Angei Eu Letip Jiowa A Pwapwaiti
“Kot, kopwe forata lon ngang eu letip mi limelimoch, o isenalong lon ngang eu ngun mi fo o mi pung.”—KOL FEL 51:10.
1, 2. Met popun sipwe ekieki ussun letipach?
ATEWE a langattam me atoch. Lupwen ewe soufos Samuel a kuna, a fen silei pwe noun Jesse mwanichi ewe emon Kot a filata pwe king mwirin Saul. Nge Jiowa a apasa: “Kosap nengeni an lapalapoch ika an mwanetam, pun ua poutala. . . . Aramas ra nenengeni lapalapen mesen eman, nge ngang ua nenengeni leluken aramas.” Filien Jiowa noun Jesse we at mi kisifochofoch itan Tafit—“eman mi lelukeni lelukan.”—1 Samuel 13:14; 16:7.
2 Kot a tongeni kuna met a nom lon letipen aramas, ussun chok a affata mwirin: “Ngang, Jiowa, ua nennengeni letipen aramas, ua atittina ekkewe foun rupung ren ai upwe ngeni emon me emon me ren an kewe foffor, me ren uwaan an kewe foffor.” (Jeremaia 17:10, New World Translation) Ewer, Jiowa “a sotuni leluken aramas.” (An Salomon Fos 17:3) Iwe nge, ifa ewe letip Jiowa a atittina? Me met sia tongeni fori ren ach sipwe angei eu letip Jiowa a pwapwaiti?
‘Fouten Letip Mi Monomon’
3 Ewe kapas “letip” a mak orun fan engerou lon ewe Paipel. A kan wewe ngeni ewe letip lon kapas monomon. Ren chok awewe, Jiowa a ereni ewe soufos Moses: “Kopwe ureni ekewe chon Israel pwe repwe uwato ar alilis ngeniei. Kopwe angei seni eman me eman aramas mine a mochen fang ngeniei seni letipan.” (Ekistos 25:2; 35:21) A ffat pwe letipach a amwokutukich. A nom lon letipach ewe manaman mi peseekich. Letipach a pwal riri ngeni meefiach kewe, met sia mochen me tongei. Eu letip a tongeni talo ren song, ur ren niuokkus, riaffou pokiten letipechou, are mwasangasang ren chengel. (Kol Fel 27:3; 39:3; Jon 16:22; Rom 9:2) Epwe tongeni lamalam tekia are tipetekison, ur ren tong are ur ren koput.—An Salomon Fos 16:5; Mattu 11:29; 1 Piter 1:22.
4 Iwe, fan chommong “letip” a weneiti met a amwokutukich me meefiach, nge “ekiek” a wewe ngeni met sia ekieki me weweiti. Ina weween ekkeei kapas lupwen ra nomfengen lon ewe Paipel. (Mattu 22:37; Filipai 4:7) Nge ese unusen sokkolo weween ewe letip me ekiek. Ren chok awewe, Moses a ereni ekkewe Chon Israel: “Oupwe achema ngeni letipemi [are “achema ngeni tupuwemi, footnote,] pwe Jiowa ewe Kot mi enlet” (Tuteronomi 4:39, NW) Ngeni ekkewe soumak mi rauangau ngeni, Jises a apasa: “Pwata oua ekiekingau lon letipemi?” (Mattu 9:4) “Weweoch,” “sile,” me “pwungupwung” ra pwal riri ngeni ewe letip. (1 King 3:12; An Salomon Fos 15:14; Mark 2:6) Iwe, ewe letip a pwal tongeni riri ngeni ekiekich me ach weweoch.
5 Me ren eu puken awewe, letipach a liosueta “met a nom lukunapan, met a nom lon, iwe, ewe mwan lon mi pwalo ren an kewe foffor me mochen, met a tongei, meefian, met a fokkun saani, met a achocho ngeni, ekiekin kewe, met a miritiiti, met a achangei, tipatcheman, an sile, tufichin kewe, an luku, ifa ussun a ekkekieki won sokkopaten mettoch, met a chechchemeni me met a silei ussun pwisin i.” A liosueta wesewesen lapalapach, ‘fouten letipach mi monomon.” (1 Piter 3:4) Ina met Jiowa a kuna me atittina. Ina popun Tafit a tongeni iotek: “Kot, forata lon ngang eu letip mi limelimoch, o isenalong lon ngang eu ngun mi fo o mi pung.” (Kol Fel 51:10) Ifa ussun sipwe tongeni angei eu letip mi limelimoch?
“Iseis Lon Lelukemi” An Kot Kewe Kapas
6 Lupwen Moses a afalafala noun Israel kewe mi nonnom lon ewe leenien Moap mi sonosonoch mwen ar feilong lon ewe Fonu Mi Pwoneetiu, Moses a apasa: “Oupwe iseis lon lelukemi ekei kapas meinisin ua pwari ngenikemi ikenai, pwe oupwe tongeni eaniir alluk ngeni noumi, pwe pwal ir repwe tumwunuochu le apwonueta kapasen ei alluk meinisin.” (Tuteronomi 32:46) Chon Israel repwe “fakkun anneasosichi ekkei annuk meinisin.” (Ewe Kapasen Kot) Repwe tongeni fotukalong an Kot kewe alluk lon letipen nour kewe ika ra fokkun silei ekkena alluk.—Tuteronomi 6:6-8.
7 A lamot ach angei tipatchem mi enlet ussun letipen Kot me an kewe kokkot ika sipwe angei eu letip mi limelimoch. Mei wor eu popun sile ussun Kot mi enlet, ewe Kapasen Kot mi pop seni ngunun. (2 Timothy 3:16, 17) Ach sile chok esap alisikich le angei eu letip mi apwapwai Jiowa. Ika ewe silei epwe kku lapalapach kewe, sipwe ‘iseis lon lelukach,’ are ‘lefareni,’ met sia kakkaeo. (Tuteronomi 32:46, An American Translation) Ifa ussun sipwe fori? Ewe soumak kol mi fel itan Tafit a awewei: “Ua chok chechemeni ekkewe ran lom, ua ekieki usun mettoch meinisin minne ka fen fori; ua pwal ekieki usun forien poum kena.”—Kol Fel 143:5.
8 Sipwe pwal ekkekieki fan kilissou ussun fofforun Jiowa kewe. Lupwen sia alleaani Paipel are puken aweween Paipel, a lamot ach ekiekifichi ekkewe kapas eis chowean: ‘Met ei poraus a aiti ngeniei ussun Jiowa? Ikkefa lapalapen Jiowa kewe mi pwalo ikei? Met ei poraus a aiti ngeniei ussun met Jiowa a saani are ese saani? Met mwiriloon ai fetal won ewe aal Jiowa a saani are won ewe aal Jiowa a oput? Ifa ussun ei poraus a weneiti minne ua fen silei?’
9 Lisa,a emon fefin 32 ierin, a awewe ifa ussun a poputa le aucheaani ewe lamoten kaeo me an ekiekifichi minne a kaeo: “Mwirin ai papatais lon 1994, ren orun ruu ier ua ekis achocho. Ua fiffiti mwich, feilo afalafal lefilen 30 me 40 awa iteiten maram, me ua chiechioch me chienei kewe Chon Kraist. Iwe, mwirin ua paselo. Ua kon towauolo pwe ua alleasolapa an Kot we alluk. Nge ua miritilo me ua filata pwe upwe limeti manauei. A ifa me watteen ai pwapwa pwe Jiowa a fen kuna ai we aier me a etiwaei sefal! Fan chommong ua fen ekieki: ‘Ifa ewe popun ua turutiu?’ Poluen ena kapas eis a wewe chok iteitan, esor ai kaeo me ekiekifichi won minne ua kaeo. Ewe enlet lon ewe Paipel ese fen feilong lon letipei. Seni iei tori feilfeilo, kaeo me ai ekiekifichi won minne ua kaeo, eu kinikinin mi lamot lon manauei.” Lupwen ach sile ussun Jiowa, Noun we, me an Kapas, a lallapelo, a lamot ach ekiekifichi minne sia fen kaeo!
10 Lupwen aramas mi osukosuk, a weires ar kuna nafochun fansoun fan iten kaeo me ekiekifichi minne ra fen kaeo. Iwe nge, Chon Kraist ikenai ra mmonleta le feilong lon eu Fonu Mi Pwoneetiu mi amwarar—an Kot fonufan sefo mi pwung. (2 Piter 3:13) Mettoch mi amairu, taloon “Papiloon mi Lapalap” me an “Kok seni ewe fonuen Makok” tooki noun Jiowa kewe aramas repwe fis. (Pwarata 17:1, 2, 5, 15-17; Isikiel 38:1-4, 14-16; 39:2) Neman met epwe fis lon mwach kkan epwe sotuni ach tongei Jiowa. A lamot pwe sipwe kutta ewe fansoun iei fan iten ach sipwe iseis an Kot we Kapas lon letipach!—Efisus 5:15, 16.
‘Lechuni Letipom Le Kaeo An Kot We Kapas’
11 Sipwe tongeni alollo letipach me ewe ppwul pwikilin ewe enlet a ffotukaatiu lon. (Mattu 13:18-23) Chon atake ra kan tuttuw lon ewe ppwul ren ar repwe alisaata maarochun ekkewe ira. Ussun we chok, sipwe lechuni, are ammonlata letipach pwe epwe etiwaochu ewe Kapasen Kot. Esra ewe samol fel a “lechuni o achocho le kaio an ewe Samol mi Lapalap kewe alluk pwe epwe apwonureta.” (Esra 7:10) Ifa ussun sipwe tongeni lechuni letipach?
12 Eu alillis mi murinno ren ach sipwe ammonlata letipach lupwen sipwe kaeo an Kot we Kapas, iotek seni lon letipach. Mwichen Chon Kraist ra suukulo me wes ren iotek. A fich ach poputa ewe fansoun kaeo Paipel ren iotek me a murinno ach chechchemeni ewe iotek atun sia kakkaeo!
13 Sipwe ammonlata letipach le poutalo minne sia fen luku. Ekkewe nouwisin lamalam lon ranin Jises we rese mochen fori ena. (Mattu 13:15) Nge, inen Jises, Meri, a fen pwungupwung won minne a rongorong “lon letipan.” (Luk 2:19, 51) A wiliiti emon leiin noun Jises kewe chon kaeo mi tuppwol. Litia seni Taiataira a auseling ngeni Paul, me “ewe Samol a suuki letipan pwe epwe auselinga[ochu] minne Paul a apasa.” A pwal wiliiti emon chon luku. (Fofor 16:14, 15) Amwo sisap kamwochunnuk won pwisin ach ekiek are luku. Nge sipwe tipemecheres pwe “Kot epwe chok enlet, inaamwo ika aramas meinisin mi chofona.”—Rom 3:4.
14 Ach ammonlata letipach le auselingoch atun mwich a fokkun lamot. Fitikoko a tongeni arikalo letipach me sisap auseling ngeni ekkewe kapas. Ekkewe afalafal rese tongeni etipetipakich ika sia chuen ekkekieki ekkewe mettoch ra fen ppiita lon ewe ran are met sipwe fori lesor. A lamot ach apposa letipach le auselingoch me kaeo, ika sipwe feioch seni ekkewe afalafal. A ifa me watteen ach feioch ika sia achocho le weweiti ekkewe wokisin mi allea me ewe awewe ussur!—Nehemaia 8:5-8, 12.
15 Koyashi a tongeni amurinnoolo ewe ppwul, me ussun we chok ach tipetekison, ach mwoneiti mettochun ngun, ach lukuluk me niueiti Kot, me tong fan iten Kot, epwe tongeni apochokkula letipach. Tipetekison a apwotete letipach, me a alisata ach tufichin kaeo. Jiowa a apasa ngeni ewe Kingen Juta itan Josaia: “Ka pwal apwetetei lelukom o atekisonok me fan mesei, lupwen ka rongorong minne ua apasa . . . ka . . . kechu fan mesei, iei popun ngang ua pwal auselinga om iotek.” (2 King 22:19) Letipen Josaia a tipetekison me a etiwa fon. Tipetekison a atufichi noun Jises kewe chon kaeo, ir “rese kaeo lon sukul,” le weweiti me apwonueta ewe enlet chokkewe mi “tipatchem” rese weweiti. (Fofor 4:13; Luk 10:21) Amwo sipwe ‘atekisonakich me fan mesen ach we Kot’ lupwen sia achocho le angei eu letip mi apwapwai Jiowa.—Esra 8:21.
16 Jises a apasa: “Pwapwa ir mi weweiti ukuukun ar osupwang lon pekin ngun.” (Mattu 5:3, NW) A nom ren kich meinisin ewe tufichin pwapwaesini mettochun ngun nge, etipetipaen fonufan mi ngau are ach chipwang a tongeni ekisalo ach weweiti watteen ach osupwang lon pekin ngun. (Mattu 4:4) Sipwe alapalo ach mwoneiti mongo lon pekin ngun. Pwal mwo nge lupwen sise kon lien pwapwaesini ach allea me kaeo lon Paipel nge, ika sia likiitu ngeni, sipwe kuna pwe ‘silelap epwe apwapwai ngunuch,’ me sipwe mwasangasang ngeni ekkewe fansoun sipwe kaeo.—An Salomon Fos 2:10, 11.
17 “Kopwe luku ewe Samol mi Lapalap ren unusen lelukom, nge kosap lukuluku pusin om sile,” alon King Solomon. (An Salomon Fos 3:5) Eu letip mi lukuluku Jiowa a silei pwe ese lifilifil met Jiowa a tingor are emmwen ngenikich lon an we Kapas a wesewesen pwung. (Aisea 40:26, 29) Iwe, itan a wewe ngeni “A Efisi An Epwe Fisita,” me weween itan a apochokkula ach lukuluk won an tufichin apwonueta minne a fen pwonei! “Ewe SAMOL i mi pung lon an kewe al meinisin.” (Kol Fel 145:17) Pwungun pwe, ika sipwe alapalo ach lukuluk won Jiowa, sipwe “neni o nengeni pwe ewe SAMOL mi murinno” ren ach apwonueta alon minne sia kaeo seni ewe Paipel lon pwisin manauach me ren ach ekiekifichi ewe uwa mi murinno a pop seni ach fori.—Kol Fel 34:8.
18 Solomon a fos ussun pwal eu lapalap a tongeni alisata an ewe letip etiwa ewe emmwen seni lang: “Kopwe niuokusiti ewe Samol mi Lapalap o kul seni mine a ngau.” (An Salomon Fos 3:7) Jiowa a apasa ussun Israel lom: “Amwo leluker epwe iei chok usun iteiten fansoun, pwe repwe meninitiei o aleasochisi ai kewe alluk meinisin, pwe repwe feioch me mwirimwirir tori feilfeilachok.” (Tuteronomi 5:29) Ewer, chokkewe mi niuokkusiiti Kot repwe alleasochisi. Jiowa a tufich le “apochokula chokewe mi fang ngeni unusen letiper” me apwungu chokkewe mi alleasolapa. (2 Kronika 16:9) Amwo ach niueiti pwe sipwe aletipengaua Kot epwe nemeni ach kewe foffor, ekiek, me memmeef meinisin.
‘Tongei Jiowa Ren Unusen Letipom’
19 Lap seni ekkewe ekkoch lapalap meinisin, tong a ekkefisi an letipach ekketiwa emmwen seni Jiowa. Eu letip mi ur ren tong fan iten Kot epwe efisi an emon mwotores le kaeo met epwe apwapwai Kot me met esap apwapwai. (1 Jon 5:3) Jises a apasa: “Kopwe tongei om Samol Kot ren unusen letipom, o ren unusen ngunum, o ren unusen ekiekum.” (Mattu 22:37) Amwo sipwe alollolaalo ach tong fan iten Kot ren ach ekkekiekifichi murinoon, ren ach foffos ngeni ussun chok pwe i chiechiach, me ren ach mwotores le fos ngeni aramas ussun.
20 Ren ach sipwe enniwili ewe poraus sia fen kaeo: Ach angei eu letip mi apwapwai Jiowa a wewe ngeni ach mut ngeni ewe Kapasen Kot le etipetipa lelukach, fouten letipach le monomon. Kaeoon Paipel fengen me ach ekiekifichi ren kilissou a lamot. A murinno pwe sipwe fori ren eu letip mi mmonleta—eu letip ese chok amwochu minne a fen kaeo seni me lom, eu letip mi ur ren ekkewe lapalap mi amecheresi an emon asukulakich! Ewer, ren an Jiowa alillis, sipwe tongeni angei eu letip mi murinno. Iwe nge, met sipwe fori ren ach sipwe tumunu letipach?
[Footnotes]
a A fen siwil itan.
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
• Ifa ewe letip Jiowa a atittina?
• Ifa ussun sipwe iseis an Kot we Kapas “lon letipach?”
• Ifa ussun sipwe ammonlata letipach le kaeo an Kot we Kapas?
• Mwirin om kaeo ei lesen, met kopwe achocho ngeni?
3, 4. Ifa ussun aramas ra nounou ewe kapas “letip” lon ewe Paipel? Awewei mwo.
5. Letipach a liosueta met?
6. Moses a pesei Israel le fori met lupwen ra nonnom won ewe fonuen Moap mi sonosonoch?
7. Met a kapachelong lon ach iseis an Kot Kapas ‘lon letipach’?
8. Ikkefa ekkoch kapas eis sipwe ekkekieki atun sia kakkaeo?
9. Ifa aucheaan ach pwisin kaeo me ach ekkekieki minne sia fen kaeo?
10. Pwata a fokkun lamot pwe sipwe akkota nafochun fansoun fan iten ach pwisin kaeo me ekkekiekifichi minne sia kaeo?
11. Ifa ussun letipach a ussun chok ppwul?
12. Met epwe alisikich le ammonlata letipach ngeni kaeo?
13. Ren ach sipwe angei eu letip mi apwapwai Jiowa, met sipwe fori?
14. Ifa ussun sipwe tongeni ammonlata letipach le auselingaochu poraus mi katowu lon ekkewe mwich?
15. Ifa ussun tipetekison epwe alisata an emon asukulakich?
16. Met popun sipwe angang le alapalo ach mwoneiti mongo lon pekin ngun?
17. (a) Met popun Jiowa a fich ngeni ach unusen lukuluk won? (b) Ifa ussun sipwe tongeni amaaraata ach lukuluku Kot?
18. Ifa ussun ach niueiti Kot epwe alapalo ach etiwa an emmwen?
19. Ifa lamoten tong ika letipach epwe etiwa an Jiowa emmwen?
20. Ifa ussun sipwe angei eu letip mi apwapwai Jiowa?
[Picture on page 11]
Tafit a ekkekiekifichi mettochun ngun ren kilissou. Nge en?
[Pictures on page 12]
Ammonlata letipom mwen kopwe kaeo an Kot we Kapas