Än Jiowa we Kapas A Manau

Menlapen Pworaus Seni ewe Puken Jon

JON​—“ewe chon kaeo Jises a tongei”​—ina i ewe säingonoon sou makkei pworaus fän emmwenien ewe ngün mi fel ussun manauen Kraist me an we angangen afalafal. (Jon 21:20) Jon a makkei nöün we puk orun 98 C.E., nge ese kan enniwili pworaus a fen katowu lon ekkewe ülüngät puken Kapas Allim.

Ewe aposel Jon a ekilapei populapen an a makkei ewe Kapas Allim. Iei alon ussun ekkewe mettoch a makketiu: “A fen makketiu ekkeei, pwe ami oupwe luku pwe Jises ewe Kraist, Noun Kot; o ren ami luku epwe wor manau remi fan itan.” (Jon 20:31) A fokkun aüchea masouen ewe puken Jon.​—Ipru 4:12.

“NENGENI, EWE LAMEN KOT”

(Jon 1:1–11:54)

Lupwen Jon Papatais a küna Jises, a apasa: “Nengeni, ewe Lamen Kot, ewe epwe uweialo tipisin fonufan.” (Jon 1:29) Atun Jises a säifetäl lon Sameria, Kalili, Jutia, me ewe fönü ötiuen Jortan, a afalafal, asukul, me föri manaman, iwe, ‘chommong aramas ra lükü i me ikewe.’​—Jon 10:41, 42.

Än Jises amanauasefällietä Lasares, ina eü manaman mi lap me lein ekkewe manaman Jises a föri. Chommong ra lükü Jises lupwen ra küna pwe emön mwän mi fen mälo rüänü rän a manausefäl. Iwe nge, ekkewe samol fel mi lapalap me ekkewe Farisi ra pwüngüpwüngfengen pwe repwe nielo Jises. Ina minne, Jises a feilo ngeni “ewe fonu arap ngeni ewe fonu-pon, tori eu telinim itan Ifraim.”​—Jon 11:53, 54.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

1:35, 40​—Lükün Äntru, pwal iö ewe chon käeö a ütä ren Jon Papatais? Iteiten fansoun lon an we Kapas Allim, lupwen ewe sou mak a mak ussun “Jon,” a weneiti Jon Papatais, nge esap pwisin i. Ina popun, neman, ewe chon käeö ese mak itan, ina i ewe sou makkei ewe Kapas Allim, ewe aposel itan Jon.

2:20​—Menni imwenfel a “kaütä lon fäik me wonu ier”? Ekkewe chon Jus ra kapas ussun än King Erot lon Jutia aüsefällietä ewe imwenfelin Serupapel. Me ren ewe sou uruwo Josephus, ra poputäni ena angang lon ewe engol me awalüen ierin än Erot we nemenem, are lon 18 are 17 B.C.E. A kaütä ewe imwenfel me ekkewe ekkoch kinikinin lon ükükün walü ier. Iwe nge, ra chüen akkangang woon tori mwirin ewe Pasofer lon 30 C.E., lupwen ekkewe chon Jus ra apasa pwe a kaütä lon fäik me wonu ier.

5:14​—Itä än emön tipis a efisatä semmwen? Sap iteitan fansoun. Jises a ächikaraatä emön mwän mi semmwen ükükün 38 ier pokiten ese unusöch. (Jon 5:1-9) Jises a ereni ewe mwän pwe pokiten a fen küna ümöümöch, epwe aleni ewe alen amanau me esap chüen tipeni föfförün tipis pwe ete pwal tori och mi ngaü lap seni semmwen. Weween, epwe tongeni fis pwe ewe mwän epwe föri ewe sokkun tipis esap musolo, ewe mi fich ngeni an epwe mälo nge esap wor an äpilükülükün manausefäl.​—Mt. 12:31, 32; Luk 12:10; Ipru 10:26, 27.

5:24, 25​—Iö kewe ra ‘feilo seni mälo ngeni manau’? Jises a kapas ussun iir kewe mi piin mälo lon pekin ngün nge lupwen ra rong alon, ra lükü i me ükütiü seni ar föfföri föfförün tipis. Ra ‘feilo seni mälo ngeni manau’ pun rese chüen nom fän kapwüngün mälo, iwe, iei a wor ar äpilükülükün manau esemuch pokiten ar lükü Kot.​—1 Pit. 4:3-6.

6:64​—Itä Jises a silei lon ewe atun an a filatä Jutas Iscariot pwe Jutas epwe afangemä i? Neman, ese sile. Iwe nge, fän eü, lon ewe ier 32 C.E., Jises a ereni nöün kewe chon künö: “Emon leimi mi chok emon tefil [chon pweni].” Eli, lon na fansoun Jises a fen küna “le popun,” are poputään, än Jutas aleni ewe al mi mwääl.​—Jon 6:66-71.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

2:4. Jises a ereni Meri pwe pokiten i Nöün Kot we mi kepit me papatais, epwe föri minne Seman we lon läng a ereni. Inaamwo ika Jises a kerän poputäni an angangen afalafal, nge a mirititi ewe awa, are fansoun, fän iten minne Kot a awisa ngeni, pachelong an asoresini manauan. Esap mwo nge mut ngeni pwal emön attongan, awewe chök Meri, an epwe eppeti an föfföri letipen Kot. Sipwe pwal tipeppos le angang ngeni Jiowa Kot.

3:1-9. Pworausen Nikitimos, emön samolun re Jus, a äiti ngenikich ruu lesen. Äeüin, Nikitimos a pwäri tipetekison, mirit, me an meefi pwisin an osupwang lon pekin ngün, iwe, a esilla pwe emön nöün chon täikü mi tekisosson, ina i emön sense a künöto me ren Kot. Tipetekison a fokkun lamot ngeni Chon Kraist mi enlet ikenäi. Oruuan, Nikitimos ese wiliti nöün Jises chon käeö atun Jises a nonnom woon fönüfan. Neman a niuokkusiti aramas, are a mochen amwöchü wisan lon än Chon Jus imwen kapwüng, are a tongei wöüöchün. Sipwe käeö eü lesen mi aüchea seni ena pworaus: Sisap mut ngeni ekkena sokkun mettoch ar repwe pinei ach sipwe ‘mwarei ach iraan ninni me tapwelo mwirin Jises.’​—Luk 9:23, NW.

4:23, 24. Ika Jiowa epwe etiwa ach feffel ngeni, ach fel epwe tipeeü ngeni ekkewe pworaus mi enlet lon Paipel, me epwe nom fän emmwenien ewe ngün mi fel.

6:27. Ach angang fän iten “mongö mi nonomola tori manau esemüch” a wewe ngeni ach sipwe achocho le pwäkini ach osupwang lon pekin lükü. Sipwe pwapwa ika sipwe föri.​—Mt. 5:3.

6:44. Jiowa a pwisin tüttümünükich. A lukiikich ngeni Nöün we ren ewe angangen afalafal me a kan älisi emön me emön leich ach sipwe mirititi me apwönüetä emmwenien Paipel ren An we ngün mi fel.

11:33-36. Ach pwäri meefiach esap esissillen apwangapwang.

‘TAPWELO MWIRIN’

(Jon 11:55–21:25)

Arap ngeni Pasofer 33 C.E., Jises a liwiniti Petani. Lon Nisan 9, a wawa emön aas le tolong lon Jerusalem. Lon Nisan 10, Jises a liwinsefälliti ewe imwenfel. A iotek pwe iten Seman we epwe ling, iwe, och möngüngü seni läng a apasa: “Ua fen alinga, o upwe pwal alingasefalli.”​—Jon 12:28.

Atun ra äni ewe möngöön Pasofer, Jises a ngeni nöün kewe chon äppirü kapasen fön pun epwele lo seniir, iwe, a pwal iotek fän äsengesiir. Mwirin an ares, kapwüng, me ninniilo, Jises a manausefällitä.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

14:2​—Ifa ussun Jises epwe “ammolnatä eü leeni” lon läng fän iten nöün kewe chon äppirü mi tuppwöl? Jises epwe apwüngalo ewe mineföön pwon ren an nom mwen mesen Kot me mwei ngeni aücheaan chchaan we. Epwe pwal kapachelong än Kraist angei an manamanen king, iwe, mwirin, epwe poputä manausefällin nöün kewe mi kepit.​—1 Tes. 4:14-17; Ipru 9:12, 24-28; 1 Pit. 1:19; Pwar. 11:15.

19:11​—Lupwen Jises a kapas ngeni Pailat ussun ewe mwän mi afangemä i, a itä kapas ussun Jutas Iskariot? Neman, Jises ese kapas ussun Jutas are pwal emön aramas, nge eli a weneiti iir meinisin mi wor wiser lon ewe tipisin nielo Jises. A kapachelong Jutas, “ekkewe samol-fel mi lap, tori ewe mwichen sou nemenem meinisin,” me pwal mwo nge “ewe mwichen aramas” mi tingor pwe Parappas epwe musolo.​—Mt. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.

20:17​—Pwata Jises a ereni Meri Maktalin an esap chüen amwöchü i? Neman Meri a amwöchü Jises pun a ekieki pwe Jises epwele feitä läng, iwe, esap chüen küna i. Fän iten an epwe anükünükü Meri pwe esaamwo tori fansoun an epwe feitä läng, Jises a ereni Meri pwe esap amwöchü, nge epwe fen lo esile ngeni nöün kewe chon käeö pwe a manausefäl.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

12:36. A fokkun lamot ach sipwe silefichi Kapasen Kot, ewe Paipel, fän iten ach sipwe wiliti “noun saram” are chon uwei saram. Mwirin, sipwe äeä ach sile le lukeato aramas seni lon rochopwak ngeni saramen Kot.

14:6. Ika esap pünün Jises Kraist, sisap tongeni küna än Kot chen. Sipwe tongeni arap ngeni Jiowa ren chök ach anganga ach lükü Jises me tapwelo mwirin lon ipwan.​—1 Pit. 2:21.

14:15, 21, 23, 24; 15:10. Ach älleäsochisi letipen Kot epwe älikiitükich lon än Kot tong me än Nöün we tong.​—1 Jon 5:3.

14:26; 16:13. Än Jiowa ngün mi fel a asukulakich me a kan ächema ngenikich minne sia fen käeö. A pwal wisen pwäri pworaus mi enlet. Ina minne, epwe älisikich le feffeitä lon sile, tipatchem, mirit, pwüng, me tufichin ekiek. Ina popun a lamot ach sipwe achocho le ikkiotek, me tingorei Kot ewe ngün mi fel.​—Luk 11:5-13.

21:15, 19. Jises a eisini Piter ika a tongei i lap seni “ekkeei,” weween, ekkewe iik mwen meser. Jises a pesei Piter pwe epwe filatä an epwe äppirü i le föri ewe angangen afalafal full-time, nge sap ewe angangen attau. Mwirin ach käeöfichi ekkewe puken Kapas Allim, amwo epwe pöchökkülelo ach tipeppos le tongei Jises lap seni mettoch meinisin. Enlet, sipwe tapwelo mwirin ren unusen letipach.

[Sasing lón pekin taropwe 31]

Met sipwe tongeni käeö seni pworausen Nikitimos?