Ach Akkalleani Paipel—Eu Feioch Me Eu Minen Apwapwa
“Kopwe . . . akkallea lon le ran me le pwin.”—JOSUA 1:8, New World Translation.
1. Ikkefa ekkoch feioch sipwe kuna seni ewe mettoch allea, me akkaewin, seni ach akkalleani Paipel?
ACH akkalleani mettoch mi lamot eu foffor sipwe kuna feioch seni. Iei makkeien emon re Franis itan Montesquieu (Charles-Louis de Secondat), nge i emon political philosopher: “Ren ngang, fansoun meinisin ewe mettoch kaeo a nampa eu me lein ekkewe mettoch mi tufichin amoielo moluluun manauach. Esor och osukosuk mi toriei an esap tongeni molo ren ai allea ukuukun eu awa.” Mi akkaewin pwung ena ren ewe mettoch akkallea Paipel. Iei alon ewe chon makkei kol mi fel: “An ewe SAMOL alluk mi chok unusochulo, a amanauasefalli ngunuch; an ewe SAMOL pwarata mi chok enlet, a atipatchemelo ekkewe aramas mi tiparoch; ekkewe afalafal me ren ewe SAMOL mi chok pung, ra apwapwai letipach.”—Kol Fel 19:7, 8.
2. Pwata Jiowa a fen tuttumunu ewe Paipel lon ekkewe fitepuku ier ra lo, me a ekiekin kuna seni noun kewe aramas ar repwe fetei?
2 Pokiten i ewe Sou Forata Paipel, ren fitepuku ier Jiowa Kot a fen tumunu ena puk seni ir mi wenewenen oput, nge ir chon lamalam me chon rese fiti lamalam. Pokiten a iei letipan, pwe “aramas meinisin repwe kuna amanauen ngunur o sineifichi minne mi enlet,” a pi pwe an we Kapas epwe kawor ngeni aramas meinisin. (1 Timoti 2:4) Aramas ra ekieki pwe ina epwe 80 percentin chon fonufan repwe tufichin silei poraus ren ach aea 100 sokkun fos. Unusen Paipel a fen affou lon 370 sokkun fos, me aramas repwe tongeni alleani ekkoch kinikinin ewe Paipel lon pwal 1,860 sokkun fos. Iei mochenin Jiowa, pwe noun kewe aramas repwe akkalleani an we Kapas. A kan efeiochu noun kewe chon angang mi akkafanni an we Kapas, ewer, ir kewe mi akkalleani iteiten ran meinisin.—Kol Fel 1:1, 2.
Wiisen Ekkewe Chon Mas Ar repwe Akkalleani Paipel
3, 4. Met Jiowa a awiisa ngeni ekkewe kingen Israel, me ikkefa ekkewe popun ina pwal wiisen ekkewe chon Kraist mi wiisen elter ikenai?
3 Iei alon Jiowa lupwen a kapas ussun ewe fansoun ewe muun Israel epwe nom fan nemenien emon king: “Iwe, lupwen atewe epwe mottiu won an we leenien nemenemen an we muu, epwe makkelong lon eu puk kapiin ei alluk seni minne a nom fan tumunuen ekkewe samol fel seni ewe einangen Lifai. Iwe, epwe chok nonnom ren i, iwe, epwe akkallea lon ranin manauan meinisin, ren an epwe kaeo pwe epwe niueiti Jiowa an we Kot fan iten an epwe amwochu meinisin kapasen ei alluk me ekkeei emmwen ren an alleasochisiir; pwe letipan esap pwisin atekiata mwen pwiin kewe me esap rikilo seni ewe alluk ngeni peliemwanin are ngeni peliefefinan.”—Tuteronomi 17:18-20, NW.
4 Nengeni mwo ekkewe popun Jiowa a alluku ngeni meinisin kingen Israel ar repwe alleani ewe puken alluk mi fel iteiten ran meinisin: (1) “ren an epwe kaeo pwe epwe niueiti Jiowa an we Kot fan iten an epwe amwochu meinisin kapasen ei alluk me ekkewe emmwen ren an alleasochisiir”; (2) “pwe letipan esap pwisin atekiata mwen pwiin kewe”; (3) “pwe esap rikilo seni ewe alluk ngeni peliemwanin are ngeni peliefefinan.” Esap pwe a lamot ngeni ekkewe chon Kraist mi wiisen chon mas ar repwe niueiti Jiowa, alleasochisi an kewe alluk, tumunuur pwe resap pwisin atekiereta seni pwiir kewe, me tumunuur pwe resap rikilo seni an Jiowa kewe alluk? Mi enlet pwe ar alleani Paipel iteiten ran esap lamot kisikis seni an ekkewe kingen Israel alleani iteiten ran.
5. Kanoto chok, met ewe Mwichen Sou Pwungupwung a makkei ngeni chon ekkewe Branch Committee ussun ewe mettoch alleani Paipel, me met popun epwe fichiiti meinisin chon Kraist mi wiisen elter ar repwe apwonueta ena fon?
5 Mi kan okkosukosuk ekkewe chon Kraist mi wiisen elter ikenai, ina minne, esap mecheres ar repwe alleani Paipel iteiten ran. Ren chok awewe, chon ewe Mwichen Sou Pwungupwung me chon ekkewe Branch Committee won unusen fonufan, ir mwan mi wesewesen watte ar angang iteiten ran. Iwe nge, echo taropwe seni ewe Mwichen Sou Pwungupwung ngeni meinisin ekkewe Branch Committee a menlapei lamoten ar repwe allea Paipel iteiten ran me akkotaochu ar fansoun kaeo. Ena taropwe a apasa pwe ekkena mettoch repwe alapalo ach tongei Jiowa me ewe enlet, me “epwe alisikich le amwochu ach luku, chengel me likiitu tori ewe sopwoloon mi lingemwarar.” Ekkewe elter meinisin lon ekkewe mwichefelin Chon Pwarata Jiowa ra pwal meefi lamoten ekkena mettoch. Allean Paipel iteiten ran epwe alisiir ar repwe “eani foffor mi mirit.” (Josua 1:7, 8, NW) Akkaewin ren chokana, allean Paipel a “auchea ren kait, ren fon, ren apwung, me pwal ren ewe angangen emirit lon minne mi pwung.”—2 Timoti 3:16, Revised Standard Version.
A Lamot ngeni Kukkun me Watte
6. Pwata Josua a alleani meinisin kapasen an Jiowa alluk ngeni ekkewe einangen Israel mi mumufengen me ekkewe chon ekis?
6 Lom lom, esor kapiin Paipel fan iten an aramas repwe nouni, ina minne, aramas ra kan mwichfengen pwe repwe rong allean Paipel. Mwirin an Josua akkufu ewe telinimw Ai ren alillisin Jiowa, a amwicha ekkewe einangen Israel mwen ewe Chuukun Epal me ewe Chuukun Keresim. Iwe, iei porausen minne a fis: “Murin, Josua a aleani kapasen ewe alluk meinisin, kapasen ewe feioch me kapasen ewe anumamau, usun meinisin mine a mak lon ewe puken alluk. Iwe, esap wor eu kapas Josua a likiti seni ekewe kapas meinisin Moses a alluk, pwe a aleaniir meinisin me fan mesen unusen ewe mwichen chon Israel, me fan mesen ekewe fefin, ekewe semirit me ekewe chon ekis mi nom rer.” (Josua 8:34, 35) A lamot ngeni ekkewe kukkun me watte, ekkewe chon wilipos me chon ekis an epwe nechelong lon letiper me ekiekir met sokkun foffor epwe atoto feioch seni Jiowa me met epwe atoto an apwung. Ach alleani Paipel iteiten ran epwe enletin alisikich fan iten ena mettoch.
7, 8. (a) Ikenai, io mi ussun “ekkewe chon ekis,” me pwata a lamot ar repwe alleani Paipel iteiten ran? (b) Ifa ussun “ekkewe kukkun” lein noun Jiowa kewe aramas repwe tongeni appiru fofforun Jises?
7 Ikenai, fite milion noun Jiowa chon angang ra ussun chok ekkena “chon ekis” lon kapas awewe. Mesemwan, manauer a tipeeu ngeni fofforun me ekiekin fonufan, nge ra fen siwili manauer. (Efisus 4:22-24; Kolose 3:7, 8) A lamot ar repwe akkachema ngeniir fansoun meinisin ussun an Jiowa kewe alluk fan iten minne mi och me ngau. (Amos 5:14, 15) Ar alleani Paipel iteiten ran a kan alisiir ar repwe fori ena mettoch.—Ipru 4:12; Jemes 1:25.
8 A pwal wor chommong “kukkun” lein noun Jiowa kewe aramas, iwe, semer me iner ra fen aiti ngeniir ussun an Jiowa kewe alluk, nge a lamot ar repwe anneta ngeni pwisin ir pwe a pwung letipan. (Rom 12:1, 2) Ifa ussun repwe tufichin fori ena mettoch? Lon Israel, iei wiisen ekkewe samol fel me mwan mi asimau: “Oupwe aleani ei alluk fan mesen chon Israel meinisin pwe repwe rongorong. Iwe, oupwe emwichafengeni ekewe aramas, mwan, fefin me semirit, pwal ekewe chon ekis mi nom lon ami kewe telinimw, pwe meinisin repwe rongorong o kaio usun ar repwe meniniti ewe Samol mi Lapalap ami we Kot o tumwunuochu le apwonueta kapasen ei alluk meinisin. Iwe, nour resamwo silei ei alluk repwe rong o kaio usun ar repwe meniniti ewe Samol mi Lapalap ami we Kot.” (Tuteronomi 31:11-13) Pokiten an nom fan ewe Alluk, lupwen Jises a 12 ier, a tinikken fan iten an epwe weweiti ekkewe alluk seni Seman we. (Luk 2:41-49) Mwirin, eorenian an epwe auseling ngeni me fiti allean Paipel lon ewe sinakok. (Luk 4:16; Fofor 15:21) Sia pesei ekkewe kukkun ikenai ar repwe appiru fofforun Jises ren ar akkalleani ewe Kapasen Kot iteiten ran me ar fiffiti mwich, ikewe a kan wor allean me kaeon Paipel ie.
Allean Paipel—Eu Mettoch epwe Akkom
9. (a) Pwata a lamot ach sipwe filiochu minne sipwe alleani? (b) Ewe chon poputani ei chassi a apasa met ussun ekkewe puken alillis fan iten kaeon Paipel?
9 Iei makkeien ewe emon mi tipachchem, King Solomon: “Upwe fonook pwe kopwe tumwunuk ren ei sokun lapalap: Foforun chomong puk esap fokun ukutiu, nge kaio chomong a aweiresi inisum.” (Eklesiastis 12:12) Sipwe pwal tongeni apasa pwe sap minne a chok weires ngeni inisich ach sipwe alleani ekkewe chommong puk aramas ra makkei ikenai, nge mi pwal efeiengau ngeni ekiekich. Ina minne, a lamot ach sipwe filioch. Lukun ach akkalleani nouch kewe puken kaeon Paipel, a pwal lamot ach sipwe akkalleani ewe Paipel pwisin. Iei makkeien ewe emon mi poputaani ei chassi ngeni ekkewe chon allea: “Esap fokkun monuk senikich pwe ewe Paipel ach Minen Kauk, iwe, inaamwo ika ach kewe minen alillis repwe feito me ren Kot, nge ir ‘minen alillis’ chok me esap ir siwilin ewe Paipel.”a Iwe, inaamwo ika sipwe nounou ekkewe puk mi alisikich le kaeo Paipel, nge, a lamot ach sipwe akkalleani ewe Paipel pwisin.
10. Ifa ussun ewe “chon angang mi tuppwel me tipatchem” a fen menlapei lamoten ewe mettoch alleani Paipel?
10 Pokiten an silei lamoten ena mettoch, ren fitu ier “ewe chon angang mi tuppwel o tipatchem” a fen akkota eu tettelin allean Paipel lon ewe Theocratic Ministry School prokram lon iteiten mwichefel meinisin. (Mattu 24:45) Ewe prokram fan iten allean Paipel sia eani iei epwe alisikich ach sipwe alleani unusen Paipel lon ina epwe fisu ier. Ena tettelin allea epwe alisi meinisin, nge akkaewin ekkewe minefo, weween, chokewe resaamwo alleani unusen ewe Paipel. Wiisen ir mi fiti ewe Watchtower Bible School of Gilead fan iten misineri me ewe Ministerial Training School me pwal ekkewe mi keran choni ewe Bethel famili ar repwe alleani unusen Paipel lon eu ier. Ese lifilifil met sokkun tetttelin allea pwisin en are om famili epwe eani, nge om apwonueta ena kokkot a longolong won om akkomwa allean Paipel lon manauom.
Met Om Fansoun Allea a kan Pwari?
11. Ifa ussun me met popun sipwe ussun ita mommongo seni alon Jiowa kewe iteiten ran meinisin?
11 Ika a ekis weires om kopwe apwonueta om tettelin allean Paipel, eli epwe fichiituk om kopwe eis: ‘Ifa ussun ai fansoun allea are katol tv a kku ai tufichin alleani an Jiowa we Kapas?’ Chechchemeni mwo minne Moses a makkei me minne Jises epwap enniwili mwirin, nge iei makkeian: “Aramas resap manau ren pilaua chok, pwe ren iteiten kapas meinisin mi tou seni auen Kot.” (Mattu 4:4; Tuteronomi 8:3) A lamot ach sipwe mongo iteiten ranin manauach meinisin ren ach sipwe amanaua inisich, iwe, pwal ussun chok, a lamot ach sipwe lefareni ekiekin Jiowa iteiten ran fan iten ach sipwe manau lon pekin ngun. Sipwe tufichin silei ekiekin Kot iteiten ran ren ach akkalleani ewe Paipel.
12, 13. (a) Ifa ewe kapas awewe ewe aposel Piter a eani ren an epwe awewei ifa ussun sipwe ita mwoneiti ewe Kapasen Kot? (b) Ifa ussun an Paul aea ewe kapas awewe ussun milik a sokko seni an Piter aea?
12 Ika sia miritiiti pwe ewe Paipel, esap ina “kapasen aramas chok, pwe usun kapasen Kot mi enlet,” epwe luki letipach ussun chok an emon monukol mwoneiti ewe milik seni inan we. (1 Tesalonika 2:13) Ewe aposel Piter a eani ena kapas awewe, pwe iei makkeian: “Ussun monukol mi keran uputiu, oupwe efisata ami mwoneiti ewe milik mi unusen limoch, ewe mi nom lon ewe kapas, pwe ren ena mettoch oupwe maarita ngeni amanau, nge epwe pokiten ami oua fen kuna pwe ewe Samol a kirokiroch.” (1 Piter 2:2, 3, NW) Ika sia fen enletin neni pwe “ewe Samol a kirokiroch” seni pwisin kunaen mesach, epwe maarita ach mwoneiti allean Paipel.
13 Sipwe ita weweiti pwe an Piter kapas awewe ussun milik a sokko seni an Paul we. Ren emon monukol mi keran uputiu, milik a awora mettoch meinisin mi lamot ngeni amaarin inisin. An Piter we kapas awewe a affata pwe mettoch meinisin mi lamot ngenikich fan iten ach sipwe “maarita ngeni amanau” a nom lon an Kot we Kapas. Iwe nge, Paul a eani och kapas awewe ussun milik pwe epwe affata ngauen anen ekkoch mi era pwe ir aramas mi asimau lon pekin ngun. Lon noun Paul we taropwe ngeni ekkewe chon Ipru mi wiliiti chon Kraist, a iei ussun makkeian: “Pun inaamo ika a fen tori fansoun ami oupwe chon afalafal, nge mi chuen lamot ngenikemi pwe emon epwe aitisefallikemi ekkewe kaeon le popun usun ewe kapasen Kot. Mi chok och ngenikemi chonun oup, nge sap mongo pochokkul. Pun ekkewe ir mi manau ren chonun oup resap tongeni angoch lon ewe kapasen pung, pun ir mi chuen chok monukol. Nge mongo pochokkul a och ngeni aramas asimau, ngeni ir ekkewe ra fen akaoren ngeni ir pwe repwe tongeni esinna lefilen minne mi murinno o minne mi ingau.” (Ipru 5:12-14) Ach akkalleani Paipel fan tinikken epwe tongeni alapalo ach tufichin miritiiti poraus me epwe awattei ach mwoneiti mettochun ngun.
Ifa Ussun Sipwe Alleani Paipel
14, 15. (a) Ifa ewe mettoch mi auchea ewe Sou Awora Paipel a awora? (b) Ifa ussun sipwe tongeni kuna feioch seni tipachchem mi fel? (Awewei mwo.)
14 Ewe sokkun allean Paipel sipwe akkaewin kuna feioch seni a kan poputa, esap ren ach suuki Paipel, nge ren ach iotek akkom. Iotek eu liffang mi sokkolo aucheaan. A ussun ita sipwe poputa le kaeo eu puk mi alollol masouan ren ach tingorei ewe emon mi wiisen makkei ena puk ren an alillis pwe sipwe tufichin weweiti minne sipwele alleani. A ifa me watteen ena sokkun alillis! Ewe Sou Awora ewe Paipel, Jiowa, a awora ngenikich ena liffang. Iei makkeien emon chon ewe mwichen sou pwungupwung lon ewe aewin senturi ngeni pwiin kewe: “Are emon leimi mi osupwang ren tipatchem, iwe, epwe tingor ren Kot, ewe mi limmol ngeni aramas meinisin, nge ese laleiti emon; iwe, epwe angei. Nge epwe tingor ren luku, o esap tipemwaramwar.” (Jemes 1:5, 6) Ewe Mwichen Sou Pwungupwung ikenai a peppeseikich fansoun meinisin pwe sipwe akkalleani Paipel fan alillisin iotek.
15 Tipachchem a wewe ngeni aean sileiach. Ina minne, mwen ach sipwe suuki nouch Paipel, sipwe tingorei Jiowa pwe epwe alisikich ach sipwe sinneni met sokkun mettoch seni minne sipwe alleani epwe lamot ach sipwe apwonueta lon pwisin manauach. Sipwe teifengenni ekkewe poraus mi fo sipwe kaeo iei me minne sia fen kaeo me mwan. Sipwe pwal apacherelong lon “ekkewe sokkun kapas murinno” sia fen miritiiti. (2 Timoti 1:13) Ekkekieki mwo porausen manauen noun Jiowa kewe chon angang lom lom, me pwisin eisinuk met kopwe fori ika epwe fis lon manauom ekkewe chok sokkun mettoch mi fis lon manauer.—Keneses 39:7-9; Taniel 3:3-6, 16-18; Fofor 4:18-20.
16. Ikkefa ekkewe emmwen mi murinno a kawor fan iten ach sipwe tufichin alapalo ewe feioch me alillis sipwe angei seni ach akkalleani Paipel?
16 Sisap alleani Paipel fan iten ach sipwe chok awesi och tettelin allea. Sipwe alleafichi ekkewe wokisin meinisin. Ekiekifichi met sia alleani. Lupwen sipwe kuna och mettoch sise lien weweiti, pi ekkewe cross reference ika a wor ena mettoch lon nouch Paipel. Mwirin, ika esaamwo ffat ewe poraus, sipwap kaeofichi eu ran. Fansoun sipwe allea, esissinna are makkei ekkewe wokisin sia akkaewin mochen chechchemeni. Eli sipwe pwal tongeni makkei le pekin ekkena wokisin och kapas are cross reference. Ika sia meefi pwe sipwap tongeni nounou ekkoch wokisin lon ach angangen afalafala me asukula aramas, makkei ewe kapas mi lamot seni meinisin lon ekkena wokisin me pi ika ena kapas a nom lon ewe tettelin fosun Paipel, ewe mi nom le sopwoloon noum Paipel.b
Eani Minen Apwapwa Ach Alleani Paipel
17. Pwata sipwe ita pwapwaiti ach akkalleani Paipel?
17 Emon mi wiisen makkei kol mi fel a kapas ussun ewe sokkun mwan mi pwapwa, iwe, a apasa pwe atewe a “pwapwaiti allukun Jiowa, me a kan allea lon an we alluk le ran me le pwin.” (Kol Fel 1:2) Ach akkalleani Paipel iteiten ran esap ita eu mettoch sipwe mangau ren, nge epwe ita wesewesen eu minen apwapwa. Sipwe tongeni meefi pwapwa ren ika sipwe ekkekieki aucheaan ekkewe mettoch sipwe kaeo ussun. Iei makkeien ewe emon mi tipachchem, King Solomon: “Mi pwapwa ewe mwan mi kuna tipachchem . . . An kewe foffor, ir foffor mi apwapwa, me meinisin an kewe al alen kinamwe. Ina eu iraan manau ngeni ir mi kamwochuta won, me ir mi kamwochunnuk won repwe iteni chon pwapwa.” (Proferp 3:13, 17, 18, NW) Mi enletin lamot ach achocho le angei tipachchem, pun epwe ale ngeni kinamwe, pwapwa, iwe, le sopwoloon, manau.
18. A pwal lamot ach sipwe pacheta met ngeni ach akkalleani Paipel, me met sipwe kaeo ussun lon ena eu lesen mwirin ei?
18 Ewer, ach alleani Paipel eu feioch me eu minen apwapwa. Nge a naf ena ukuukun? Chon Christendom ra fen akkalleani Paipel fitepuku ier, nge “ra kakkaeo fansoun meinisin, iwe nge, rese tongeni sileifichi minne mi enlet.” (2 Timoti 3:7, NW) Ren ach sipwe tufichin kuna feioch seni ach akkalleani Paipel, sipwe alleani fan ewe ekiekin ach sipwe apwonueta minne sipwe kaeo seni lon manauach me aea sileiach lon ach angangen afalafala me asukula aramas. (Mattu 24:14; 28:19, 20) Ina eu mettoch epwe pwonuta ren chok ach achocho ngeni me ach eani kokkotun kaeo mi murinno, nge ir me ruu ekkena mettoch sipwe tongeni kuna pwapwa me feioch seni, ussun sipwele kuna lon ena eu lesen mwirin ei.
[Ppii ekkewe pwóróus fan]
a Pi Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, forien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., pekin taropwe 241.
b Pi Ewe Leenien Mas, minen May 1, 1995, pekin taropwe 16-17, “Suggestions to Enhance Your Bible Reading.”
Kapas Eis fan iten Enniwili Poraus
• Menni fon fan iten ekkewe kingen Israel a weneiti ekkewe chon mas ikenai, me met popun?
• Ikenai, io mi ussun “ekkewe chon ekis” me “ekkewe kukkun,” me pwata a lamot ar repwe akkalleani Paipel iteiten ran meinisin?
• Ifa ussun “ewe chon angang mi tuppwel me tipatchem” a fen awora alillis ngenikich fan iten ach sipwe akkalleani Paipel?
• Ifa ussun sipwe tongeni kuna feioch me pwapwa mi enlet seni ach akkalleani Paipel?
[Picture on page 18]
Eorenien Jises an epwe fiti allean Paipel lon ewe sinakok