Än Jiowa Pwüüng Le Nemenem Me Ewe Mwuun Kot
“Ai Samol mi Lapalap, en ewe mi tekia me manaman me ling me pwora me iteföüla . . . Ai Samol mi Lapalap, om chök ewe mwü.”—1 KRONIKA 29:11.
1. Pwata a pwüng pwe Jiowa, i ewe Sou Nemenemen unuselapen läng me fönüfan?
“EWE SAMOL [JIOWA] a fen anükatiu an we leenien motun king won ekkewe lang, o an we mu a nemeni mettoch meinisin.” (Kölfel 103:19) Ren ena kapas, ewe sou makkei kölüpin a affata och pworaus mi wenewenen enlet ussun nemenem. Pokiten Jiowa Kot, i ewe Chon Föratä mettoch meinisin, iwe, a pwüng an epwe iteni Epinkepiisom, weween, ewe Sou Nemenemen unuselapen läng me fönüfan.
2. Ifa ussun Taniel a aweweei än Jiowa leenien nemenem lon läng?
2 Pwüngün pwe emön epwe tongeni iteni sou nemenem ika a wor met epwe nemenem woon. Le poputään, Jiowa a nemeni ekkewe ngün a föriiretä, iwe, akkomw, Nöün we äläemön, iwe mwirin, ekkewe chonläng. (Kolose 1:15-17) Fansoun langattam mwirin, ewe soufos Taniel a küna eü längipwi ussun än Jiowa nemenem lon läng. Iei makkeian: “Iwe, üa nengeni o küna pwe ra amolätä lenien motun king, nge Kot ewe mi nom seni me lomlom a mottiu won eu. . . . Ngeröün chon angang ra angang ngeni, nge eu mwichen millionun aramas ra ütä mwan.” (Taniel 7:9, 10) Ren chommong, chommong ier, Jiowa, “ewe mi nom seni me lomlom,” i ewe Epinkepiisom mi nemenem woon an familien chonläng mi watte me kokkotöch, nge iir “nöün kewe chon angang” mi föfföri letipan.—Kölfel 103:20, 21.
3. Ifa ussun än Jiowa nemenem a chöülo tori an a kapachelong masouen läng me fönüfan?
3 Lo, lo, lo, Jiowa a wäsi an nemenem ren an föratä masouen läng meinisin, pachelong ei fönüfan. (Hiop 38:4, 7) A mmen kokkotöch mwökütükütün masouen läng, ina minne, meefien aramas pwe a ussun itä nge esor lamoten än emön epwe emmweniir are nemeniir. Iwe nge, iei makkeien ewe sou makkei kölüpin: “[Jiowa] a allük, nge ir ra fisitä. Kot a anüküchareer lon lenier pwe repwe nom tori feilfeilachök ren eu allük esap tongeni tala.” (Kölfel 148:5, 6) Fansoun meinisin Jiowa a anganga an pwüüng le nemenem ren an ekkemmweni me nennemeni kokkotun ewe leenien ngün me masouen läng meinisin.—Nehemia 9:6.
4. Ifa ussun Jiowa a kan anganga an nemenem woon aramas?
4 Lupwen Kot a föratä ewe äkkäeüin pean aramas, a anganga an nemenem lon pwal och napanap. Me lükün an awora ngeni aramas mettoch meinisin mi lamot ngeniir ren ar repwe tongeni manaueni ewe sokkun manau mi aüchea me pwapwa, Jiowa a pwal mwut ngeniir ar repwe wisen nemeni mönün fönüfan. (Keneses 1:26-28; 2:8, 9) Ina minne, a ffat pwe sap minne än Kot nemenem a chök mürinnö me kirekiröch, nge a pwal ameef ngeni nöün kewe aramas pwe manauer mi aüchea me mi fich ngeniir süföl. Atun Atam me If ra älleasochisi än Jiowa nemenem, iwe, epwe nom rer ewe epilükülükün manau esemuch lon eü paratis woon fönüfan.—Keneses 2:15-17.
5. Met sipwe tongeni apasa ussun än Jiowa anganga an pwüüng le nemenem?
5 Met sipwe tongeni apasa ussun ekkena pworaus meinisin? Äeüin, fansoun meinisin Jiowa a fen anganga an nemenem woon förian kewe meinisin. Oruuan, än Kot nemenem a föfför mürinnö ngeni aramas me a ämmeef ngeniir pwe iir mi aüchea. Iwe säingonoon, ach äkkälleäsochisi me peppeni än Kot nemenem epwe atoto feiöch esemuch. Ina popun King Tafit lon Israel loom loom a apasa ei: “Ai Samol mi Lapalap, en ewe mi tekia me manaman me ling me pwora me iteföüla. Pun meinisin mine a nom lon läng me pwal won fanüfan om. Ai Samol mi Lapalap, om chök ewe mwü, en ka tekia o nemeni meinisin.”—1 Kronika 29:11.
Pwata a Lamot an Epwe Wor Eü Mwuun Kot?
6. Ifa wisen Mwuun Kot ren än Kot pwüüng le nemeni mettoch meinisin?
6 Pokiten Jiowa, ewe Epinkepiisom, a fen anganga an manaman me pöchökkül fansoun meinisin, iwe, pwata a lamot an epwe wor eü Mwuun Kot? Emön sou nemenem a kan anganga an pöchökkülen nemenem ren eü ofes are kokkotun mwicheich a isetiu woon chokkewe mi nom fän nemenian. Ina popun, Kot a äkkäeä an we Mwu le apwönüetä are anganga an pwüüng le nemenem.
7. Pwata Jiowa a poputäni eü mineföön napanapen an pwüüng le nemenem?
7 Jiowa a fen pwärawu an pwüüng le nemenem lon fitu sokkun napanap me fansoun. A poputäni eü mineföön napanapen an nemenem lupwen a fisitä och mettoch mi fö. Ina ewe fansoun emön nöün Kot chonläng a tokolo, weween, Setan, iwe, a tufichin etipetipa Atam me If pwe repwe pwal ü ngeni än Jiowa nemenem. Ar föfförün ü ngeni Kot a appölüa än Kot pwüüng le nemenem. Ifa ussun? Lupwen Setan a ereni If pwe esap ‘fakun mala’ ika epwe ochei ewe föün irä mi pin, a ussun itä apasa pwe Jiowa a kapas chofona, iwe, ese wenechar. Pwal iei alon Setan ngeni If: “Kot a silei pwe lon ränin ämi oupwe mongö seni, mesemi epwe nela. Iwe, oupwe wewe ngeni Kot o silei mine a öch pwal mine a ngau.” Setan a ussun itä apasa pwe Atam me If repwe feiöch ika repwe tunalo allükün Kot me imulo fän pwisin ar nemenem. (Keneses 3:1-6) Ina och föfförün appölüa än Kot nemenem, ussun itä ese pwüng nemenian. Nge met Jiowa epwe föri?
8, 9. (a) Met emön sou nemenem woon fönüfan epwe kan föri ika epwe wor chon ü ngeni nemenian? (b) Met Jiowa a föri lupwen a wor chon ü ngeni an nemenem lon Ichen?
8 Ach ekiek nge met emön sou nemenem epwe föri ika epwe wor chon ü ngeni nemenian? Aramas mi silei pworausen uruwo ra chechchemeni met a kan fis. Inaamwo ika a kirekiröch emön chon nemenem, nge esap chök tunalo chokkewe mi ü ngeni an nemenem, nge epwe kan apwüngüür, popun, pun chokkana ra ekiekin atai an nemenem. Iwe mwirin, eli epwe awisa ngeni emön an epwe akkufu chokkewe mi ü ngeni me försefällietä kinamwe. Iwe, pwal ussun chök, Jiowa a affata pwe unusen ena fitikoko a nom le pöün lupwen a mwittir uwawu an apwüng woon chokkewe mi ü ngeni. A apasa pwe ese fichiiti Atam me If ar repwe angei manau esemuch, iwe, a tiniirowu seni Ichen.—Keneses 3:16-19, 22-24.
9 Lupwen Jiowa a uwawu an apwüng woon Setan, a pwärawu eü mineföön napanap an nemenem epwe pwälo lon, nge ina eü mettoch epwe äeä fän iten an epwe aliwinato kinamwe me kokkotöch ngeni förian kewe meinisin. Iei alon Kot ngeni Setan: “Üpwe afiukemi me ewe fefin, pwal mwirimwirum me mwirimwirin. Men epwe puri mökürom, nge en kopwe küw apilipilin pechen.” (Keneses 3:15) A ina ussun än Jiowa pwärawu an kokkot, kokkotun an epwe awisa ngeni “mwirimwirin” lon kapas monomon pwe epwe akkufu Setan me chon pelian kewe, iwe, epwe pwal änneta pwe mi pwüng än Jiowa nemenem.—Kölfel 2:7-9; 110:1, 2.
10. (a) Epwap ffatolo pwe ena “mwirimwir” a wewe ngeni iö? (b) Met Paul a apasa ussun pwönütään ewe äkkäeüin oesini?
10 Epwap ffatolo mwirin pwe ena “mwirimwir” a wewe ngeni Jises Kraist fitifengen me eü mwichen chienan sou nemenem. Iir fengen meinisin ra wewe ngeni än Kot Mwuun Messaia. (Taniel 7:13, 14, 27; Mattu 19:28; Luk 12:32; 22:28-30) Iwe nge, Jiowa ese mwittir pwärawu ekkena pworaus meinisin. Nge pwönütään ena äkkäeüin oesini eü “monomon mi let a monomonola me lom lon chomong, chomong fansoun.” (Rom 16:25) Ren fitepükü ier, chon lükülük ra äneänei ewe fansoun lupwen “ewe kapas monomon mi fel” epwe pwälo me ena äkkäeüin oesini epwe pwönütä fän iten an epwe ffat pwe a pwüüng än Jiowa nemenem.—Rom 8:19-21.
A Pwäpwäälo Ekis me Ekis Weween “Ewe Kapas Monomon mi Fel”
11. Met sokkun pworaus Jiowa a pwäri ngeni Eperiam?
11 Ekis me ekis, Jiowa a pwäri ngeni aramas weween “mettoch mi monomon usun ewe muun Kot.” (Mark 4:11) Emön leir Eperiam, ewe mi iteni “chiechien Kot.” (Jemes 2:23) Jiowa a pwon ngeni Eperiam pwe epwe ‘achomonga mwirimwirin kana pwe ir repwe wiliti eu mwü mi watte.’ Mwirin, Kot a pwal ereni Eperiam: “Epwe pwal wor king me lein mwirimwirum kana,” me “chon ekewe mwü won unusen fanüfan repwe feiöch me ren mwirimwirum kana.”—Keneses 12:2, 3; 17:6; 22:17, 18.
12. Ifa ussun a pwälo pelien Setan kewe mwirin ewe Noter?
12 Lupwen a tori fansoun Eperiam, aramas ra fen sotuni le föratä ar kewe nemenem woon aramas. Ren chök awewe, iei alon Paipel ussun Nimrot, emön nöün nöün Eperiam: “I aemanün sounemenem won fanüfan mi nemeni aramas fän pöchökül. Nge Nimrot eman chon tapweri man, pwal eman chon pwora mi ü ngeni Kot.” (Keneses 10:8, 9) A ffat pwe Nimrot me ekkewe pwal fitemön mi pwisin seikiiretä sou nemenem ra nom le pöün Setan. Iir me chokkewe mi peniir ra wiliti pelien Setan.—1 Jon 5:19.
13. Met Jiowa a pwäri ren Jekop?
13 Inaamwo ika Setan a kan efisatä än aramas nemenem woon fönüfan, nge än Jiowa kokkot a chök sopwosopwolo. Iei pwärien Jiowa me ren nöün nöün Eperiam we itan Jekop: “Esap mwöküt seni Juta ewe wokun king, esap pwal mwöküt seni lefilen pechen kewe ewe wokun meilap, tori Silo epwe war. Iwe, chon ekkewe mwü meinisin repwe alleasochisi i.” (Keneses 49:10) Ena kapas “Silo” a wewe ngeni “Emönnewe Minne An.” Ina popun, ena oesini a affata pwe epwe war emön mi wor an pwüüng pwe epwe angei “ewe wokun king,” are pwüüng le nemenem, me “ewe wokun meilap,” are nemenem, woon “ekkewe aramas,” are aramas meinisin. Ena Emön epwe wewe ngeni iö?
“Tori Warotoon Silo”
14. Ifa ewe pwon Jiowa a föratiu lefiler me Tafit?
14 Ewe äkkäemönün mwän Jiowa a filatä me lein mwirimwirin Juta pwe epwe king woon nöün kewe aramas, iwe i ewe chon masen siip itan Tafit, nöün Jesse.a (1 Samuel 16:1-13) Inaamwo ika Tafit a tipis me föfförmwääl, nge a küna chen me ren Jiowa pokiten an tuppwöl ngeni än Jiowa pwüüng le nemenem. Jiowa a pwäri pwal och pworaus ussun weween ewe oesini lon Ichen ren an föratä eü pwon lefiler me Tafit, nge iei alon: “Üpwe seikätä eman noum mwän pwe epwe king, üpwe pwal anüküchara mwün.” Sap minne nöün Tafit we itan Solomon chök epwe kapachelong lon ena pwon, pun pwal iei alon ena pwon: “Üpwe anüküchara an nemenem lon mwün tori feilfeilachök.” Ena pwon ngeni Tafit a affata pwe “mwirimwirin,” ewe mi pwon fän iten ewe Mwu, epwe uputiu lon tettelin mwirimwirin Tafit.—2 Samuel 7:12, 13.
15. Pwata sia tongeni apasa pwe ewe mwuun Juta, ina liosun än Kot Mwu?
15 A poputä ren Tafit eü tettelin king, iwe, ewe samol fel mi lapalap a epitiir ren ewe minen kepit mi fel. Ina minne, sia tongeni apasa pwe ekkena king, iir chon kepit, are messaia. (1 Samuel 16:13; 2 Samuel 2:4; 5:3; 1 Kings 1:39) Ra ussun itä mwot woon än Jiowa leenien nemenem me ra wisen king fän iten Jiowa lon Jerusalem. (2 Kronika 9:8) Ina popun, ewe mwuun Juta a tupuni än Kot Mwu, nge ina och napanap än Jiowa pwüüng le nemenem a pwälo lon.
16. Met mwiriloon nemenien ekkewe kingen Juta?
16 Lupwen ekkewe king me aramas ra älleasochisi än Jiowa nemenem, ra küna tümün me feiöch seni. Nemenien Salomon eü fansoun watteen kinamwe me feiöch, iwe, a ussun itä eü oesini ussun ewe fansoun än Kot Mwu epwe nemenem, iwe, epwe amoielo än Setan kewe angang meinisin, me epwe affata pwe a wor än Jiowa pwüüng pwe epwe nemeni mettoch meinisin. (1 King 4:20, 25) Nge solapan, pun a lap me lein ekkewe king lon tettelin mwirimwirin Tafit rese apwönüetä än Jiowa kewe allük, iwe, ekkewe aramas ra turulo ren tipisin fel ngeni ululun me lisowu mwääl. Mwiriloon, Jiowa a mutatä taloon ena mwu ren chon Papilon lon 607 B.C.E. A ussun itä a pwönütä än Setan ekiek, ekiekin an epwe eitengaüa än Jiowa pwüüng le nemenem.
17. Met a affata pwe mettoch meinisin a chüen nom le pöün Jiowa, inaamwo ika a katalo ewe mwu lon tettelin mwirimwirin Tafit?
17 Kataloon ewe mwu lon tettelin mwirimwirin Tafit me kataloon ewe mwuun ennefen itan Israel me mwan ra änneta pwününgaüen än Setan kewe angang me än aramas imulo seni Kot, nge esap lipwäkingaüen än Jiowa nemenem. (Än Salomon Fos 16:25; Jeremaia 10:23) Ren an epwe affata pwe a chüen anganga an nemenem, ewe soufos Isikiel a uwawu ei kapas me ren Jiowa: “Repwe angei senuk filifilin mökürom, pwal ewe mwärin king. . . . Üpwe atai, üpwe atai, üpwe atai ewe telinimw. Esap chüen kaüsefäl tori epwe war ätewe mine wesewesen an. Iwe, ngang üpwe awisa ngeni meinisin.” (Isikiel 21:26, 27) Ena kapas a affata pwe ewe “mwirimwir,” ewe mi pwonetiu, are ewe Emön “mi wor an pwung,” esaamwo war.
18. Ifa ewe pworaus ewe chonläng Kapriel a esile ngeni Meri?
18 Iei sipwe ämwet ngeni ewe ier 2 B.C.E. Ewe chonläng Kapriel a titiilo ngeni Meri, emön föpwül esaamwo tori mwän, nge a nonnom lon Nasaret, eü telinimwen Kalili lon ennefenin Israel. Iei alon ngeni: “O nengeni, kopwele kolu o nouni emon at, o kopwe eita ngeni Jises. Atewe epwe lapalap, o epwe iteni Noun Ewe mi Fakkun Tekia, o ewe Samol Kot epwe ngeni i an seman we Tafit leenien motun king. Iwe, epwe nemeni mwirimwirin Jekop feilfeilo chok; nge esap pwal wor sopolon muun we.”—Luk 1:31-33.
19. A fen arapoto ewe fansoun fän iten fisitään met sokkun mettoch mi fokkun amwarar?
19 Iwe, a arapoto ewe fansoun ren pwäloon weween “ewe kapas monomon mi fel.” Ewe Äkkäemönün “mwirimwir,” ewe mi pwonetiu, epwele pwä. (Kalesia 4:4; 1 Timoti 3:16) Setan epwe awata epinipinin pechen ätewe. Nge mwirin, ena “mwirimwir” epwe opuni möküren Setan, weween, epwe fötekini Setan me chienan kewe meinisin. Epwe pwal wisen pwäratä pwe ren ewe Mwuun Kot, ekkewe mettoch mi ngaü meinisin Setan a föri repwe morolo me epwe affata pwe a pwüng än Jiowa nemenem. (Ipru 2:14; 1 Jon 3:8) Ifa ussun Jises epwe föri ena mettoch? Ifa ewe leenien äppirü a isetiu rech? Sipwe küna pölüwen ekkena kapas eis lon ena eü lesen mwirin ei.
[Footnote]
a Saul, ewe äkkäemönün mwän Kot a filatä pwe epwe kingen Israel, i chon ewe einangen Peniamin.—1 Samuel 9:15, 16; 10:1.
Ka Tongeni Aweweei?
• Pwata a pwüng pwe Jiowa epwe nemeni unuselapen läng me fönüfan?
• Pwata Jiowa a akkota pwe epwe poputäni ewe Mwu?
• Ifa ussun Jiowa a pwäri ekis me ekis weween “ewe kapas monomon mi fel”?
• Met a affata pwe mettoch meinisin a nom le pöün Jiowa, inaamwo ika a talo ewe mwu lon tettelin mwirimwirin Tafit?