Apilukoch A Angkoonikich, Tong A Akkamwokutukich
“Luku, apilukulukoch, o tong, ekkeei ulungat sokkun ra nonnom, nge ewe a lap me leir tong.”—1 KORINT 13:13.
1. Ifa an Paul ourour ngenikich?
EWE aposel Paul a ourourakich pwe ussun efoch sip, ach luku epwe tongeni katalo. A kapas ussun ach “amwochu luku pwal letip mi limoch. Pun ekkoch aramas ra asulo letiper mi limoch; iwe, ra atailo ar luku usun efoch wa mi ta.” (1 Timoti 1:19) Lon ewe aewin senturi C.E., ekkewe sip ra ffor seni ira. Pochokkulen efoch sip a longolong won ochchun ewe ira a ffor seni me angochun ekkewe chon falei.
2. Pwata sipen ach luku epwe pochokkul, me met sipwe ffori fan iten an epwe ina ussun?
2 A lamot pwe minne sipwe tongeni eita ngeni sipen ach luku epwe tufichin pappas le matauen chon fonufan mi fitikokokkis. (Aisea 57:20; Pwarata 17:15) Ina minne, epwe fanafanoch, nge ena mettoch a longolong won kich. Lupwen ekkewe “matau” lon muun Jus me Rom ra fokkun lolo ngeni ekkewe popun chon Kraist, iei makkeien Juta: “Nge ami mi achengicheng, oupwe pwisin aukemieta won ami luku mi fakkun fel chapur, oupwe iotek lon ewe Ngun mi Fel; oupwe iseis pwisin ami lon ewe tongen Kot, oupwe witiwiti umoumochun ach Samol Jises Kraist ngeni ewe manau esemuch.” (Juta 20, 21) Pokiten Juta a pwal mak ussun ar fiu fan iten ‘ewe luku mi fen ngeni ekkewe aramas mi fel,’ eli ewe kapas “luku mi fakkun fel chapur” a wewe ngeni meinisin ekkewe afalafal seni Kraist, pachelong ewe poraus allimen amanau. (Juta 3) Kraist longolongun ena luku. Luku mi pochokkul a lamot fan iten ach sipwe kamwochunnuk won ewe lamalamen Kraist mi enlet.
Likiitu fan An Aramas Eita Ngenikich “Eu Keangen Lamalam mi Aniuaniu”
3. Met ekkoch ra ffori pokiten a wor ekkan “keangen lamalam mi aniuaniu”?
3 Kanoto chok, a fen wor poraus mi fokkun aniuokkus ussun chon ekkoch keangen lamalam mi pwisin nniirelo, are ir chon nnielo aramas, are ir chon u ngeni muun. Sia weweiti ewe popun chommong aramas, pachelong ekkewe nouwisen muun, ra ekiekin tumunu aramas, akkaewin, ekkewe sarafo, seni ekkena keangen lamalam mi efeiengau. Ese mwaal “ewe koten ei fonufan” a efisata ekkena ffoffor mi fokkun ngau, ina minne, a pwal pwukuta an aramas niueiti ekkan keangen lamalam, iwe, emonnewe a aea ena mettoch pwe epwe aitengaua noun Jiowa kkewe aramas. (2 Korint 4:4; Pwarata 12:12) Ekkoch ra fen etipetipa aramas pwe repwe u ngeni ach angang pokiten ena mettoch. Lon ekkoch fonu, ra fen fforata och kokkot fan iten ar repwe ita tumunu aramas seni ekkan “keangen lamalam mi efeiengau,” nge ra mwaallilo ren ar apachalong Chon Pwarata Jiowa, iwe, ra tipmwaal ngenikich ren ar nounou kapas mi orukoruk. Ina minne, a fen weiresilo ewe angangen afalafal imw me imw lon ekkoch fonuen Europe me a amwokutu ekkoch chon kaeo Paipel pwe repwe aukatiu ar kaeo. Iwe mwirin, a efisata osukosuk lon letipen ekkoch brother.
4. Pwata sisap letipengauolo pokiten an aramas u ngenikich?
4 Iwe nge, sap minne ffofforun chon u ngenikich epwe aletipechoukich, nge epwe ita apochokkula ach luku pwe sia eani ewe lamalamen Kraist mi enlet. (Mattu 5:11, 12) Aramas ra tipi ngeni ekkewe popun chon Kraist pwe ir chon eu keangen lamalam mi efisata fitikoko, me aramas ra “esiita” ekis meinisin. (Fofor 24:5; 28:22) Nge ewe aposel Piter a sotun alukuchara letipen chienan kkewe chon luku, pwe iei makkeian: “Ami mi achengicheng, ousap weitifengen ren sokkun riaffou mi feito remi usun chok ekkei pwe epwe sotunikemi, usun chok ita och mettoch mi fo a torikemi. Nge ukukun oua eti Kraist lon an kewe riaffou, oupwe chok pwapwa, pwe oupwe pwal pwapwa o chengel lupwen an we ling epwe pwapwalo.” (1 Piter 4:12, 13) Pwal ussun chok, iei makkeien emon chon ewe mwichen sou pwungupwung lon ewe aewin senturi: “Ami pwii kena, oupwe ekieki pwe minen pwapwa enlet fansoun ekkewe sosot mesemesekkis epwe torikemi, pun oua sinei pwe sosotun ami luku epwe efisata ami likiitu. Iwe, likiitu epwe unusochulo lon ami manau, pwe oupwe unusoch o iteuoch, o manauemi esap osupwang ren och mettoch.” Ussun chok molumol epwe sotuni pochokkulen efoch waa, iwe, an aramas u ngenikich epwe affata ika a wor och apwangapwang lon ewe sipen ach luku.
Sossot a kan Efisata Likiitu
5. Ifa ussun sipwe tongeni wesewesen silei ika ach luku a lukuchar fan sossot?
5 Epwe ffatoch ngeni chon Kraist pwe ra tufichin likiitu me a lukuchar ar luku mwirin chok ar likiitu fan sossot watte. Ach likiitu epwe “unusochulo” fan molumol watte ika pwe sia “unusoch o iteuoch, o manauach esap osupwang ren och mettoch,” nge a pwal pachelong luku mi pochokkul. Iei makkeien Paul: “Nge usun chon angangen Kot, sia pwarata pwisin kich ren sokkun meinisin ren likiitu chapur; lon riaffou, me feiengau, me weires.”—2 Korint 6:4.
6. Pwata sipwe “pwapwa lupwen sipwe riaffou,” me ifa ussun ach apilukoch epwe pochokkuleta ren?
6 Sipwe ita eani ewe ekiek pwe ekkewe asapwal pochokkul lon fansoun riaffou sipwe kuna fan ekkoch epwe wewe ngeni fansoun fan iten ach sipwe tufichin anneta pwe ach sipen luku a ppos me lukuchar. Iei makkeien Paul ngeni ekkewe chon Kraist lon Rom: “Sia pwal pwapwa ren ach riaffou, o sia meefi pwe riaffou epwe efisata likiitu, o likiitu epwe efisata manauoch, o manauoch epwe efisata apilukuluk allim. Iwe, ewe apilukuluk allim esap alichipungukich.” (Rom 5:3-5) Uppos fan sossot epwe atoto an Jiowa chen. Iwe, ena mettoch epwe apochokkula ach apilukuluk allim.
Ewe Popun a Ta Lukuen Ekkoch
7. (a) Ussun makkeien Paul a affata, ifa ussun ekkoch ra kuna taloon ar luku? (b) Ikenai, ifa ussun ekkoch ra fen rikilo seni ewe enlet?
7 Lupwen Paul a eani ourour ussun “wa mi ta,” a ekieki ekkoch mi “asulo” mwelien letiper mi limoch, iwe, a poutulo ar luku. (1 Timoti 1:19) Aiminios me Aleksanter ra nom leir, pwe ir chon rikilo, iwe, ra tokolo seni ewe enlet me ir chon esiit. (1 Timoti 1:20; footnote; 2 Timoti 2:17, 18) Ikenai, ekkewe chon rikilo seni ewe enlet ra kan esiita “ewe chon angang mi tuppwol o tipatchem,” weween, ra u ngeni chokkewe mi fen amongor lon pekin ngun. Ekkoch ra ussun ewe “chon angang mi ingau” pwe ra apasa, “Ai we masta epwe mangoto.” (Mattu 24:44-49; 2 Timoti 4:14, 15) Ra apasa pwe sopwoloon ei otot mi ngau ese arapoto me ra esiita ewe mwichen chon angang mi nennelo lon pekin ngun pokiten ar peppesei noun Jiowa kkewe aramas pwe repwe mammas fansoun meinisin. (Aisea 1:3) Ekkena chon rikilo ra fan “okullu ekkoch aramas seni ewe luku,” iwe, a efisata taloon ar luku.—2 Timoti 2:18.
8. Met a fen efisata an ekkoch atai waar we sipen luku?
8 Pwal fitemon chon Kraist ra fen atai waar we sipen luku ren ar tunalo mwelien letiper mi limoch, iwe, ra fiti chon fonufan le umwesin chei apwapwaan fonufan me ffoffor mi sikepwach. (2 Piter 2:20-22) Pwal fitemon ra atai ewe sipen ar luku pokiten ar ekieki pwe esaamwo lingeta ewe otot mi fo. Pokiten ar rese tufichin silei inet epwe pwonuta ekkoch oesini, me ar atowaualo “ranin Jiowa we,” ra likiti ewe fel mi enlet. (2 Piter 3:10-13; 1 Piter 1:9) Ekiselo mwirin, ra kuna pwe ra fen liwiniti ewe ssat mi ponok me fitikokokkis, ssetin ei otot minen lom. (Aisea 17:12, 13; 57:20) Ekkoch mi ukutiu seni ar fiti ewe mwichefelin Kraist ra chuen luku pwe ina ewe lamalam mi enlet. Iwe nge, neman ese nom rer ewe mosonottam me likiitu fan iten ar repwe witiwiti ewe fonufan sefo Jiowa Kot a fen pwonei. Me rer nge a fen mangoto ar kuna manau lon Paratis.
9. Ra fet ekkoch chon Kraist mi fen fangolo manauer ngeni Kot, me ekkena poraus repwe amwokutukich ach sipwe ekieki met?
9 A ussun ita ekkoch chon Kraist lon ekkoch fonu ra fen notiu ameraan waar kkewe sipen luku. Mi chuen pappas waar kkewe, nge sap minne ra sailo fan luku mi pochokkul, pwe ra fen ammanga fetalin waar kkewe. Ewe apilukulukun ar repwe kuna “Paratis ekiselo chok” a luki letipen ekkoch, iwe, ra apposa letiper pwe repwe achocho ngeni—ra tiniken lon ewe angangen afalafal me ra fiffiti meinisin mwich me mwichelap. Nge iei ra meefi pwe pwonutaan ar apilukuluk a towau seni minne ra ekieki, iwe, ra fen akukkunatiu minne ra mochen ffori. A pwalo ena ren kisiloon ar fiti ewe angangen afalafal, ar rese lien fiffiti mwich, me ar rese fiti ekkoch kinikinin lon ekkewe mwichelap. Pwal ekkoch ra fen awattei ar fansoun fan iten minen apwapwa me pisekin fonufan. Ekkena poraus mi enlet ra achungu ach ekiek fan iten ach sipwe pi ika epwe ita ifa ewe nampa eu mettoch epwe amwokutukich lon manauach pokiten sia fen fangolo manauach ngeni Jiowa. Ach tinikken lon an angang epwe ita longolong won ewe apilukulukun ach sipwe kuna “Paratis ekiselo chok”?
Apilukoch a Ussun Chok Efoch Angko
10, 11. Paul a alollo ngeni met ach apilukuluk, me pwata a fich ena?
10 Paul a makkei pwe Jiowa a pwonei pwe feioch epwe toto ren Eperiam. Iwe, ewe aposel a awewei pwe “Kot . . . a atolonga eu akapwon, pwe kich mi fen suri ach leenien op sipwe ani och chip mi pochokkul ren ruu mettoch [an kapas me an akapwon] resap tongeni siwil, ruu mettoch Kot esap tongeni kapas chofona ren, pwe sipwe turufi ewe apilukuluk allim a isetiu mwach. Ei apilukuluk allim a nom rech usun efoch angkon ngunuch mi enlet o wenechar.” (Ipru 6:17-19; Keneses 22:16-18) Ewe apilukuluk mi nom ren chon Kraist mi kepit, iei ewe manau esap tongeni morolo lon lang. Ikenai, a lap me lein noun Jiowa kkewe chon angang ra eani ewe apilukuluk mi amwarar, apilukulukun ar repwe kuna manau esemuch lon eu paratis won fonufan. (Luk 23:43) Ika esor ena apilukoch, luku esap tongeni nom ren emon.
11 Efoch angko eu minen tumun mi pochokkul pwe a amwochu efoch sip me a pinei an epwe paselo. Emon sou lo leset esap sai le matau ika esor angkoon waan we. Pokiten a ta fan fite ekkewe sip Paul a fiti, a pwisin kuna pwe fan chommong manauen chon sai le matau a longolong won angkoon waar kkewe sip. (Fofor 27:29, 39, 40; 2 Korint 11:25) Lon ewe aewin senturi, esor mwesin won sip fan iten an ewe kapitin tufichin kasini. A wor fotul won sein maun, nge a lap ngeni ekkewe sip mi mwokut ren alillisin asapwal. Ika emon kapitin a kuna pwe waan we sip epwele ffaneta won ooch, epwe tongeni chok oturatiu ewe angko me witiwit tori an epwe lulo ewe molumol, nge epwe luku pwe esap chu ewe angko. Ina popun, Paul a makkei pwe an chon Kraist apilukuluk a ussun “angkoon ngunuch mi enlet o wenechar.” (Ipru 6:19) Lupwen molumol epwe torikich, awewe chok ren an aramas u ngenikich are pwal fitu sokkun sossot, ach apilukuluk mi amwarar a ussun efoch angko mi alukucharakich pokiten kich soul mi manau, iwe, ach sipen luku esap paseiti ekkewe ooch mi wewe ngeni lukumwaramwar are ekkewe fau mi wewe ngeni ewe aalen tokolo.—Ipru 2:1; Juta 8-13.
12. Ifa ussun sipwe tongeni tumunukich pwe site tokolo seni Jiowa?
12 Iei an Paul ourour ngeni chon Ipru mi wiliiti chon Kraist: “Oupwe chok tumunukemi pwii kena, pwe esap wor ren emon leimi letipingau o lukulukumang mi epwe oturukemitiu seni ewe Kot mi manau.” (Ipru 3:12) Lon fosun Kriik, “oturukemitiu” a wesewesen wewe ngeni “uta seni,” weween, an emon rikilo. Nge sipwe tongeni tumunukich pwe esap unusen talo waach kkewe. Luku me apilukoch repwe atufichi ach sipwe pacheoch ngeni Jiowa, inaamwo ika epwe kkolo watteen ekkewe sossot mi torikich. (Tuteronomi 4:4; 30:19, 20) Ach luku esap ussun efoch sip mi mammanfeil ren asapwalin ekkewe afalafal mi popu seni chon rikilo. (Efisus 4:13, 14) Iwe, ika sia eani angko apilukuluk allim, sipwe tufichin likiitu fan ekkewe molumol lon manauach, manauen noun Jiowa chon angang.
Mwokut ren Tong me Ngun mi Fel
13, 14. (a) Pwata esap naf ewe angko sia eani, weween, ach apilukuluk? (b) Met epwe ita amwokutukich le apwonueta ewe angang mi fel fan iten Jiowa, me met popun?
13 Emon chon Kraist esap feffeil ngeni ewe otot sefo ika pwe a angang ngeni Jiowa fan iten chok ewe apilukulukun an epwe manau tori feilfeilo chok lon eu paratisin fonufan. Inaamwo ika an apilukoch epwe ussun efoch angko mi alukuchara manauan, nge a lamot an epwe apacha ngeni ena me pwal ngeni an luku ewe minen amwokut itan tong. Paul a menlapei ena mettoch lupwen a makkei pwe “Iwe, luku, apilukulukoch, o tong, ekkeei ulungat sokkun ra nonnom, nge ewe a lap me leir tong.”—1 Korint 13:13.
14 Ewe mettoch mi amwokutukich lon ach angang mi fel epwe ita ach tong ngeni Jiowa seni letipach pokiten a sokkolo watteen an tong ngenikich. Iei makkeien ewe aposel Jon: “Are emon ese meefi tong, iwe, ese mo sinei Kot, pwe Kot mi tong. A iei usun ewe tongen Kot a pwapwalo lefilach, pwe Kot a fen tinato Noun we Alaemon ngeni fonufan, pwe sipwe kuna amanauen ngunuch ren i. Sia meefi tong, pun a fen tongeikich akkom.” (1 Jon 4:8, 9, 19) Pokiten sia meefi kilisou ngeni Jiowa, sap minne sipwe akkaewin ekieki ach kuna manau, nge ach kuna itan we an epwe pinilo me an epwe ffatolo pwe an nemenem a pwung.
15. Ifa ussun ach tong ngeni Jiowa a riri ngeni pwungun are mwaallin an nemenem?
15 Jiowa a mochen ach sipwe angang ngeni i pokiten sia tongei i, nge esap Paratis chok. Iei alon Insight on the Scripturesa, eu puken awewei masouen Paipel: “Jiowa a kan pwapwa pwe an nemenem me an fforian kkewe peppeni an nemenem a akkaewin longolong won tong. A saani chokkewe chok mi tongei an nemenem pokiten lapalapan kkewe mi murinno me pokiten a pwung an nemenem, nge ir mi efich an nemenem seni sokkun nemenem meinisin. (1 Korint 2:9) Ra filata pwe repwe angang fan an nemenem nge rese sotun pwisin nemenemenir—popun, pun ra silei i me an tong, pwung, me tipachchem, iwe, ra weweiti pwe an tipachchem a fokkun tekia lap seni pwisin ar tipachchem. (Kol Fel 84:10, 11)”—Volume 2, pekin taropwe 275.
16. Ifa ussun tong ngeni Jises eu minen amwokut lon manauach?
16 Pokiten kich chon Kraist, sia pwal pwarata tong ngeni Jises pun i a tongeikich. Iei makkeien Paul: “Pun ewe tongen [Kraist, NW] a nemenikich, pun sia lemenata pwe emon a fen malo fan asengesin aramas meinisin; iei minne ir meinisin ra malo. O atewe a malo fan asengesin aramas meinisin, pwe ir mi chuen manau resap manau ngeni pwisin ir, nge ngeni atewe mi malo o manausefallita fan asengesir.” (2 Korint 5:14, 15) Kraist wesewesen ewe longolong manauach lon pekin ngun, ach luku, me ach apilukuluk ra kauta won. Ach tong ngeni Kraist Jises a apochokkula ach apilukuluk me a alukuchara ach luku, akkaewin, lon fansoun sossot watte.—1 Korint 3:11; Kolose 1:23; 2:6, 7.
17. Menni manaman Jiowa a kan awora ngenikich, me ifa ussun Fofor 1:8 me Efisus 3:16 a affata lamotan?
17 Inaamwo ika ach tong ngeni Kot me Noun we, iei akkaewin ewe mettoch mi amwokutukich lon manauach, manauen chon Kraist, nge Jiowa a awora pwal eu mettoch mi amwokutukich, amanamanakich, me apochokkulakich fan iten ach sipwe feffetalelo lon an angang. Iei an we manaman, are ngun mi fel. Ewe fosun Ipru me fosun Kriik mi affou ngeni “ngun” a kan wewe ngeni mwokutukutun ewe mettoch sia ngasangas seni, awewe chok ren asapwal. Ekkewe waa seres Paul a fitir ra mwokut ren pochokkulen ewe asapwal pwe repwe tufichin sai ngeni pwal eu leeni. Pwal ussun chok, a lamot ngenikich tong me alillisin an Kot we manaman mi monomon fan iten an epwe mwokutukutulo lon an Jiowa angang waach kkewe sipen luku.—Fofor 1:8; Efisus 3:16.
Sailo ngeni Ikewe Ie Sia Ekiekin Feil Ngeni!
18. Met epwe atufichikich pwe sipwe likiitu fan ekkewe sossot meinisin epwe kku ach luku?
18 Eli ach luku me tong epwe kuna sossot watte mwen ach sipwe tori ewe otot sefo. Nge Jiowa a fen awora ngenikich efoch angko mi “pochokkul me lukulukoch”—ach apilukuluk mi amwarar. (Ipru 6:19; Rom 15:4, 13) Lupwen sipwe riaffou ren an aramas u ngenikich are pwal fitu sokkun sossot, sipwe tufichin likiitu ika ach apilukulukoch a wenewenen angkoonikich. Mwirin an eu molumol wesilo nge mwen an epwe poputa pwal eu, sipwe apposa letipach pwe sipwe awattei ach apilukoch me apochokkula ach luku.
19. Ifa ussun sipwe tongeni kasini waach we sipen luku pwe epwe sassa won aalan, iwe, epwe tori an Kot we fonufan sefo?
19 Mwen an mak ussun “angkoon ngunuch,” iei alon Paul: “O am aua mochen pwe emon me emon leimi oupwe pwarata ewe chok sokkun achocho pwe oupwe kuna uren ach apilukuluk allim tori le sopolon, o ousap chipwang, nge oupwe appiru ekkewe chon alemwiri ekkewe pwon ren luku o likiitu.” (Ipru 6:11, 12) Pokiten ach tong ngeni Jiowa me Noun we a kan amwokutukich me ewe ngun mi fel a kan apochokkulakich, sipwe kasini waach we sipen luku pwe epwe nom won aalan tori ach sipwe inelong lon ewe fonufan sefo Kot a fen pwonetiu.
[Footnote]
a Fforien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Enniwili Poraus
◻ Ifa an Paul ourour ngenikich ussun ach luku?
◻ Ifa ussun a fen katalo lukuen ekkoch, me ifa ussun ekkoch ra fen mammangolo?
◻ A lamot an epwe kapach ngeni ach luku menni lapalap mi fel?
◻ Met epwe atufichikich pwe sipwe tori ewe fonufan sefo Kot a pwonei?
[Sasing lón pekin taropwe 16]
Sipen ach luku epwe pochokkul ren an epwe tufichin likiitu fan ekkewe molumol lon manauach
[Sasing lón pekin taropwe 17]
Ach luku epwe tongeni katalo
[Sasing lón pekin taropwe 18]
Apilukoch eu angko fan iten manauach, manauen chon Kraist