Samoa, ug Tokelau. Niadtong 1962, ang Western Samoa nahimong independenteng nasod, ug ang American Samoa nailalom sa pagmando sa Amerika. Busa ang mga isla sa Samoa nabahin sa duha—Samoa ug American Samoa.

MISIDLAK ANG KAHAYAG SA KAMATUORAN

Ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos nakaabot sa Samoa niadtong 1931 sa dihang ang usa ka bisita nakapahiluna ug kapin sa 470 ka libro ug mga pulyeto ngadto sa mga interesado diha sa mga isla. Lagmit ang maong bisita mao si Sydney Shepherd, usa ka madasigong Saksi nga nakaabot sa pipila ka isla sa Polynesia nianang panahona aron sa pagpakaylap sa maayong balita.

Paglabay sa pito ka tuig, ang mensahe sa Gingharian nakaabot sa American Samoa sa dihang si J. F. Rutherford, nga nag-alagad sa hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York, mihapit sa isla sa Tutuila sa dihang mieskala ang iyang barko gikan sa Australia paingon sa Amerika. Nianang daklit nga paghapit, gipahimuslan ni Brader Rutherford ug sa iyang mga kauban ang kahigayonan sa pag-apod-apod ug literatura sa tibuok dunggoanang lungsod sa Pago Pago.

Paglabay sa duha ka tuig, sa 1940, miabot sa American Samoa si Harold Gill, kinsa nagpayunir kanhi sa tibuok rehiyon sa Asia-Pasipiko. Nagdala siyag 3,500 ka kopya sa pulyetong Where Are the Dead?, ang unang publikasyon nga gihubad sa mga Saksi ni Jehova sa pinulongang Samoano.c

Dayon si Harold milawig ug walo ngadto sa napulo ka oras paingon sa isla sa Upolu, Samoa. Sa ulahi siya misulat: “Nahibalo na tingali ang mga tagadidto bahin sa akong buluhaton, maong pag-abot nako giingnan ko sa polis nga dili ko makataak sa isla. Akong gipakita kaniya ang akong pasaporte ug gibasahan siya sa buloknong pasiuna niana nga naghangyo sa tanang hingtungdan nga tugotan ang nagdala sa maong pasaporte, nga sakop sa Hari sa Britanya, ‘sa pagsulod sa iyang adtoang nasod nga walay kabaldahan ug sa pagtabang ug pagpanalipod kaniya.’ Tungod niana giinterbiyo ako sa Gobernador, kinsa misugot nga magpabilin ko hangtod mobiyahe ang sunod nga barko paglabay sa lima ka adlaw. Miabang kog bisikleta ug milibot sa isla, nga nagbilin ug mga pulyeto sa lainlaing dapit.”

Human sa malamposong pagsangyaw ni Harold sa kaislahan sa Samoa, siya kinahanglan nang mobalik sa Australia. Apan ang usa sa mga publikasyon nga iyang napahimutang sa ngadtongadto nakaabot sa usa ka empleyadong nag-opisina, si Pele Fuaiupolu.d Ang mensahe sa maong pulyeto nagpabilin diha sa kasingkasing ni Pele, nga naghulat sa pagbalik sa mga Saksi aron sa pagbisbis sa bililhong mga kamatuoran nga nasabwag diha niana.—1 Cor. 3:6.

Niadtong 1952, paglabay sa 12 ka tuig, ang usa ka Saksi nga si John Croxford nga taga-Inglaterra miabot sa kaulohan sa Samoa, ang lungsod sa Apia, nga nahimutang sa isla sa Upolu. Usa ra silag opisinang gitrabahoan ni Pele. Si John mahigalaon ug kanunayng mosangyaw sa iyang mga kauban. Kay namatikdan ang interes ni Pele sa Bibliya, giduaw siya ni John sa balay. Si Pele misulat: “Nagsige mig estorya hangtod sa kaadlawon sa Dominggo. Daghan kog pangutana niya ug iya kanang natubag gamit ang Bibliya. Nakombinsir gayod ako nga kini ang kamatuoran nga akong gipangita.” Sa ulahing bahin nianang tuiga si Pele ug ang iyang asawa, si Ailua, maoy unang mga taga-Samoa nga nagpahinungod sa ilang kinabuhi kang Jehova ug nagpabawtismo.

Nahibalo si Pele nga sukitsukiton gayod siya kon nganong iyang gitalikdan ang relihiyon sa iyang katigulangan. Busa nagtuon siyag maayo ug kinasingkasing nga nag-ampo alang sa tabang ni Jehova. Gipatawag siya sa pangulo sa banay alang sa usa ka miting sa iyang baryo sa Faleasiu, nga usa ka dakong baryo duol sa baybayon, 19 kilometros sa kasadpan sa Apia. Si Pele ug ang usa niya ka paryente nga interesado gipaatubang sa nasuko nga grupo nga gilangkoban sa unom ka dakodako, tulo ka orador, napulo ka pastor, duha ka magtutudlo sa teolohiya, ang pangulo nga maoy nagdumala, ug ang edarang mga lalaki ug babaye sa iyang banay.

“Ila kaming gitunglo kay gipakaulawan kono namo ang ngalan sa banay ug ang relihiyon sa among katigulangan,” nahinumdom si Pele. Dayon ang pangulo misugyot nga amo kining debatehan, ug kami nahuman sa alas kuwatro na sa kadlawon.

“Bisan pag gisinggitan ko sa uban nga dili ko mogamit ug Bibliya, akong gitubag ang tanan nilang pangutana gikan sa Bibliya ug gipahuyang ang ilang mga argumento,” miingon si Pele. “Sa ngadtongadto, silang tanan wala na makatingog. Nagdungo na lang sila. Dayon sa hinayng tingog ang pangulo miingon: ‘Midaog ka, Pele.’”

“Tabi una Sir,” nahinumdom si Pele nga miingon ngadto sa pangulo, “Wala ko modaog. Ang inyong nadungog mao ang mensahe sa Gingharian. Hinaot unta nga inyo kadtong dawaton.”

Tungod sa mapaubsanong pagsalig ni Pele kang Jehova ug sa Bibliya, ang binhi sa kamatuoran bahin sa Gingharian miturok sa Upolu.

UNANG MGA TIGOM

Ang balita bahin sa bag-ong relihiyon ni Pele nabaniog dayon niining maong komunidad sa isla diin halos magkaila ra ang mga tawo. Sama sa mga taga-Atenas sa unang siglo nga gisangyawan ni Pablo, ang uban interesado kaayong motuon bahin niining “bag-ong pagtulon-an” ug gustong masayod ug dugang. (Buh. 17:19, 20) Nasayran sa batan-ong lalaki nga si Maatusi Leauanae nga kadtong interesado niining bag-ong relihiyon magtigom kada semana diha sa balay sa usa ka doktor nga nahimutang sa lagwerta sa ospital, ug siya nakadesisyon nga motambong. Apan sa diha na siya sa ganghaan sa ospital, kalit lang siyang gidaog sa kakulba ug molakaw na unta. Maayo na lang kay mao poy pag-abot ni John Croxford ug gidapit siya sa pagtambong uban sa gamayng grupo nianang gabhiona. Nalipay ang batan-ong Maatusi sa pagtuon sa librong “Pasagdi ang Diyos Maminatud-on” ug gusto siyang motambong pag-usab. Bisag sa sinugdanan dili kaayo siya tigtambongan, sa ngadtongadto mitubo ang kamatuoran diha sa iyang kasingkasing ug siya gibawtismohan niadtong 1956.

Wala madugay, nasabtan sa mga bag-ohang nakig-uban sa grupo nga kinahanglan nilang ipaambit sa uban ang ilang nakat-onan. Lima ka bulan pa lang sukad sa pag-abot ni Brader Croxford sa Apia, napulo na ang mikuyog kaniya sa pagsangyaw. Paglabay sa upat ka bulan, sila nahimong 19. Maayo ang resulta sa pagpamatuod niining maong mga bag-ohan ngadto sa ilang mga higala ug paryente.

Gisangyawan sa usa ka magmamantala ang iyang ig-agaw nga si Sauvao Toetu, nga nagpuyo sa Faleasiu. Sa ngadtongadto, si Sauvao ug ang iyang bayaw, si Finau Feomaia, tigtambongan na sa mga tigom uban sa ilang pamilya ug nahimong mga alagad ni Jehova.

Niadtong Enero 1953 dihay hinungdanong kalamboan sa matuod nga pagsimba sa Samoa. Sanglit mga 40 na ka tawo ang tigtambongan sa mga tigom niadtong panahona, giaprobahan sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Australia nga maporma sa Apia ang unang kongregasyon sa Samoa. Pagbalik ni Brader Croxford sa Inglaterra, ang nagdumala sa kongregasyon mao na ang bag-ong nabawtismohan nga si Pele. Ang mga magmamantala maisogon ug masiboton, apan bata pa sila sa espirituwal ug wala pay igong kasinatian. Daghan ang kinahanglang magtuon sa pagpahayag sa mensahe sa Gingharian sa mataktikanhon ug madanihong paagi. (Col. 4:6) Ang uban nagkinahanglag tabang aron masul-ob nila sa bug-os ang bag-ong pagkatawo. (Efe. 4:22-24) Maayo na lang kay taliabot na ang maong tabang.—Efe. 4:8, 11-16.

TABANG GIKAN SA LAING NASOD

Niadtong Mayo 1953 ang mga payunir nga taga-Australia nga si Ronald ug Olive (Dolly) Sellars miabot aron sa pagtabang sa Kongregasyon sa Apia. “Ang sangang buhatan sa Australia temporaryong nawad-ag komunikasyon sa mga igsoon sa Samoa ug nabalaka kanila,” misulat si Ron. “Sanglit nakita sa sanga nga andam kaming moalagad sa mga isla sa Pasipiko, ila kaming gipadala sa Samoa ingong mga espesyal payunir aron sa pagtabang sa bag-ong naporma nga kongregasyon.”

Samtang nagsakay silag ayroplano paingon sa Samoa, giandam na ni Ron ug Dolly ang ilang hunahuna alang sa mga suliran nga kasagarang maatubang sa mga misyonaryo sa hilit nga mga teritoryo. “Nahingangha kami sa among nakita,” nahinumdom si Ron. “Ang isla nalukop ug lunhawng mga tanom. Ang tanan malipayon, mapahiyomon, ug may kusgan ug himsog nga lawas. Ang mga bata magduladula diha sa mga balay nga walay bungbong, inatpag tangbo, ug may salog nga gagmayng batong korales. Walay nagdali o nabalaka sa oras. Morag anaa kami sa paraiso.”

Sa nakapahiluna na ang magtiayong Sellars sa balay ni Pele, nga maoy ilang sak-anan, nagsugod dayon sila sa ilang buluhaton. “Halos kada gabii kong makig-estorya sa mga igsoon aron sa pagtubag sa daghan nilang pangutana,” miingon si Ron. “Bisag nahibalo na sila sa pangunang mga doktrina sa Bibliya, akong nakita nga daghan pa silag angayng usbon aron ilang maabot ang mga sukdanan sa Diyos. Aron matabangan sila nianang malisod nga panahon, gipatas-an pa namo ni Dolly ang among pailob ug gipasangkad pa gayod namo ang among gugma kanila.” Ikasubo nga dihay pipila nga wala midawat sa mahigugmaon ug Kasulatanhong pagtul-id ug anam-anam nga mibiya sa kongregasyon. Apan ang uban nagmapainubsanon ug midawat sa pagbansay ug pagdasig. Paglabay sa panahon, sila miuswag sa espirituwal ug tungod niini ang kongregasyon nahinloan ug nalig-on.

Nanguna usab si Ron ug Dolly sa pagpamalaybalay. Hangtod niadtong panahona ang nasulayan lang sa kadaghanang mga igsoon mao ang di-pormal nga pagsangyaw ngadto sa mga higala ug silingan. Apan sa dihang mikuyog sila sa magtiayong Sellars sa pagpamalaybalay, daghan silag nakaplagang interesado. Si Ron misulat: “Kas-a dihay interesadong dakodako nga midapit kanamo sa iyang baryo aron sangyawan siyag dugang bahin sa Gingharian. Human sa among pagpangaon nagsugod dayon ang bibo nga panaghisgot sa Bibliya. Usa pa lang ka oras ang milabay, ang panaghisgot nahimo nang pakigpulong publiko kay halos 50 ang naminaw—bisag wala kami mangimbitar!” Kasagaran, kon ang mga magmamantala magdumala ug panagtuon sa Bibliya sa 2 o 3 ka tawo, mga 10 ngadto sa 40 ang maminaw ug gustong mahibalo sa buluhaton sa mga Saksi ni Jehova.

Ugaling lang, namatikdan kini sa mga klero sa Kakristiyanohan. Sa dihang midumili ang mga awtoridad sa paglugway sa visa ni Ron ug Dolly, gipangutana ni Ron ang opisyal sa imigrasyon kon ngano. “Iya kaming gisultihan,” nahinumdom si Ron, “nga dihay mga klero nga mireklamo sa gobyerno bahin sa among pagsangyaw. Busa siya miingon nga iyang lugwayan ang among visa basta dili na mi motabang sa kongregasyon sa pagsangyaw. Wala gayod ako mosugot niana. Giingnan sab nako siya nga angay niyang hinumdoman nga walay tawong makapahunong sa buluhaton sa Diyos. Mikatawa siya ug miingon, ‘Aw, tan-awon nato inighawa ninyo!’”

Sukad niadto, ang mga awtoridad dili na basta-bastang magpasulod sa nasod ug langyawng mga Saksi. Bisan pa niana, niadtong 1953, si Theodore Jaracz, nga nag-alagad niadtong panahona sa sangang buhatan sa Australia ug membro na karon sa Nagamandong Lawas, mibisita sa Samoa nga wala mamatikdi sa awtoridad aron sa pagdasig sa kongregasyon didto. “Ang iyang pagduaw nakadasig gayod kanamo ug nagpasalig kanamo nga kami nagauswag nunot sa organisasyon ni Jehova,” miingon si Ron.

Wala madugay human niana, ang visa ni Ron ug Dolly milapas na sa gitagal nga petsa niini ug mibalhin sila sa American Samoa. Bisan pa niana, sa ilang walo ka bulan nga pag-alagad sa Samoa, dako silag nahimo sa pagpalig-on sa mga igsoon. Ug bisag walay kalibotan ang mga awtoridad, dunay uban pang mga Saksi nga moabotay isip puli sa magtiayong Sellars.

PAG-USWAG SA APIA

Niadtong Mayo 1954, miabot sa Apia ang bag-o pang nabawtismohan ug madasigong 23 anyos nga taga-Australia nga si Richard Jenkins. Siya miasoy: “Sa wala pa ko mobiya sa Australia, gitambagan ko nga dili usa makig-uban sa lokal nga mga igsoon mentras wala pa koy permanenteng trabaho. Apan paglabay sa pipila ka bulan, gibati kog kamingaw ug nagkinahanglag pagdasig. Busa sekreto kong nakigkita kang Pele Fuaiupolu.” Nagkita sila sa dihang lawom na ang kagabhion.

“Gisultihan ko ni Pele nga dili niya gamiton ang akong tinuod nga ngalan kay maghunahuna unya ang mga awtoridad nga membro ko sa kongregasyon ug papaulion na hinuon ko,” nahinumdom si Richard. “Busa ginganlan ko niya ug Uitinese, ang ngalan sa iyang bag-ong natawong anak, nga maoy paglitok sa Samoano sa pulong ‘witness.’ Hangtod karon, kini gihapon ang pagtawag sa mga igsoon kanako.”

Gamit ang iyang bag-ong ngalan, siya sekretong nakigkita sa mga igsoon. Nagsangyaw usab siya sa di-pormal nga paagi ug nakasugod ug daghang panagtuon sa Bibliya. Ang iyang gitun-an sa Bibliya, si Mufaulu Galuvao, nga usa ka batan-ong lalaki nga inspektor sa sanitasyon, sa ulahi nahimong membro sa Komite sa Sanga sa Samoa. Sa ngadtongadto, ang usa pa niya ka estudyante sa Bibliya, si Falema‘a Tuipoloa, ug daghang membro sa iyang pamilya, na-Saksi usab.

Usa sa mga estudyante sa Bibliya ni Richard, ang batan-ong si Siemu Taase, maoy lider-lider kanhi sa mga kawatag gamit sa departamento sa publikong mga proyekto. Mao pay pagsugod ni Siemu sa pagtuon sa dihang gidakop siya tungod sa mga krimen nga iyang nahimo. Bisan pa niana, nananghid si Richard sa warden nga iyang ipadayon ang pagtuon kang Siemu sa silong sa punoan sa mangga, mga 100 metros ang gilay-on sa gawas sa paril sa prisohan. Sa ulahi, daghang piniriso ang miapil sa maong pagtuon.

“Bisag walay nagbantay namo,” nahinumdom si Richard, “walay piniriso nga misulay pag-eskapo, ug ang uban midawat sa kamatuoran.” Paggawas ni Siemu sa prisohan, sa ngadtongadto siya nahimong ansiyano.

Niadtong 1955, si Richard naminyo sa usa ka payunir nga taga-Australia, si Gloria Green. Napulog lima ka tuig silang nag-alagad sa Samoa ug 35 ka tawo ang ilang natabangan nga makakat-on sa kamatuoran una sila mipauli sa Australia. Nagpuyo sila karon sa Brisbane, Australia, diin si Richard nag-alagad ingong ansiyano sa kongregasyon nga Samoano ang pinulongan.

Lain pang magtiayon gikan sa Australia nga mitabang niadtong unang mga tuig mao si William (Bill) ug Marjorie (Girlie) Moss. Si Bill, usa ka ansiyano nga praktikal ug panghunahuna, ug si Girlie, nga 24 ka tuig nang payunir, miabot sa Apia niadtong 1956. Nianang panahona, dihay 28 ka magmamantala sa Kongregasyon sa Apia ug may mga grupo sa CBS dinhi ug sa Faleasiu. Sa misunod nga siyam ka tuig, si Bill ug Girlie makugihong nakigtambayayong sa kongregasyon. Sa dihang mipauli ang magtiayon sa Australia niadtong 1965 tungod sa nagkaluya nga panglawas ni Girlie, ang grupo sa Faleasiu nahimo nang kongregasyon.

Niadtong mga tuiga, kapila gibalibaran sa gobyerno sa Samoa ang hangyo sa pagpasulod ug mga misyonaryo sa maong nasod. Nagdahom gayod sila ug ang klero nga ang mga Saksi ni Jehova anam-anam nga mabungkag. Apan sukwahi gayod ang nahitabo kay ang mga Saksi midaghan hinuon ug aktibo kaayo—sila wala gayod mapuo!

PAG-USWAG SA AMERICAN SAMOA

Una pa milapas sa gitagal nga petsa ang mga visa sa magtiayong Sellars niadtong 1954, si Ron midesidir sa pag-aplay ingong permanenteng residente sa American Samoa imbes mobalik sa Australia. “Sa dihang akong giduol ang piskal sa gobyerno sa American Samoa,” misulat si Ron, “ug iyang nasayran nga wala dawata sa gobyerno sa Samoa ang among aplikasyon sa visa tungod sa relihiyosong mga katarongan, siya miingon, ‘Mr. Sellars, gihatagan namog kagawasan ang relihiyon dinhi sa American Samoa ug akong paneguroon nga makakuha mog visa.’”

Si Ron ug Dolly miabot sa Pago Pago, American Samoa, niadtong Enero 5, 1954. Ingong kondisyon sa pagsulod sa nasod, gisultihan sa piskal si Ron sa pagreport kanunay sa iyang opisina aron masinati siya sa mga Saksi ni Jehova. Tungod niini, daghang higayon silang naghisgot bahin sa Bibliya.

Sa ulahing bahin nianang bulana, gidapit sa piskal si Ron ug Dolly nga manihapon sa iyang balay. Bibo ang ilang panaghisgot sa Bibliya kay giimbitar usab sa piskal ang pari sa Katoliko ug ang pastor sa London Missionary Society. “Sa pag-uli namo nianang gabhiona,” nahinumdom si Ron, “ang piskal nagpasalamat kanamong tanan sa pagdawat sa iyang imbitasyon ug miingon, ‘Si Mr. ug Mrs. Sellars ang midaog sa panaghisgot karong gabhiona.’ Wala madugay human niana, nadawat namo ang among visa ingong permanenteng mga residente. Sa ulahi, sa dihang gipahibalo kami sa piskal nga modawat na ang gobyerno ug mga aplikasyon alang sa mga misyonaryong Saksi nga buot mosulod sa nasod, gipahibalo dayon nako ang sangang buhatan sa Australia.”

Ang unang nagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova sa American Samoa mao ang 19-anyos nga si Ualesi (Wallace) Pedro, nga taga-Tokelau. Si Lydia Pedro, ang iyang paryente nga espesyal payunir sa Fiji, nagbilin ug librong “Pasagdi ang Diyos Maminatud-on” sa magulang nga lalaki ni Wallace sa dihang miduaw siya niadtong 1952. Nakita sa batan-ong Wallace ang maong libro sa balay sa iyang magulang ug gitun-an niya kinig maayo.

Human makaplagan ni Ron ug Dolly ang pamilyang Pedro niadtong 1954, ilang gidumalahan ug pagtuon sa Bibliya ang magulang nga lalaki ug babaye ni Wallace. Motuo si Wallace kang Jehova nga Diyos, apan sa sinugdanan wala siyay salig sa relihiyon, maong wala dayon siya moapil sa ilang pagtuon. Apan sa ulahi, nakombinsir siya nga ang mga Saksi ni Jehova mao ang nagtudlo sa kamatuoran, ug siya misugod pagtambong nga makanunayon sa mga tigom sa Fagatogo. Kusog ang iyang espirituwal nga pag-uswag ug niadtong Abril 30, 1955 si Wallace gibawtismohan sa Pantalan sa Pago Pago.

Pagka-Enero 1955, usa pa lang ka tuig sukad sa pag-abot ni Ron ug Dolly, pito na ang tigtambongan sa mga tigom diha sa ilang simpleng puy-anan sa Fagatogo. Gamay ra ang gamit sa balay busa ang tanan nanglingkod sa salog. Wala magdugay, tulo sa mga bag-ohan kanunay nang mokuyog kang Ron ug Dolly sa pagsangyaw. Gamay lang sila sa sinugdanan, apan dagkong kauswagan ang nagpaabot kanila sa unahan.

NANGABOT ANG MGA MISYONARYO SA GILEAD

Niadtong Pebrero 4, 1955, duha ka magtiayong misyonaryo gikan sa Amerika, si Paul ug Frances Evans ug Gordon ug Patricia Scott, miabot sa American Samoa. Nagpuyo sila sa balay sa mga misyonaryo sa Fagatogo, diin bibo kaayo ang kasilinganan. Ang magtatan-aw sa sirkito nga si Leonard (Len) Helberg, nga miduaw sa Pago Pago nianang tuiga, mihubit:

“Ang balay sa mga misyonaryo maoy usa ka dakong apartment sa ikaduhang andana sa usa ka karaang tindahan. Sa kilid niini, tabok sa sapa, dihay bar diin didto mag-estambayan ang mga marinero magabii aron maglingawlingaw. Kon dunay mag-away sa bar ug magrambol na hangtod sa karsada sa ubos, ang gamayon apan lig-og lawas nga hepe sa kapolisan nga nagtangag ug tabako modabodabo kanilag sumbag aron sila mopatuo. Madungog sab ang naglanoglanog nga mga wali bahin sa nagdilaab nga impiyerno gikan sa simbahan sa luyo. Sa beranda sa atubangan makita namo ang daghan kaayong tawo nga maghugop sa bangko kas-a sa usa ka bulan sa tingsuweldo. Ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan nga gikan pa sa tanang suok sa isla magkabuang ug pangolektag ikapulo gikan sa mga parokyano sa dili pa nila magasto ang ilang kuwarta.”

Daghan ang nagpakitag tinuod nga interes sa Bibliya sa maong bibo nga palibot. Si Len miasoy: “Ang usa ka misyonaryong brader magsugod pagdumalag pagtuon sa Bibliya diha sa usa ka barberohan sa tabok sa plasa atbang sa balay sa mga misyonaryo sa alas-sayis pa lang sa buntag samtang kana sirado pa. Dayon dumalahan niyag pagtuon ang usa ka panadero una siya mouli nga nagbitbit na ug pan para pamahaw. Sa hapon, dumalahag pagtuon sa Bibliya sa maong brader ang usa ka grupo sa mga piniriso.” Pagkatapos sa tuig, ang mga misyonaryo nagdumala ug mga 60 ka pagtuon sa Bibliya sa kapin sa 200 ka tawo.

“LIBRENG SALIDA UNYANG GABII”

Usa ka hinungdan kon nganong daghan kaayo ang nainteres maoy tungod sa salidang The New World Society in Action.e Kining pelikulaha ang unang gihimo sa organisasyon human sa “Photo-Drama of Creation” halos 40 ka tuig na ang milabay. Gipasiugda niini ang tibuok-kalibotang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova sa pagsangyaw ug pag-imprenta ug gipakita usab dinhi kon unsa sila ka organisado. Sa upat ka semanang pagduaw ni Len sa American Samoa niadtong 1955, 15 ka beses niya kining gipasalida ngadto sa 3,227 ka tawo, nga miaberids ug 215 ka tumatan-aw matag pasalida.

“Sa dili pa magpasalida,” nahinumdom si Len, “manakay mi ug among liboton ang mga baryo ug itsahan namog handbill ang tanan namong maagian aron sa pag-anunsiyo sa pelikula. Unya mosinggit sab mi ug, ‘Libreng salida unyang gabii,’ dayon among isulti kon asang baryoha kini ipasalida.”

Ang maong pelikula dako kaayog epekto sa mga tawo. Human sa matag salida, ang mga tumatan-aw gustong makakat-on ug dugang pa bahin sa mga Saksi ni Jehova ug sa ilang mga pagtulon-an. Imbes maghulat sa pagbalik sa mga Saksi, ang mga interesado nay mangadto sa balay sa mga misyonaryo, diin magdungan ang mga misyonaryo sa pagdumala ug daghang pagtuon sa Bibliya sa lainlaing bahin sa balay. Iniglakaw sa usa ka grupo, may laing grupo nga mopuli. “Bisag pila ka tuig na ang milabay,” nahinumdom si Ron Sellars, “sa dihang hisgotan sa mga tawo ang mga Saksi ni Jehova, dili gayod kalikayan nga mahisgotan usab nila ang nindot nga mga butang nga ilang nakita sa maong pelikula.”

NAKAB-OT ANG KASINGKASING TUNGOD SA MALAHUTAYONG PAGSANGYAW

Duha ka bulan human sa pagduaw ni Len Helberg, ang unang kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa American Samoa natukod sa Fagatogo. Sulod sa usa ka tuig, ang 14 ka magmamantala sa maong kongregasyon nahimong 22. Halos nianang panahona usab miabot ang duha pa ka espesyal payunir gikan sa Australia, si Fred ug Shirley Wegener, sa pagtabang sa nag-uswag na nga kongregasyon. Si Fred nag-alagad karon ingong membro sa Komite sa Nasod sa Samoa.

Kini nga mga magmamantala, payunir, ug mga misyonaryo ‘mainiton sa espiritu.’ (Rom. 12:11) Si Len misulat: “Tungod sa pagkamalahutayon sa mga magmamantala ug sa dakong interes sa mga tawo sa Bibliya, dihay panahon sa tungatunga sa mga tuig sa 1960 nga matag panimalay sa baryo sa Fagatogo gidumalahan ug pagtuon sa Bibliya. Niadtong mga tuiga, ang matag panimalay sa isla maduaw kada bulan.”

Tungod niining mabug-oson nga kampanya sa pagsangyaw, ang hunahuna sa mga tawo naimpluwensiyahan gayod sa mga impormasyon gikan sa Bibliya. Si Len miingon: “Halos tanan nakahibalo na nga sa yuta mabatonan ang kinabuhing walay kataposan, nga walay nagdilaab nga impiyerno, ug wala nay alamag ang mga patay. Kining hinungdanong mga kamatuoran sa Bibliya nakat-onan sa mga tawo gikan sa mga Saksi ni Jehova, dili sa ilang simbahan. Tungod kini kay personal kaming nakig-estorya kanila ug nangatarongan gamit ang ilang Bibliya.”

Ugaling lang, ang pagkamaunongon sa relihiyon ug sa pamilya maoy nakapugong sa kadaghanan sa pagpadapat sa ilang nakat-onan. Mas gusto sa uban ang luag nga moralidad nga gitugot diha sa ilang relihiyon kay sa taas nga mga sukdanan sa moral nga kinahanglang kab-oton sa matuod nga mga Kristohanon. Bisan pa niana, dihay mga tawong matinud-anog kasingkasing nga, sama sa nagapanawng magpapatigayon sa ilustrasyon ni Jesus, nag-isip sa kamatuoran ingong mahalon kaayong perlas ug mipalit niini. Daghang sinsero nga mga taga-isla maisogon ug lig-ong mibarog dapig sa kamatuoran.—Mat. 13:45, 46.

PAGSANGYAW SA PAAGI NGA NAGTAHOD SA KULTURA SA SAMOA

“Makapalipay kaayo ang pagsangyaw niadtong unang mga tuig,” nahinumdom si Caroline Pedro, usa ka payunir nga gikan sa Canada ug naminyo kang Wallace Pedro niadtong 1960. “Halos kada balay dunay gustong makighisgot bahin sa Bibliya. Dali ra kaayong makasugod ug panagtuon sa Bibliya, ug kasagaran tibuok pamilya ang moapil.

“Halandomon kaayo ang pagsangyaw sa hilit nga mga baryo. Ang mga bata magsunodsunod namo sa kada balay ug maminaw pag-ayo sa among presentasyon. Dayon mag-una sila sa sunod nga balay aron ipahibalo sa tagbalay nga nagsingabot na mi. Ila pa ganing sultihan ang tagbalay kon unsay among isulti ug kon unsang mga teksto ang among basahon! Tungod niini, nag-andam mi ug lainlaing presentasyon aron dili mi maunhan sa mga bata.”

Samtang nagsangyaw, naningkamot usab ang mga igsoon sa pagpakita kanunayg maayong pamatasan subay sa lokal nga kostumbre. (1 Cor. 9:20-23) Ang kanhing misyonaryo nga si Charles Pritchard, nga membro na karon sa Komite sa sanga sa New Zealand, misulat: “Tungod sa init nga klima sa tropiko, ang fale (mga balay) sa baryo walay bungbong, busa makita dayon namo kon may tawo. Maalaan kang walay batasan kon mosulti ka samtang nagbarog o sa dili ka pa dapiton sa tagbalay. Busa moduol kami sa matag balay ug hilom nga maghulat hangtod nga mamatikdan mi sa tagbalay. Dayon magbuklad siyag banig diha sa salog nga gagmayng batong korales sulod sa balay. Kini nagpasabot nga mahimo na namong huboon ang among sapatos, modayon mi sa balay, ug moyaka diha sa banig.” Maminhod ang batiis sa daghang misyonaryo kon dugay nga ingon niini ang ilang posisyon. Maayo na lang kay gitugot sa ilang kostumbre ang pagtuyhad sa mga batiis nga tabonag banig. Angay lang nilang likayan nga mag-atubang kana sa tagbalay nga walay tabon—dako kaayo kining insulto sa mga taga-Samoa.

“Ang mga tagbalay mag-abiabi kanamo ug moingon nga amo silang gipasidunggan pinaagi sa paghatod sa mensahe sa Bibliya ngadto sa ilang ubos nga puy-anan,” miingon si John Rhodes, nga nag-alagad ingong misyonaryo sa Samoa ug American Samoa sulod sa 20 ka tuig. “Dayon mahimo na nilang hisgotan ang personal nga mga butang: Tagadiin mo? Duna ba moy mga anak? Asa nagpuyo ang inyong pamilya?”

Si Helen, nga asawa ni John, midugang: “Sa dihang makig-estorya sa tagbalay, kanunay kaming mogamit ug matinahorong mga pulong nga kasagarang gamiton sa pormal nga mga okasyon. Kana nagpasidungog sa tagbalay ug sa among mensahe nga gikan sa Bibliya.”

“Pinaagi niini nga mga introduksiyon,” miingon si Caroline Pedro, “nasinati namo pag-ayo ang mga tagbalay ug ang ilang mga pamilya, ug nasinati usab sila kanamo. Tungod niini nahimo kaming epektibo sa pagtabang kanila sa espirituwal.”

Pagkahuman sa mga introduksiyon, mahimo nang ipahayag sa magmamantala ang mensahe sa Gingharian. “Ang mga tagbalay kasagarang mamati namo bisag unsa pa kadugay,” nahinumdom ang kanhing misyonaryo nga si Robert Boies. “Dayon ilang sublion ang among gipanulti aron ipakita nga ilang gipabilhan ang among mensahe.”

Kay batid man sa Bibliya ang mga tawo, sagad taas ang mga panaghisgot bahin sa mga pagtulon-an sa Bibliya. “Ang maong mga panaghisgot nakatabang aron mapauswag pa nako ang akong pagsabot sa lainlaing mga topiko sa Bibliya,” miingon si Caroline Pedro. Kadaghanan sa mga tagbalay modawat dayon ug literatura. Sa ngadtongadto nakakat-on ang mga magmamantala sa pag-ila kon kinsa kadtong kuryoso lang ug kon kinsay tinuod nga interesado sa espirituwal nga mga butang.

Daghang interesado nga nagtambongan sa mga tigom gusto nang mokuyog pagsangyaw sa kanataran. “Ang mga taga-Samoa maayong manulti,” matod pa ni John Rhodes, “ug daghang bag-ohan makahimo na sa pagpahayag sa ilang pagtuo ngadto sa uban bisag wala pa kaayo sila mabansay. Bisan pa niana, amo silang gidasig sa paggamit sa mga sugyot sa pagsangyaw diha sa mga publikasyon ug sa pagpangatarongan binase sa Kasulatan inay kay magsalig sa ilang katakos sa pagpanulti.” Sa ngadtongadto daghan ang nahimong maayong mga magwawali tungod sa maong pagbansay.

ANG EPEKTO SA LITERATURANG SAMOANO

Daghang taga-Samoa larinong mo-Iningles, apan ang uban dili makamao. Aron maabot ang kasingkasing niadtong mga taga-isla nga mahigugmaon sa kamatuoran, si Pele Fuaiupolu naghubad ug upat ka tract nga Samoano niadtong 1954. Si Pele ang pangunang maghuhubad sa organisasyon sa pinulongang Samoano sulod sa daghang tuig. Sagad gabii na kaayo siya mahuman sa paghubad gamit ang karaang makenilya ug lamparilya.

Gawas sa paghubad, puliki usab si Pele sa pag-atiman sa iyang asawa ug walo ka anak ug sa pagpanguna sa mga kalihokan sa kongregasyon. Matag semana, lima ka adlaw ug tunga siyang mag-inspeksiyon sa mga plantasyon sa kakaw sa tibuok isla. “Nianang puliki nga mga tuig,” misulat si Len Helberg, “si Pele wala gayod mangandoy nga hatagag atensiyon o dayegon. Hinunoa, mapasalamaton kaayo siya sa pribilehiyo nga gigamit siya ni Jehova. Ang iyang pagkamaunongon, pagkamapainubsanon, ug kadasig naghimo kaniyang talagsaon nga Saksi—siya gidayeg ug gimahal namong tanan.”

Niadtong 1955 ang mga magmamantala nanagtag ug 16,000 ka kopya sa 32-panid nga pulyetong “This Good News of the Kingdom” sa pinulongang Samoano. Simple lang ang pagkasulat niini ug sayon sabton ang pangunang mga pagtulon-an sa Bibliya—busa maayo kaayo kining gamiton sa pagsugod ug sa pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya. Si Richard Jenkins misulat: “Human matun-i ang pulyeto sa daghang beses, ang mga bag-ohan mahimo nang magpabawtismo. Ganahan kaayo ming mogamit niini!” Wala madugay diha na usay ubang mga pulyeto nga gipatik sa Samoano.

Ang Samoano nga edisyon sa Bantayanang Torre unang gipatik niadtong 1958. Si Fred Wegener, nga may imprentahanan, nagpatik niini pinaagi sa pag-staple sa gimimyograp na nga mga papel. Ang ulahing mga edisyon giimprenta sa Amerika ug dayon sa Australia. Daghang publikasyon gihubad ug anam-anam nga gipatik diha sa Samoano nga Bantayanang Torre matag bulan. Sukad sa unang bahin sa mga tuig sa 1970, ang pagluwat ug kompletong mga libro sa Samoano dakog natabang sa pagpadali sa pagsangyaw.

Ang mga libro sa organisasyon naapod-apod sa tanang isla sa Samoa. Niadtong 1955, sa dihang ang mga magmamantala nag-apod-apod sa librong You May Survive Armageddon Into God’s New World, kadaghanang panimalay sa American Samoa mikuhag kopya. “Ang mga tawo nagabasa ug Bibliya, apan kadaghanan kanila wala pa sukad makadungog sa Armagedon,” misulat si Wallace Pedro. “Daghang pamilya nakabasa sa maong libro. Galing lang, kon magpaingon na mi sa ilang baryo, ang mga bata sagad mosinggit, ‘Nia na ang Armagedon!’ Ginganlan pa gani sa ubang mga ginikanan ang ilang mga anak ug Armagedon.”

Ingon niini usab ang epekto sa Samoanong edisyon sa librong Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon, nga giluwatan niadtong 1972. Sa sinugdanan, kadaghanang misyonaryo makapahiluna ug duha ka karton o kapin pa niining libroha ngadto sa maikagong mga magbabasa matag bulan. “Duolon kami sa mga tawo diha sa merkado,” nahinumdom si Fred Wegener, “ug manawag pa gani ang uban diha sa mga bentana sa bus aron mohangyog mga kopya sa librong Kamatuoran.”

NALIG-ON SA MGA ASEMBLIYA

Sa Hunyo 1957, nalipay kaayo ang mga igsoon tungod sa unang sirkitong asembliya nga himoon didto sa Pago Pago, American Samoa. Mitambong usab ang mga magmamantala gikan sa Samoa nga nagbarko. Kay gusto kaayong dapiton ang publiko, gianunsiyo sa mga igsoon ang programa sa asembliya sa Iningles ug Samoano. Nalipay pag-ayo ang 60 ka magmamantala sa Samoa ug American Samoa kay 106 ang nanambong sa pangbukas nga sesyon sa Biyernes.

Nianang asembliyaha dihay wala damhang mga hitabo sa tingkaon tungod sa kultura sa Samoa ug tungod sa pagkakuryoso sa mga tawo. “Importanteng bahin sa ilang kultura ang pagpangaon,” misulat si Ron Sellars, “ug naandan na ang pagpangagda panahon sa pagpangaon. Apan sa dihang giagda sa mga igsoon ang daghan kaayong mga tumatan-aw aron sa pagpaniudto, kini nakahatag ug problema sa departamento nga nag-andam ug pagkaon sa asembliya kay ang ilang giandam nga pagkaon igo lang sa mga igsoon.”

Bisan pa niana, ang panahon sa pagpangaon nakahatag ug maayong pamatuod niadtong mga nakakita niana. Sa Samoa, ang mga lalaki maoy kasagarang mouna ug kaon sa mga babaye ug mga bata panahon sa espesyal nga mga okasyon. Ang mga langyaw ug ang mga ministro sa simbahan kasagarang magpalain ug lingkoranan ug mas lami ug pagkaon. Apan sa asembliya nakita sa uban nga ang langyawng mga misyonaryo walay pinalabi ug makigdungan ug kaon sa mga pamilya nga tagadidto. Nakita gayod sa tanan ang gugma ug panaghiusa sa katawhan ni Jehova.

Gawas sa pagdasig ug pagbansay nga nadawat sa mga igsoon gikan sa mga asembliya nga sama niini, nag-andam usab kini kanila alang sa grabeng mga pagsulay sa unahan.

APOSTAYA SA APIA

Dayag nga bisan dihay makapadasig nga pag-uswag sa mga isla, mitungha usab ang mga problema sa Samoa. Ang pipila ka indibiduwal, nga gipangunahan sa usa ka gahig-ulo nga matai (dakodako sa banay), dili gustong mosunod sa teokratikanhong mga instruksiyon ug mipatungha kinig kasamok sa Kongregasyon sa Apia. Sanglit ang panagkatigom didto man ginahimo sa balay niining tawhana, misamot ang problema sa kongregasyon.

Sa kataposan, niadtong 1958, ang mga rebelde mibulag ug mihimog ilang kaugalingong grupo sa pagtuon. Si Douglas Held, nga nag-alagad kaniadto sa sanga sa Australia ug nagduaw sa Fiji nianang panahona, miadto sa Samoa sa tinguha nga matabangan kadtong dunay mga reklamo. Bisan pag ang iyang balanse ug Kasulatanhong tambag nakadasig pag-ayo sa matinumanong mga igsoon sa kongregasyon, 25 porsiyento sa mga tumatambong midapig sa mga rebelde. Daghan kanila nabiktima sa ilang makadaot nga garbo ug sa ulahi sila kinahanglang palagpoton.

Nakita ra sa ulahi kon kinsang grupo ang gipaluyohan sa espiritu ni Jehova. Ang grupo sa mga rebelde nabungkag sa ulahi ug wala na gayod igdungog. Sa kasukwahi, ang mga magmamantala sa Kongregasyon sa Apia miuswag ug 35 porsiyento nianang tuiga. Ang balay ni Richard ug Gloria Jenkins nga duol sa ospital sa Apia ang nahimong temporaryong tigomanan, ug sa ulahi ang kongregasyon mibalhin sa balay ni Maatusi Leauanae sa Faatoia, Apia. Dinhi natagamtam sa mga igsoon ang mainitong espiritu sa gugma ug pagtambayayongay. Ang unang Kingdom Hall sa Apia gitukod sa ulahi sa lote ni Maatusi, sa tabang sa usa ka kongregasyon sa Sydney, Australia.

MAKAPADASIG NGA PANAG-UBANAY

Ang Kongregasyon sa Apia nalig-on pa gayod niadtong 1959 sa dihang gitugotan sa gobyerno sa Samoa ang lima ka misyonaryo gikan sa American Samoa sa pagtambong sa unang sirkitong asembliya nga gihimo didto sa Apia. Nalipay kaayo ang tanan kay 288 ang mitambong ug 10 ang nabawtismohan! Paglabay sa duha ka tuig, ang kongregasyon maoy nag-abiabi sa mga delegado sa unang distritong kombensiyon nga gihimo diha sa usa ka karaang ospital nga gitukod sa mga Aleman duol sa sak-anan nga ginganlag White Horse Inn. Kining dili-hikalimtang kombensiyon gitambongan sa mga delegado nga gikan pa sa New Zealand.

Ang maong mga kombensiyon nagbansay sa mga igsoon sa pag-organisar ug mga asembliya. Busa sa ulahi, sa dihang wala tugoti sa gobyerno sa Samoa ang nagapanawng mga magtatan-aw ug mga misyonaryo sa pagsulod sa nasod, ang mga igsoon mahibalo nang moorganisar sa ilang mga asembliya. Ug sa unang higayon sa Samoa, sa 1967, nakapresentar pa gani sila ug usa ka oras nga binase sa Bibliyang drama diin ang mga sumasalmot nagbesti ug mga sapot sa panahon sa Bibliya. Ang drama maylabot sa tagana sa Diyos sa mga siyudad nga dangpanan sa karaang Israel halandomon gayod alang niadtong nanambong.

Nianang mga tuiga ang mga igsoon sa Samoa nakatambong usab sa mga kombensiyon sa American Samoa ug sa Fiji bisan pag nagkinahanglan kinig dakong paningkamot ug sakripisyo. Pananglitan, ang mga igsoong motambong sa mga distritong kombensiyon sa Fiji mogastog plete ug pagkaon, ug gawas pa niana usa ka bulan silang mawala sa Samoa.

ANG PAG-USWAG SA AMERICAN SAMOA

Niadtong 1966 dakong kalipay sa mga igsoon sa American Samoa kay sa Pago Pago pagahimoon ang “God’s Sons of Liberty” nga Distritong Asembliya. Mitambong niining makasaysayanhong kombensiyon ang 372 ka delegado nga nagsultig walo ka pinulongan gikan sa Australia, Fiji, New Caledonia, New Zealand, Niue, Samoa (Western Samoa kanhi), Tahiti, Tonga, ug Vanuatu (New Hebrides kanhi). Tungod sa mga delegado, ang gidaghanon sa mga Saksi sa siyudad nga giasembliyahan miabot ug 1 sa matag 35 ka molupyo bisan pag diha lamay 28 ka igsoon sa kongregasyon sa maong dapit niadtong panahona!

Sa unsang paagi natagan-ag sak-anan sa pipila ra ka igsoon ang daghan kaayong bisita? “Wala mi malisdi sa pagpangitag sak-anan alang sa daghang delegado,” nahinumdom si Fred Wegener. “Giabiabi sa mga tawo ang mga igsoon ug nasuko niini ang mga lider sa relihiyon.”

Nadasig gayod ang mga igsoon sa Pago Pago sa maong kombensiyon. Sulod sa unom ka bulan, miuswag ug 59 porsiyento ang gidaghanon sa mitambong sa mga tigom ug daghang bag-ohan ang nahimong kuwalipikadong magmamantala. “Nakita usab sa kongregasyon nga kinahanglan na silang magtukod ug mas presentableng tigomanan,” misulat si Ron Sellars. Bisan pag lisod kaayo mangitag loteng katukoran niining gamayng isla sa Tutuila, diin nahimutang ang Pago Pago, gihanyag sa usa ka igsoon ang iyang luna sa Tafuna, sa kasadpang bahin sa siyudad. Mahimo kining gamiton sulod sa 30 ka tuig.

“Ubos sa lebel sa dagat ang maong lote,” miingon si Fred Wegener, “busa tulo ka bulan nga nagboluntaryo ang mga igsoon sa paghakot ug mga bato aron itambak sa pundasyon.”

Sa dihang nagbuhos na ang mga igsoon sa salog, gipahulam sa usa ka Katolikong pari ang mixer sa semento nga gipanag-iya sa simbahan. Tigbasahan diay siyag Bantayanang Torre ug Pagmata! “Kini nga pari,” misulat si Ron Sellars, “nakabasa sa ulahi ug artikulo sa Pagmata! bahin sa kaminyoon ug dihadiha mihunong pagkapari ug nagminyo.”

Ang mga igsoon sa laing nasod madagayaong misuportar niini nga proyekto. Ang kongregasyon nila ni Gordon ug Patricia Scott, ang unang mga misyonaryo sa American Samoa nga mipauli na sa Amerika, midonar ug mga lingkoranan aron magamit sa bag-ong tigomanan. “Among gibaligya ang sobrang mga lingkoranan ngadto sa usa ka sinehan ug ang halin among gibayad sa pagpadala niana paingon sa Tafuna!,” miingon si Ron Sellars. Niadtong 1971, nahuman ug gidedikar ang Kingdom Hall sa Tafuna nga kalingkoran ug 130. Sa ulahi gihimong puy-anan sa mga misyonaryo ang ikaduhang andana niini.

ANG BULUHATON SA SAMOA NABUKSAN

Hangtod sa 1974, ang buluhaton sa Samoa padayong nababagan tungod sa mga pagdili sa kagamhanan nga pasudlon ang mga misyonaryo sa maong nasod. Nianang tuiga, ang mga igsoon nakigkita sa primer ministro aron matabangan sila bahin niini. Ang usa kanila mao si Mufaulu Galuvao, kinsa misulat: “Panahon sa among panaghisgot, among nadiskobrehan nga adunay usa ka opisyal sa gobyerno nga nagbuotbuot ug himog komite nga maoy mosusi sa mga papeles sa tanang misyonaryo nga buot mosulod sa Samoa. Kini nga komite, nga gilangkoban sa mga magsusupak, basta lang mibalibad sa paghatag kanamog visa nga wala gani magpahibalo sa primer ministro.”

“Wala gayoy kalibotan ang primer ministro niining ilang kalaki; busa iya dayong gisugo ang opisyal sa imigrasyon nga dad-on kaniya ang mga papeles sa mga Saksi ni Jehova. Sa among atubangan, iyang gibungkag ang maong ilegal nga komite ug iyang gihatagan si Paul ug Frances Evans ug tulo ka tuig nga visa ingong mga misyonaryo ug mahimo pa nila kanang lugwayan kon molapas na kana sa gitagal nga petsa.” Talagsaon gayod kini nga balita! Human sa 19 ka tuig nga paningkamot, sila legal nang giila ingong mga misyonaryo!

Sa sinugdanan, miipon ug puyo si Paul ug Frances kang Mufaulu Galuvao ug sa iyang pamilya, apan sa dihang miabot sila si John ug Helen Rhodes sa 1977, mibalhin kining duha ka magtiayon sa bag-ong giabangan nga balay sa mga misyonaryo sa Vaiala, Apia. Ang uban pang mga misyonaryo mao sila si Robert ug Betty Boies sa 1978, David ug Susan Yoshikawa sa 1979, Russell ug Leilani Earnshaw sa 1980.

PAGPASIBO SA KINABUHI SA ISLA

Sulod sa mga katuigan, ang mga Saksi gikan sa laing nasod nga namuyo sa Samoa nakaamgo nga bisan tuod samag paraiso ang mga isla, makasinati gihapon silag pipila ka kalisdanan. Ang usa niana mao ang transportasyon. “Sa among unang duha ka tuig sa Apia ingong misyonaryo,” si John Rhodes misulat, “sagad mobaktas mig layo aron sa pagtambong ug tigom ug pagsangyaw. Mosakay usab mi sa mabulokong mga bus sa dihang mobiyahe mi sa isla.”

Ang likod niini nga mga trak nga punog dekorasyon gitaorag kaha nga gama sa kahoy aron kasakyag pasahero. Magdasok sa sulod ang mga pasahero ug ang ilang mga karga sama sa mga gamit sa panguma ug mga abot. Bibo kaayo ang biyahe kay kusog kaayo ang tokar ug magkantakanta usab ang mga pasahero. Mahimo nimong pahunongon ang bus bisag asa, walay oras kon kanus-a kini molarga, ug mausab-usab ang ruta niini. Sumala pa sa usa ka librong giya sa biyahe, “Ang bus nga mobiyahe sa Vava‘u, kanunayng untop: kini ray magbuot kon kanus-a kini moabot sa iyang destinasyon.”

“Kon duna miy gustong paliton sa daplin sa dalan panahon sa biyahe,” miingon si John, “amo lang ingnon ang drayber nga ihunong ang bus. Human namog palit, mosakay ra sab mig balik ug mopadayon sa pagbiyahe. Bisan pa niini, relaks ra kaayo ang tanan ug walay nagdali.”

Kon puno na ang bus, mosabak sa naglingkod nang mga pasahero ang mga bag-ong mosakay. Busa nakaideya ang mga misyonaryo nga sabakon na nila daan ang ilang asawa. Pag-abot sa ilang adtoan, iplete sa mga bata ug dagkong tawo ang sensilyo nga ilang gisuksok sa ilang dalunggan—kombenyente kaayo nga pitaka!

Kon sila mobiyahe sa ubang mga isla, sila mosakayg ayroplano ug lantsa. Usahay delikado kaayo ang biyahe ug dili kalikayan nga malangan. “Kinahanglang mapailobon ka ug makamaong mangomedya,” miingon si Elizabeth Illingworth. Siya dugayng nag-alagad uban sa iyang banang si Peter, nga usa ka magtatan-aw sa sirkito sa Habagatang Pasipiko.

Lisod usab ang pagbiyahe sa kamad-an kon kusog ang ulan ilabina sa tingbagyo. Sa dihang ang misyonaryong si Geoffrey Jackson milabang sa usa ka sapa nga kusog kaayog agos aron motambong sa CBS, nadalin-as siya ug naligid paingon sa kusog kaayong bul-og sa tubig. Bisan pag nahumod ug nagkahugaw, siya mitambong gihapon. Giatiman siya sa tagbalay ug gipasul-ob siyag taas ug itom nga lavalava (tapis sa mga taga-Polynesia). Nakakatawa gayod ang iyang mga kauban kay naalaan siyang pari sa Katoliko sa usa ka interesado! Si Brader Jackson nag-alagad karon ingong membro sa Nagamandong Lawas.

Ang lain pang mga suliran nga giatubang sa mga bag-ong abot nga mga igsoon gikan sa laing nasod mao ang pagkat-on sa pinulongan, init nga klima, mga sakit nga dinhi ra nila nasinati, kakulag modernong mga kasangkapan, ug ang daghang mamaak nga insekto. “Dako kaayong sakripisyo ang gihimo sa mga misyonaryo alang kanamo,” misulat si Mufaulu Galuvao, “mao nga isip pasalamat ginganlan sa pipila ka ginikanan ang ilang mga anak sa ngalan sa mga misyonaryong mitabang kanamo.”

ANG SAVAII NAKADUNGOG SA MAAYONG BALITA

Karon, tagdon nato ang kinadak-an ug ang wala pa kaayo matandog sa tanang mga isla sa Samoa, ang Savaii. Ang dakong bahin niini nga isla wala pa puy-ig tawo ug may tag-as kaayong mga bukid, may mga 450 ka batohon nga baba sa bolkan, bagang kalasangan, ug dagkong mga tipak sa nanggahi nga lava. Kadaghanan sa mga taga-dinhi nagpuyo duol sa baybayon. Niadtong 1955 unang nakaabot sa Savaii ang maayong balita. Si Len Helberg uban sa usa ka grupo sa mga magmamantala gikan sa isla sa Upolu mihapit dinhi aron ipasalida ang pelikulang The New World Society in Action.

Unom ka tuig sa ulahi, duha ka misyonaryong sister gikan sa American Samoa ang gidapit sa pag-alagad sa Savaii. Sila mao si Tia Aluni, ang unang taga-Samoa nga nakatungha sa Gilead, ug si Ivy Kawhe. Pag-abot nila niadtong 1961, miestar sila sa balay sa tigulang nga magtiayong nagpuyo sa Fogapoa, usa ka baryo sa sidlakang bahin sa isla. Sa ulahi, miipon kanila sa makadiyot ang laing espesyal payunir nga sister, nga nakapuyo na kaniadto sa Savaii. Aron madasig ug masuportahan kining bag-ong grupo sa unom ngadto sa walo ka igsoon, moduaw kausa sa usa ka bulan ang mga brader gikan sa Apia aron sa paghatag ug pakigpulong publiko. Ang mga tigom gihimo diha sa usa ka gamayng payag sa Fogapoa.

Nag-alagad si Tia ug si Ivy sa Savaii hangtod sa 1964 una sila giasayn sa laing isla. Sa misunod nga napulo ka tuig, diyutay lamang ang pag-uswag sa buluhaton sa Savaii. Dayon pagka-1974, ang pipila ka pamilya mibalhin sa Savaii aron sa pagtabang sa buluhaton. Ang mga mibalhin gikan sa American Samoa ug nagpormag usa ka gamayng grupo sa Fogapoa mao sila si Risati ug Mareta Segi, Happy ug Maota Goeldner-Barnett, Faigaai Tu, Palota Alagi, Kumi Falema‘a (Thompson sa ulahi), ug si Ron ug Dolly Sellars. Ang balay ni Brader Segi nga nahimutang sa daplin sa dagat ang ilang gihimong tigomanan. Sa ulahi, nagtukod silag puy-anan sa mga misyonaryo ug Kingdom Hall sa tapad ra usab niini. Sa ngadtongadto, naporma ang laing grupo sa Taga, usa ka baryo sa kasadpang baybayon sa Savaii.

Sugod sa 1979, daghan pang misyonaryong magtiayon ang giasayn sa Savaii aron sa pagtabang sa mga magmamantala didto. Sila mao si Robert ug Betty Boies, John ug Helen Rhodes, Leva ug Tenisia Faai‘u, Fred ug Tami Holmes, Brian ug Sue Mulcahy, Matthew ug Debbie Kurtz, ug si Jack ug Mary Jane Weiser. Tungod sa maayong ehemplo sa mga misyonaryo, ang buluhaton sa Savaii padayong miuswag.

Apan sa Savaii, dako kaayog impluwensiya sa mga tawo ang mga tradisyon ug ang suod nga relasyon tali sa mga pamilya. Untersiya sa mga baryo ang midili sa atong buluhaton, ang uban mipasibya pa gani niana sa radyo. Busa, nanginahanglan gayog panahon ug pailob ang pagtabang sa mga bag-ohan aron mouswag. Bisan pa niini, daghan gihapon ang na-Saksi, lakip na kadtong adunay grabeng mga balatian.

PAG-ALAGAD KANG JEHOVA BISAN PA SA MGA BALATIAN

Ang usa kanila mao si Metusela Neru nga nabaliag likod human mahulog sa kabayo sa 12 anyos pa siya. “Human siya maaksidente,” nahinumdom ang usa ka misyonaryo, “nabuktot siya, ug grabe ang kangulngol nga iyang bation.” Sa dihang nagtuon si Metusela sa Bibliya pag-edad niyag 19, wala gayod niya tugoti ang pagsupak sa iyang pamilya nga mopahunong kaniya. Tungod sa iyang kahimtang, ang distansiya paingon sa tigomanan nga mahimo rang lakwon ug 5 minutos mahimong 45 minutos nga kalbaryo. Bisan pa niini, padayon ang pag-uswag ni Metusela ug siya nabawtismohan niadtong 1990. Sa ulahi, siya nagregular payunir ug nahimong ansiyano. Sukad niadto, kapig 30 sa iyang mga paryente ang tigtambongan na sa mga tigom sa Faga, ug ang pipila kanila nabawtismohan. Karon, bisan pa sa iyang balatian, si Metusela nailhan sa iyang pagkamapahiyomon ug malipayong espiritu.

Ang lain pang igsoon nga padayong nag-alagad bisan pa sa iyang grabeng balatian mao si Saumalu Taua‘anae. Nadaot pag-ayo ang porma sa lawas ni Saumalu tungod sa sanla. Siya nagpuyo sa usa ka hilit nga baryo sa Aopo. Tungod niana, siya gidumalahag pagtuon sa Bibliya ni Ivan Thompson pinaagig sulat. Dayon si Asa Coe, usa ka espesyal payunir nga mibalhin sa Savaii, ang mipuli sa pagdumala kaniyag pagtuon. Sa unang pagtambong ni Saumalu sa tigom niadtong 1991, mibiyahe siyag duha ka oras paingon sa Taga, usa ka baryo sa pikas nga bahin sa isla.

Maulawon kaayo si Saumalu tungod sa iyang hitsura ug sa unang pagtambong niyag espesyal nga asembliya, sa iyang sakyanan ra siya naminaw sa programa. Natandog siya pag-ayo sa dihang kinasingkasing siyang giabiabi ug gitimbaya sa mga igsoon nga miduaw kaniya panahon sa tingpaniudto. Tungod niini, mitupad siya sa mga igsoon hangtod nahuman ang programa.

Sa wala madugay, si Saumalu ug ang iyang asawa nga si Torise tigtambongan na sa mga tigom sa Faga, ug mobiyahe silag kapin sa usa ka oras sa pagpaingon pa lang. Nabawtismohan si Saumalu niadtong 1993 ug sa ngadtongadto siya nahimong ministeryal nga alagad. Bisan pag sa ulahi giputol na sa mga doktor ang usa niya ka batiis, makamaneho gihapon siya sa iyang sakyanan paingon sa tigom. Kay gidili man ang atong buluhaton sa ilang baryo, si Saumalu ug Torise madasigong nagsangyaw nga di-pormal o pinaagig telepono.

Karon, nagpuyo sila sa Apia diin ginatambalan si Saumalu sa iyang mga balatian. Imbes maguol pag-ayo sa iyang kahimtang, siya malipayon ug positibog tinamdan. Silang duha sa iyang asawa gitahod gayod tungod sa ilang lig-ong pagtuo.

MGA PAGSULAY SA TOKELAU

Ang Tokelau, nga gilangkoban sa tulo ka pulo sa amihanan sa Samoa, unang nasangyawan niadtong 1974. Nianang tuiga, si Ropati Uili, nga usa ka doktor, mipauli sa Tokelau human siya migraduwar sa kursong medisina sa Fiji. Ang asawa ni Ropati nga si Emmau usa ka Saksi ug nadumalahan na usab si Ropati ug pagtuon sa Bibliya sa Fiji.f

Sa Tokelau, nasayran ni Ropati nga ang doktor nga si Iona Tinielu ug ang iyang asawa nga si Luisa maoy mga Saksi ni Jehova. Nahimamat usab niya ang usa ka interesado nga si Nanumea Foua, nga may mga paryenteng Saksi. Nag-organisar kining tulo ka lalaki ug regular nga panagkatigom ug pakigpulong publiko, ug wala madugay miaberids ug 25 ang mitambong. Ang tulo ka lalaki ug ang ilang pamilya misangyaw usab nga di-pormal sa mga tawo.

Apan, diha usay misupak sa ilang buluhaton. Tungod sa paghulhog sa pastor sa London Missionary Society, gipatawag sa kapunongan sa mga katigulangan sa isla kining tulo ka ulo sa pamilya. “Ila kaming giingnan nga mohunong na sa pagtigom,” nahinumdom si Ropati, “kay kon dili, ilang sunogon ang among balay o kaha isakay mi nila sa sakayan ug pasagdan sa lawod. Nangatarongan kami gamit ang Kasulatan, apan wala mi nila paminawi. Para nila kinahanglan nga sila gayod ang masunod, bisag unsa pay mahitabo.” Sa pagkahibalo niana, ang mga pamilya nagmataktikanhon na sa paghimog mga panagkatigom.

Apan sinugdanan pa lamang kini sa ilang mga pag-antos. Dose ka tuig sa ulahi, sa dihang nahimong interesado ang magulang nga babaye ni Ropati ug ang iyang bayaw nga lalaki, sila mibiya na sa ilang simbahan. Tungod niini, gipapahawa sa mga katigulangan ang tanang Saksi sa ilang baryo. “Nianang gabhiona,” misulat si Ropati, “namutos ang matag pamilya ug ilang gisakay sa sakayan ang ilang mga gamit paingon sa kinadak-ang baryo sa isla. Gipangawat sa ilang mga silingan ang ilang mga tanom ug gipanglungkab usab ang ilang mga balay.”

Bisan pa niini, maisogon gihapong nagtigom ang mga igsoon. Si Ropati miasoy, “Magpakaaron-ingnon sila nga magpiknik ug magsakayan paingon sa usa ka gamayng isla pagka-Sabado sa buntag ug mopauli ra usab sila sa Dominggo sa gabii human sila magtigom.” Nianang panahona, daghang pamilya usab ang nag-antos nga magbarkog dugay kaayo gikan sa Tokelau paingon sa Samoa aron makatambong sa tinuig nga distritong kombensiyon.

Tungod sa walay puas nga pagsupak, kini nga mga pamilya milalin sa New Zealand. Busa pagka-1990, wala nay Saksi niining mga islaha. Bisan pa niini, gidumalahag pagtuon sa Bibliya ni Ivan Thompson, nga usa ka payunir sa Apia, ang batan-ong taga-Tokelau nga si Lone Tema pinaagig sulat. Miuswag si Lone ug karon siya usa na ka ansiyano sa Australia.

Sa ulahi, ang pipila ka igsoon mipauli sa Tokelau. Si Geoffrey Jackson, nga nag-alagad sa sanga sa Samoa niadtong panahona, napakyas pagkontak sa komisyoner sa New Zealand nga nag-atiman sa mga kalihokan sa Tokelau aron ipakighisgot kaniya ang suliran sa mga Saksi niining mga puloa. “Gitugotan lamang ako sa pagbisita sa Tokelau kay nagtuon kog lainlaing pinulongan,” misulat si Geoff, “ug panahon sa among paglawig, ako ug ang lain pang pasahero giimbitar sa kapitan sa pagmeryenda uban kaniya sa iyang kabin. Ang maong pasahero mao diay ang komisyoner nga wala nako makontak! Kapig usa ka oras ming nag-estoryahay. Pagkahuman sa among panaghisgot, nagpasalamat siya ug misaad nga himoon niya ang tanan aron dili na lisodlisoron ang mga igsoon sa Tokelau.”

Sa pagkakaron gidili gihapon ang atong buluhaton sa Tokelau. Sa dihang namatay ang kamanghorang anak ni Fuimanu ug Hatesa Kirifi niadtong 2006, gidiskursohan kana ni Fuimanu. Tungod niana gibaharan sila sa kapunongan sa mga katigulangan nga palayason sa isla. Sa ulahi, gihulga usab si Fuimanu sa dihang midumili siya sa pagtrabaho sa usa ka simbahan sa ilang lugar ug gipugos silang duha sa iyang asawa sa pag-apil sa mga kalihokan sa politika. Apan nagpabilin silang lig-on. Ingong resulta, mas milig-on pa ang ilang pagtuo. Si Fuimanu miingon, “Nakakat-on kami sa pagsalig kang Jehova sa dihang kami gilutos.” (Sant. 1:2-4) Napamatud-an nila nga dili gayod pasagdan ni Jehova ang iyang matinumanong mga alagad.—Deut. 31:6.

MIUSWAG ANG BULUHATON TUNGOD SA PANALANGIN NI JEHOVA

Sukad nakaabot sa Samoa ang maayong balita, daghan nang sanga ang nagdumala sa buluhaton dinhi. Karon, ubos sa pagdumala sa sanga sa Australia ang upat ka kugihang brader nga naglangkob sa Komite sa Nasod maoy nag-atiman sa buluhaton sa kaislahan sa Samoa. Sulod sa daghang tuig, gipaningkamotan sa mga igsoon sa Samoa nga masangyawan bisan ang kinasuokang mga isla. Regular nga ginasangyawan sa mga taga-American Samoa ang hilit nga Swains Islands, nga mga 320 kilometros sa amihanan sa Tutuila Island, ug ang Manu‘a Islands, nga 100 kilometros sa sidlakan sa Tutuila Island. Panahon sa ilang pagduaw, nakapahimutang silag daghang literatura ug nakasugod usab silag mga pagtuon sa Bibliya sa mga interesado. Naningkamot usab ang ubang mga magmamantala sa maong lugar nga masangyawan ang mga tawo nga nagsultig laing pinulongan.

DUGANG NGA MGA PANINGKAMOT SA PAGHUBAD

Sa dihang midaghan na ang mga magmamantala, midako usab ang panginahanglan sa literatura nga Samoano. Aron matagan-an kana, ang magtiayong misyonaryo sa Tuvalu nga si Geoffrey ug Jenny Jackson giasayn sa sanga sa Samoa niadtong 1985. Si Geoff ang nagdumala sa buluhaton sa duha ka maghuhubad sa Samoano. Siya miasoy, “Sa una, sa lamesa lang sa kan-anan sa Bethel sila maghubad. Kada buntag, hiposon una nila ang kinan-an inighuman ug pamahaw ayha pa sila makasugod ug trabaho. Dayon, kon hapit na ang tingpaniudto, maghinay-hinay na sad silag panghipos aron maghukad. Pagkahuman, manghipos na sad sila aron makapadayon pagtrabaho.”

Tungod niini nga mga kabaldahan, diyutay ra silag mahimong trabaho. Hago ug dugay kaayo mahuman ang ilang paagi sa paghubad. “Ang kadaghanan sa trabaho kinamoton pagsulat ug dayon makenilyahon,” nahinumdom si Geoff. “Ang matag artikulo kapila makenilyahon kon makita nga duna pa kanay sayop una pa iimprenta.” Niadtong 1986, nakapalit ang sanga ug kompiyuter sa unang higayon maong dili na kaayo hago ang trabaho. Ang uban pang mga kagamitan nga de-kompiyuter nakatabang aron mas mopaspas ang paghubad ug pag-imprenta.

Ang paghubad ug pag-imprenta sa Bantayanang Torre ug Pagmata! maoy gihatagag pangunang pagtagad. Sukad sa Enero 1993, ang Bantayanang Torre nga Samoano migula nga dungan sa Iningles—aduna na usab kanay upat ka kolor! Dayon, sa 1996, kaupat sa usa ka tuig na mogula ang Pagmata! nga Samoano. “Sa dihang giluwatan ang Pagmata!” nahinumdom si Geoff, “nabalita kana sa tibuok nasod, dili lamang pinaagi sa mga mantalaan ug radyo kondili sa TV usab.”

Sa pagkakaron, duna nay usa ka grupo sa mga maghuhubad sa Samoano. Sama sa ubang mga grupo sa tibuok kalibotan, kining kugihan nga grupo gibansay usab aron mas mahanas pa sa pagsabot sa Iningles ug gitudloan usab sila sa tukma ug epektibong paagi sa paghubad.

GIKINAHANGLAN ANG MAS DAKONG SANGANG BUHATAN

Sa dihang miduaw sa Samoa ang magtatan-aw sa sona nga si Milton G. Henschel niadtong 1986, iyang nakita nga gamay na kaayo ang balay sa mga misyonaryo sa Sinamoga alang sa nagkadakong panginahanglan sa sanga. Tungod niini, ang Nagamandong Lawas nagtudlog mga igsoon gikan sa Design/Build Department sa Brooklyn ug sa Regional Engineering Office sa Australia aron sa pagbisita sa Samoa ug pagsusi kon gikinahanglan bang magtukod ug mas dakong pasilidad. Unsay ilang nasabotan? Paliton ang tulo ka ektaryang luna sa Siusega, singko kilometros painteryor gikan sa Sinamoga, aron didto tukoron ang bag-ong Bethel. Dayon, kon mahuman na ang bag-ong sanga, gub-on na ang daang sanga sa Sinamoga ug himoon kining bag-ong Assembly Hall.

Nagsugod ang konstruksiyon sa bag-ong sanga niadtong 1990, ug nagtinabangay gayod ang mga igsoon gikan sa lainlaing nasod! Dihay 113 ka internasyonal nga mga boluntaryo, 38 ka bug-os panahong boluntaryo nga taga-Samoa ug daghang partaym nga boluntaryo ang nagtinabangay sa proyekto. Apan sa dihang nagkamulo na ang konstruksiyon, kalit lang midangat ang kalamidad.

MIHAPAK ANG KALAMIDAD!

Ang bagyong Val, usa sa kinakusgang mga bagyo nga mihapak sa Habagatang Pasipiko, milampornas sa Samoa niadtong Disyembre 6, 1991. Ang mga hanging may gikusgong 260 kilometros kada oras mikusokuso sa gagmayng mga isla sulod sa lima ka adlaw. Ingong resulta, 90 porsiyento sa mga pananom ang nadaot ug mikabat ug 380 milyones dolyares (U.S.) ang nadaot sa bagyo. Ikasubo, 16 ka kinabuhi ang nakalas.

“Dihadihang miorganisar ug hinabang ang sanga,” nahinumdom si John Rhodes. Sulod sa pipila lang ka adlaw, miabot ang dakong container van nga punog mga hinabang gikan sa sanga sa Fiji. Sa wala madugay miabot usab ang mga hinabang gikan sa ubang sanga sa Pasipiko.

Si Dave Stapleton, usa ka internasyonal nga boluntaryo nga nagtrabaho sa konstruksiyon sa Siusega, miingon: “Giuna namo pagpanagtag ang pangunang mga panginahanglan sama sa hinlong tubig, trapal, gas, ug tambal ngadto sa mga igsoong nanginahanglan. Dayon, giayo namo ang Bethel sa Sinamoga ug ang nangadaot sa dapit sa konstruksiyon. Sa ulahi, giayo usab namo ang mga Kingdom Hall, mga puy-anan sa misyonaryo, ug ang balay sa mga Saksi. Gidangtag pila ka bulan una mahuman ang trabaho.”

Sa dihang nanghatag ug pondo ang gobyerno ngadto sa tanang relihiyon—lakip na sa mga Saksi ni Jehova—aron ayohon ang ilang mga simbahan, giuli sa mga igsoon ang maong pondo ug gipasukipan nila kanag usa ka sulat nga nagsugyot nga gamiton na lang ang maong kuwarta sa pag-ayo sa mga pasilidad sa gobyerno kay nahuman na man ang mga Saksi sa ilang mga ayohonon. Agig pasalamat, gipaubsan sa mga kawani sa gobyerno ang buhis sa mga materyales sa konstruksiyon nga ilang giangkat gikan sa laing nasod. Tungod niini, nakaekonomiya ug dako ang mga igsoon.

“GIHATAG NI JEHOVA ANG LABAW PA GAYOD SA AMONG GIPANGANDOY”

Human ayoha ang mga nadaot sa bagyo, gipadayon dihadiha ang konstruksiyon. Usa ka tuig ug tunga sa ulahi, sa Mayo 1993, natuman ra gayod ang dugay nang gipangandoy sa mga igsoon, ang pagbalhin sa bag-ong sanga ngadto sa Siusega.

Dayon sa Septiyembre 1993, miabot sa Samoa ang 85 ka hanas nga mga boluntaryo gikan sa Australia, Hawaii, New Zealand, ug Amerika aron tukoron ang Assembly Hall sa Sinamoga. Sila ang migastog kaugalingon nilang plete. “Lainlain nga termino ug sistema sa pagsukod ang gigamit panahon sa konstruksiyon,” misulat si Ken Abbott nga nanguna sa grupo nga gikan sa Australia, “apan ang espiritu ni Jehova mitabang kanamo nga masulbad ang bisan unsang problema nga mitungha.”

“Ang tibuok-kalibotang panag-igsoonay nga among nasinati,” miingon si Abraham Lincoln, nga membro sa grupo nga gikan sa Hawaii, “nakapadasig gayod kanamo.”

Pinaagi sa hiniusang mga paningkamot sa mga grupo gikan sa lainlaing nasod, nahuman ang Assembly Hall sulod lamang sa napulo ka adlaw. Ang mga igsoon sa Samoa nakakat-on ug mga pamaagi sa pagpanukod, ug nadasig usab sila. Busa pagkahuman sa proyekto, ang pipila ka magmamantala nagpayunir o nag-alagad sa Bethel.

Sa Nobyembre 20-21, 1993, gidedikar ang sangang buhatan ug ang Assembly Hall. Si John Barr, nga membro sa Nagamandong Lawas, ang mihatag sa pakigpulong sa dedikasyon. Ang karaang misyonaryo nga si Paul Evans mipahayag sa gibati sa tanang nanambong niining malipayong okasyon. Siya miingon: “Gihatag ni Jehova ang labaw pa gayod sa among gipangandoy.”

ANG KAMATUORAN MAKAPABAG-O SA KINABUHI

Sa dihang matisok ang kamatuoran sa kasingkasing sa mga tawo, kini motukmod kanila sa pagpahiuyon sa ilang kinabuhi sa hataas nga mga sukdanan ni Jehova. Daghang taga-Samoa nagbag-o human makakat-on sa Pulong sa Diyos.—Efe. 4:22-24; Heb. 4:12.

Pananglitan, si Ngongo ug si Maria Kupu “nagkinabuhi sa kangitngit” sumala pa sa ekspresyon sa mga taga-Samoa—sa ato pa nagpuyopuyo. “Taudtaod na pod ming nagtuon ni Ngongo ug Maria,” miingon si Fred Wegener, “apan wala mi kalibotan nga wala diay sila makasal. Usa ka adlaw niana, mapasigarbohon nilang gipakita kanamo ang bag-o nilang nakuha nga rehistro sa kasal. Wala madugay, sila nabawtismohan. Bisan pag namatay na si Ngongo, si Maria padayong nagregular payunir sa American Samoa.”

Ang lain pang pagsupak nga naagoman sa bag-ohang mga Saksi sa Samoa naglangkit sa dugo. Sa Samoa, ang pag-ihaw nilag baboy ug manok maoy pinaagi sa pagluok. Kini gidili gayod sa Bibliya. (Gen. 9:4; Lev. 17:13, 14; Buh. 15:28, 29) Sa dihang nabasa sa usa ka batan-ong babaye sa American Samoa ang tin-awng mga balaod sa Bibliya bahin niana, wala gayod siya magdahom nga gidili diay ang maong paagi sa pagpatayg hayop. “Bisan pag tigsimba ug tigbasag Bibliya ang iyang pamilya,” misaysay si Julie-Anne Padget, “ang karne nga iyang ginakaon sukad pa sa iyang pagkabata wala mapadug-i. Bisan pa niana, gipadapat dayon niya ang iyang nakat-onan sa Bibliya ug wala na gayod siya mikaon pa sa maong matang sa karne.” Karon, giila sa tibuok Samoa ang baroganan sa mga Saksi ni Jehova bahin sa dugo. Dugang pa, gitahod sa halos tanang doktor sa Samoa ang atong baroganan bahin sa pagpaabonog dugo.

MGA BATAN-ONG NAGDAYEG SA ILANG MAGLALALANG

Sa Samoa, gibansay sa mga ginikanan ang ilang mga anak sa pagluto, paghinlo, pagpananom ug utanon, ug sa pagbantay sa ilang mga manghod. Lagmit ang sayong pagbansay usab ang nakatabang sa ilang mga anak nga magmatinumanon kang Jehova bisan pa sa ilang linghod nga pangedaron. Ang pipila kanila makahimo na gani sa pagdepensa sa ilang baroganan bisag wala ang tabang sa ubang mga membro sa pamilya.

Si Ane Ropati 13 anyos pa lang sa dihang mihunong pagtambong sa mga tigom ang iyang ginikanan. Tungod niini, kanunay niyang kuyogon sa Kingdom Hall ang duha niya ka igsoong lalaki ug ang iyang manghod nga babaye ug sila mobaktas ug walo ka kilometro aron sa pagtambong ug tigom. Sa ulahi, siya nagpayunir ug nagboluntaryo sa dihang gitukod ang sanga sa Siusega. “Ang mga misyonaryo dakog impluwensiya kanako ug nakatabang aron ako mouswag sa espirituwal,” misulat si Ane. Sa konstruksiyon, nailaila niya si Steve Gauld, usa ka boluntaryo gikan sa Australia. Sila nagminyo ug nakaalagad ingong internasyonal nga mga boluntaryo sa Habagatan-sidlakang Asia, Aprika, ug Rusya una sila mipauli sa sanga sa Samoa. Silang duha nag-alagad karon sa sanga sa Australia.

PAGSANGYAW PINAAGIG RADYO

Sulod sa daghang katuigan, gigamit sa mga Saksi ang nagkalainlaing paagi sa pagpaabot sa maayong balita ngadto sa mga tawo. Ang usa nga labing epektibo maoy pinaagig radyo. Sugod niadtong Enero 1996, gidapit sa usa ka pribadong estasyon sa FM sa Apia ang mga Saksi sa pagpresentar kas-a sa usa ka semana ug tulumanon nga nag-ulohang “Mga Tubag sa Imong mga Pangutana sa Bibliya.”

Ang mga programa gisulat ug gipresentar nila ni Leva Faai‘u ug Palota Alagi, nga nag-alagad sa sanga sa Samoa. “Sa una namong pagsibya,” miingon si Leva, “Misukna si Brader Alagi ug pipila ka pangutana sama sa: Nahitabo ba gayod ang lunop sa adlaw ni Noe? Asa gikan ang tubig sa lunop? Asa man kana mipaingon paghubas niana? Sa unsang paagi mipaigo sa arka ang tanang hayop? Akong gitubag ang maong mga pangutana gamit ang atong mga publikasyon. Pagkahuman sa programa, among ipaila ang tema sa sunod semana ug awhagon usab namo ang mga tawo sa pagkontak sa mga Saksi ni Jehova sa ilang dapit kon duna silay pangutana. Ang ubang mga programa nagtubag sa mga pangutana sama sa: Nganong daghan mag asawa si Solomon nga unta usa ra may gitugot alang sa mga Kristohanon? Ang usa ba ka mahigugmaong Diyos mosilot sa mga tawo sa nagdilaab nga impiyerno hangtod sa hangtod? Ang Bibliya ba pulong sa Diyos o sa tawo?”

Ang maong programa milungtad ug kapin sa usa ka tuig ug daghan ang nainteres niini. “Daghan ang ganahan kaayong maminaw,” miingon si Ivan Thompson. “Ang pipila miingon nga wala sila magtuo nga anaa diay sa Bibliya ang tubag sa maong makaiikag nga mga pangutana.”

NAGKINAHANGLAG DUGANG NGA MGA KINGDOM HALL

Sa mga tuig sa 1990, kasagaran sa mga kongregasyon sa Samoa ug American Samoa magtigoman sa mga balay o mga tinukod nga pawod ang atop ug kahoy ang haligi. “Kini nga mga tigomanan sagad gitamay sa mga tawo,” miingon si Stuart Dougall, nga nag-alagad sa Komite sa Nasod sugod sa 2002 ngadto sa 2007. Daan na usab kaayo tan-awon ang 25-anyos nga Kingdom Hall sa Tafuna, American Samoa. Busa miabot na ang panahon sa pagtukod ug bag-ong tigomanan.

Apan gikinahanglan ang dakong luna aron tukoran ug bag-ong Kingdom Hall. Niining gamayng isla sa Tutuila, lisod kaayo mangitag bakanteng lote. Giduol sa mga igsoon ang usa ka babaye nga debotadong Katoliko nga tag-iyag bakanteng lote sa Petesa nga dili ra kaayo layo sa daang Kingdom Hall. Sa pagkahibalo niya nga nagkinahanglan ang mga igsoon ug luna nga katukorag tigomanan, siya misaad nga ila kanang estoryahan sa iyang anak nga babaye, nga nagplano untang magtukod ug mga puwesto sa maong lote. Gitubag gayod ang pag-ampo sa mga igsoon sa dihang tulo ka adlaw sa ulahi giingnan sila sa maong babaye nga iyang ibaligya kanila ang maong luna tungod kay sumala pa niya, “Angayng ang Diyos ang unahon.”

Si Wallace Pedro misulat: “Iya na ganing gihatag kanamo ang kasulatan bisag wala pa namo siya mabayri. Kay matod pa sa babaye, ‘Nahibalo ko nga matinud-anon kamo ug inyo kong bayran sa tibuok kantidad.’ Siyempre, mao gayod kanay among gihimo.” Mibarog ang usa ka maanindot ug aircon nga Kingdom Hall nga kalingkorag 250, ug kini gidedikar niadtong 2002.

Sa 1999 gisugdan sa mga Saksi ang programa sa pagpanukod ug mga Kingdom Hall sa pobreng mga nasod. Ang unang gitukod sa Samoa mao ang sa Lefaga, usa ka hilit nga baryo sa habagatang baybayon sa isla sa Upolu. Kaniadto, ang kongregasyon sa Lefaga nga aduna lamay napulo ka magmamantala nagtigom sa usa ka lawak nga gidugtong atubangan sa balay sa igsoon. Kini walay bungbong ug pawod ang atop.

Ang pagpanukod gidumala ni Jack Sheedy, usa ka Australiano nga nakaalagad sa Tonga sulod sa pito ka tuig uban sa iyang asawang si Coral. “Kon tan-awon sa layo,” siya misulat, “ang mga mag-uuma, mangingisda ug mga asawa nga nagboluntaryo samag mga olmigas nga nagbahisbahis diha sa dapit sa konstruksiyon.”

Sa dihang ang maong Kingdom Hall nga kalingkorag 60 nahuman niadtong 2001, nakadayeg pag-ayo niini ang mga tawo sa maong lugar. “Ang inyong mga tigomanan simple ug presentable,” sila miingon. “Layo ra gyod kaayo kini kon itandi sa mga simbahan nga komplikadog disenyo ug hugaw tan-awon.” Midaghan usab pag-ayo ang mitambong. Niadtong 2004, dihay 205 nga mitambong sa Memoryal.

Sa ulahing bahin sa 2005, ilawom sa maong programa sa pagpanukod, upat ka bag-ong Kingdom Hall ang natukod ug tulo ka tigomanan ang giayo sa mga isla sa Samoa. Giayo usab ang Sinamoga Assembly Hall sa Apia, Samoa. Sama sa ubang pobreng mga dapit, mapasalamaton gayod ang mga igsoon sa Samoa sa tabang sa ilang mga kaigsoonan sa tibuok kalibotan.—1 Ped. 2:17.

PAGPASIBO SA MGA KAUSABAN

Daghang taga-Samoa mibalhin sa ubang nasod. Sa pagkakaron, daghan kanila namuyo sa Australia, New Zealand, Amerika, ug ilabina sa Hawaii. Niining mga nasora, kapin sa 700 ka Saksi ang naglangkob sa 11 ka kongregasyon ug sa duha ka grupo nga nagsultig Samoano. Ang ubang mga taga-Samoa nga mibalhin sa laing nasod tigtambongan sa kongregasyon nga Iningles ug pinulongan.

Daghang taga-Samoa gipadala sa laing nasod alang sa espirituwal nga pagbansay ug sila nakatabang gayod pag-uli nila sa Samoa o sa American Samoa. Pananglitan, sa mga tuig sa 1990, mitungha sa Ministerial Training School sa Australia sila si Talalelei Leauanae, Sitivi Paleso‘o, Casey Pita, Feata Sua, Andrew Coe, ug si Sio Taua. Sa ilang pag-uli sa Samoa, andam na sila alang sa dugang buluhaton. Karon, si Andrew ug ang iyang asawa nga si Fotuosamoa, nag-alagad sa sanga sa Samoa. Si Sio taudtaod usab nga nag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito uban sa iyang asawa nga si Ese ug sa ilang anak nga si El-Nathan. Si Sio nag-alagad karon sa Komite sa Nasod. Ang uban pang migraduwar nag-alagad karon ingong madasigong mga ansiyano, payunir, ug magmamantala sa ilang mga kongregasyon.

Unsay resulta sa ilang paghago? Sa 2008, adunay kinatas-ang ihap sa magmamantala nga 620 diha sa 12 ka kongregasyon sa Samoa ug American Samoa. Kapig 2,300 ang mitambong sa Memoryal sa 2008. Busa, dako gayod ang purohan nga mouswag pa ang buluhaton sa maong lugar.

PAG-USWAG SULOD SA ORGANISASYON NI JEHOVA

Sulod sa daghang katuigan, daghang matinud-anog kasingkasing nga mga taga-Samoa midawat sa maayong balita. (Mat. 24:14) Sama sa ilang maglalawig nga mga katigulangan, nabuntog na nila ang daghang kalisdanan sa ilang paglawig gikan sa kalibotan ni Satanas paingon sa giniyahan-sa-espiritung organisasyon ni Jehova. Ang pagsupak sa pamilya, pagpapahawa kanila sa ilang gipuy-ang dapit, pagdaot sa mga klero, pagdili sa gobyerno, mga tentasyon, ug uban pang mga pagsulay, wala gayod makapahunong kanila sa pag-alagad sa matuod nga Diyos, si Jehova. (1 Ped. 5:8; 1 Juan 2:14) Unsay resulta? Karon, malinawon silang nagkinabuhi diha sa espirituwal nga paraiso!—Isa. 35:1-10; 65:13, 14, 25.

Apan dili pa kana ang kataposan sa ilang panaw. Anaa sa unahan ang ilang destinasyon—usa ka paraisong yuta ilawom sa matarong nga pagmando sa Gingharian sa Diyos. (Heb. 11:16) Duyog sa ilang mga kaigsoonan sa tibuok kalibotan ug giniyahan sa Pulong sa Diyos ug sa iyang espiritu, ang mga Saksi ni Jehova sa mga isla sa Samoa nagpadayon sa pag-uswag ug determinado gayod sa pagkab-ot sa maong tumong.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 77]

“Ang inyong nadungog mao ang mensahe sa Gingharian. Hinaot unta nga inyo kadtong dawaton”

[Blurb sa panid 98]

“Kon magpaingon na mi sa ilang baryo, ang mga bata sagad mosinggit, ‘Nia na ang Armagedon!’”

[Blurb sa panid 108]

“Ang bus nga mobiyahe sa Vava‘u, kanunayng untop: kini ray magbuot kon kanus-a kini moabot sa iyang destinasyon”

[Kahon/Hulagway sa panid 69, 70]

Mga Relihiyon sa Samoa—Kaniadto ug Karon

Sa unang panahon, ang pagtulon-an sa mga relihiyon sa Samoa naglakip sa espiritismo, pagsimba ug daghang diyos, pagsimba sa kinaiyahan ug sa katigulangan. Apan ang maong mga relihiyon walay templo, imahen, o organisadong grupo sa mga pari. Dako kaayog impluwensiya ang relihiyon sa tanang bahin sa kinabuhi. Apan, nganong daw dali ra man kaayo nakombertir ang mga taga-Samoa pag-abot sa mga misyonaryo sa London Missionary Society (LMS) niadtong 1830?

Gitagna diha sa usa ka karaang sugilanon sa Samoa nga taposon sa usa ka gamhanan ug bag-ong relihiyon ang pagmando sa karaang mga diyos. Ang mga dakodako (matai) sa Samoa nagtuo nga ang relihiyon sa mga misyonaryo mao ang bag-ong relihiyon nga gihisgotan sa sugilanon. Si Haring Malietoa nagsimba sa Diyos sa mga Kristohanon, si Jehova, ug gisugo niya ang iyang mga ginsakpan sa pagsimba usab kang Jehova.

Ang mga misyonaryo—Katoliko, Metodista, Mormon, ug LMS—daghag nakombertir, ug karon halos tanang molupyo sa kapuloan sa Samoa dunay relihiyon. Ang gobyerno sa Samoa ug American Samoa adunay relihiyosong mga eslogan: “Ang Diyos maoy pundasyon sa Samoa” ug “Samoa, unaha ang Diyos.” Duna usay relihiyosong mga programa diha sa telebisyon.

Mas dakog impluwensiya ang relihiyon diha sa mga baryo, diin ang mga dakodako maoy kasagarang magbuot sa relihiyon sa mga molupyo. Ang uban mapugos pag-amot ug kapin sa 30 porsiyento sa ilang kita aron masuportahan ang mga pastor ug ang mga proyekto sa simbahan—apan nagkadaghan ang nabug-atan ug supak niini. Duna pay mga kompetisyon kon kinsay kinadak-ag amot. Ianunsiyo sa ubang relihiyon ang ngalan sa kinadak-ag donasyon.

Ang kalihokan diha sa daghang baryo kalit lang mohunong panahon sa adlaw-adlawng sa, usa ka pag-ampo nga dangtag 10 ngadto sa 15 minutos. Ang mga batan-ong lalaki nga nagdalag dagkong mga bunal maglinya diha sa dalan aron ipatuman kini nga rituwal. Ang molapas silotan, multahan ug kutob sa $100, o obligahon sa pagpakaon sa kapunongan sa mga katigulangan o sa tibuok baryo. Duna pa ganiy mga higayon nga ang molapas bunalan o hinginlan.

Dihay higayon nga ang magtatan-aw sa sirkito nga si John Rhodes ug ang iyang asawang si Helen miabot sa baryo sa Salimu, Savaii, gikan sa ilang taas nga biyahe. Sanglit mao pay pagsugod sa sa, wala una sila pasudla sa mga guwardiya sa baryo. Mapailobong naghulat ang magtiayong Rhodes hangtod natapos ang sa una sila miadto sa ilang sak-anan.

Sa pagkahibalo niini sa pangulo sa baryo, nangayo siyag pasaylo sa tagbalay nga ilang gisak-an. Ang pangulo miingon nga ang mga Saksi maoy importanteng mga bisita, ug iyang gisultihan ang mga guwardiya nga mahimong pasudlon sa baryo ang magtiayong Rhodes sa bisan unsang oras, bisan sa panahon sa sa. Nganong gihatagan man sila ug espesyal nga konsiderasyon? Kay diay si Sio, ang batan-ong anak nga lalaki sa pangulo, nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ug maayo kaayo ang iyang pag-uswag. Karon, si Sio Taua membro na sa Komite sa Nasod sa Samoa.

[Hulagway]

Si John ug Helen Rhodes

[Kahon sa panid 72]

Katibuk-ang Larawan sa Samoa, American Samoa, ug Tokelau

Yuta

Ang Samoa gilangkoban sa duha ka dagkong mga isla—ang Upolu ug Savaii, nga may gilay-ong 18 kilometros sa usag usa—ug pila ka gagmayng isla nga dunay mga molupyo. Ang American Samoa, nga mga 100 kilometros ang gilay-on habagatan-sidlakan sa Samoa, gilangkoban sa usa ka dakong isla, ang Tutuila, ug uban pang mga isla sama sa Manu‘a Islands, Swains Island, ‘Aunu‘u, ug ang gamayng pulo nga ginganlag Rose Atoll nga wala puy-i. Mga 480 kilometros amihanan sa Samoa mao ang Tokelau, nga gilangkoban sa tulo ka patag nga gagmayng pulo.

Katawhan

Kapin sa 214,000 ang populasyon sa Samoa, ug halos 57,000 ang sa American Samoa. Ang Tokelau dunay mga 1,400 ka molupyo. Kapin sa 90 porsiyento niini maoy mga Polynesiano ug ang uban taga-Asia, Uropa, o mestiso Polynesiano.

Pinulongan

Samoano ang pangunang pinulongan, bisan pag ang kadaghanan mahibalog Iningles. Ang pinulongan sa Tokelau maoy Tokelauan, nga kaamgid sa Samoano.

Pangabuhi

Agrikultura, turismo, pagpanikop ug tuna, ug pagprosesog isda ang kasagarang trabaho.

Pagkaon

Ang tugob sa carbohydrate nga gabi, saging kardaba, ug kulo nga tinunoan maoy naandang pagkaon. Mokaon usab silag karneng baboy, manok, ug isda. Duna say daghang prutas sama sa kapayas, pinya, ug mangga.

Klima

Ang klima niining mga islaha sagad init ug umogon. Ang gidaghanon sa ulan sa Pago Pago, sa isla sa Tutuila sa American Samoa, mokabat ug kapin sa singko metros matag tuig.

[Kahon sa panid 75]

“Maayo Kaayo Kining Pulyetoha”

Si Brader Harold Gill nagdalag 3,500 ka kopya sa pulyetong Where Are the Dead? sa pinulongang Samoano aron ipanagtag sa American Samoa. Sa dihang iyang gipakita sa gobernador ang pulyeto, ang gobernador misugyot kang Harold nga ipakita una niya kana ngadto sa mga lider sa relihiyon aron ilang masusi ug masultihan ang pangulong abogado sa gobyerno kon angay ba kanang iapod-apod. Unsay reaksiyon sa mga lider sa relihiyon?

Ang pastor sa London Missionary Society mahigalaon ug wala mosupak. Ang mga Sabadista wala manggilabot sa gihimo ni Harold—basta dili lang siya mangombertir sa ilang pundok. Ang tsaplin sa navy mikantalita apan wala ra usab mosupak. Hinunoa, tungod sa usa ka talagsaong panghitabo dili na kinahanglang makigkita pa si Harold sa pari sa Katoliko. Gihatagan ni Harold ug pulyeto ang polis nga naghatod kaniya sa gobernador. Pila ka adlaw human niana, gikomosta ni Harold ang polis kon nakaangay ba siya sa iyang gibasa nga pulyeto.

Ang polis mitubag: “Giingnan ko sa akong amo [ang pangulong abogado] nga akong adtoon ang pari [sa Katoliko] ug pangutan-on kon maayo ba kining pulyetoha. Milingkod ko ilalom sa kahoy ug ako kining gibasa. Para nako, maayo kaayo kining pulyetoha, apan kon ako pa kining ipakita sa pari, moingon unya siya nga way nada ning basahona. Busa akong giingnan ang akong amo nga miingon ang pari nga maayo kaayo kining pulyetoha.”

Sa ulahi, gipaadto sa pangulong abogado si Harold sa iyang opisina. Samtang gipakli sa pangulong abogado ang pulyeto, gisaysay ni Harold ang kaundan niini. Dayon mitawag sa telepono ang pangulong abogado aron ipahibalo nga tugotan niya nga ipanagtag ang pulyeto. Tungod niini, naapod-apod sa kaislahan ang halos tanang pulyeto nga dala ni Harold.

[Hulagway sa panid 76]

Ang Kultura sa Samoa

Niadtong 1847, ang misyonaryo sa London Missionary Society nga si George Pratt miingon nga kon maayong pamatasan ang hisgotan, ang mga taga-Samoa maoy kinaestriktohan sa tibuok Polynesia, kon dili man sa tibuok kalibotan.” Kining maong kultura sa Samoa—nga gitawag ug faa Samoa—organisado kaayong balaod nga nag-impluwensiya sa tanang bahin sa kinabuhi sa mga taga-Samoa.

Ang labing hinungdanong bahin niini nga balaod mao “ang pagtahod, o pagsimba pa gani sa mga tawong ‘labaw’ kanimo,” miingon ang librong Samoan Islands. Kini nga pagtahod makita diha sa maayong pamatasan, matinahorong sinultian, ug pag-unong sa pamilya ug baryo. Ang kadaghanan nagtuo nga dili gayod mahimong isalikway ang mga kostumbre ug relihiyon sa ilang mga katigulangan.

Ang mga dakodako sa banay (matai), nga tigpatuman niini nga tradisyon, maoy magdumala sa adlaw-adlawng kalihokan sa usa o uban pang magparyentehay nga pamilya ug maoy moatubang sa konseho sa baryo. Estrikto kaayo sila nga kon dunay molapas, ilang multahan, bunalan, o hinginlan pa gani sa baryo. Pananglitan, gimultahan sa matai sa usa ka baryo ang usa ka pastor sa dihang iyang gisugo ang mga batang lalaki nga batoon ang mga Saksi ni Jehova.

Ang mga baryo dunay mga 10 ngadto sa 50 ka matai. Ang kadaghanan pilion sa mga paryente (aiga), samtang ang uban nakapanunod niana. Ang mga titulong gamiton maoy sumala gayod sa ranggo. Ang matag baryo dunay pangulo (alii), nga maoy tigdumala sa konseho sa baryo. Ang pangulong tigpamaba (tulafale), mao ang modumala sa mga seremonyas. Apan dili tanang matai adunay katungdanan sa politika o relihiyon. Tingali ang uban nag-atiman lamang sa mga butang maylabot sa pamilya, sama sa mga propiedad, ug maoy modesisyon kon sa unsang paagi kana gamiton.

[Kahon/Hulagway sa panid 79]

“Ulipon ni Jehova”

SAUVAO TOETU

NATAWO 1902

NABAWTISMOHAN 1954

KAAGI SA KINABUHI Unang taga-Faleasiu nga midawat sa kamatuoran. Sa ulahi, gitukorag Kingdom Hall ang iyang lote. Sumala sa giasoy sa iyang anak nga lalaki nga si Tafiga Sauvao

NIADTONG 1952, ang ig-agaw sa akong amahan nga taga-Apia miduaw sa among pamilya sa Faleasiu. Siya nakig-uban na sa mga Saksi ni Jehova ug gustong makighisgot sa akong amahan bahin sa Bibliya. Daghan sa among mga paryente gustong maminaw sa maong panaghisgot. Nagsugod sila sa Sabado sa buntag ug Lunes na sa hapon sila nahuman. Mihunong lang silag usa ka oras aron matulog. Human sa ingon niini nga panaghisgot sa misunod nga upat ka hinapos sa semana, ang akong amahan nakaingon: “Natubag ang akong mga pangutana. Kini gayod ang kamatuoran.” Ang bayaw nga lalaki sa akong amahan, si Finau Feomaia, ug ang ilang mga pamilya midawat usab sa kamatuoran.

Nagsugod na dayon ug sangyaw si Papa. Nakurat ang among mga paryente niana kay nagtuo sila nga siya debotadong Sabadista. Mabiaybiayon nila siyang gianggaan ug ulipon ni Jehova. Apan pagkanindot niadto nga pagdayeg! Bisag gamayng tawo ang akong amahan, siya isog, abtik ug hunahuna, ug makapadaning manulti. Maoy hinungdan nga nadepensahan niyag maayo ang iyang bag-ong tinuohan. Sa ngadtongadto, ang among gamayng grupo nahimong ikaduhang kongregasyon nga natukod sa Samoa.

[Kahon/Hulagway sa panid 83]

Matinumanon Bisan Pag Siya Baldado

FAGALIMA TUATAGALOA

NATAWO 1903

NABAWTISMOHAN 1953

KAAGI SA KINABUHI Gibalibaran niya ang pagkahimong iladong matai ug nag-regular payunir.

SA ULAHI, bisan pag siya halap ug may nagkuko nga mga tiil, si Fagalima nag-alagad ingong espesyal payunir sa tibuok Samoa sulod sa daghang tuig. Ang usa ka magtatan-aw sa sirkito nga mikuyog kang Fagalima sa pagsangyaw nakamatikod nga siya nagbasa sa mga teksto bisag walay antipara, ug iyang gipangutana si Fagalima kon miarang-arang na ba ang iyang panan-aw. Si Fagalima mitubag nga nawala niya ang iyang antipara ug gisag-ulo lamang niya ang maong mga teksto.

Sa tinguha niya nga makatambong sa kombensiyon sa Fiji, upat ka semana siyang nanapok ug lubi sa interyor nga bahin sa Upolu. Bisan pag nagkuko ang iyang tiil, makadala siyag 15 ka lubi sa usa lang ka biyahe nga halos tulo ka kilometro paingon sa landahan diin didto niya kana koprason. Dayon iyang gibaligya ang kopras ug miadto siya sa Apia aron mopalit ug tiket paingon sa Fiji. Apan ang problema kay mitaas na ang plete ug kulang ang iyang kuwarta. Imbes moreklamo, mawad-ag paglaom, o mangayog tabang, siya mipauli aron mangopras pa ug dugang aron duna siyay ikapuno sa iyang plete. Gihimo niya kining tanan bisan pag nahibalo siya nga ipahigayon ang kombensiyon sa duha ka pinulongan nga dili niya masabtan. Wala makawang ang paningkamot ni Fagalima kay pag-abot niya sa Fiji, iyang nasayran nga halos tanang bahin sa programa igahatag sa iyang pinulongan mismo!

[Kahon/Hulagway sa panid 87]

“Ako Malipayon sa Matag Adlaw”

RONALD SELLARS

NATAWO 1922

NABAWTISMOHAN 1940

KAAGI SA KINABUHI Siya ug ang iyang asawa nga si Olive (Dolly) naasayn sa Samoa ingong mga espesyal payunir niadtong 1953. Si Ron migraduwar sa Gilead niadtong 1961 ug siya espesyal payunir gihapon sa American Samoa.

SA DIHANG wala na lugwayi sa gobyerno sa Samoa ang among visa, namalhin kami ni Dolly sa American Samoa. Ang gisakyan namong barko midunggo sa pantalan sa Pago Pago sa alas tres sa kadlawon. Kami lang ang magmamantala sa maong nasod ug $12 lang ang among kuwarta. Pagkabuntag, ang amahan sa usa ka lalaki nga gitun-an kanhi sa Bibliya nagpasaka kanamo sa iyang balay. Ang among katulganan gitabilan lag kortina kay wala may kuwarto ang iyang balay. Imbes mangita dayon ug kaugalingong kapuy-an, among giuna ang pagsangyaw sa among silingan.

Paglabay sa pipila ka semana, among giabangan ang dakong apartment sa ikaduhang andana sa usa ka tindahan sa baryo sa Fagatogo. Makita gikan didto ang nindot kaayong Pantalan sa Pago Pago, ugaling lang wala pa gayoy gamit ang maong apartment. Kaniadto, gisultihan kami ni Brader Knorr: “Kon didto mo maasayn sa mga isla sa Pasipiko, dili hamugaway ang inyong kinabuhi. Basin gani ug maghanig ra mog karton sa literatura aron inyong kahigdaan.” Busa mao kanay among gihimo! Pila pa ka bulan ang milabay una mi nakatigom ug ikapahimog katre, lamesa, ug mga lingkoranan. Bisan pa niana, nalipay mi kay duna na mi kaugalingong puy-anan.

Bisan pag namatay ang akong minahal nga asawa niadtong 1985, kanunay gihapon kong mogawas sa kanataran. Kon akong handurawon ang kapin sa 50 ka tuig sa akong pag-alagad ingong payunir ug misyonaryo, makaingon gayod ako nga ako malipayon sa matag adlaw!

[Kahon/Hulagway sa panid 88]

“Ilang Gisilsil Kanako ang Gugma Kang Jehova”

WALLACE PEDRO

NATAWO 1935

NABAWTISMOHAN 1955

KAAGI SA KINABUHI Ang unang nabawtismohan sa American Samoa. Siya ug ang iyang asawa nga si Caroline nagpayunir ug nakabatog mga anak. Nagpuyo sila karon sa Seattle, Washington, sa Amerika.

SA DIHANG ako nagtuon sa Bibliya ug nagsugod sa pagsangyaw, gipalayas ako sa akong pamilya ug wala gyod koy nadala gawas sa sinina nga akong gisul-ob! Sa baybay ko natulog niadtong gabhiona. Nag-ampo ko kang Jehova nga iya kong tabangan aron makaalagad ko kaniya bisag unsa pay mahitabo.

Pagkasunod adlaw, didto ako sa librarya sa eskuylahan ug kalit lang misulod si Brader Paul Evans. Kay nakamatikod nga duna koy problema, siya miingon, “Atong estoryahan nang imong problema didto sa among sak-anan.” Gisagop ko sa mga misyonaryo ug sa wala madugay ako nabawtismohan nianang tuiga.

Paggraduwar nako sa hayskul nagpayunir ko uban sa mga misyonaryo. Sa ulahi, naminyo ako sa usa ka madasigong payunir nga taga-Canada, si Caroline Hinsche, kinsa nakaalagad usab sa Fiji, ug nag-espesyal payunir kami sa American Samoa.

Ang tinamdan sa akong ginikanan anam-anam nga nausab. Ang akong amahan nagtuon na sa Bibliya una siya namatay, ug ang akong inahan nabawtismohan sa edad nga 72. Mapasalamaton ako sa panig-ingnan niadtong unang mga misyonaryo. Ilang gisilsil kanako ang gugma kang Jehova, ug nakatabang kini kanako sa paglahutay hangtod karon!

[Kahon/Mga hulagway sa panid 91, 92]

Ang Maayong mga Bunga sa Paglahutay

PAUL EVANS

NATAWO 1917

NABAWTISMOHAN 1948

KAAGI SA KINABUHI Siya ug ang iyang asawa, si Frances, nag-alagad ingong mga misyonaryo sa Samoa ug American Samoa sa kapin sa 40 ka tuig.

SA DIHANG nagsugod ako sa pag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito uban sa akong asawa niadtong 1957, nalisdan mi pagsulod sa Samoa kay dili gusto sa gobyerno nga tabangan sa taga-laing nasod ang mga Saksi didto. Kinahanglan pa ganing mopirma ug dokumento ang mga bisita ug mga turista agig panaad nga dili sila mangabig samtang anaa sila didto. Busa, sa akong unang pagduaw sa Samoa ingong magtatan-aw sa sirkito, akong gipangutana ang opisyal sa imigrasyon kon unsay nalangkit sa pulong pagpangabig. Daw naglibog siya, ug ako nangutana:

“Ibutang ta nga ikaw usa ka Katoliko nga miadto sa laing nasod ug misimba ka didto. Kon hangyoon ka sa pagpakigpulong sa simbahan, imo ba kanang himoon?”

“May kagawasan ka sa pagbuhat niana,” siya mitubag.

“Karon,” mipadayon ako, “nahibalo ka nga ang mga Saksi ni Jehova mamalaybalay dala ang mensahe sa Bibliya. Kon hagaron ko sa akong mga higala niining buluhatona, mahimo ba kong mokuyog?”

“Mahimo ra tingali nimo kana,” siya mitubag.

Dayon ako nangutana, “Kon dunay pangutana ang tagbalay, mahimo ba nako siyang tubagon?”

“Wala may daotan niana,” siya miingon.

“Buweno maayo. Karon, nahibalo na ko kon unsay akong buhaton.”

Paglarga namo human sa among pagduaw sa sirkito sa maong nasod, ako na usab siyang gipangutana kon duna ba siyay nadunggang dili maayo sa among pagduaw.

“Wala man, maayo kaayo ang tanan,” siya mitubag.

“Makakuha pa ba mig permit para sa among sunod nga pagduaw?” nangutana ko.

“Ayaw mog aplay sa departamento sa imigrasyon,” siya misugyot. “Sulati lang ko kay akoy mahibalo sa inyong permit.”

Busa mao kanay among gihimo sa matag higayon nga moduaw kami.

Ugaling lang, ang opisyales nga mipuli niining buotang opisyal dili na kaayo matinabangon ug wala na motugot nga moduaw sa Samoa ang mga magtatan-aw sa sirkito. Nausab lamang kining kahimtanga niadtong 1974, sa dihang si Frances ug ako legal nang giila ingong mga misyonaryo. Sa kataposan, nagbunga ra gayod ang among pagpailob ug paglahutay.

[Hulagway]

Si Frances ug Paul Evans

[Kahon sa panid 97]

Pinulongan sa mga Orador

Ang pinulongang Samoano nindot paminawon kay kini paraygon ug tono. Ugaling lang, “daghang pulong dunay nagsaksak-sinagol nga mga bokales,” miingon si Fred Wegener, “busa ang mga misyonaryo kinahanglan ug kanunayng praktis (faata‘ita‘iga) ug pagdasig (faalaeiauina) aron malarino.”

Dakog papel sa kultura sa Samoa ang buloknong pamulong ug mga panultihon. Ang mga dakodako (matai) ug mga orador (tulafale, pangulong tigpamaba) ganahang mokutlo sa Bibliya ug mogamit ug daghang bulakbulak nga mga pulong sa pormal nga mga okasyon. Ang pagkamatinahoron sa mga taga-Samoa makita ilabina diha sa ilang paggamit ug pormal ug seremonyal nga mga pulong kon gikinahanglan. Duna silay mga pulong sa pagpakitag pagtahod (tautala lelei) sa dihang mag-ampo o maghisgot bahin sa Diyos, makig-estorya sa mga dakodako, sa mga tawong may posisyon, ug sa langyawng mga bisita. Sa laing bahin, sa adlaw-adlawng pagpakig-estorya o sa dihang maghisgot bahin sa ilang kaugalingon, mogamit silag ordinaryong mga pulong (tautala leaga) nga dili ra kaayo pormal.

Aron dili malain o mainsulto ang uban sa dihang maghisgot sa pormal ug seremonyal nga mga butang o sa dihang maghisgot bahin sa Bibliya, ang mga taga-Samoa mogamit ug mga pulong sa pagpakitag pagtahod. Si Geoffrey Jackson, membro sa Nagamandong Lawas nga nag-alagad kaniadto sa Samoa ingong misyonaryo, miingon: “Sanglit ang maayong pamatasan ug pagkamatinahoron bahin na sa maong pinulongan, kinahanglang mogamit kag pormal nga mga pulong sa dihang magsangyaw sa mga taga-Samoa ug mogamit kag ordinaryong mga pulong sa dihang maghisgot bahin sa imong kaugalingon.”

[Kahon/Hulagway sa panid 99]

“Morag Gikumot ang Among Dughan sa Dihang Kami Mibiya”

ROBERT BOIES

NATAWO 1942

NABAWTISMOHAN 1969

KAAGI SA KINABUHI Siya ug ang iyang asawa nga si Elizabeth (Betty) nag-alagad ingong mga misyonaryo sa mga isla sa Samoa sugod sa 1978 hangtod sa 1986.

AMONG nasayran nga bisan niadtong bag-o pa lang kami sa isla, giapresyar na sa mga taga-American Samoa ang among mga paningkamot sa pagkat-on sa pinulongang Samoano bisan pag kadaghan mi masayop sa paglitok. Usa ka higayon niana, akong gigamit ang Pinadayag 12:9 sa pagpatin-aw sa impluwensiya ni Satanas sa kalibotan. Apan sa Samoano, daw walay kalainan ang paglitok sa pulong yawa (tiapolo) ug lemon (tipolo). Kay nabaylo nako paglitok kining mga pulonga, miingon ko nga gitambog ang “lemon” gikan sa langit ug kini nagpahisalaag sa tibuok gipuy-ang yuta. Apan, akong gipatin-aw nga sa dili madugay dugmokon ug taposon na ni Jehova ang “lemon.” Siyempre, pwerteng pangatawa sa tagbalay ug sa akong kaubang misyonaryo.

Sa laing higayon, akong gisangyawan ang usa ka babayeng taga-Samoa ginamit ang gisag-ulo nakong presentasyon dihang namalaybalay kami. Sa ulahi, akong nahibaloan nga ang iya ra diayng nasabtan sa akong presentasyon mao ang akong paghisgot sa Pinadayag 21:4. Kay nakamatikod nga tingali importante ang akong mensahe, dihadiha siyang misulod sa balay ug gibasa ang maong teksto diha sa iyang Bibliya. Natandog siya pag-ayo niana ug sa ngadtongadto iyang gidawat ang pagtuon sa Bibliya, ug siya ug ang iyang mga anak midangat sa kamatuoran!

Ikalipay nga sa ngadtongadto larino na ming mosultig Samoano ug daghan kamig makapalipayng mga kasinatian. Tungod sa mga balatian, kinahanglan na ming mopauli sa Amerika, ug morag gikumot ang among dughan sa dihang kami mibiya sa Samoa.

[Kahon/Hulagway sa panid 101, 102]

“Halos Tibuok Lungsod Mikuyog Paglubong”

Ang usa sa mga lubong sa Apia nga daghan kaayog nanambong mao ang lubong ni Fred Williams niadtong katuigan sa 1950. Siya gianggaan ug Kapitan. Usa siya ka isog nga marinero ug ang iyang asawa Saksi ni Jehova. Nakalawig na siya sa tibuok kalibotan ug ilado siya sa enterong Habagatang Pasipiko. Ang usa sa iyang nahimo nga dili gayod makalimtan maoy sa dihang nalunod ang ilang barko. Natabangan niya nga makauli nga luwas ang iyang mga tripulante bisan pag nagsakay lang silag bote ug milawig ug libolibong milya nga walay pagkaon.

Siya nagtuo nga bisag dunay relihiyon ang kadaghanang tawo, sila dili sinsero sa pagbuhat ug maayo. Apan kining palainom ug sugarol nga marinero nagtuon sa Bibliya uban ni Bill Moss ug nahimong madasigong Saksi. Halos nabuta na ug naglubog sa banig si Kapitan sa dihang siya gibawtismohan. Bisan pa niana, kanunay niyang gipaambit ang iyang bag-ong tinuohan sa daghan niyang bisita, lakip na sa daghang lider sa relihiyon.

Sa dihang namatay si Kapitan, gilatid diha sa iyang kataposang testamento nga gusto niyang mga Saksi ni Jehova ang maghikay sa iyang lubong ug nga sa dagat siya ilubong. “Halos tibuok lungsod mikuyog paglubong,” misulat si Girlie Moss. “Ang iyang kamatayon gisibya sa radyo, ug gipaubos ug katunga sa mga opisina sa Apia ang ilang mga bandera agig pagtahod.” Gawas sa mga Saksing nanambong, dihay mga abogado, magtutudlo, iladong mga lider sa relihiyon, ug ubay-ubayng mga negosyante.

Ang tanan naminaw pag-ayo samtang ang mamumulong nga si Bill Moss nagbasa ug mga teksto sa Bibliya aron sa pagpatin-aw nga ang paglaom ni Kapitan mao ang pagkabanhaw diha sa usa ka paraisong yuta. “Nakadayeg gyod ko kang Kapitan,” miingon si Girlie, “kay gihikay niya nga panahon sa iyang lubong, masangyawan ang daghang tawo nga sagad dili masangyawan sa ilang balay. Nahinumdom ko kang Abel nga, ‘bisan pag siya namatay, nagasulti pa gihapon.’” (Heb. 11:4) “Bisan pag si Kapitan namatay, nakahatag siyag dakong pamatuod panahon sa iyang lubong.”

Human sa diskurso sa balay ni Kapitan, mihatod kaniya hangtod sa pantalan ang kapin sa 50 ka sakyanan. “Puno kaayog tawo ang pantalan,” misulat si Girlie, “ug kinahanglan pa ming tabangan sa mga polis aron kami makaagi paingon sa yati. Uban sa usa ka hataas nga opisyal, sa pamilya sa hingtungdan, ug sa mga iladong molupyo, misakay kami sa yati nga ginganlag Aolele (Naglupad nga Panganod).” Haom gayod ang ngalan sa yati tungod kay si Bill kinahanglang mangupot ug maayo sa palo samtang ang yati kusog nga gituyatuya sa mga balod ug ang iyang sinina ug ang mga panid sa iyang Bibliya gipalidpalid ug maayo sa kakusog sa hangin. Sa kataposan, gibasa ni Bill ang saad sa Bibliya nga ‘ang dagat motugyan unya sa mga patay nga diha niini,’ dayon siya nag-ampo. (Pin. 20:13) Human niana, ang giputos ug gipabug-atang lawas ni Kapitan gitunton ngadto sa balorong katubigan sa Dagat Pasipiko nga iyang gimahal. Taudtaod sab nga gihisgotan sa mga tawo ang maong lubong, ug kini nakahatag ug daghang kahigayonan alang sa dugang nga pagpamatuod.

[Hulagway]

Si “Kapitan” Fred Williams sa wala pa siya mabawtismohi

[Kahon/Hulagway sa panid 109, 110]

“Kami Nakabalik Gihapon”

FRED WEGENER

NATAWO 1933

NABAWTISMOHAN 1952

KAAGI SA KINABUHI Siya ug ang iyang asawa nga si Shirley nag-alagad sa Bethel sa Samoa. Si Fred membro sa Komite sa Nasod.

SA BAG-O pa ming minyo niadtong 1956, mibalhin mi gikan sa Australia paingon sa American Samoa aron sa pag-espesyal payunir didto. Ang among unang asaynment mao ang Lauli‘i, usa ka gamayng baryo sa sidlakang bahin sa Pantalan sa Pago Pago. Ang payag nga among gipuy-an gubaon ug walay pultahan, bentana, kisame, ug gripo. Sa dihang naayo na namo ang payag ug igo nang kapuy-an, nadugangan dayon ang among pamilya. Nagpayunir ug mipuyo uban kanamo si Wallace Pedro, usa ka batan-on sa maong lugar nga gipalayas sa iyang magsusupak nga mga ginikanan.

Duha ka tuig sa ulahi, kami nakatungha sa Gilead ug giasayn sa Tahiti ingong mga misyonaryo. Apan wala mi magdugay didto. Wala aprobahi sa gobyerno ang among papeles ug matinahoron nila ming gisulatan nga kinahanglang mobiya na mi sakay sa sunod nga biyahe sa ayroplano. Pagbalik namo sa American Samoa, kami nag-alagad ug nagpuyo uban nila ni Paul ug Frances Evans ug ni Ron ug Dolly Sellars sa puy-anan sa mga misyonaryo sa Fagatogo sa Pago Pago. Nag-imprenta kog Bantayanang Torre ug Ministeryo sa pinulongang Samoano gamit ang karaang mimyograp nga giplastar diha sa lamesa sa kan-anan. Sa 1962, giasayn ako ingong magtatan-aw sa sirkito uban ni Shirley. Ang among unang asaynment nagkobre sa halos tanang bahin sa Habagatang Pasipiko, lakip na ang American Samoa, Cook Islands, Fiji, Kiribati, Niue, Samoa, Tonga, Tuvalu, ug Vanuatu.

Walo ka tuig sa ulahi, natawo ang among anak nga lalaki nga si Darryl, ug mipuyo mi sa American Samoa. Ako nag-espesyal payunir samtang si Shirley naggugol ug dakong panahon sa paghubad ug literatura sa Bibliya sa Samoano.

Niining higayona, mikuyog ko sa usa ka igsoon nga manalumay ug lapas aron duna koy ikasustento sa akong pamilya. Nadaot ang makina sa among pambot, ug upat ka adlaw ming naglutawlutaw sa lawod. Naanod mig gatosan ka kilometro, nakasagubang usab mig kusog nga bagyo, 32 ka barko ang nakita lang intawon namo sa layo, ug hapit mi mabanggai sa usa ka dako kaayong barko una kami naluwas. Wala madugay, nasayran namo ni Shirley nga siya mabdos, busa sa 1974 napugos mi pag-uli sa Australia ug didto natawo ang among anak nga babaye, si Tamari.

Sa misunod nga mga tuig, nangandoy mi nga makabalik sa among teritoryo. Labihan namong lipaya sa dihang nadawat namo ni Shirley uban ni Tamari ang imbitasyon sa pag-alagad sa sanga sa Samoa niadtong 1995. Paglabay sa usa ka tuig, giasayn ako pag-usab ingong magtatan-aw sa sirkito uban ni Shirley—human sa 26 ka tuig! Nalipay kaayo mi kay nakita namo pag-usab ang daghang matinumanon ug karaang mga Saksi nga nakauban namo kaniadto sa Samoa, American Samoa, ug Tonga!—3 Juan 4.

Karon, nag-alagad mi ni Shirley sa sanga sa Samoa uban ni Tamari ug sa iyang bana nga si Hideyuki Motoi. Malipayon gayod kami nga kami nakabalik gihapon!

[Kahon/Hulagway sa panid 113, 114]

‘Gitubag ni Jehova ang Akong mga Pag-ampo’

FAIGAAI TU

NATAWO 1932

NABAWTISMOHAN 1964

KAAGI SA KINABUHI Siya nagpayunir sa mga isla sa Upolu ug Savaii sugod sa 1965 hangtod sa 1980. Siya nagpuyo karon sa Savaii.

AKO natawo nga nagkuko pag-ayo ang mga tiil. Napiko ang akong lapalapa ug misangko kini sa akong tikod, maong malisdan kaayo ko sa paglakaw.

Sa una nakong pagkadungog sa kamatuoran, nasilsil gayod kana pag-ayo sa akong kasingkasing. Gusto kong motambong sa mga tigom, apan daw imposible kana kay lisod ug batoon kaayo ang dalan paingon sa tigomanan. Kadugayan, hanas na kaayo kong mogama ug kaugalingon nakong sapatos gikan sa sinelas nga goma. Nakatabang kini aron dili kaayo ko malisdan sa paglakaw.

Nagpayunir dayon ko human sa akong bawtismo. Unya human ko magpayunir ug siyam ka tuig sa isla sa Upulo, mibalhin ko sa Savaii uban sa akong igsoong babaye ug sa iyang bana diin dako ang panginahanglan. Ako nag-espesyal payunir dinhi uban sa akong pag-umangkong babaye nga si Kumi Falema‘a.

Kada semana, mosakay mig bus ni Kumi gikan sa Faga paingon sa Lata, nga usa ka gamayng baryo sa kasadpang baybayon sa Savaii. Human namo dumalahag pagtuon ang usa ka babaye sa Lata, mobaktas mi ug walo ka kilometro paingon sa baryo sa Taga aron tun-an namo ang lain pang babaye. Sa ilang balay na mi matulog ug pagkabuntag mosakay na sab mig bus pauli sa Faga. Mga duha ka tuig nga ingon niini ang among ginahimo. Kami malipayon gayod kay kining mga bayhana ug ang ilang pamilya nahimong aktibong mga Saksi.

Sa dihang mihawa ang akong mga paryente sa Savaii, ako nagpabilin aron sa pag-atiman sa gamayng grupo sa mga sister ug mga interesadong babaye sa Faga. Akoy nagdumala sa senemanang pagtuon sa Bantayanang Torre, CBS, ug sa pagsangyaw. Kausa sa usa ka bulan, dihay ansiyano gikan sa Apia nga modumala sa among tigom sa adlawng Dominggo. Sanglit gidid-an man mi sa pangulo sa baryo nga mokantag atong mga alawiton panahon sa tigom, amo na lang kanang basahon ug kusog. Lima ka tuig sa ulahi, miabot ang misyonaryong magtiayon gikan sa New Zealand nga sila si Leva ug Tenisia Faai‘u aron sa pagtabang sa among gamayng grupo. Sa ulahi, miabot usab ang uban. Karon, duna nay duha ka mauswagong kongregasyon sa Savaii, ang usa sa Faga ug ang lain sa Taga.

Bisag ako wala maminyo, ganahan kaayo kog mga bata ug suod kaayo ko kanila. Diha pa ganiy pipila nga mipuyo uban nako. Nalipay gayod ko nga makita ang pag-uswag sa akong espirituwal nga mga “anak.”

Karon ako tigulang na ug dili na makahimo sa pagpamalaybalay. Aduna koy mga ginadumalahag pagtuon sa Bibliya sa akong balay ug sangyawan usab nako ang mga tawo nga akong mahimamat sa ospital. Apan bisan pa niana, naguol ko kay limitado ang akong mahimo. Busa nag-ampo ko kang Jehova nga tabangan ko niya aron mas dako pa ang akong mahimo sa ministeryo. Ingong resulta, gitudloan ako sa mga misyonaryo sa pagsangyaw pinaagi sa telepono. Kon mamalandong ko sa akong kinabuhi, makaingon ko nga gitubag gayod ni Jehova ang akong mga pag-ampo.

[Kahon/Diagram sa panid 118]

Gahapon, Karon, ug Ugma

Bisan pag pareho ra ang oras sa relo sa mga taga-Samoa ug Tonga, abanteg usa ka adlaw ang kalendaryo sa Tonga! Ngano? Ang international date line nahimutang taliwala niining duha ka nasod—ang Tonga sa kasadpan ug ang Samoa sa sidlakan. Busa, bisag nagdug-ol ra kining duha ka nasod, ang Tonga maoy usa sa kinaunahang magsaulog ug memoryal sa tibuok kalibotan samtang ang Samoa maoy usa sa kinaulahian.

[Diagram]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

\

\

\

\

\ SAMOA

| 7:00 s.g.

| Miyerkoles

|

|

|

|

|

TONGA |

7:00 s.g. | SOUTH PACIFIC OCEAN

Huwebes |

|

|

International | Date Line

|

| NIUE

|

|

|

|

|

|

|

|

[Kahon/Mga hulagway sa panid 123, 124]

Ang Hubad sa Bibliya nga Nagpasidungog sa Ngalan sa Diyos

Niadtong 1884, ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan naghubad ug Bibliyang Samoano nga naggamit sa ngalang Jehova diha sa Hebreohanong Kasulatan. Upat usab ka beses mabasa diha sa Gregong Kasulatan ang pinamubong porma sa ngalan sa Diyos diha sa ekspresyong Aleluia, nga nagkahulogang ‘Dayega si Jah.’ (Pin. 19:1-6) Apan ang girebisar nga edisyon niini niadtong 1969 wala na maggamit sa ngalang Jehova diha sa tibuok Bibliya gawas sa usa ka teksto nga wala mabantayi sa mga maghuhubad. (Ex. 33:14) Giwala usab sa mga lider sa simbahan ang ngalan sa Diyos diha sa ilang mga alawiton ug ilang giawhag ang ilang mga membro nga dili na gamiton ang maong ngalan.

Apan sa Nobyembre 2007, dakong kalipay sa mga taga-Samoa nga nagpabili sa Bibliya sa dihang ilang nadawat ang Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan sa ila mismong pinulongan. Kining tukma ug sayon sabton nga hubad sa Bibliya nagbalik sa balaang ngalan diha sa mga teksto niini. Si Geoffrey Jackson, nga misyonaryo kaniadto sa Samoa ug karon membro sa Nagamandong Lawas, mao ang miluwat niini panahon sa espesyal nga kombensiyon sa Apia, Samoa.

Nabalita kini diha sa TV ug daghan ang nainteres niini. Ang pipila mikontak pa gani sa sanga sa Samoa aron mokuhag kopya niini nga hubad. Ang usa ka taas ug ranggo nga opisyal sa gobyerno mihangyo ug napulo ka kopya aron iyang ihatag sa iyang mga empleyado. Ang usa ka prinsipal miorder usab ug lima ka kopya aron ipremyo sa kinamaayohang mga estudyante inigtapos sa tingklase.

Daghan ang nakadayeg sa maampingong paagi sa paghubad niini. Napahayag gayod niini ang mensahe sa orihinal nga sinulat. Ang Bag-ong Kalibotang Hubad nagpasiugda pag-usab ngadto sa mga taga-Samoa sa kahinungdanon sa paggamit sa ngalan sa Diyos. Si Finau Finau, nga usa ka espesyal payunir sa baryo sa Vailele, Upolu, migamit sa modelong pag-ampo nga gitudlo ni Jesus aron isaysay sa usa ka babaye ang kahinungdanon sa paggamit sa ngalan sa Diyos.

Human niya basaha ang Mateo 6:9, si Finau nangutana, “Sa imong hunahuna, kinsang ngalan ang angayng balaanon?”

“Ang ngalan sa Ginoo,” ang babaye mitubag.

“Apan sumala sa 1 Corinto 8:5 adunay daghang ‘diyos’ ug mga ‘ginoo,’” nangatarongan si Finau. “Busa dili mahimo nga Ginoo ang ngalan sa Diyos kay ginoo man sab ang pagtawag sa bakak nga mga diyos.”

Iya dayong gipakita ang ngalang Jehova diha sa iyang Bibliya ug iyang gisaysayan ang babaye nga kana giwala diha sa mga Bibliya sa Kakristiyanohan. Dugang pa, siya miingon: “Kon pananglitan tangtangon sa usa ka tawo o kaha ilisan niya ang ngalan sa dakodako (matai) sa inyong banay, unsa kahay inyong bation?”

“Masuko gyod mi,” mitubag ang babaye.

“Husto ka,” matod ni Finau, “ug mao usab kanay bation ni Jehova kon dunay motangtang sa iyang ngalan diha sa iyang Pulong.”

[Hulagway]

Ang “Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan” nga Samoano

[Kahon/Mga hulagway sa panid 126, 127]

“Dili Gayod Masukod ang mga Panalangin ni Jehova Kanako”

LUMEPA YOUNG

NATAWO 1950

NABAWTISMOHAN 1989

KAAGI SA KINABUHI Anak sa kanhing primer ministro ug nag-alagad ingong regular payunir sa Apia.

AKO nagdako sa isla sa Savaii. Si Papa usa ka malamposong negosyante ug politiko. Ang mga mantalaan nagtawag kaniya nga “Hari sa Kakaw” kay dako kaayo ang among plantasyon sa kakaw ug halos 200 ang among mga trabahante. Nahimo sab siyang primer ministro sa Samoa sulod sa pila ka tuig.

Onse ming tanan nga magsoon. Bisan tuod dili relihiyoso si Papa, gitudloan mi ni Mama bahin sa Bibliya. Pagkamatay ni Mama, gimingaw kaayo ko niya. Busa sa dihang gisangyawan ko sa misyonaryong si Judy Pritchard bahin sa pagkabanhaw, nalipay kaayo ko kay makita nako pag-usab si Mama!

Akong gipaulanan si Judy ug mga pangutana, ug iya kanang gitubag gamit ang Bibliya. Sa wala madugay, kami nagtuon sa Bibliya. Sa ulahi, tigtambongan na ko sa mga tigom sa mga Saksi.

Sa primero, misupak sa akong pagtuon ang akong banang si Steve, nga iladong diakono sa usa ka simbahan sa among baryo. Iya kong gidala sa mga pari ug ila kong gikombinsir nga dili na motambong sa mga tigom sa mga Saksi. Apan gipalapos lang nako sa pikas dalunggan ang ilang giingon. Dayon, iya kong gidala kang Papa, kinsa igo lang misugyot nga dili mi magtuon sa balay kondili sa laing dapit. Ang nakaapan lang kay gibiaybiay ko sa akong mga igsoon kay mibalhin na kono kog laing relihiyon. Bisan pa niini, ako nagpadayon sa pagtuon sa Bibliya.

Sa dihang kuwalipikado na kong makigbahin sa pagsangyaw, ang unang balay nga akong nasangyawan mao ang balay sa usa sa mga membro sa gabinete ni Papa. Nakaila gayod siya nako kay tigtambongan man siya sa mga miting sa politika sa among balay. Gikulbaan kaayo ko ug nagpasalipod ko sa akong kauban! Dili makatuo ang mga tawo sa dihang ila kong nakita nga nagsangyaw ug sila nangutana, “Unsay ingon sa imong Papa anang imong gihimo?” Apan si Papa walay gidapigan, ug gidepensahan pa gani niya ang akong bag-ong tinuohan. Ug niadtong panahona usab, siya tigbasahan nag Bantayanang Torre ug Pagmata.

Anam-anam nakong nabuntog ang akong pagkamaulawon ug ako nagregular payunir. Ganahan kaayo kong modumalag pagtuon sa Bibliya, ug naglista kog mga 50 ka tawo nga mahimong dumalahag pagtuon kon itugot sa akong eskedyul. Ang kinadak-an nakong kalipay maoy sa dihang natudloan nako sa kamatuoran ang akong upat ka anak. Ang akong anak nga si Fotuosamoa uban sa iyang banang si Andrew, ug ang usa pa nako ka anak nga si Stephen ug ang iyang asawang si Ana, nag-alagad karon sa sanga sa Samoa. Natabangan usab nako nga makakat-on sa kamatuoran ang akong igsoong babaye nga si Manu. Bisan ang akong magsusupak nga banang si Steve, nagtuon na usab sa Bibliya ug tigtambongan na sa mga tigom. Busa makaingon ako nga dili gayod masukod ang mga panalangin ni Jehova kanako.

[Mga hulagway]

Wala: Si Fotuosamoa ug Andrew Coe; tuo: Si Ana ug Stephen Young

[Kahon/Hulagway sa panid 129, 130]

Unsay Akong Palabihon—ang Pag-alagad Kang Jehova o ang Pagdulag Golf?

LUSI LAFAITELE

NATAWO 1938

NABAWTISMOHAN 1960

KAAGI SA KINABUHI Iyang gipili ang pagpayunir imbes mahimong propesyonal nga magdudula ug golf.

NIADTONG 18 anyos pa ko, akong nasayran nga ang pamilya nga nagpuyo sa among atbang misulod sa relihiyon nga gitawag ug Saksi ni Jehova. Kay mausisahon, akong giadto si Siemu Taase, ang amahan sa maong pamilya ug ako siyang gipangutana kon nganong naggamit sila sa ngalan sa Diyos nga Jehova. Ang iyang pagkabuotan ug ang iyang pagpangatarongan gamit ang Kasulatan nakapadani kanako. Busa nagsugod ko sa pagtuon sa Bibliya ug sa pagtambong sa mga tigom uban kaniya. Sa dihang nasayran kini ni Papa, iya kong gihulga. Nagpakiluoy ko niya nga tugtan ko sa pagtambong sa mga tigom, apan dili niya gusto nga makig-uban pa ko sa mga Saksi ni Jehova. Apan pagkaugma, dako nakong katingala kay nausab si Papa. Gisuginlan ko sa akong iyaan sa nahitabo, “Samtang natulog ka, nagsige kag singgit ug ‘Jehova, palihog tabangi ko!’” Nagyawyaw diay ko sa akong damgo. Nakatabang kadto nga malukmay ang kasingkasing ni Papa.

Anaa usab sa among atbang ang bugtong nga dulaanag golf sa Samoa, diin ako nanginabuhig ginagmay pinaagi sa pagbaligyag nangasaag nga mga bola sa golf. Sa ulahi, ako ang miasister sa dihang magdulag golf ang pangulo sa Estado sa Samoa niadtong panahona nga si Haring Malietoa. Nakita niya nga aduna koy potensiyal nga mahimong usa ka maayong magdudula sa golf ug iyang gipapanunod kanako ang iyang daang mga gamit sa golf. Nangita usab siyag duha ka negosyante nga moesponsor nako sa pagdulag golf ingong usa ka propesyonal. Dako siyag pagsalig nga mosikat ang Samoa tungod sa akong abilidad sa golf. Nalipay gayod ako! Apan sa ngadtongadto naapektohan ang akong pag-alagad kang Jehova kay nahurot ang akong panahon sa pagdulag golf, ug ako nahasol gayod niana.

Miabot ang panahon nga kinahanglan kong modesisyon. Kini maoy sa dihang midaog ko sa Open Golf Championship sa Samoa, diin ang akong mga kontra gikan pa sa lainlaing nasod. Nalipay kaayo ang hari niana ug buot niyang makigkita ko sa usa ka prominenteng magdudulag golf nga Amerkano panahon sa pagpanghatag ug premyo sa salosalo niadtong gabhiona. Wala ko mahimutang ug miingon ko sa akong kaugalingon: ‘Unsay imong pilion, ang pagdula bag golf o si Jehova?’ Nianang gabhiona wala ko motambong sa maong okasyon apan miadto ko sa pagsanasana sa mga entrante sa sirkitong asembliya.

Siyempre, nasuko gayod ang hari niini. Sa dihang giestorya ko ni Papa kon nganong ako kadtong gihimo, taas kaayo ang among pag-estoryahay ug ako siyang gisaysayan sa Bibliya ug kon nganong hinungdanon kaayo alang nako ang pag-alagad kang Jehova. Natingala ko kay siya mihilak. Dayon iya kong giingnan: “Sa singko anyos ka pa, nasakit kag grabe ug gituohan nga patay na. Amo na unta kang ilubong sa buho, maayo gani kay dihay ligwan nga mipahit sa imong nawong. Mitiyabaw ka—tayming kaayo kadto! Karon nahibalo na ko kon nganong nabuhi ka, aron mahimo kang usa ka saksi ni Jehova nga Diyos.” Human niini, wala na gayod siya mosupak kanako.

Pagbalhin nako sa New Zealand, nagregular payunir kog napulo ka tuig dayon nag-espesyal payunir usab, ug ako naminyo kang Robyn, nga usa usab ka espesyal payunir. Sa ngadtongadto, gipanalanginan mig tulo ka anak ug mibalhin mi sa Australia. Sa misunod nga 30 ka tuig, ako nagtrabaho nga bug-os panahon aron masuportahan ang akong pamilya. Daghan sa among mga paryente ang among natabangan nga makakat-on sa kamatuoran. Kanunay kong nag-ampo kang Jehova nga tabangan ko niya nga makapayunir pag-usab. Sa dihang ako miretiro sa akong trabaho niadtong 2004, nalipay gayod ako kay nakabalik ko sa pagpayunir. Maayo na lang kay si Jehova ang akong gipalabi imbes ang pagdulag golf!

[Kahon/Hulagway sa panid 135]

Ang Resulta sa Pagbansay sa mga Anak

PANAPA LUI

NATAWO 1967

NABAWTISMOHAN 1985

KAAGI SA KINABUHI Siya ug ang iyang asawa nga si Mareta nag-alagad ingong espesyal payunir sa Samoa.

SA DIHANG among gipaenrol sa elementarya ang among anak nga lalaki nga si Sopa, akong gihatagan ang prinsipal ug kopya sa brosyur nga Mga Saksi ni Jehova ug Edukasyon. Ako siyang gisaysayan sa among baroganan bahin sa relihiyosong mga kalihokan ug mga piyesta opisyal.

Apan pagkaugma, misumbong kanamo si Sopa nga gigisi kono sa prinsipal ang brosyur atubangan sa mga estudyante ug mga magtutudlo ug iyang gipugos ang Saksing mga estudyante sa pagkanta ug relihiyosong alawiton. Sa dihang sila mibalibad, iya silang gipatindog atubangan sa tanan ug gipugos sa pagkantag awit sa ilang relihiyon. Nagtuo siya nga mahadlok niini ang mga bata ug mosugot na lang nga mokanta sa relihiyosong awit nga iyang gipakanta kanila. Apan nasayop siya kay giingnan ni Sopa ang iyang mga kauban, “Kantahon nato ang ‘Salamat Jehova,’” ug siya mismo ang nanguna sa pagkanta.

Nakadayeg ang prinsipal sa kaisog ni Sopa. Sa ulahi siya ug ang uban pang mga magtutudlo nainteres sa kamatuoran. Kon magkita mi sa maong prinsipal, kanunay siyang mangomosta kang Sopa. Padayong miuswag si Sopa sa espirituwal ug siya nabawtismohan niadtong 2005.

[Kahon/Hulagway sa panid 138, 139]

“Dili Na Kami Mobaktas Pa Ug Layo Aron Makatambong sa Tigom!”

VALU LOTONUU

NATAWO 1949

NABAWTISMOHAN 1995

KAAGI SA KINABUHI Siya ug ang iyang unom ka anak mobaktas ug 22 kilometros agi sa kabukiran aron makatambong sa tigom.

NIADTONG 1993, ang mga Saksi ni Jehova miduaw sa among balay sa Lefaga ug midawat ako ug pagtuon sa Bibliya. Sa wala madugay, ako ug ang akong mga anak tigtambongan na sa mga tigom sa Faleasiu. May gilay-on kining 22 kilometros sa pikas bahin sa isla.

Sa mga gabii sa tigom sa tungatunga sa semana, akong tagboon ug sayo ang mga bata sa eskuylahan. Gihulga sa pipila ka magtutudlo ang mga bata nga papahawaon sila sa eskuylahan tungod sa pag-uli nilag sayo sa adlawng may tigom. Mihunong lamang ang mga magtutudlo human nako sila saysayi kon nganong hinungdanon alang kanamo ang pagtambong sa mga tigom. Ang matag bata magdala na daan ug iyang kaugalingong sinina nga para tigom, Bibliya, songbok, ug tun-anan nga gisulod sa usa ka silopin. Usahay pasakyon mi sa bus nga molabay, apan kasagaran 22 kilometros ang among baktason.

Pag-abot namo sa Kingdom Hall sa Faleasiu, pakan-on mi sa mga Saksi didto. Maligo sab mi ug mag-ilis ug hinlong sinina nga para tigom. Inighuman sa tigom, mohinayhinay na sad mig baktas pauli. Pag-abot namo sa tagaytay sa bukid nga nagbahin sa isla, mohunong mig kadiyot aron makapahulay ang mga bata. Mag-atang sab ko basin dunay molabay nga sakyanan aron among kasakyan. Kasagaran, tungang gabii na mi makauli sa balay. Pagkaalas-singko sa kaadlawon, momata na sab ko aron makaapas sa unang biyahe sa bus paingon sa Faleasiu aron makakuyog ko ug sangyaw didto.

Usa ka higayon niana, gipatawag ko sa mga matai sa baryo, ubos sa pagdumala sa pangulo sa baryo. Ila kong gipangutana kon nganong moadto pa man ko sa Faleasiu nga unta duna na may simbahan sa among baryo, ug ang ako pa gayong lolo ang nagpatukod niana. Sa ulahi, ila kong gidid-an sa pagtambong sa mga tigom sa Faleasiu. Apan determinado ako nga walay bisan unsang makapugong kanako sa pagtambong sa mga tigom. Buot nakong sugton pag-una ang Diyos inay ang mga tawo.—Buhat 5:29.

Misamot pa gayod ang pagpit-os kanako sa dihang wala ko motambong sa toonai (usa ka pista sa adlawng Dominggo diin presente ang ministro sa simbahan, mga diakono, ug mga matai sa baryo). Tungod niana, ila kong gimultahan ug lima ka dagkong baboy. Dili kana lalim para sa usa ka nag-inusarang inahan nga may unom ka gagmayng bata. Apan sa ngadtongadto ako ra kanang nabayran gikan sa akong mga binuhing baboy. Kadugayan, wala na mi nila sigingsiginga, ug ila nang gitahod ang among lig-ong baroganan.

Sulod sa mga katuigan, dako gayong sakripisyo ang gikinahanglan aron makatambong mi sa mga tigom. Apan wala makawang ang among paningkamot. Ang tanan nakong anak dasig sa pag-alagad. Ang usa kanila nahimong ministeryal nga alagad.

Sa pagkakaron mobaktas gihapon mi sa akong mga anak aron makatambong sa tigom, apan dili na 22 kilometros. Kay niadtong 2001, gipatukod dinhi sa among baryo ang usa ka nindot nga Kingdom Hall. Padayon ang pag-uswag sa among kongregasyon ug dili na kami mobaktas pa ug layo aron makatambong sa tigom!

[Chart/Graph sa panid 132, 133]

TALAAN SA DAGKONG PANGHITABO—Samoa

1930

1931 Nasangyawan ang Samoa sa unang higayon.

1940

1940 Nanagtag si Harold Gill sa pulyetong Where Are the Dead?, ang unang publikasyon nga Samoano.

1950

1953 Natukod ang unang kongregasyon sa Apia.

1955 Miabot sa American Samoa ang mga misyonaryo sa Gilead.

1955 Gipasalida sa tibuok American Samoa ang pelikula nga The New World Society in Action.

1957 Gihimo ang unang sirkitong asembliya sa American Samoa.

1958 Gisugdan paghubad ang Bantayanang Torre nga Samoano.

1959 Gihimo ang unang sirkitong asembliya sa Western Samoa.

1960

1974 Miabot ang mga misyonaryo sa Samoa. Gisugdan usab ang buluhaton sa Tokelau.

1980

1984 Maoy pagsugod sa sangang buhatan nga nahimutang sa balay sa mga misyonaryo sa Sinamoga, Apia.

1990

1991 Gidaot sa bagyong Val ang mga isla.

1993 Ang Bantayanang Torre sa pinulongang Samoano migula dungan sa Iningles nga edisyon. Gidedikar ang bag-ong Sangang Buhatan ug Assembly Hall.

1996 Gisibya sa lokal nga estasyon sa FM ang senemanang tulumanon nga “Tubag sa Imong mga Pangutana sa Bibliya.”

1999 Mas daghang Kingdom Hall ang napatukod.

2000

2007 Pagluwat sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga Samoano.

2010

[Graph]

(Tan-awa ang publikasyon)

Total nga mga Magmamantala

Total nga mga Payunir

700

400

100

1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

[Hulagway]

Si Frances ug Paul Evans

[Mga mapa sa panid 73]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

HAWAII

AUSTRALIA

NEW ZEALAND

TOKELAU

Swains Island

SAMOA

AMERICAN SAMOA

Manu‘a Islands

Rose Atoll

SOUTH PACIFIC OCEAN

NIUE

International Date Line Miyerkoles

‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐

Huwebes

TONGA

AMERICAN SAMOA

Tutuila

PAGO PAGO

Petesa

Tafuna

Fagatogo

Lauli‘i

‘Aunu‘u

SAMOA

Savaii

Aopo

Lata

Taga

Faga

Salimu

Fogapoa

Upolu

APIA

Faleasiu

Siusega

Vailele

Lefaga

Vava‘u

APIA

Vaiala

Faatoia

Sinamoga

[Tibuok-panid nga hulagway sa panid 66]

[Hulagway sa panid 74]

Si Pele ug Ailua Fuaiupolu ang unang taga-Samoa nga nagpahinungod sa ilang kinabuhi kang Jehova

[Hulagway sa panid 81]

Si Ron ug Dolly Sellars namalhin sa Samoa niadtong 1953 aron sa pag-alagad diin mas dako ang panginahanglan

[Hulagway sa panid 84]

Si Richard ug Gloria Jenkins sa adlaw sa ilang kasal sa Enero 1955

[Hulagway sa panid 85]

Si Girlie ug Bill Moss sa ilang pagpaingon sa Samoa

[Hulagway sa panid 95]

Ang kasagarang balay sa Samoa

[Hulagway sa panid 100]

Kini nga Kingdom Hall sa Apia ang kinaunahang gitukod sa Samoa

[Hulagway sa panid 107]

Ang daan nga Kingdom Hall sa Tafuna, American Samoa

[Hulagway sa panid 115]

Si Metusela Neru

[Hulagway sa panid 116]

Si Saumalu Taua‘anae

[Hulagway sa panid 131]

Si Ane Ropati (Gauld karon) lig-ong mibarog dapig kang Jehova ingong usa ka batan-on

[Mga hulagway sa panid 141]

Opisina ug Bethel sa Samoa

Komite sa Nasod sa Samoa: Hideyuki Motoi, Fred Wegener, Sio Taua, ug Leva Faai‘u