“Ese Chuen Kapas ngenir Och Me Lukun kapas Monomon”
“Ekkeei mettoch meinisin Jises a apasa ngeni ekkewe aramas lon kapas monomon, nge ese chuen kapas ngenir och me lukun kapas monomon.”—MATTU 13:34.
1, 2. (a) Pwata sise kan muttir monukalo kapas awewe mi lapoch? (b) Met sokkun kapas awewe Jises a aea, me ikkefa ekkewe kapas eis mi piita ussun an aea kapas awewe? (Pwal pi ekkena kapas me fanchikin.)
EN mi tongeni chechchemeni eu kapas awewe ka fen rong fite ier lom, eli lon eu public talk? Sise kan muttir monukalo kapas awewe mi fokkun lapoch. Emon sou mak a apasa pwe kapas awewe a kan ussun ita “siwili minne sia rong ngeni och mettoch sia tongeni kuna, me a atufichi chon auseling ar repwe anchangei och poraus lon mokurer.” Pokiten fan chommong a kon ochitikich ach sipwe aliosu minne sia rong lon mokurach, iwe, kapas awewe epwe tongeni amecheresi ach weweiti poraus. Kapas awewe epwe tongeni awilalo ekkan kapas pwe repwe ammeseik ngenikich, iwe, epwe aiti ngenikich ekkewe sokkun lesen mi tongeni mwochulong lon ach ekiek.
2 Esor emon sense won fonufan mi angoch mwen Jises Kraist le aea kapas awewe. A mecheres an aramas chechchemeni ekkewe chommong kapas monomon Jises a eani arapakan ruu ngerou lom.a Pwata a mmen watte an Jises aea ena minen asukula aramas? Iwe, met popun an kewe kapas awewe ra mmen lapoch?
Popun An Jises Aea Kapas Awewe le Asukula Aramas
3 Ewe Paipel a awora ruu popun an Jises aea kapas awewe. Aewin, ina pwonutaan eu oesini. Iei makkeien ewe aposel Mattu: “Ekkeei mettoch meinisin Jises a apasa ngeni ekkewe aramas lon kapas monomon, nge ese chuen kapas ngenir och me lukun kapas monomon. Pwe alon ewe soufos epwe pwonueta: ‘Upwe suuki auei ren kapas monomon.’ ” (Mattu 13:34, 35) “Ewe soufos” Mattu a mak ussun, iwe i ewe emon mi wiisen makkei Kol Fel 78:2. Ena emon a mak fan emmwenien ngunun Kot fitepuku ier mwen uputiuen Jises. Esap ina eu minen amairu pwe fitepuku ier me mwan, Jiowa a filata pwe Noun we epwe aea kapas awewe le asukula aramas? A ffat pwe Jiowa a aucheani ena minen asukula aramas!
4 Oruuan, Jises a apasa pwe a aea kapas awewe pwe epwe aimulo ekkan aramas mi tipekop. Mwirin an aiti ngeni “chommong aramas” ewe kapas monomon ussun ewe chon amora pwikil, noun kewe chon kaeo ra eisini i: “Pwata ka kapas ngenir lon kapas monomon?” A iei ussun an Jises polueniir: “A ngenikemi pwe oupwe sinei ekkewe kapas monomon usun muun lang, nge sap ngenir. Iei popun ai kapas ngenir lon kapas monomon, pokiten ra nennengeni nge rese nengeni, o ra rongorong nge rese rong, o rese pwal wewe. Iwe, ewe oesini an Aisea a pwonueta leir, a apasa, ‘Oupwe fen rong, nge ousap mo wewe, o oupwe fen nengeni, nge ousap mo sinei. Pun letipen ekkeei aramas mi chok tipekop.’ ”—Mattu 13:2, 10, 11, 13-15; Aisea 6:9, 10.
5 Met popun an Jises kewe kapas awewe ra tongeni aimufeseni aramas? Fan ekkoch, wiisen chon auseling ngeni ar repwe achocho le kutta weweochun alon. Letipen chon tipetekison a amwokutuur ar repwe tingor pwal och poraus. (Mattu 13:36; Mark 4:34) Iwe, an Jises kewe kapas awewe a pwaralo poraus mi enlet ngeni chokewe mi tipeni ena sokkun poraus; nge an kewe kapas awewe a pwal aopa poraus mi enlet seni chokewe mi lamalam tekia letiper. A fet angochun Jises lon wiisan we, wiisen sense! Iei sipwe pi met popun an kewe kapas awewe ra wenewenen lapoch.
Kefilochun Poraus mi Tichchik
6 Ka fen ekieki ika mei fet ekkewe chon kaeo lon ewe aewin senturi lupwen ra wesewesen rong an Jises asukula aramas? Inaamwo ika ra mmen feioch pokiten ar rong leuwen Jises, nge rese tongeni suuki eu puk ren ar repwe chemeni an kapas. Nge, repwe amwochu alon Jises lon ekiekir me letiper. Pokiten a angoch le aea kapas awewe, Jises a amecheresi ar repwe chemeni minne a asukuler ussun. Ifa ussun?
7 Mi imulo fansoun an Jises tichchiki an poraus. Lupwen a lamot fos mi tichchik lon eu kapas monomon are fan iten an epwe menlapei och poraus, Jises a piochu pwe epwe kapachelong ena esin fos. Ina minne, a affataochu fitemon siip ra chuen nom lupwen ewe chon mas a kutta emon mi mwalechelo, fitu awa ekkewe chon angang ra angang lon ewe atakeen krep, me fitu talent emon me emon a wiisen tumunu.—Mattu 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.
8 Iwe nge, Jises a likiti ewe esin fos mi tongeni eppetikich seni ach wewefichiiti an kewe kapas awewe. Ren chok awewe, lon ewe kapas monomon ussun ewe chon kichiniwel mi sorongau, ese awewei ewe popun a wor an liwinimmang won ukuukun 60,000,000 denarii. Jises a menlapei lamoten ewe mettoch omusomus. Ewe lesen ese weneiti ewe popun ena chon kichiniwel a wor an liwinimmang, pwe ifa ussun a kuna omusomus ren an we liwinimmang, me met a fori mwirin ngeni emon chienan chon kichiniwel mi liwinimmang ngeni won och moni kisikis. (Mattu 18:23-35) Pwal ussun chok, lon ewe kapas awewe ussun ewe aluwol mi mwalechelo, Jises ese awewei ewe popun ewe aluwol a muttir meefata an epwe tingormau pwe epwe angei an we alemwir me ewe popun an fangeseroulo. Nge Jises a tichchiki meefien seman we me minne a fori lupwen a siwil letipen noun we, iwe, a liwiniti leenian we. Ekkena fos mi tichchik ussun minne ewe sam a fori a wesewesen lamot ngeni ewe lesen Jises a menlapei, nge iei an menlapei pwe Jiowa a “muttir le amusala tipis.”—Aisea 55:7; Luk 15:11-32.
9 Jises a pwal kefiloch lupwen a awewei lapalapen aramas lon an kewe kapas monomon. Jises ese tichchiki ika mei fet ufen are mesen aramas, nge a menlapei minne ra fori are mei fet meefier ussun ekkewe mettoch mi fis. Ina minne, ese awewei ika mei fet ufen are mesen ewe chon Sameria mi kirokiroch, nge a kapas ussun och mettoch mi fokkun lamot seni ena—weween, ifa ussun ena chon Sameria a pwarata kirokiroch, iwe, a alisi emon chon Jus mi feiengau, nge mi chapelo won ewe al. Jises a awora tichchikin poraus mi lamot fan iten an epwe aiti ngeni aramas pwe ita uruurun nge tong ngeni chon oruch epwe weneiti sokkun aramas meinisin, ese lifilifil, inaamwo ika esap ir chon ach einang are lewo.—Luk 10:29, 33-37.
10 Pokiten an Jises kefiloch le aea fos mi tichchik, an kewe kapas awewe ra mwoch me ffatoch. A ina ussun Jises a amecheresi ngeni chon auseling lon ewe aewin senturi—me ekkewe pwal chommong mi alleani ekkewe puken Poraus Allim mi fel mwirin—ar repwe tufichin chechchemeni an kewe kapas awewe me ekkewe lesen mi auchea ra aiti ngeni aramas.
Mi Longolong won Nonnomun Aramas Ran me Ran
11 Jises a mmen angoch le aea kapas awewe mi popu seni nonnomun aramas ran me ran. Chommong me lein an kewe kapas monomon ra longuni ekkewe mettoch neman a kuna lupwen a maarita lon Kalili. Ekieki mwo ussun manauan le kukkunun. Fan fite a kuna an inan we fori pilawa mi lefen ren an angei och pilawa mi fen lefenilo seni mwan, iwe, a aea pwe epwe lefenilo ewe pilawa minefo? (Mattu 13:33) Fan fite a katol ekkewe chon attau lupwen ra minatiu ar kewe epino lon ewe Setin Kalili, ewe mi kuruffat me arau? (Mattu 13:47) Fan fite a katol ekkewe semirit ar ra kukkunou lon ewe leenien amomo? (Mattu 11:16) Neman Jises a chemeni pwal fitu mettoch mi fiffis lon manauen aramas iteiten ran, iwe, ra kapachelong lon an kewe kapas awewe—awewe chok ren chon amora pwikil, fetellap mi apwapwa, fetellapen apupulu, me ekkewe atakeen wit mi ukkuwa fan ewe akkar.—Mattu 13:3-8; 25:1-12; Mark 4:26-29.
12 Iwe, esap och minen mairu pwe a kapachelong lon ekkewe chommong kapas awewe Jises a eani ekkewe mettoch mi fis lon nonnomun aramas ran me ran. Ina minne, ren an epwe lapalo ach tufichin miritiiti angochun le aea ena minen asukula aramas, sipwe kuna alillis seni ach ekieki weween alon kewe ngeni ekkewe chon Jus mi auseling ngeni. Sipwe nengeni ruu ena esin kapas awewe.
13 Aewin, lon ewe kapas monomon ussun ewe wit me petewelingau, Jises a kapas ussun emon mwan mi amora wit mi murinno lon an atake nge “emon chon oput” a tomwaallilong, iwe, a amora pwikil ingau. Pwata Jises a fili ena sokkun foffor mi ngau? Iwe, sipwe chechchemeni pwe a eani ena kapas awewe arap ngeni ewe Setin Kalili, me neman chon Kalili ra akkaewin eani angangen chon atake. Ita menni foffor epwe ngau seni an emon chon koput tomwaallilong lon fonuen emon chon atake, iwe, epwe amora foun petewelingau? Allukun muun lon ena fansoun a pwarata pwe a fen wor ena sokkun foffor mi ngau. Esap pwe a ffat nge Jises a aea och poraus chon auseling ngeni repwe weweiti?—Mattu 13:1, 2, 24-30.
14 Oruuan, chechchemeni mwo ewe kapas monomon ussun ewe chon Sameria mi kirokiroch. Iei alon Jises me le poputaan: “Emon mwan a fefeitiu seni Jerusalem pwe epwe feilo Jeriko, o sereni ekkoch chon sola. Ra pwiliti seni ufan, o ra wichi i. Iwe, ra feilo, ra likitalo atewe, nge i a chok arap ngeni malo.” (Luk 10:30) A mmen lamot an Jises apasa pwe ena mwan a “fefeitiu seni Jerusalem pwe epwe feilo Jeriko” lon ena lesen. Lupwen a eani ena kapas monomon, a nonnom lon Jutia, nge ese towau seni Jerusalem; ina minne, neman chokewe mi auseling ngeni ra silei ussun ena al. A mmen efeiengau ngeni aramas ar repwe fetal won ena al, akkaewin ika ra alaemon chok. A rikirikfetal lon fonu mi poon, iwe, a wor chommong leeni chon sola repwe tongeni op lon.
15 A wor pwal och poraus mi lamot lon an Jises kapas ussun an ena mwan fetal won ena al lupwen a “fefeitiu seni Jerusalem pwe epwe feilo Jeriko.” Me ren ena kapas monomon, emon samol fel a akkom fetal won ena al, iwe mwirin, emon chon Lifai—nge ir me ruuemon rese alisi atewe mi feiengau. (Luk 10:31, 32) Ekkewe samol fel ra angang lon ewe imwen fel lon Jerusalem, me chon Lifai ra alisiir. Chommong samol fel me chon Lifai ra nonnom lon Jeriko lupwen rese angang lon ewe imwen fel, pun Jeriko 14 chok mwail towauan seni Jerusalem. Ina minne, ese mwaal epwe wor fansoun ar repwe fetal won ena al. Pwal nengeni mwo pwe ewe samol fel me ewe chon Lifai ra fetal won ewe al “seni Jerusalem,” weween, ra feil seni ewe imwen fel.b Ina popun, esap pwung an emon epwe apasa pwe ‘Ra rikilo seni ewe mwan mi feiengau pun a ussun ita nge a fen malo, iwe, ar attapa emon soma epwe alimengauerelo pwe resap tufichin angang lon ewe imwen fel ren och fansoun.’ (Lifitikos 21:1; Numperis 19:11, 16) Esap pwe a ffat nge an Jises na kapas awewe a weneiti ekkewe mettoch chon auseling ngeni ra sissilei ussur?
Kapas Awewe mi Longolong won Forien Kot kewe
16 Fitu me lein an Jises kewe kapas awewe me kapas monomon ra pwarata sileian ussun ekkan ira, man, me minen lang me fonufan. (Mattu 6:26, 28-30; 16:2, 3) Sileian a popu seni met? Lupwen a maarita lon Kalili, ese mwaal a watte an fansoun le nengeni forien Jiowa kewe. Lap seni ena, Jises ewe “mwanichien forien Kot,” me Jiowa a nounou i pwe epwe “eman sousile angang” le forata mettoch meinisin. (Kolose 1:15, 16; An Salomon Fos 8:30, 31) Esap ina ewe popun Jises a silelap ussun forien Kot kewe? Sipwe pi ifa ussun a angoch le aea silelapan lon an asukula aramas.
17 A mak lon Jon sopwun 10 eu me lein an Jises kewe kapas awewe mi fokkun lapoch, iwe, a apasa pwe an ririoch ngeni noun kewe chon kaeo a ussun ewe riri lefilen emon chon ffol siip me noun kewe siip. Alon Jises a pwarata pwe a silefichi lapalapen ekkan siip. A apasa pwe ekkan siip ra mut ngeni emon an epwe emmweniir me ra kan tuppwol le tapwelo mwirin nour we chon mas. (Jon 10:2-4) Ekkewe aramas mi sai ngeni ekkewe fonu mi mak porauser lon Paipel ra kuna ena riri mi sokkolo lefilen ekkan chon ffol siip me nour kewe siip. Lon ewe engol me atiuen senturi, H.B. Tristram, emon mi silelap ussun ekkan man me ira, a apasa pwe “Fan eu ua katol emon chon ffol siip an a urumotfengen me noun kewe siip. A tipin su seniir; iwe, ekkewe siip ra chei me pwelli i. . . . Iwe mwirin, meinisin ekkewe siip ra afannieni atewe, iwe, ra mwetemwet unukkun.”
18 Pwata ekkan siip ra tapwelo mwirin nour chon mas? Jises a apasa pwe “pun ra sinei leuwan.” (Jon 10:4) Ekkan siip ra wesewesen silei leuwen nour chon mas? Seni minne a kuna, iei alon George A. Smith lon ewe puk a makkei itan The Historical Geography of the Holy Land: “Fan ekkoch am aua asosoon leolowas unukkun eu me lein ekkewe ito lon Jutia, iwe, ulumon are fomon chon masen siip ra kan panatiu nour pwin man ngeni. Ekkewe siip ra kan nofitfengen, me am aua asuku ika ifa ussun emon me emon ekkewe chon mas epwe ionfengenni en me noun kewe siip. Nge mwirin an a wes an ekkewe siip un konik me urumotfengen, ekkewe chon mas ra imulo emon seni emon, ra eani en me an kokko; iwe, ekkewe siip ra imufesen ngeni en me noun chon mas, iwe, ekkewe pwin siip ra tetteloch le fetalelo ussun chok ar we fetaleto.” Eli esor pwal eu kapas awewe mi murinno seni ena Jises epwe tongeni aea ren an epwe affata ewe lesen. Ika sipwe miritiiti me alleasochisi an kewe afalafal me ika sipwe tapwelo mwirin an emmwen, iwe, sipwe tongeni nom fan ewe tumun mi fiti kirokiroch me tong seni “ewe chon masen siip mi murinno.”—Jon 10:11.
Mi Longolong won Ekkewe Poraus Chon Auseling ngeni ra fen Rong
19 Kapas awewe mi lapoch repwe tongeni longolong won ekkan poraus mi tongeni affata ekkoch lesen. Lon eu fansoun, Jises a aea eu poraus ren an epwe pwarata pwe mi mwaal an aramas ekieki pwe feiengau epwe tori chokewe mi fichiitiir ar repwe feiengau. Iei alon: “Ifa usun ekkewe engol-me-walumon aramas ewe imwen maunen Sailom a fen turutiu wor o niirelo, oua ekieki pwe ekkewe aramas mi tipis lap seni ekkewe ekkoch meinisin mi nonnom lon Jerusalem?” (Luk 13:4) Jises a mmen angoch le awewei pwe ese pwung an aramas ekieki nge lang a akkota mettoch meinisin mi fis lon manauen aramas. Ekkena engol me walumon rese malo pokiten ar fori och tipis mi asonga Kot. Nge, ra malo pokiten a wareitiir eu fansoun me eu mettoch rese ekiekin kuna. (An Salomon Afalafal 9:11) A ina ussun an pwarata pwe ese pwung och afalafal ren an kapas ussun eu poraus chokewe mi auseling ngeni ra silefichi ussun.
20 Lon an angangen asukula aramas, Jises a pwal aea poraus lon Paipel. Chechchemeni mwo ewe fansoun lupwen ekkewe Farisi ra apwungu noun kewe chon kaeo pokiten ar fichi me mongo wit lon ewe Sapat. A enlet pwe noun kewe chon kaeo rese u ngeni Allukun Kot, nge alon ekkewe Farisi ussun met sokkun angang ese pwung lon ewe Sapat pokiten ar ra kon eipo. Ren an epwe awewei pwe esap ekiekin Kot pwe aramas repwe kon eiponi ewe allukun Sapat, Jises a kapas ussun eu poraus mi mak lon 1 Samuel 21:3-6. Lupwen Tafit me chienan kewe ra echik, ra kaulo ren ewe imwen fel mangaku, iwe, ra mongo ekkewe foun pilawa fan iten ewe asor, nge ra fen akkasiwil me ekkewe minefo. Uruurun pwe a imulo ekkewe foun pilawa minen lom fan iten ekkewe samol fel ar repwe aea. Iwe nge, lon ena atun, Tafit me chienan kewe rese kuna apwung pokiten ar mongo ekkena foun pilawa. Mi amwarar pwe ena esin poraus a mak fan eu chok lon Paipel ussun an aramas aea ekkewe pilawa minen lom, nge esap ir samol fel. Jises a filiochu menni poraus epwe aea, me ese mwaal ekkewe chon Jus mi auseling ngeni ra fen silei ena poraus.—Mattu 12:1-8.
21 A enlet pwe Jises emon Sense mi Lapalap! Sia wesewesen mairu ren an a sokkolo watteen an tufichin awewei poraus enlet mi lamot lon eu lapalap mi kku letipen chon auseling ngeni. Iwe nge, ifa ussun sipwe tongeni appiru i lon ach angangen akkasukula aramas? Ina ewe mettoch sipwe kaeo ussun lon en eu lesen mwirin ei.
[Footnotes]
a Jises a aea chommong sokkun kapas awewe, iwe, a kapachelong kapasen apopo, kapas afannien, me fos pereinging. A itefoulo pokiten an aea kapas monomon, nge a wewe ngeni “och poraus mi mwoch me a ussun tutulap, iwe, a affata eu lesen mi enlet fan iten foffor mi pwung are fan iten eu afalafal lon pekin lamalam.”
b Jerusalem a nom won fonu mi tekia seni Jeriko. Ina popun, lupwen chon sai repwe fetal ‘seni Jerusalem ngeni Jeriko,’ ussun an a mak lon ewe kapas monomon, repwe “fefeitiu.”
En mi Chechchemeni?
• Pwata Jises a aea kapas awewe le asukula aramas?
• Menni poraus a affata pwe Jises a aea ekkewe sokkun kapas awewe chon auseling ngeni lon ewe aewin senturi repwe tongeni wewefichiitiir?
• Ifa ussun Jises a angoch le aea silelapan ussun forien Kot kewe lon an kewe kapas awewe?
• Ifa ussun Jises a aea ekkewe poraus chon auseling ngeni ra silei ussur?
3. (a) Me ren Mattu 13:34, 35, ifa eu popun Jises a aea kapas awewe? (b) Met a affata pwe Jiowa a aucheani ena minen asukula aramas?
4. Ifa ussun Jises a awewei ewe popun a aea kapas awewe?
5. Ifa ussun an Jises kewe kapas awewe ra aimufeseni ir mi tipetekison seni ir mi tipetekia?
6-8. (a) Met sokkun alillis ese nom ren chokewe mi auseling ngeni Jises lon ewe aewin senturi? (b) Ikkefa ekkewe poraus mi affata pwe Jises a filiochu inet epwe tichchiki an kapas?
9, 10. (a) Lupwen Jises a kapas ussun aramas lon an kewe kapas awewe, met a menlapei ussur? (b) Ifa ussun Jises a amecheresi ngeni chon auseling me pwal io kan mwo ar repwe chemeni an kewe kapas awewe?
11. Awewei mwo ifa ussun an Jises kewe kapas monomon a longolong won ekkewe mettoch a kuna are nengeni lupwen a mammaarita lon Kalili.
12, 13. Ifa ussun an Jises kapas monomon ussun ewe wit me petewelingau a pwarata pwe a silei ussun nonnomun aramas lon ena leeni?
14. Lon ewe kapas monomon ussun ewe chon Sameria mi kirokiroch, pwata a lamot an Jises kapas ussun ewe al mi ‘fefeitiu seni Jerusalem ngeni Jeriko’ ren an epwe menlapei eu lesen?
15. Pwata esap pwung an emon epwe apasa pwe ese ngau amonungauen ewe samol fel me ewe chon Lifai lon ewe kapas awewe ussun ewe chon Sameria mi kirokiroch?
16. Pwata sisap mairu ren silelapen Jises ussun forien Kot kewe?
17, 18. (a) Ifa ussun alon Jises mi mak lon Jon sopwun 10 a pwarata pwe a silei ussun lapalapen siip? (b) Chon sai ngeni ekkewe fonu mi mak porauser lon Paipel ra kuna met ussun ewe riri lefilen chon masen siip me nour kewe siip?
19. Ren an epwe pwarata mwaallin och ekiek, ifa ussun Jises a aeafichi porausen och mettoch mi efeiengau a fis lon ena leeni?
20, 21. (a) Pwata ekkewe Farisi ra apasa pwe ese pwung fofforun noun Jises kewe chon kaeo? (b) Jises a aea menni poraus lon Paipel ren an epwe affata pwe esap ekiekin Jiowa pwe aramas repwe kon eipo fan iten an we allukun Sapat? (c) Met sipwe kaeo lon ena lesen mwirin ei?
[Pictures on page 22]
Jises a kapas ussun emon chon kichiwel ese mochen omusalo och liwinimmang mi kisikis me ussun emon sam mi omusalo tipisin noun we aluwol mi fangeseroulo unusen an alemwir
[Picture on page 24]
Ifa ewe lesen Jises a affata lon an we kapas monomon ussun ewe chon Sameria mi kirokiroch?
[Picture on page 25]
Ekkewe siip ra wesewesen silei leuwen nour we chon mas?