“Mwum Epwe War” Ineet?

1, 2. (a) Met epwe tongeni efisi ach sisap kúna och mettóch? (b) Met sipwe tongeni lúkúlúkú usun án Kot we Mwú?

ELI ka fen kúna pwe fán ekkóch, a wor rúúemén aramas mi kúnapékú och mettóch mi fis, nge a sókkóló met ra chechchemeni pwe a fis. Are, án emén weires le chechchemeni tichikin met néún tokter a apasa usun an semmwen. Are, án emén ese tongeni kúna an key are mesan kinaas nge mi chék nóm mwen mesan. Ekkewe sou káé ra erá pwe ika sia sótun féri lap seni eú angang lón eú chék atun, a tongeni toputopuló ekiekich, usun itá sia chuun. A ina usun napanapen angangen tupwuach, mi chék tongeni ekieki eú mettóch lón eú atun.

² Chómmóng aramas ikenái usun itá ra pwal chuun ren ar rese mirititi weween met a fiffis wóón fénúfan. Neman repwe tipeeú ngeni pwe a watte siwil lón ei fénúfan seni ewe ier 1914, nge rese mirititi wesewesen lamoten ekkeei mettóch mi fiffis. Pokiten sia káé ewe Paipel, sia silei pwe án Kot we Mwú a war lón 1914 lupwen Jesus a poputá le nemenem usun emén King lón láng. Nge sia mirititi pwe mi pwal wor ekkewe mettóch repwe fis ika epwe unusen pélú ewe iótek: “Mwum epwe war, letipom epwe fis won fanüfan usun chök lon läng.” (Mat. 6:10) A ffat pwe epwe pwal fis katalóón ei ótót mi ngaw. Lón chék ena atun epwap tongeni pwénútá letipen Kot wóón fénúfan usun chék lón láng.

3. Ach kákkáé án Kot we Kapas a álisikich le mirititi met?

³ Pokiten sia kákkáé ewe Paipel, sia tongeni kúna pwe ekkewe oesini ra pwéppwénútá iei. Sia fókkun sókkóló seni lape ngeni aramas! Iir ra fókkun osukosuk lón pwisin manawer. Iwe rese tongeni kúna ekkewe pisekin ánnet mi fataffatéch pwe Kraist a fen poputá le nemenem seni 1914 me ekiseló chék epwe ataieló ei ótót mi ngaw. Iwe nge, ekieki mwo ei kapas eis fán itom: Ika ka fen akkangang ngeni Kot ren fite fite ier, ka chúen lúkú pwe met a fiffis wóón fénúfan a fen ánnetatá pwe a chék arapoto sópwólóón ei ótót? Ikaamwo ka kerán wiliti emén Chón Pwáraatá, met ka kan ánnefota? Ese lifilifil ika met pélúwan me reom, nge sipwe enniwili úlúngát popun sia tongeni lúkúlúk pwe ekiseló chék letipen Kot epwe unusen pwénútá wóón fénúfan.

EKKEWE CHÓN WAWA ORIS RA PWÁ

4, 5. (a) Met Jesus a fen féfféri seni ewe ier 1914? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.) (b) Ekkewe úlúmén chón wawa oris ra liosuetá met, me ifa usun a pwénútá ei oesini?

⁴ Lón ewe ier 1914, Jesus a wiliti Kingen án Kot Mwú lón láng, me Paipel a áweweei pwe i a usun emén chón wawa emén oris mi pwechepwech. A mwittir feiló pwe epwe akkufatiw án Satan ei ótót mi ngaw. (Álleani Pwärätä 6:1, 2.) Ewe oesini lón puken Pwärätä sópwun 6 a apasa pwe mwirin án Kot we Mwú a poputá le nemenem, fénúfan epwe mwittir ngawóló ren fisitáán maun, nafangawen mwéngé, málapalap ren semmwen me pwal ekkóch popun mi efisi málóón aramas. Ekkeei mettóch ra liosutiw ren ekkewe úlúmén chón wawa oris mi tattapweló mwirin ewe King Jesus Kraist.​—Pwär. 6:3-8.

⁵ Usun met ewe oesini a apasa, maun a angei kinamwe seni wóón fénúfan. A fis ei inaamwo ika chómmóng mwú ra pwonei pwe repwe angangfengen fán tipeeú pwe epwe wor kinamwe. Ewe Áeúin Maunen Fénúfan, ina chék poputáán ekkewe pwal ekkóch maun, usun met a fiffis iei. Inaamwo ika seni 1914 ei fénúfan a feffeitá lón pekin science me lón atufichin manawen chón ekkewe fénú, nge nafangawen mwéngé a chúen eú osukosuk mi tongeni atai núkúnúkéchún fénúfan. Pwal och, a fókkun ffat pwe semmwen, feiengaw watte me ekkóch osukosuk ra nieló fite fite million aramas iteiten ier. Lón uruwoon aramas ese wor táppin ekkeei mettóch ren chéúlóón, chómmóngólóón me úkúkún watteen efeiengawan ngeni aramas. Ka mirititi met weween ena?

6. Ié kewe ra ekieki usun pwénúetáán ekkewe oesini lón Paipel, me met ra féri lupwen ra pwénútá?

⁶ Chómmóng aramas ra osukosuk ren poputáán ewe Áeúin Maunen Fénúfan me chéúlóón och semmwen itan Spanish flu. Nge ekkewe Chón Kraist mi kepit ra fókkun wikkiti chék ena ier 1914 pwe ina sópwólóón ekkewe Fansoun Jentail are “fansoun än chon lükün Israel nemenem.” (Luk. 21:24) Rese kon lien silei met epwe fis. Nge ra silei pwe epwe wor och mettóch epwe fis lón án Kot we Mwú lón ena ier 1914. Lupwen ra mirititi pwénúetáán ekkewe oesini lón Paipel, ra esilefeili fán pwora pwe án Kot nemenem a fen poputá. Chómmóng chón afalafal ra kúna watteen riáfféú mwáál lón chómmóng fénú. Nge fisitáán ena mettóch pwal ina pwénútáán ewe oesini. Ren fitu ier mwirin ena, chón oputa ewe Mwúún Kot ra áeá ekkewe allúkún mwú pwe repwe etipisi pwiich kewe. Ra pwal eáni féfférún akkachofesá ngeniir, kalapuser pwal mwo nge nireló ren ar ffórusiir, pekiir are túnú úwer.​—Kölf. 94:20; Pwär. 12:15.

7. Pwata lap ngeni aramas rese mirititi wesewesen weween ekkewe mettóch mi fiffis wóón fénúfan?

⁷ Pwata lap ngeni aramas rese mirititi pwe án Kot we Mwú a fen poputá le nemenem lón láng nge a mmen chómmóng pisekin ánnet mi ánnetatá ena? Pwata rese tongeni mirititi pwe minne a fiffis wóón fénúfan, ikkena wesewesen pwénútáán án Paipel kewe oesini néún Kot kewe aramas ra fen ekkesilefetálei ren fite fite ier? Esap pokiten lap ngeni aramas ra chék mochen áfánni met chék ra wesewesen kúna ren meser? (2 Kor. 5:7) Ra fókkun osukosuk ren mwékútúkútún nónnómun pwisin manawer ina popun rese kúna met Kot a féfféri? (Mat. 24:37-39) Ekkóch leir ra fen osukosuk ren ar ekieki me achocho ngeni mettóchun lón án Satan ei fénúfan? (2 Kor. 4:4) Ren ach sipwe weweiti met án Kot we Mwú a féfféri iei, a lamot lúkú me ach sipwe tufichin mirititi ekkewe mettóch sise tongeni kúna ren mesach. Sia fókkun kilisou pwe sia mirititi met a wesewesen fiffis!

LALLAPÓLÓÓN FÉFFÉRINGAW

8-10. (a) Ifa usun 2 Timoty 3:1-5 a fen pwénúetá? (b) Pwata sia tongeni erá pwe féfféringaw a lapóló ngawan?

⁸ A pwal wor ewe oruuen popun pwata sia silei pwe ekiseló chék án Kot we Mwú epwele unusen nemeni fénúfan. Féfféringaw lón ei fénúfan a fen lallapóló ngawan lap seni lóóm. Órun ipúkú ier a ló, ewe oesini lón 2 Timoty 3:1-5 usun napanapen fénúfan a fen pwéppwénútá. Ekkewe napanap ena wokisin a oesini usun pwe aramas repwe eáni, a chéchchéúló wóón unusen fénúfan ikenái. Ka pwal kúna ena? Sipwe káé ekkóch pwóróus mi áweweéchú ena.​—Álleani 2 Timoty 3:1, 13.

⁹ Ekieki ekkewe mettóch mi fen arúké ngeni aramas lón ekkewe ier 1940 are 1950 me met a kan fiffis iei lón leenien angang, lón ekkewe minen apwapwa, lón minen urumwot me ekkewe stylin minen fout. A kon chéúfetál ekkewe sókkun féfférún akkachofesá me féfférún lisowu mi kon luló ngawer. Aramas ra kan sótun le arúkééi ekkewe ekkóch ren ar féri féffér mi lululó akkachofesáán, sikepwachan, are kirikiringawan. Ekkóch prokram lón TV mi katowu órun 60 ier a ló aramas ra meefi pwe a kon ngaw, nge iei aramas ra meefi pwe ekkena esin prokram mi fich ngeni ekkewe famili ar repwe katol. Chómmóng ra kúna pwe a watte etipetipaen ekkewe mwán mi sani mwán me ekkewe fefin mi sani fefin lón ekkewe minen apwapwa me ekkewe stylin minen fout, me ra pwáraaló napanapen manawer mwen aramas. A ifa me kilisouch pwe sia silei án Kot ekiek usun ekkeei mettóch!​—Álleani Jutas 14, 15.

¹⁰ Pwal och, emén Chón Kraist epwe tongeni ekieki sókkofesenin féfféringawen sáráféén lóóm me sáráféén lón ach ei fansoun. Áwewe chék, órun 60 ier a ló, ekkewe sam me in ra kan lólilen ika néúr kewe ra ún suupwa, ún sakaw are eáni pwérúk mi lúengaw. Nge ikenái, a kon chéúfetál ekkewe pwóróus mi kon arúké, áwewe chék: Emén chón sukul 15 ierin a pekifetál lein chienan kewe chón sukul, rúúemén ra máló nge engol me úlúmén ra feiengaw. Eú kúmiin teenage mi sakaw a nieló emén nengngin tiu ierin lón eú napanap mi kirikiringaw me awatangawaei seman we me emén aramasan. Lón ekkewe 10 ier a ló, lón eú fénú lón Asia, esopwun ekkewe féfférún atai allúk a fis pokiten ekkewe sáráfé. Iwe met, ese fen pwáló pwe ei fénúfan a fókkun ngangawóló lap seni me lóóm?

11. Pwata chómmóng aramas rese mirititi pwe a lapóló ngawen ei fénúfan?

¹¹ Ewe aposel Petrus a erá: “Lon ekewe ränin lesopolan ekoch aramas repwe pwä, manauer a nonom fän nemenien püsin ar mocheniangau. Repwe takirikemi o apasa, ‘A pwon pwe epwe liwinsefälito. Iwe, met, ia a nom ie? Semelapach kewe ra fen mäla, nge ekewe mettoch meinisin ra ususur we chök seni ewe fansoun Kot a föri fanüfan.’” (2 Pet. 3:3, 4) Met popun ekkóch aramas ra apasa ena? Usun itá ika sia fen eérenaaló le kúkkúna och mettóch, iwe sise chúen kon áfánni. Nge ika fán eú a mwittir siwil napanapen emén chiechiach, iwe sia fókkun rúké. Nge ekiekin me napanapen lap ngeni aramas a kan siwil ekis me ekis, iwe ese kon lien arúkékich. Iwe nge, a chúen fókkun efeiengaw.

12, 13. (a) Met popun itá sisap lichippúng ren met a fiffis wóón fénúfan? (b) Met epwe álisikich le likiitú lón ekkeei “fansoun weires”?

¹² Ewe aposel Paulus a éúréúrakich pwe lón “ekewe ränin lesopolan epwe wor fansoun weires.” (2 Tim. 3:1) Inaamwo ika a ina usun, nge sia tongeni pworacho ngeni, ina popun sisap opoló seni ei fénúfan. Ren álillisin Jiowa, an we manaman mi fel me ewe mwichefelin Chón Kraist, sia tongeni pworacho fán sókkópaten sóssót are weires epwe torikich. Sia tongeni akkamwéchú ach tuppwél. “Ei tufich mi somwola” a feito seni Kot, nge esap seni pwisin kich.​—2 Kor. 4:7-10.

¹³ Paulus a poputááni ewe oesini usun ekkewe ránin lesópwólóón ren ewe kapas “chechemeni.” Ena kapas a alúkúlúkú ngenikich pwe ena oesini epwe wesewesen pwénútá. Ese wor tipemwaramwar pwe pworoingawen ei ótót epwe chék lallapóló ngawan tori án Jiowa epwe amóeló. Sia fen káé seni lón uruwoon aramas pwe a wor ekkóch fansoun a ssenúkúló ngawen chón eú fénú, iwe, ló, ló, ló, a tatakkisiló ótóten ena fénú. Nge úkúkún ngawen unusen fénúfan iei ese pwal wor táppin lón uruwoon aramas. Chómmóng ra tunaló weween ei mettóch, nge ekkewe mettóch ra fis seni 1914 ra fókkun ánnetatá pwe sia tongeni lúkúlúk pwe án Kot we Mwú epwele amóeló ei ótót mi ngaw.

EI PILÓÓN ARAMAS ESAP MÁLÓ

14-16. Ifa ewe aúlúngátin popun sipwe lúkú pwe ekiseló chék án Kot we Mwú epwe “war”?

¹⁴ Mi pwal wor aúlúngátin popun sipwe lúkúlúk. Minne a fis lein néún Kot kewe aramas a pwáraatá pwe a arapakkan ewe sópwólóón. Áwewe chék, me mwen án Kot we Mwú a poputá le nemenem lón láng, a wor eú mwichen aramas mi tuppwél mi kepit ra achocho lón ar angang ngeni Kot. Lupwen ese pwénútá ekkóch mettóch ra ekieki pwe epwe fis lón ewe ier 1914, met ra féri? Lape ngeniir ra amwéchú ar tuppwél fán weires me riáfféú mwáál me sópweló ar akkangang ngeni Jiowa. Lón ekkewe ier, lape ngeni are fen meinisin ekkena mi kepit ra máló fán ar tuppwél.

¹⁵ Lón án Jesus we oesini usun sópwólóón ei ótót, a erá: “Ei pilon aramas resap mäla tori epwe fisitä ekei mettoch meinisin.” (Álleani Mateus 24:33-35.) Sia weweiti pwe lupwen Jesus a fós usun “ei pilon aramas,” a kapas usun ruu kúmiin Chón Kraist mi kepit. Chón ewe áeúin kúmi ra manaw lón 1914, me ra weweiti pwe Kraist a poputá le nemenem usun emén King lón ena ier. Chón ena kúmi rese chék manaw lón 1914, nge lón ena ier are me mwen ena ier ra pwal kepit ren án Kot we manaman mi fel pwe repwe néún Kot.​—Rom 8:14-17.

¹⁶ Chón ewe oruuen kúmi mi kapachelong lón “ei pilon aramas,” ra kepit ren án Kot we manaman mi fel atun ekkóch chón ewe áeúin kúmi ra chúen manaw wóón fénúfan. Ina minne, esap meinisin mi kepit ikenái ra kapachelong lón “ei pilon aramas” Jesus a fós usun. Ikenái chón ewe oruuen kúmi ra chichinnapeló. Nge minne Jesus a apasa lón Mateus 24:34 a alúkúlúkú ngenikich pwe mwaren ekkóch chón “ei pilon aramas resap mäla” mwen epwe poputá ewe riáfféú mi lapalap. Itá ei mettóch epwe ánneta ngenikich pwe ekiseló chék ewe Kingen án Kot we Mwú epwe ataieló ei ótót mi ngaw me atoto eú ótót sefé mi pwúng.​—2 Pet. 3:13.

EKISELÓ CHÉK KRAIST EPWE AKKUFAALÓ MEINISIN CHÓN KOPUTAN

17. Ekkewe pisekin ánnet sia fen pwóróus wóór ra álisikich le weweiti met?

¹⁷ Mwirin ach káé ekkeei úlúngát pisekin ánnet, itá met sipwele fen weweiti? Jesus a apasa pwe sisap silei menni rán are menni kulók ewe sópwólóón epwe fis. (Mat. 24:36; 25:13) Nge usun met Paulus a apasa, sia silei “ewe fansoun,” weween ekkewe ránin lesópwólóón. (Álleani Rom 13:11.) Sia nónnóm lón ena fansoun iei. Ika sia nengeniéchú ekkewe oesini lón Paipel me met Jiowa Kot me Jesus Kraist ra féfféri, sipwe kúna fataffatéchún ekkewe pisekin ánnet pwe sópwólóón ei ótót mi ngaw a arapoto.

18. Met epwe fis ngeni chókkewe rese etiwa Jesus Kraist usun ar King?

¹⁸ Ekiseló chék chókkewe rese etiwa Jesus Kraist usun ar King, ewe mi wawa ewe oris mi pwechepwech, repwe kúna pwe ra fókkun mwáál. Nge resap tongeni sú seni ewe kapwúng epwele toriir. Lón ena atun chómmóng repwe púchér fán niwokkus me apasa: “Io epwe tongeni uta?” (Pwär. 6:15-17, Testament Mi Fö) Nge, sópwun 7 lón puken Pwärätä a pélúweni ena kapas eis. Ekkewe mi kepit me chókkewe mi ápilúkúlúkún manaw wóón fénúfan, iir ekkewe repwe “uta” pokiten ra nóm fán án Kot chen. Mwirin ewe “mwich mi fokun chocho,” iir chón ekkewe ekkóch siip, repwe manawewu seni ewe riáfféú mi lapalap.​—Pwär. 7:9, 13-15.

19. Pokiten ka fókkun lúkú pwe ewe sópwólóón a arapoto, met ka mwétéresiti an epwe fis lón mwach?

¹⁹ Ika sia mammasa me nengenifichi pwépwénúetáán ekkewe oesini lón Paipel lón ach ei fansoun, án Satan ei ótót esap tongeni erikikicheló, are esap tongeni achunaló ekiekich pwe sisap kúna wesewesen weween ekkewe mettóch mi fiffis wóón fénúfan iei. Ekiseló chék Kraist epwele unusen akkufaaló chón koputan kewe me amóeló ei ótót mi ngaw ren ewe maunen Armaketon, án Kot we maun mi pwúng. (Pwär. 19:11, 19-21) Anchangei pwapwaach lupwen ena mettóch a pwénútá!​—Pwär. 20:1-3, 6; 21:3, 4.