Ekkewe Asor Mi Apwapwai Kot Me Lom
“Iteiten samol-fel lapalap a seikita pwe epwe iseta ekkewe liffang o asor”—IPRU 8:3.
1. Pwata aramas ra meefi pwe mi lamot ar repwe kulliti Kot?
EWE SOU kaeo uruwoon Paipel itan Alfred Edersheim a makkei pwe “A ussun ita pwe an aramas fori asor eu foffor mi ‘pukun’ nom rer ussun chok ewe mettoch iotek; ewe asor a pwarata minne aramas ra meefi ussun pwisin ir, nge iotek a pwarata meefier ussun Kot.” Seni ewe fansoun tipis a keran aewin tolong lon fonufan, a fen efisata riaffoun mengiringir, an aramas towaufesen me Kot, me ar meefi unusen lipwakingau. Mi lamot ar repwe ngaselo seni ekkena mettoch. A mecheres ach sipwe weweiti pwe lupwen aramas ra siongau, ra meefi lamoten ar repwe kulliti Kot ren alillis.—Rom 5:12.
2. Ikkefa ekkewe poraus ussun an aramas fori asor lom lom fan iten Kot sia kuna lon Paipel?
2 Ewe akkaewin poraus lon Paipel ussun an aramas fori asor fan iten Kot a weneiti Kein me Epel. Sia alleani pwe “Iwe, ekoch fansoun murin a fis pwe Kain a eani asor uan ira seni lon tanipin ngeni ewe Samol mi Lapalap. Nge Epel a eani asor mwanichien folenian sip pwal seni kirisir.” (Keneses 4:3, 4) Mwirin, sia kuna pwe Noa, ewe mi nom fan an Kot tumun lupwen a fis ewe Noter mi lapalap, ewe mi nnielo ewe tappin aramas mi ngau lon ranin we, a meefata an epwe eani “asoren kek won ewe rongen asor” ngeni Jiowa. (Keneses 8:20) Fan fite Eperiam, chiechien Kot me noun chon angang, a ‘senata eu rongen asor fan iten ewe Samol mi Lapalap’ pokiten a chung letipan ren an Kot kewe pwon me feioch. (Keneses 12:8; 13:3, 4, 18) Mwirin, Eperiam a kuna ewe sossot mi lap seni meinisin lon manauan, sossotun an luku, lupwen Jiowa a ereni pwe epwe eani asorun kek noun we Aisek. (Keneses 22:1-14) Inaamwo ika a mwoch ekkena poraus, nge ra awora watte saram fan iten ewe mettoch asor, ussun sipwele kuna.
3. Ifa lamoten ekkewe asor lon an aramas fel ngeni Kot?
3 Seni ekkena poraus me pwal fitu me lukun a mak lon Paipel, a ffat pwe an aramas fori asor eu mettoch mi pacheri an aramas fel ngeni Kot fansoun langattam mwen an Jiowa foratiu alluk mi tichchik ussun asor. Lon an tipeeu ngeni ena, eu puk a apasa pwe “asor” a wewe ngeni “eu fofforun lamalam aramas repwe eani pwe repwe mwei ngeni emon kot och mettoch ren ar repwe foratiu, alikiitu, are forsefalli ar riri mi pwung ngeni ewe kokkot mi fel.” Nge ena poraus a eppieta ekkoch kapas eis mi lamot ach sipwe kaeofichi ussun, awewe chok ren: Pwata a lamot asor lon an aramas feffel ngeni Kot? Met sokkun asor Kot a kan pwapwa ren? Iwe, ifa lamotan ngenikich ikenai ekkewe asorun lom lom?
Pwata a Lamot Asor?
4. Met a fis ngeni Atam me If lupwen ra tipis?
4 Lupwen Atam a tipis, a pwisin filata ewe alen tipis. An angei me mongo uwaan ewe iraan silei och me ngau eu fofforun alleasolap a pwisin filata. Liwinin ena fofforun alleasolap malo, ussun Kot a fen affata: “Lon ranin om kopwe mongo seni, kopwe fokun mala.” (Keneses 2:17) Lo, lo, Atam me If ra kini uwaan tipis—weween, ra malo.—Keneses 3:19; 5:3-5.
5. Pwata Jiowa a akkom mwokut fan iten an epwe alisi mwirimwirin Atam kewe, me met a fori fan asengesir?
5 Iwe nge, ifa ussun mwirimwirin Atam kewe? Pokiten ar alemwiri tipis me manau ese unusoch seni Atam, ra pwal kuna ekkewe chok sokkun mettoch ewe akkaewin pean aramas ra kuna, weween, manau mi towau seni Kot, apilukulukungau, me malo. (Rom 5:14) Iwe nge, sap minne Jiowa emon chok Kot mi pwung me manaman, nge i akkaewin emon Kot mi tong. (1 Jon 4:8, 16) Ina minne, a akkom mwokut fan iten an epwe wor chasefal. Mwirin an apasa pwe “liwinin tipis malo,” ewe Paipel a pwal apasa “nge liffangen ewe chenin Kot manau esemuch lon Kraist Jises ach Samol.”—Rom 6:23.
6. Ifa letipen Jiowa ussun pwunungauen an Atam tipis?
6 Mwirin, Jiowa Kot a fori och mettoch ren an epwe atoto ena liffang, weween, a awora eu mettoch an epwe pwoluelo minne a poutulo pokiten an Atam tipis. Lon fosun Ipru, neman ewe kapas ka·pharʹ a akkom wewe ngeni “apwol” are “tolu seni,” me a pwal affou ngeni “minen pwolupwol.”a Weween pwe Jiowa a awora eu mettoch pwe epwe apwolu ewe tipis aramas ra alemwiri seni Atam me a amoielo pwunungauan pwe ir mi fichiitiir ar repwe angei ena liffang repwe tongeni ngaselo seni kapwungun tipis me malo.—Rom 8:21.
7. (a) Ifa ewe apilukuluk mi kawor ren an Kot apwung won Setan? (b) Ifa ewe liwin epwe kamotiu an epwe atufichi an aramas ngaselo seni tipis me malo?
7 Ewe apilukulukun an aramas ngaselo seni tipis me malo a pwa mwirin chok an ewe akkaewin pean aramas tipis. Iei alon Jiowa lupwen a uwawu an apwung won Setan, nge ina i ewe emon ewe serepenit a liosueta: “Upwe afiukemi me ewe fefin, pwal mwirimwirum me mwirimwirin. Men epwe puri mokurom, nge en kopwe kuw apilipilin pechen.” (Keneses 3:15) Ren ena kapasen oesini, och saram a ttineta ren chokewe meinisin repwe anomu ar lukuluk won ena pwon. Iwe nge, a wor och liwin epwe kamotiu fan iten ena kkotun angasalo aramas. Sap minne ewe Mwirimwir mi pwonetiu epwe chok waroto me nnielo Setan; nge ewe Mwirimwir epwe feiengau won epinipinin pechen, weween, epwe kuna riaffoun malo, nge esap mafoch.
8. (a) Ifa ussun Kein a wiliiti och minen alichipung? (b) Pwata an Epel we asor a apwapwai Kot?
8 Ese mwaal a mmen watte an Atam me If ekieki ika io ewe Mwirimwir mi pwonetiu epwe wewe ngeni. Lupwen If a nounatiu noun we mwanichi itan Kein, iei alon: “Ua nouni eman at ren an ewe Samol mi Lapalap alilis.” (Keneses 4:1) Neminna a ita ekieki pwe eli noun na epwe wewe ngeni ewe Mwirimwir? Ese ffat ika a ina ussun an ekiek, nge epwap pwalo pwe Kein me an asor, ir minen alichipung. Iwe nge, pwiin we Epel a pwarata pwe a luku an Kot pwon, iwe, letipan a amwokutu pwe epwe eani asor ngeni Jiowa mwenuwaan an we pwin man. Sia alleani pwe “Ren luku, Epel a fen iseta eu asor mi murinno seni asor an Kein, o ewe asor a fen aitochu i, pwe i mi pung.”—Ipru 11:4.
9. (a) Epel a anomu an lukuluk won met, me ifa ussun a pwarata an lukuluk? (b) Ifa ewe mettoch an Epel we asor a apwonueta?
9 Sap minne Epel a luku chok pwe a wor emon Kot, pun neman a pwal ina ussun lukuen Kein. Epel a luku an Kot pwon pwe epwe wor eu Mwirimwir an epwe atufichi ewe angangen amanau fan iten aramas mi tuppwol. Kot ese pwari ngeni ifa ussun ena kokkot epwe pwonuta, nge an Kot pwon a ameef ngeni Epel pwe emon epwe feiengau won epinipinin pechen. Ewer, neman a ekieki pwe chcha epwe niniilo—nge iei wesewesen weween ewe mettoch asor. Epel a uwouto eu liffangen manau me chcha ngeni ewe Popun manau, iwe, neman ina liosun an fokkun tipeni me mwotoresiiti pwonutaan an Jiowa pwon. Jiowa a pwapwaiti an Epel asor pun ina eu pisekin pwarata fan iten an lukuluk, iwe, an foffor a chok ekis pwarata aucheaan ewe mettoch asor—weween, eu mettoch aramas mi tipis repwe tufichin arap ngeni Kot ren pwe repwe kuna chen seni.—Keneses 4:4; Ipru 11:1, 6.
10. Ifa ussun lamoten asor a ffatolo ren an Jiowa ereni Eperiam pwe epwe asoresini Aisek?
10 Watteen lamoten ewe mettoch asor a ffatolo lon eu poraus mi eingeing lupwen Jiowa a alluku ngeni Eperiam pwe epwe eani asorun kek noun we Aisek. Inaamwo ika ese wesewesen fis ena asor, nge ina liosun minne Jiowa epwap pwisin fori—weween, epwe eani asor Noun we alaemon pwe epwe wiliiti ewe asor mi lap seni meinisin ren an epwe apwonueta letipan ngeni chon fonufan. (Jon 3:16) Ren ekkewe asor me liffang fan ewe Allukun Moses, Jiowa a isetiu ekkewe minen oesini pwe epwe aiti ngeni noun kewe aramas mi kefil met repwe fori ren ar repwe kuna omusomusen ar kewe tipis me alukuchara ar apilukulukun kuna amanau. Met sipwe tongeni kaeo seni ekkena mettoch?
Asor mi Apwapwai Jiowa
11. Ikkefa ekkewe ruu sokkun tettelin asor ewe samol fel lapalap lon Israel a mwei ngeni Kot, me ikkefa ekkewe popun a wor ekkena ruu sokkun?
11 Ewe aposel Paul a makkei pwe “iteiten samol-fel lapalap a seikita pwe epwe iseta ekkewe liffang o asor.” (Ipru 8:3) Nengeni mwo pwe Paul a aimufeseni lon ruu tettel minne ewe samol fel lapalap lon Israel lom lom epwe mwei ngeni Kot, weween, “liffang” me “asor,” are “asor fan iten tipis.” (Ipru 5:1) Aramas ra kan uwouto liffang pwe repwe pwarata ar efich me aucheani emon, me pwal ren ar repwe forata chiechi, are kutta chen, are pacheoch. (Keneses 32:20; An Salomon Fos 18:16) Pwal ussun chok, chommong me lein minne kewe aramas repwe uwouto fan ewe Alluk, ir “liffang” ngeni Kot fan iten ar repwe kuna umoumoch me chen seni.b Ika aramas repwe tipis ngeni ewe Alluk, repwe awora akkasiwilin minne ar tipis a efisata, iwe, ren ar repwe amoielo ar tipis, repwe uwouto “asor fan iten tipis.” Ewe Pentateuch, nge akkaewin ewe puken Ekistos, Lifitikos, me Numperis, a awora chommong poraus ussun ekkewe asor me liffang mi sokkopat. Inaamwo ika epwe weires ach sipwe kaeo me chechchemeni ekkena poraus mi tichchik, nge epwe lamot ach sipwe silei ekkoch mettoch ussun ekkewe asor mi sokkopat.
12. A mak ia lon Paipel porausen ekkewe asor, are liffang, lon ewe Alluk?
12 Sia kuna pwe Lifitikos sopwun 1 tori 7 a awewei limu sokkun asor, nge mi imulo eu seni eu—asorun kek, asorun uwaan atake, asorun komunio, asor fan iten tipis, me asor fan iten mengiringir—inaamwo ika ekkoch leir repwe kaworfengen. Sia pwal kuna pwe lon ekkena sopwun a fan ruu ar awewei ekkena asor, nge mi sokkofesen minne epwe fis ngeniir: akkom, lon Lifitikos 1:2 tori 6:7, a awewei met epwe asor won ewe roong, iwe, oruuan, lon Lifitikos 6:8 tori 7:36, a awewei minne epwe ainet ngeni ekkewe samol fel me minne epwe ainet ngeni emonnewe mi wiisen uwouto ewe asor. Iwe, lon Numperis sopwun 28 me 29, sia kuna poraus mi tichchik ussun tettelin fansoun, iwe, a awewei met sokkun asor epwe kawor iteiten ran, wiik, maram, me ier lon ekkewe fansoun ranin achechchem mi fis iteiten ier.
13. Awewei mwo ekkewe mettoch aramas ra uwouto fan iten ar repwe liffangelo ngeni Kot.
13 Lein ekkewe asor aramas ra pwisin uwouto fan iten liffang are fan iten ar repwe arap ngeni Kot ren ar repwe kuna chen seni, a wor ekkewe asorun kek, asorun uwaan atake, me asorun komunio. Ekkoch sou kaeo ra luku pwe ewe fosun Ipru fan iten “asorun kek” a wewe ngeni “asor mi feffeita.” Mi fich ena kapas pun lon eu asor mi kek, ewe man mi kawet a kek won ewe roong me och pwopwpwon mi pwokkus a feffeita lang ngeni Kot. Iei ewe mettoch mi sokkolo ussun ewe asorun kek. Mwirin an ewe samol fel ninatiu chchaan ewe man won ewe roong, a mwei ngeni Kot unusen ewe man. Ekkewe samol fel ra “kenala meinisin me won ewe rongen asor pwe eu asoren kek ewe Samol mi Lapalap a efich pwoon.”—Lifitikos 1:3, 4, 9; Keneses 8:21.
14. Ifa ussun ewe samol fel a mwei ngeni Kot ewe asorun uwaan atake?
14 Lifitikos sopwun 2 a awewei ewe asorun uwaan atake. Iei eu asor emon epwe pwisin uwouto nge epwe for seni pilawa amas mi fokkun murinno, iwe, epwe nofitfengen me apura me och minen appach mi pwokkus. “Ewe souasor epwe tukei ekumwuch seni ewe pilawa mi amas o murina fiti ewe apura me unusen ewe apach mi pwokus o kenala me won ewe rongen asor, iei asisilan pwe a asor meinisin. Pun ei eu asor ewe Samol mi Lapalap a efich pwoon.” (Lifitikos 2:2) Ewe minen appach mi pwokkus eu me lein masouen ewe minen kek mi fel, ewe mi kek won ewe roong fan iten ewe minen kek lon ewe imwen fel mangaku me pwal lon ewe imwen fel. (Ekistos 30:34-36) Neman King Tafit a ekieki ena mettoch lupwen a apasa: “Ai iotek epwe wewe ngeni eu asoren apach mi pwokus me mwom, ai aitieta pei epwe wewe ngeni eu asoren lekuniol!”—Kolfel 141:2.
15. Ifa ewe popun a wor ewe asorun komunio?
15 Pwal eu asor aramas ra pwisin uwouto, iei ewe asorun komunio, nge weween a mak lon Lifitikos sopwun 3. Itan a pwal tongeni affou ngeni “eu asorun liffang fan iten kinamwe.” Lon fosun Ipru, weween ewe kapas “kinamwe” a lap seni an aramas ngaselo seni maun are fitikoko. Ewe puk Studies in the Mosaic Institutions a apasa pwe “Lon ewe Paipel, ina weween ena fos, me a pwal wewe ngeni kinamwefengen me Kot, feioch, chengel, me pwapwa.” Ina minne, a kawor ekkewe asorun komunio, esap fan iten ar repwe atoto kinamwefengen me Kot, weween, ussun ita repwe chari letipan, nge fan iten ar repwe pwarata kilisou are chengel ren ewe feioch ir mi kuna chen seni Kot ra pwapwaesini, feiochun ar kinamwefengen me Kot. Ekkewe samol fel me emonnewe mi uwouto ewe asor ra aea ewe asor mwirin an we a liffangelo ngeni Jiowa ewe chcha me kiris. (Lifitikos 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Lon eu lapalap mi ling, nge a pwal ussun eu minen lios, ewe mi uwouto ewe asor, ekkewe samol fel, me Jiowa Kot ra ussun ita mongofengen, iwe, a liosueta ewe ririin kinamwe a nom lefiler.
16. (a) Ifa ewe popun a wor ewe asor fan iten tipis me ewe asor fan iten mengiringir? (b) Ifa ussun ekkena asor ra sokko seni ewe asorun kek?
16 Ewe asor fan iten tipis me ewe asor fan iten mengiringir a kapachelong lon ekkewe asor aramas ra uwouto ren ar repwe kutta omusomusen tipis are ren ar repwe awora akkasiwilin ar tipis ngeni ewe Alluk. Inaamwo ika epwe pwal kek ekkena asor won ewe roong, nge ra sokko seni ekkewe asorun kek pun sap minne unusen ewe man epwe asor ngeni Kot, nge ewe chok kiris me ekkoch kifetin. Lusun ewe man a koturulo lukun leenier we are, lon ekkoch fansoun, ekkewe samol fel repwe aea. A lamot sokkofesenin ekkena ruu asor. Ewe asorun kek eu liffang ngeni Kot an epwe atufichi an aramas arap ngeni i, ina minne, a kawor fan iten Kot chok me unusan meinisin epwe liffangelo ngeni. Mwen an epwe kawor eu asorun kek, a kan akkom kawor eu asor fan iten tipis are eu asor fan iten mengiringir, iwe, a ussun ita wewe ngeni pwe ren an epwe apwapwai Kot eu liffang seni emon mi tipis, a lamot an epwe wor omusomusen tipis akkom.—Lifitikos 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.
17, 18. Ewe asor fan iten tipis a kawor fan iten met, me ifa ewe popun a wor ekkewe asor fan iten mengiringir?
17 Ewe asor fan iten tipis a pwunguiti chok an aramas chengau le tipis ngeni ewe Alluk, weween, ar tipis pokiten apwangapwangen futuker. “Are eman a chechengau le fori mine ewe Samol mi Lapalap a alluk pwe esap fori,” iwe, ewe emon mi tipis epwe uwouto eu asorun tipis me ren ukuukun watteen wiisan, are tekian, lein aramasen leenian. (Lifitikos 4:2, 3, 22, 27) Iwe nge, ekkewe chon tipis repwe nninniilo ika resap aier; esap wor asor fan asengesir.—Ekistos 21:12-15; Lifitikos 17:10; 20:2, 6, 10; Numperis 15:30; Ipru 2:2.
18 Lifitikos sopwun 5 me 6 a affata weween me popun a wor ewe asor fan iten mengiringir. Eli emon epwe chengau le tipis. Iwe nge, eli an tipis a ipweri och pwuung a nom ren aramas are Jiowa, iwe, epwe fori met an we fofformwaal epwe molo are wenecharelo ren. A mak fitu sokkun tettelin tipis. Ekkoch tipis a kku pwisin ewe aramas chok (5:2-6), ekkoch tipis a kku “ekkewe mettoch mi fel an Jiowa” (5:14-16), me ekkoch tipis ra fis, esap pokiten chok chengau, nge pwal pokiten mocheniangau are apwangapwangen ewe futuk (6:1-3). Sap minne ewe emon mi tipis epwe chok pwarata tipisin, nge ika a solani are atai och mettoch, epwe pwal awora siwilin, iwe, epwe uwouto eu asorun mengiringir ngeni Jiowa.—Lifitikos 6:4-7.
Och Mettoch mi Murinno epwe Feito
19. Inaamwo ika a nom ren Israel ewe Alluk me an kewe asor, pwata ese kuna chen seni Kot?
19 Ewe Allukun Moses, fitifengen me ekkewe chommong asor me liffang lon, a kawor ngeni chon Israel pwe epwe atufichiir ar repwe arap ngeni Kot fan iten ar repwe angei me amwochu an chen me feioch tori an epwe war ewe Mwirimwir mi pwonetiu. A iei ussun an ewe aposel Paul awewei ena mettoch: “Iei usun ewe alluk a wiliti ach chon emmweni tori Kraist, pwe sipwe kuna pung ren luku.” (Kalesia 3:24) A solap pwe ewe muun Israel ese aucheani ena minen emmwen nge a turunufasei ena wiis auchea. Iwe mwirin, Jiowa a nnouesini ar kewe asor mi chommong, nge iei alon: “Ua ku ren ami asor ngeniei atemwanin sip me kirisin man mi oumanau. Usap pwapwa ngeni chan atemwanin kow me sip me atemwanin kuuch.”—Aisea 1:11.
20. Lon 70 C.E., met a fis ngeni ewe Alluk me an kewe asor?
20 Lon 70 C.E., a sopwolo ototen chon Jus fitifengen me an imwen fel me an we mwichen samol fel. Mwirin, esap tufich an epwe wor asor lon ewe lapalap ewe Alluk a affatatiu. A ita wewe ngeni pwe ekkewe asor mi fitipach ngeni ewe Alluk ese chuen lamot ngeni ir mi fel ngeni Kot ikenai? Sipwe kaeo ussun ena mettoch lon ena eu lesen mwirin ei.
[Ppii ekkewe pwóróus fan]
a Insight on the Scriptures, forien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a awewei pwe “Lon ewe Paipel, ‘atonement’ a wewe ngeni ‘apwol’ are ‘akkasiwilin,’ me ewe mettoch mi kawor fan iten akkasiwilin are ‘apwolun’ pwal eu mettoch epwe lollo ngeni ena mettoch. . . . Ren an epwe wor apwolun minne Atam a asechalo, epwe kawor eu asor fan iten tipis mi wesewesen lollopok me liwinin eu manauen aramas mi unusoch.”
b Fan chommong ei fosun Ipru qor·banʹ a affou ngeni “asor.” Lupwen Mark a makkei porausen an Jises apwungu eu foffor ese pwung ekkewe soumak me Farisi ra eani, a awewei pwe “korpan” a wewe ngeni “eu liffang mi kaimulo fan iten Kot.”—Mark 7:11.
En mi Tufichin Awewei?
• Met a amwokutu ekkewe chon tuppwol lom lom pwe repwe mwei ngeni Jiowa asor?
• Pwata a lamot epwe wor asor?
• Ikkefa ekkewe sokkun asor mi akkaewin lamot an epwe kawor fan ewe Alluk, me ifa ewe popun a wor eu me eu sokkun?
• Me ren Paul, a kawor ewe alluk me an kewe asor fan iten menni popun mi fokkun lamot?
[Sasing lon pekin taropwe 8]
An Epel asor eu minen pwapwa pun a pwarata an eani lukuluk won an Jiowa pwon
[Sasing lon pekin taropwe 9]
En mi miritiiti lamoten ei chunga?