Än Jiowa we Kapas mi Manau

Menlapen Pworaaus Seni ewe Puken Oruuen Kronika

LE POPUTÄÄN ewe puken Oruuen Kronika, Solomon a wiisen king woon Israel. A mak le mwuchuloon ena puk aloon ewe kingen Persia itan Sairos ngeni choon Jus mi chooisä lon Papilon: “[Jiowa] a filiei pwe üpwe aüetä eü imwenfel fän itan me lon Jerusalem lon ewe fanü Juta. Ämi meinisin mi iteni nöün Kot aramas oupwe feila Jerusalem. Ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot epwe etikemi.” (2 Kronika 36:23) Ewe samool fel Esra a awesaalo makken ena puk lon 460 B.C.E., iwe, masouan a uruwooni 500 ier, poputä seni 1037 B.C.E. toori 537 B.C.E.

Än Sairos we allük a atuufichi än choon Jus liwiniiti Jerusalem me ar poputäsefäälli ar fel ngeni Jiowa ikewe ie. Iwe nge, pokiten ar fötek fansoun langattam lon Papilon, ra mmen osupwang. Ekkena chooisä mi liwiniiti fönüer rese silei uruwoon ar we mwüü. Oruuen Kronika a awora ngeniir pworaaus mi titchik üssün minne a fis fän nemenien ekkewe king lon tettelin Tafit we. Ena pworaaus a pwal lamot ngenikich puun a menlapei ekkewe feiöch mi tooto ngeni aramas pokiten ar alleasochisi Kot me pwunungaüen än aramas alleasolap.

EMÖN KING A AÜÜETÄ EÜ IMW FÄN ITEN JIOWA

(2 Kronika 1:1-9:31)

Jiowa a ngeni King Solomon minne a tingor seni, weween, tipatchem me silelap, nge a pwal kapachelong wöüün fönüfan me iteüöch. Ena king a aüüetä eü imwen fel mi fokkun ling fän iten Jiowa lon Jerusalem, me ekkewe aramas ra “feila fän meseik me pwapwan leluker.” (2 Kronika 7:10) Solomon a “pisekisek me tipachem lap seni ekewe king meinisin won fanüfan.”​—2 Kronika 9:22.

Mwirin an nemenem woon Israel 40 ier, Solomon a “mala. . . . Nge Rehopoam nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king.” (2 Kronika 9:31) Esra ese makkei pworaausen än Solomon rikilo seni ewe fel mi enlet. A chök mak ruu mettoch ese pwüüng ewe king a fööri, nge iei an angei choommong oris seni Isip me an pwülüweni nöün Farao we foopwul. A ina üssün än ewe sou makkei uruwo menlapei ekkewe pworaaus mi mürinnö.

Pölüen Kapas Eis Üssün Paipel:

4:​2-4​Pwata a fföör ülüülün atemwänin kowu fän iten longolongun ewe sepien konik? Lon Paipel, atemwänin kowu a liosuetä ewe mettoch pöchökkül. (Isikiel 1:10; Pwarata 4:6, 7) A pwüüng an we a filitä ülüülün atemwänin kowu puun ewe watteen “sepien konik” a nom woon ekkewe 12 atemwänin kowu mi fföör seni kapa, nge üküükün choun a 60,000 pwaun me ina epwe 17,400 kalon konik a tongeni nom lon. Fföörun ekkena atemwänin kowu fän iten ena popun ese ataai ewe oruuen allük, ewe mi pinei fföörütään och mettoch fän iten än aramas repwe fel ngeni.​—Ekistos 20:4, 5.

4:5. Ifa lolloon ewe sepien konik? Lupwen a ur, ina epwe 17,400 kalon konik a tongeni nom lon. Iwe nge, neman ewe konik a nom lon a toori ruu na aulungatin ena üküükün. Iei aloon 1 King 7:26: “Iwe, masouen ewe sepi ina epwe ükükün engol ngeröü kalon koluk.”

5:​4, 5, 10. Meet sokkün pisek seni ewe imwen fel mangaku a nom lon ewe imwen fel Solomon a aüüetä? Pworun ewe Pwon, iei ewe eü chök pisek seni ewe imwen fel mangaku a nom lon ewe imwen fel Solomon a aüüetä. Mwirin kaütään ewe imwen fel, ewe imwen fel mangaku a kekiilo seni Kipeon ngeni Jerusalem, iwe, neman a iseis ikewe ie.​—2 Kronika 1:3, 4.

Ikkeei Ekkooch Lesen Fän Itach:

1:​11, 12. Än Solomon tingor a affata ngeni Jiowa pwe ena king a äkkäeewin aücheeääni tipatchem me silelap. Ach kewe iotek ngeni Kot a wenewenen pwääraatä minne a nom lon letipach. Epwe mürinnö ach sipwe atittina minne sia kan iotek üssün.

6:​18-​21. Inaamwo ika Kot esap tongeni nom lon eü iimw, nge ewe imwen fel, iei ewe iolap fän iten än aramas fel ngeni Jiowa. Lon ei fansoun, ekkewe Kingdom Hall än Choon Pwääraatä Jiowa, ir iolap fän iten ewe fel mi enlet.

6:​19, 22, 32. Aramas meinisin ra tongeni iotek ngeni Jiowa, ese lifilifil ika i emön king are emön aramas kisikis, iwe, pwal mwo nge choon ekis mi tipewenechar.a​—Köl Fel 65:2.

EKKEWE KING LON TETTELIN TAFIT

(2 Kronika 10:1–36:23)

Ewe eü chök mwüün Israel a kinikinfesen pwe iwe a wiliiti ruu mwüü. A wor eü mwüü me ennefen mi fförütä seni 10 einang me a wor ewe mwüün öör mi fförütä seni Juta me Peniamin. Ekkewe samool fel me choon Lifai lon unusen Israel meinisin ra äkkäeewin tuppwöl ngeni ewe pwon fän iten ewe Mwüü, nge esap ar leewo, pwe iwe ra peni nöün Solomon we itan Rehopoam. Ekis lap seni 30 ier mwirin an we a wees kaütään ewe imwen fel, aramas ra solääni pisekin kewe mi aücheea.

A wor 19 king mi nemenem mwirin Rehopoam, iwe, 5 leir ra tuppwöl, nemenemen 3 a mürinnö me le poputään nge mwirin rese tuppwöl, iwe, emön a küllüsefääl seni ewe alen föfföringaü. Ekkewe lusun leir ra fööri minne mi ngaü mwen mesen Jiowa. A affatetiu pworaausen ekkewe limmön king mi lükü Jiowa. Ese mwääl pworaausen än Hesekaia poputäsefäälli ekkewe angaang lon ewe imwen fel me än Josaia akkoota eü Pasofer mi lapalap a apöchökküla letipen ekkewe choon Jus mi ekiekin poputäsefäälli ar fel ngeni Jiowa lon Jerusalem.

Pölüen Kapas Eis Üssün Paipel:

13:5​Meet weween ewe kapas “pwonen soon”? Pokiten soon a lamot fän iten an esap ngaüolo möngö, a liosuetä minne mi nüküchar me pöchökkül. Ina minne, “eü pwonen soon” a wewe ngeni eü atipeeü esap tongeni kataalo.

14:​2-5; 15:17—King Asa a itä ataielo meinisin “ekewe lenien fel won ekewe leni tekia”? Neman ese ataiirelo meinisin. Eli Asa a ataaielo ekkewe chök leeni mi tekia fän iten ekkewe kot chofona nge esap ekkewe leeni ikewe aramas ra fel ngeni Jiowa ie. A pwal tongeni wewe ngeni pwe ekkewe leeni tekia ra kaüsefäällitä arapaakkan le sopwoloon nemenemen Asa. Nöün we itan Jehosafat a ataaielo ekkena leeni. Nge pwüngün pwe sap minne meinisin ekkewe leeni tekia ra kataalo pwal mwo nge le atun nemenemen Jehosafat. ​—2 Kronika 17:5, 6; 20:31-33.

16:13, 14—A itä kek inisin Asa we? Aapw. Ewe “ekkei mi fokun watte” a wewe ngeni an we a kek ekkewe mettoch mi pwokkus, nge esap inisin we.

35:3​—Josaia a uwei seni ia ewe Pworofel pwe epwe nom lon ewe imwen fel? Ese mak lon Paipel ika emön lein ekkewe king mi ngaü a uwawu ewe Pworofel are Josaia a anomu ekis pwe epwe tümünü atun an fföörsefääl ewe imwen fel. A chök mak pworaausen ewe Pworofel mwirin fansoun Solomon we lupwen Josaia a uweiaalong lon ewe imwen fel.

Ikkeei Ekkooch Lesen Fän Itach:

13:13-​18; 14:11, 12; 32:9-23. A ifa me watteen ei lesen sia tongeni käeö üssün lamoten ach sipwe lükü alillisin Jiowa!

16:​1-5, 7; 18:1-3, 28-32; 21:4-6; 22:10-12; 28:16-22. A kan watte sopwongaüen nöün Kot kewe aramas ika repwe ririfengen me choon ekis are ir kewe rese lükü Jiowa. Iei eü föfföör mi mirit, ach sisap fitipacheiti choon lukun.​—Jon 17:14, 16; Jemes 4:4.

16:​7-​12; 26:16-21; 32:25, 26. Föffööringaüen King Asa a popu seni an lamalam tekia lon ewe saingoon ierin manauan. Lamalam tekiaan Usia a emmwen ngeni an ttur. Ese pwüng föfföörun Hesekaia me eli a lamalam tekia lupwen a apii ngeni ekkewe sou künö seni Papilon ekkewe pisek aücheea lon ewe imwen fel. (Aisea 39:1-7) Ewe Paipel a öüröürakich pwe “Lamalam tekia a akom mwen feiengaü, nge tunosikesik a akom mwen än emön tur.”​—An Salomon Fos 16:18.

16:9. Jiowa a kan alisi ir kewe mi angaang ngeni reen unusen letiper, me a pwaapwaiti an epwe äeä an manaman fän asengesir.

18:12, 13, 23, 24, 27. Sipwe üssün chök Mikaia, weween, sipwe pwora me mesemaaü le kapas üssün Jiowa me an kewe kokkot.

19:​1-3. Jiowa a kan afäänni ekkewe mettoch mi mürinnö lon manauach, inaamwo ika a wor popun an epwe soong ngenikich.

20:​1-​28. Sia tongeni lükü pwe Jiowa epwe atuufichi ach sipwe silei i ika sipwe kulliiti i reen an emmwen fän tipetekison.​—Än Salomon Fos 15:29.

20:17. Reen ach sipwe tuufichin küna ‘än Jiowa föfföörun amanaua aramas,’ a lamot ach sipwe ‘atettelikich,’ weween, sipwe tinikken le peni än Kot we Mwüü. Sisap mwokutukut me reen pwisin ekiekich, nge sipwe “ükküüta chök,” weween, sipwe anomu ach lükülük woon Jiowa.

24:17-​19; 25:14. Ewe föfföörun fel ngeni mettoch mi chofona eü ssär ngeni Jehoas me nöün we Amasia. Lon ei fansoun, föfföörun fel ngeni mettoch mi chofona a tongeni mecheresin luki letipen aramas, äkkäeewin, reen än aramas mocheniaiti och mettoch are ar kon acheni ar leewo.​—Kolose 3:5; Pwarata 13:4.

32:​6, 7. Sipwe pwal pwora me pöchökkül lupwen sipwe ‘pwilitalong woch unusen än Kot kewe pisekin maun’ me fiti ewe maun lon peekin ngüün.​—Efisus 6:11-18.

33:​2-9, 12, 13, 15, 16. Aramas ra kan enletin aier ika ra likitaalo föfföör mi ngaü me ra achoocho le föffööri minne mi pwüng. Reen ewe mettoch aier mi enlet, aramas mi fokkun ngaü, awewe chök reen King Manasa, ra tongeni küna ümöümöch seni Jiowa.

34:​1-3. Sap minne ngaüen nonnomuch me le kükkünuch epwe pineikich seni ach silei Kot me angaang ngeni. Eli a wor mettoch mi mürinnö Josaia a küna le kükkünün seni Manasa, semelapan we mi enletin aier. Lo, lo, ekkena mettoch mi mürinnö Josaia a küna me le kükkünun a efisaatä uwa mi mürinnö. Epwe tuufich ach sipwe pwal ina üssün.

36:17, 22, 23. Fansoun meinisin a pwöpwönütä än Jiowa kewe kapas.​—1 King 9:7, 8; Jeremaia 25:9-11.

Eü Puk a Emmwen ngeni Föfföör

Oruuen Kronika 34:33 a apasa pwe “Iwe, Josia a ataela ekewe uluulun anümwäl mi anioput meinisin mi nom lon fanüen chon Israel o allük, pwe meinisin mi nom lon Israel repwe chök angang ngeni ewe Samol mi Lapalap ar we Kot.” Meet a amwokutu Josaia pwe epwe fööri ena mettoch? Lupwen Safan ewe seker a uwei ngeni King Josaia ewe puk mi kerän pwää, puken Allükün Jiowa, ewe king a erä pwe emön epwe ällea ngeni masouan. A fokkun chchung letipen Josaia pokiten minne a rong pwe iwe, lon unusen manauan a tinikken le afeffeitäi ewe fel mi enlet.

Ach äkkälleääni ewe Kapasen Kot me ach ekiekiifichi minne sia älleääni a tongeni siiwili manauach. Esap pwe ach ekiekiifichi pworaausen ekkewe king lon tettelin Tafit a kan peseikich ach sipwe appirü föfföörun ir kewe mi lükü Jiowa me tümünükich pwe site eäni föfföörun ir kewe rese lükü i? Oruuen Kronika a kan amwokutuukich pwe sipwe fel ngeni ewe emön chök Kot mi enlet me pwääraatä pwe sia tuppwöl ngeni i fansoun meinisin. A fokkun enlet pwe mi manau me manaman masouan.​—Ipru 4:12.

[Footnote]

[Sasing lon pekin taropwe 29]

Ka silei pwata a fichiiti longolongun ewe watteen sepien konik an epwe wor ülüülün kowu reen?