Jiowa Emön Kot Mi Meefi Kilisou
“Pun Kot mi pung, o esap monukalo ami angang me tong fan asengesin itan.” —IPRU 6:10.
JIOWA a fokkun aücheani achochoon ir kewe mi enletin mochen föri letipan, iwe, a watte an efeiöchüür. (Ipru 11:6) Ewe mwan mi tuppwöl Poas a silei ussun napanapen Kot ei mi amwarar. Iei alon ngeni ewe fin Moap Rut, ewe mi tüttümünü inen pwülüwan we pokiten an tongei, pun a fen mä seni pwülüwan: “Ewe Samol mi Lapalap epwe liwini ngonuk meinisin mine ka föri, nge liwinum epwe unus me ren ewe Samol mi Lapalap.” (Rut 2:12) Iwe, Kot a efeiöchü Rut? Fokkun ewer! Popun, pun pworausan a mak lon ewe Paipel! Pwal eü, a pwülüweni Poas me a wiliti emön inelapen King Tafit me Jises Kraist. (Rut 4:13, 17; Mattu 1:5, 6, 16) Ina eü chök me lein chommong pworaus lon Paipel mi pwäratä än Jiowa aücheani nöün kewe chon angang.
2 Me ren Jiowa, esap pwüng ika ese pwäratä an kilisou. Ipru 6:10 a apasa: “Pun Kot mi pung, o esap monukalo ami angang me tong fan asengesin itan, mi ami oua pwaralo lon ami angang ngeni ekkewe aramas mi fel, seni lom tori ikenai.” Ei pworaus a fokkun amwarar pun Kot a pwäratä an kilisou ngeni nöün kewe chon angang inaamwo ika rese unusöch me rese mwo tori lingan.—Rom 3:23.
3 Pokiten sise unusöch, eli sipwe tongeni meefi pwe ese lamot ach kewe föfförün pwäratä tuppwöl ngeni Kot me Kot esap efeiöchü ekkena föfför. Iwe nge, Jiowa a unusen weweiti ekiekich me nonnomuch, me a enletin aücheani ach angang ngeni ren unusen letipach. (Mattu 22:37) Awewe chök: Emön in a küna eü liffang—epa mwaramwar mi mökisikis—woon an chepel. Iwe, epwe tongeni ekieki pwe ese lien aüchea ena liffang, iwe, ese kon äteneki. Iwe nge, echö taropwe mi pachetä woon a affata pwe nöün we kükkün nengngin a mööni, me a nöünöü meinisin nöün senis pwe epwe mööni. Iei a siwil ekiekin ewe in ussun ena liffang. Fän pwapwa a foropachei nöün we me a ereni an kilisou seni letipan.
4 Pokiten Jiowa a silei ekiekich me aükükün ach tufich, a kan kilisou lupwen sipwe angang ngeni ren unusen letipach, ese lifilifil ika epwe kükkün are watte ach angang. Lon ei mettoch, Jises a unusen napanapeni napanapen Seman we. Chechchemeni mwo ewe pworaus lon Paipel ussun ewe kisikisin asor seni ewe fefin mi mä seni pwülüwan. “Lupwen [Jises] a sacheta, a kuna ekkewe aramas mi pisekisek ra isenalong ar kewe asor lon ewe leenien asor. A pwal küna emön fefin mi wöüngaü mi ma puluan, pwe a isenalong ruu moni kisikis. Iwe, a apasa, ‘Enlet, ei fefin mi woungau mi ma puluan a isenalong lap senir meinisin. Pun ir meinisin ra isenalong seni ar pisekisek, nge seni chok an neminan woungau a fen isenalong pisekin meinisin minne epwe manau ren.’”—Luk 21:1-4.
5 Ewer, pokiten a silei nonnomun ewe fefin—weween, a fen mä seni pwülüwan me a wöüngaü—iwe, Jises a weweiti enletin aüchean an liffang, iwe, a fokkun kilisou ren. Iwe, a pwal ina ussun Jiowa. (Jon 14:9) Esap ina eü mettoch mi apöchökkülok, om silei pwe ese lifilifil ika mei fet nonnomum, nge en mi tongeni küna chen seni ach Kot me Nöün we pokiten ar meefi kilisou?
Jiowa a Efeiöchü Emön Re Itiopia Mi Angang Ngeni
6 Fän chommong, a mak lon Paipel pwe Jiowa a liwini ir kewe mi föri letipan. Ekieki mwo ussun an kewe föfför ngeni ewe re Itiopia mi süföliti i itan Epet-melek, emön piloon Jeremaia me emön chon angang lon imwen ewe king ese tuppwöl lon Juta, King Setikaia. Epet-melek a rong pwe ekkewe samolun Juta ra tipimwääl ngeni Jeremaia pwe a ü ngeni ewe mwu, iwe, ra oturalong lon eü chönüttu pwe epwe mälo ren echik. (Jeremaia 38:1-7) Pokiten a silei pwe Jeremaia a küna koput watte pokiten minne a afalafala, Epet-melek a fos ngeni ewe king inaamwo ika epwe tongeni mälo ren an föri ena. Fän pwora, ewe re Itiopia a apasa: “Ai samol ewe king, a ngau än ekewe mwän föför ra föri ngeni ewe soufos Jeremaia. Ra aturätiu lon ewe chönüttu. Epwe mäla ikenan ren echik, pun ese chüen wor mongö lon ewe telinimw.” Fän allükün ewe king, Epet-melek me 30 mwän ra seläni nöün Kot we soufos.—Jeremaia 38:8-13.
7 Jiowa a küna pwe a wor än Epet-melek lükülük, iwe, an lükü a älisi i le pworacho ngeni an niuokkus. Ina minne, Jiowa a pwäratä an kilisou ngeni me iei alon ngeni Epet-melek ren Jeremaia: “Iei üpwele apwönüetä ai kei kapas üa üra fän äsengesin ei telinimw, pwe üpwe afeiengaua, nge üsap afeiöchü. . . . Üpwe amanauok lon ena rän, . . . kosap tolong lepöün chokewe ka niuokusitiir. Üpwe fokun aman- auok pwe kosap mäla. En kopwe küna manau, pun ka anomu om lükülük woi.” (Jeremaia 39:16-18) Ewer, Jiowa a seläni Epet-melek me pwal Jeremaia seni ekkewe samol mi ngaü lon Juta, iwe mwirin, seni ekkewe chon Papilon mi atai Jerusalem. Kölfel 97:10 a apasa: “[Jiowa] a chok tutumunu manauen noun kewe mi fel; a pwal angasalo ir seni le poun ir ekkewe mi ingau.”
“Semom mi Nengeni le Monomon Epwe Liwini Ngonuk”
8 Pwal eü pisekin pwäratä pwe Jiowa a meefi kilisou me a kan aücheani ach angang ngeni a pwälo ren minne Paipel a apasa ussun iotek. Ewe mwän mi tipatchem a erä: “[Kot] a pwapwa ren än ekkewe chon wenechar iotek.” (Än Salomon Fos 15:8) Lon ränin Jises chommong nöüwisen lamalam ra iotek mwen mesen aramas pun ra elingepin, nge sap pokiten ar wesewesen süföliti Kot. Jises a apasa: “Ra fen angei liwiniir.” Iwe, a apasa ngeni nöün kewe chon käeö: “Nge fansoun om iotek, kopwe tolong lon leeniom mi monomonelo, o apungalo ewe asam, o iotek ngeni Semom mi nom le monomon. Iwe, Semom mi nengeni le monomon epwe liwini ngonuk.”—Mattu 6:5, 6.
9 Pwüngün pwe Jises ese apasa pwe a ngaü än aramas iotek mwen mesen aramas, pun i pwisin a pwal eäni ena sokkun iotek fän ekkoch. (Luk 9:16) A watte än Jiowa aücheani ach iotek ngeni seni letipach mi wenechar, nge esap fiti ach ekiekin elingepin. Pwisin ach kewe iotek le monomon epwe enletin pwäratä alolloolun ach tongei Kot me ach lükülük woon. Ina minne, esap eü minen ämäirü pwe fän chommong, Jises a äläemönulo le iotek. Fän eü, a föri ena “unumweiran, lupwen esaamo ranilo.” Lon pwal eü fansoun, “a feilo ngeni ekkewe chukuchukuta, pwe epwe iotek.” Iwe, mwen an filatä nöün kewe 12 aposel, Jises a äläemönulo unusen ewe pwinin pwe epwe iotek.—Mark 1:35; Mattu 14:23; Luk 6:12, 13.
10 Ekieki mwo ifa ussun Jiowa a aüselingöch ngeni iotekin Nöün we! Enlet pwe fän ekkoch Jises a iotek “o a tingormau le pupuchor chapur, eti chonun mesan, . . . iwe, Kot a auselinga i pokiten an menniniti i.” (Ipru 5:7; Luk 22:41-44) Lupwen ach kewe iotek a pwäratä alolloolun meefiach me wenecharen letipach, sipwe tongeni lükü pwe Semach we lon läng epwe aüselingöch eti kilisou. Ewer, “Ewe Samol a chok arap ngeni ir meinisin . . . mi kokori i ren enlet.”—Kölfel 145:18.
11 Ika Jiowa a meefi kilisou lupwen sia iotek ngeni le monomon, epwe ifa me watteen an kilisou lupwen sia älleäsochisi i le monomon! Ewer, Jiowa a silei met sia föfföri le monomon. (1 Piter 3:12) Pwüngün pwe ach tuppwöl ngeni me ach älleäsochis lupwen esap wor epwe künakich eü pisekin pwäratä pwe sia angang ngeni Jiowa ren ‘unusen lelukach,’ weween pwe a pwüng masouen letipach me a nüküchar fän iten minne mi pwüng. (1 Kronika 28:9) Ena sokkun föfför a wesewesen apwapwai letipen Jiowa!—Än Salomon Fos 27:11; 1 Jon 3:22.
12 Ina minne, Chon Kraist mi tuppwöl ra tümünüür seni ekkewe tipis le monomon mi aingaüa ekiekiir me letiper, awewe chök ren ar katol kachito mi ur ren föfför mi sikepwach me föfförün akkachofesä. Inaamwo ika emön epwe tongeni aopa seni aramas ekkoch tipis, nge sia silei pwe “esor och mettoch lon forien Kot kewe mi opelo seni i, nge mettoch meinisin mi chok suuk o mi pwapwalo mwen mesen ewe mi nemenikich.” (Ipru 4:13; Luk 8:17) Ren ach tüttümünükich seni minne Jiowa esap pwapwa ren, sipwe tongeni eäni eü mwelien letip mi limöch me meefi pwapwa pokiten ach silei pwe Kot a pwapwaiti ach kewe föfför. Ewer, esor ach tipemwaramwar pwe Jiowa a enletin aücheani ewe emön “mi fefetal lon minne mi enlet, o forata minne mi pung, ir mi apasata minne mi enlet seni lon letiper.”—Kölfel 15:1, 2.
13 Iwe nge, ifa ussun sipwe tongeni tümünü ekiekich me letipach lon ei fönüfan mi ur ren minne mi ngaü? (Än Salomon Fos 4:23; Efisus 2:2) Lükün ach äkkäeä ekkewe minen älillis meinisin lon pekin ngün seni Jiowa, a pwal lamot ach sipwe achocho le mwittir pöönalo minne a ngaü me föri minne mi mürinnö pwe ete pwükütä mocheniangaü, iwe, efisatä tipis mwirin. (Jemes 1:14, 15) Ekieki mwo ika epwe ifa watteen om pwapwa ika epwe weneituk minne Jises a apasa ussun Nataniel: “Nengeni, [emön mwän] esor otuputup ren.” (Jon 1:47) Mwirin, Nataniel, ewe mi pwal iteni Partolomiu, a wiliti emön me lein nöün Jises kewe 12 aposel.—Mark 3:16-19.
“Emön Souasor Mi Ümöümöch me Tuppwöl”
14 Pokiten an a ‘liosuni liosun ewe Kot mi monomon,’ Jiowa, fansoun meinisin Jises a unusen äppirü Seman we lon an pwäratä kilisou ngeni ir kewe mi angang ngeni Kot seni letiper mi limöch. (Kolose 1:15) Awewe chök, nimu rän me mwen an epwe mälo, Jises me ekkoch nöün kewe chon käeö ir wasöla lon imwen Saimon lon Petani. Lon na pwinin, Meri, fefinen Lasares me pwiin Marta, “a angei eu rume mi wor lö lon mi fokun pwokus o mömong mi för seni ewe irä nart” (ina epwe ükükün peiofun emön lon eü ier), iwe, a ninatiu woon meten möküren me pechen Jises. (Jon 12:3) Ekkoch ra eis, “Met lamoten ei sokkun fangemwäälilo?” Iwe nge, ekiekin Jises ussun föfförün Meri a sokko seni ekiekiir. A ekieki pwe ina eü föfförün kisäseü mi wachemwuk me eü mettoch mi sokkolo aüchean pun ekiselo chök epwele mälo me peias. Ina minne, ese esiita Meri, nge a asamolu. A apasa: “Ekis meinisin ra afalafala ei kapas allim won unusen fonufan, repwe pwal apasata minne neminan a fori, pwe epwe usun chok achechemenian.”—Mattu 26:6-13.
15 A ifa me watteen feiöchüch pokiten Jises nöüch Sou Emmwen mi meefi kilisou! Pwüngün pwe än Jises manaueni manauen aramas a ammolna i fän iten ewe angang Jiowa a awisa ngeni—weween, an epwe wisen Samolfel mi Lapalap me King, akkom fän iten mwichefelin ekkewe mi kepit, iwe mwirin, lusun chon fönüfan.—Kolose 1:13; Ipru 7:26; Pwarata 11:15.
16 Mwen an feitiu fönüfan, a watte än Jises äteneki me tongei aramas. (Än Salomon Fos 8:31) Pokiten an manaueni manauen aramas, a wewefichiti ekkewe osukosuk me riäfföü mi tottorikich lon ach angang ngeni Kot. Ewe aposel Paul a makkei: “[Jises] a fakkun lollofengen me pwin kewe lon mettoch meinisin, pwe epwe pwisin wiliti Samol-Fel Lapalap . . . Pun usun pwisin i a fen kuna riaffou o sosot, iei minne a tongeni alisi ir ekkewe mi pwal kuna sosot.” Jises a tongeni “meefi ach kewe apwangapwang” pun i “emon mi a fen kuna sosot ren mettoch meinisin usun chok kich, nge esor an tipis.”—Ipru 2:17, 18; 4:15, 16.
17 Watteen än Jises weweiti riäfföün nöün kewe chon käeö a pwälo mwirin an we manausefäl. Ekieki mwo ussun nöün kewe taropwe ngeni ekkewe fisu mwichefel lon Asia Minor, makkeien ewe aposel Jon. Iei alon Jises ngeni ewe mwichefel lon Smirna: “Ua sinei om riaffou o om woungau.” Iei weween alon Jises, ‘Ua unusen weweiti ämi kewe osukosuk; ua wesewesen silei ämi riäfföü.’ Mwirin, fän tong me weweöch seni an pwisin küna riäfföü tori mälo, Jises a pwal apasa: “[Oupwe] tuppwel tori malo, o upwe ngonuk ewe mwarin manau.”—Pwarata 2:8-10.
18 Ekkena taropwe ngeni ekkena fisu mwichefel ra ur ren pworaus mi pwäratä än Jises unusen weweiti ekkewe osukosuk me sossot mi tori nöün kewe chon käeö me an kilisou ngeniir pokiten ar tuppwöl. (Pwarata 2:1–3:22) Nge sipwe chechchemeni pwe Jises a fos ngeni Chon Kraist mi kepit mi äpilükülüküni ewe äpilükülükün ar repwe eti i le nemenem lon läng. Ren ar fetäl lon ipwen ar we Samol, ra akkammol fän iten ar repwe eäni wiser we mi tekia, wisen ar repwe awora ngeni aramas fän tong ekkewe feiöch seni än Kraist asorun möön kepich.—Pwarata 5:9, 10; 22:1-5.
19 Pwüngün pwe än Jises tong ngeni nöün kewe chon äppirü mi kepit a pwal tori nöün kewe “pwal ekkoch siip” mi tuppwöl, nge fitu milion leir repwe tongeni nom lein ewe “mwich mi fakkun lapalap . . . seni ekkewe mu meinisin,” me repwe towu seni ewe “riaffou mi lapalap” mi kanoto. (Jon 10:16; Pwarata 7:9, 14) Ekkeei aramas ra peppeni Jises pokiten ar kilisou ren an we asorun möön kepich me ar äpilükülükün manau esemuch. Ifa ussun ra pwäratä ar kilisou? Ra föri ena ren ar “angang ngeni [Kot] le ran me lepwin.”—Pwarata 7:15-17.
20 Repotun ewe angangen afalafal woon unusen fönüfan fän iten 2006 lon pekin taropwe 23 ngeni 26, a awora eü pisekin pwäratä pwe ekkeei chon afalafal mi tuppwöl ra enletin angang ngeni Jiowa “le ran me lepwin.” Iwe, a pwä pwe lon ena ier, ir fengen me lusun ekkewe Chon Kraist mi kepit mi chokisikis ra nöünöü ükükün 1,333,966,199 aua lon ewe angangen afalafal—kapachelapen nöür kewe aua ra löllö ngeni lap seni 150,000 ier!
Pwäpwäratä Kilisou Fansoun Meinisin!
21 Lon ar föfför ngeni aramas rese unusöch, Jiowa me Nöün we ra fen pwäratä alolloolun ar kilisou mi fokkun amwarar. Nge iei ewe minen alolilen, pwe lape ngeni aramas meinisin rese ekieki ussun Kot, nge ra chök ekilapei aürekin pwisin manauer. Iei alon Paul lupwen a kapas ussun aramas mi manau lon “ekkewe ran le sopolon”: “Aramas repwe ekieki chök pwisin ir, tipemmong fän iten moni . . . Resap fokkun meefi kilisou.” (2 Timoti 3:1-5, Phillips) Met ren watteen sokkofesenniir seni Chon Kraist mi enlet mi pwäratä ar kilisou ren mettoch meinisin minne Kot a fen föri fän äsengesiir ren ar iotek seni letiper, ar älleäsochis, me ar angang ngeni ren unusen letiper!—Kölfel 62:8; Mark 12:30; 1 Jon 5:3.
22 Lon ewe lesen mwirin ei, sipwe enniwili ekkoch me lein chommong minen älillis lon pekin ngün Jiowa a awora ngenikich ren tong. Amwo epwe mämmääritä ach kilisou atun sipwe ekieki ussun ekkeei ‘liffang mi mürinnö.’—Jemes 1:17.
Ifa Ussun Kopwe Pölüeni?
• Ifa ussun Jiowa a pwäratä pwe I emön Kot mi meefi kilisou?
• Ifa ussun sipwe tongeni apwapwai letipen Jiowa lupwen esap wor emön epwe küna ach kewe föfför?
• Ifa ussun Jises a pwäratä kilisou?
• Ifa ussun än Jises manaueni manauen emön aramas a älisi i pwe epwe emön sou nemenem mi tong me kilisou?
[Ekkewe kapas eis fan iten ewe lesen]
1. Ifa ussun Jiowa a pwäratä pwe a aücheani ewe fin Moap itan Rut?
2, 3. (a) Met popun a kan amwarar än Jiowa kewe föfförün pwäratä kilisou? (b) Pwata Jiowa a tongeni pwäratä kilisou mi enlet? Aweweei mwo.
4, 5. Ifa ussun Jises a äppirü än Jiowa pwäratä kilisou?
6, 7. Pwata me ifa ussun Jiowa a pwäratä an kilisou ngeni Epet-melek?
8, 9. Ussun an a ffatolo ren Jises, Jiowa a aücheani met sokkun iotek?
10. Met sipwe tongeni lükü lupwen ach kewe iotek epwe pwäratä alolloolun meefiach me wenecharen letipach?
11. Met meefien Jiowa ussun ach kewe föfför le monomon?
12, 13. Ifa ussun sipwe tongeni tüttümünü ekiekich me letipach, iwe mwirin, sipwe ussun chök Nataniel, emön chon käeö mi tuppwöl?
14. Ifa ussun ekiekin Jises ussun föfförün Meri a sokko seni ekiekin ekkewe pwal fitemön?
15, 16. Ifa ussun sia küna feiöch seni än Jises eäni nikinikin aramas me an manaueni manauen aramas le angang ngeni Kot?
17, 18. (a) Met ekkewe taropwe ngeni ekkewe fisu mwichefel lon Asia Minor ra pwäratä ussun alolloolun än Jises kilisou? (b) Ekkena Chon Kraist mi kepit ra akkammol fän iten met?
19, 20. Ifa ussun chon ewe “mwich mi lapalap” ra pwäratä ar kilisou ngeni Jiowa me Nöün we?
21, 22. (a) Pwata a lamot ngeni Chon Kraist lon ach ei fansoun ar resap tümününgaü le pwäratä ar kilisou? (b) Met sipwe käeö lon ewe lesen mwirin ei?
[Lios lon pekin taropwe 15]
Ussun chök emön in a pwapwaiti än nöün we föfförün tong, Jiowa a meefi kilisou lupwen sipwe ffang ngeni minne mi nampa eü