Dhowakula dha Mabasa na Yeddelo Yehu ya Okristu
4-10 YA MAYU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 36-37
“José Wahiroma Widdiwa”
(Wita 37:3, 4) Apa Izrayel waziveliwetxa na José opitha anaye ena, sabwa ddi mwana ombalileye mukalabani mwaye; wamusonihedha malaya ogwa na myono dholapa. 4 Monele abalaye wi babawa waninfunetxa opitha awene otene, aroma omwidda; kawodhe ologela vamodha muwandanani.
w14 1/8 12-13
“Dinoulobani, Vuruwanani Erohile Miyo”
Bibilia onologa wi: “Monele abalaye wi babawa waninfunetxa opitha awene otene, aroma omwidda; kawodhe ologela vamodha muwandanani.” (Wita 37:4) Veneva nifiyedha ononelamo wi aje yahimela mitxitxi mmirimani mwawa ofiyedha omwidda mbalawa. (Gano 14:30; 27:4) Wahiromaga omukanela aje muttu sabwa yowakela ettomo obe elobo yina yonleletxiwe? Onadduwale yapadduwele abali a José. Aje yawa ehattukulela okosa dhilobo dhabure, esuwene dhidhile wattiya wokubanyene musogorhomwa. Yapadduweli enowasunziha Akristu wi ‘ja pama ottaba na abale anttabaʼ.—Roma 12:15.
José wanziwa wila abalaye annimukanela nrima. Koddi eji yahimukosiha ofuna ovita malayaye vawoniye abalaye? Txino. Mbwenye José wafuna amwagalalihe Babe Jakob omusonihedhi malayaya na efunelo yawi attu otene aziwe omukweletxa waye. Nona José wannabala malayaya mudhidhi wotene. Epadduwile ennisunziha wi Babihu kana nsakulano, mbwenye masaka mena onowattomela mabasa ottukuwa adhari aye ena ororomeleya. Yehova onfuna wila animulabela akale ottiyana na attu ahinimulabela, abuwene ankosa dhinimusilidha. Dhahene ninga yabalo yasoneliwe José, mweddelo wa Akristu ebaribari onofwanyela okala wottiyana na attu a mwilaboni. Sabwa yokana mweddelo wapama masaka mena anowiddiwa vina anotxigiwa. (1 Pedro 4:4) Mukristu agavuziwa wila munamona wa Yehova onofwnyela ovuba? Nne—Onofwanyela omutagiha José wahavitile malaya aye.—Luka 11:33.
(Wita 37:5-9) Siku dhahi José oroha, oawaddela abalaye; awene athabwiha omwidda. 6 José ologa na awene: “Ddinoulobani, vuruwanani erohile miyo! 7 nàli nsaka n’osinanga, nammaga mapurhi a tirigu mmuddani. Saddu, nipurhi naga nivenya, nihimela n’owaguva; enyu avenya vina, athamagelavo, arija naga, aworamela.”8 Abalaye amwakula: “Txini? Onanithongege ddi weyo? Ddi weyo onakale nabuya wehu?” N’esi dhirohileye, na mazu alogileye, amwidda vopitha. 9 José oroha yina, oawaddela abalaye alogaga: “Ddiroha vina. Murohanimwá ddihona nzuwa, mweri na vineneri kumi na modha dhiddiworamelaga.”
(Wita 37:11) Abalaye amukanela nrima oku babe atamelaga mmurimani mwaye yalogani.
w14 1/8 13 ddima 2-4
“Dinoulobani, Vuruwanani Erohile Miyo”
Wamurowiha ddi Yehova Mulugu. Dharohiliye dhakana dhatapulelani vina Yehova wafuna wi José atapulelemo. José wanfwanyela otapulelamo mavuhuloya dhahene ninga mugatapuleli anamavuhulela ena miselu dha siku nafuna Mulugu ottonga nlogo naye nohiwelela.
Nokurumuwa José ologa dhahi na abalaye: “Dinoulobani, Vuruwanani Erohile Miyo.” Abalaye ahinonelamo dharohiliye mbwenye kaziveliwe-wene. Awene aloga: “Txini? Onanithongege ddi weyo? Ddi weyo onakale nabuya wehu?” Vasogorhova vanloga: “N’esi dhirohileye, na mazu alogileye, amwidda vopitha.” José mwawaddeliye abalaye vina babe yoroha yina, awene vina kaziveliwe, malebo anloga: “Apa babe omusumulula alogaga: “Muroheloyá obu onloga nni? Enowodheya wi miyo, mayo n’abalawo nuworamele weyo ofiyedha manyalo awo?”” Jakob kawodha ononelamo. Koddi ddi Yehova waloga na muzombwe oddu?—Wita 37:6, 8, 10, 11.
Ahikalawo anamavuhulela akalilewo José ahinabaliwa vina bakwile, abuwene avuwihile muselu watoteli widdiwa. Mmodhaya ddi Yezu, nona iyene wahiloga dhahi na anamafwara aye: “Akala miyo ddihiddiwa, nyuwo vina munere widdiwa.” (Jo. 15:20) Enowodheya Akristu otene otagiha nroromelo vina oliba murima olagihile José.
(Wita 37:23, 24) Mfiyedhe José vali abalaye, amuthidda, amurula malaya aye ogwa abalileye, 24 anvokela mutholoni mwahali manje.
(Wita 37:28) Mfiyedhanivo aliba mpinddu abale o Madián, ambuddutxamo José mutholoni, amuguliha na akadda Ejumayili muthengo wa kobiri 20 dha parata. Abayá adhowana José o Ejipitu.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 36:1) Ziza na Ezaú, onromoliwa vina Edom, nivirile mpu.
it-1 752
Edom
(Edom) [Ofila], Akadda Edom.
Edom nali nzina nina navahiwe Ezaú mbali wa Jakob. (Wita 36:1) Nzina ntti wavahiwe sabwa yoguliha omwanamuttaji waye na muziyo wa nyemba na mukatte. (Wita 25:30-34) Yowumihaya milomo jawi, Ezaú abaliwaga maningo aye ali wofila. (Wita 25:25) Elabo emmwaleliye, wenewo wakaliye na nihimo naye mattakaya vina ali ofila.
(Wita 37:29-32) Ruben, veyeleliye otholoni, ona wi Jose kamo, otaya dhabalo dhaye. 30 Eyelelaga vali abalaye, ologa: “Mima mpule kamo, miyo—ddinaye uvi?”31 Venevo apa mbuzi, athukula malaya a José, akamwadha na nikamená. 32 Munddunimwá amurumihedha Jakobi malayayá na mpaganyo obu: “Mone dhifwanyilehu! Mwañgane pama, akala kaiyo yabalo ya mwaninyu.”
it-1 628 ddima 10 na 629 ddima 1
Wang’anela
Mukumbuzi obe namasapiya vinama korumela wang’anela dhinama dha muttu-mutuvi, eji yatapulela wi iyene wanrumela wi dhinamadha dhali mmadani mwaye, kuloga ddi iyene agakuleli kopadduwa elobo-txilobo. Wannimwaddela mwinnyaya wi agajiya vina kadhigeyiwe, kowiyiwa iyenene agapitxela. Mbwenye dhikalawo dhilobo dhahawodha wang’anela mukumbuziya, ninga motagiha dhinamadha kojiwa na poddogoma obe na enama yina yawopiha, wila mwinyaya wa dhinamadha ahimpitxihe namang’anelaya, yanfuneya namang’anelaya ottukula magogoddo obe musoro ya enamaya ejiwe amulagihe mwinyaya. Mwinya agoona, wankokomeziwa omona namang’anelaya ninga muttu ohinna muladdu.
Malamulo akene anolabihedhiwa dhipaddi dhotene, peno onang’anela maddebe, obe okana muttoro wa wang’anela abalawo ang’onoya. Eji enowoniha mwahaya yamuttukule Ruben, omuzuzumeletxa José, ninga enoniha Wita 37:18-30, abalaye ena valogani wi ampe. “Venevo ologa: ‘Kamumburutxe nikame! Mponyedhení mutholoni nli muddabo; ompa, kamumpe na mada enyu’. Walogela wi amvune mmadani mwawa, amperekele babe.” Nona vazinddiyele Ruben orameya wa José wahittamagiwa ttimarima ofiyedha ‘otaya dhabalo dhaye’ vina wahiloga nokubanya: “Mima mpule kamo, miyo ddinaye uvi?” Iyene wanziwa wi agahipwattelihiwa muladduya. Afunaga ottawa muladduya abalaye ahizivala alogaga wi José wapiwe na enama yawopiya, awodhile okosa ejuwene modhela okamwadha malaya a José na nikame na mbuzi, vasogorova bamperekela Babawa Jakob wi akane ebaribari yawi mwanaye olopiwa wene na enama vina wi anamugwihedhe Ruben muladduya, sabwani iyene wahirumela-wene wi José ojiwe na enama.—Wita 37:31-33.
11-17 YA MAYU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 38-39
“Yehova Kamuttiyile-wene José”
(Wita 39:1) José odhowiwana o Ejipitu. Putifar mukadda Ejipitu, mweluzi wa Faraó, munddimuwa wa ang’aneli aye, omugula José na akadda Ejumayili, adhowilenawo.
w14 1/11 12 ddima 4-5
“Ddinwodha Dhavi Wira Elobo Ninga Eji, Yothabwetxa Otakala?”
“José odhowiwana o Ejipitu. Putifar mukadda Ejipitu, mweluzi wa Faraó, munddimuwa wa ang’aneli aye, omugula José na akadda Ejumayili, adhowilenawo.” (Wita 39:1) Mazu aba anonikamihedha ononelamo mukalelo wewilemo muzombwe oddu vagulihiwiye dila yanewili. Wakala ninga marondda! Kamubuwele José, anfwaraga muzugu waye muswa, wamuttukulela vatakulu vaye, aviraga murampani mwadhalile attu akosa marondda.
Vatakulu! Jose kaleliwe dhawene, kuloga amudhaye akala omwalavi adhowaga oku eyelelaga oku, mabasa awa ali a okumbuza mabila. Mbwenye Mwijipitu wattukuleliwiye, numba dha anddimuwaya ninga motagiha Putifar dhali dhawi noo vina dhokoddela vaddiddi. Anamapepesa-pepesa anloga wila akadda Ejipitu anziveliwa okana vatakulu vawa mundda wa maruwa ottiyana-ttiyana, vina miri dhinddimuwa dhobala milima, ankana mattadda mang’ono mwenemo monuwa mabugu, miri dhinunuwa mmajeni vina marhuwa. Numba dhina dhamagiwa vari va mindda dha maruwa, dhankana majanela manddimuwa vina makodde wi avireliwege pevo; numbadha dhankana mburo munddimuwa woja, wottiya dhobo vina mimburo dhinji dhogona, anamalaba vina ankana vogona.
(Wita 39:12-14) Muyana oddu omuthidda mukumaye alogaga: “Ndowe, nivolowe”. José omurulela mukumiyá, ottawela otakakulu. 13 Muhaleleyena mukumiví mmadani, José athawá, 14 oawithana athu, oawaddela dhahi: “Mone! Nikukuseliwa mukadda Hebreu wila anivegegena! Oddisusela afunaga ogona na miyo; apa dduwithanani ddikuwaga.
(Wita 39:20) Omuthiddiha, omfugeliha mwali afungiwi a mwene. José vina okala mwenemo.
w14 1/11 14-15
“Ddinwodha Dhavi Wira Elobo Ninga Eji, Yothabwetxa Otakala?”
Kanina miselu dhowakwana mwaha wa ma kamburha ali Mwijipitu masaka a mundduni. Anamapepesa-pepesa ahifwanya—vibuwa dhottiyana-ttiyana dhoniha wi mwahikala makamburha. Musogorhomwa José wahiloga wi mburo “wafugeliwiye” wakala ninga gurugudha sabwani txeza kiyafiyamo deretu vina muttuya wakala wokubanyene. (Wita 40:15) Munivuruni na Masalmo munofwanyeya mazu anoniha wi José wahitabuwa vaddiddi, vanloga: ‘Ammaga myeddo na pingwi, amukomela namuñgona wa mujila mukothi.’ (Masal. 105:17, 18) Masaka mena akadda Ejipitu anamaga egugunyo adhari awa agumanihaga myono dhawa mundduni, adhari ena amagiwa na namuñgona wa mujila. Enowoneya-wene wi José wahitabuwa vaddiddi—masiki vahaddawiliye.
Yottabwaya jawi ‘iyene okala mukambura’ vyaka dhinjidhene ninga munlogela malebo. José kaziwa akala agahifuruliwa. Iyene wannona malabo bagavira, sumana badhigattamaga, myeri to kadhinlogeya. Txini emukamihedhile okala wottugareya?
Malebo anonivaha yowakulaya: “Mulugu walivi na José, omururiha. Munddimuwa wa mukambura oziveliwa na iyene.” (Wita 39:21) Yehova onowakwela emeleli aye masiki wego-wegovi onfwanyeyani. (Roma 8:38, 39) José wahinfugulela murima waye Yehova nomala wahakela “murenddele wa Mulugu” wamukamihedhile okala wofwaseyene. (2 Korinto 1:3, 4; Filipi 4:6, 7) Na mukalelo gani mwina okamihedhiwe José na Yehova? Yehova ohimukosiha ‘munddimuwa wa mukambura oziveliwa na José.’
(Wita 39:21-23) Mulugu walivi na José, omururiha. Munddimuwa wa mukambura oziveliwa na iyene. 22 Namathongayá onvaha izo yowazuzumela afungiwi akwaye otene; dhetene dhakosiwamo weddiha ddi iyene. 23 Namathonga ole kañgana elo-wene mmabasani amuthiyedhileye José, vowi Nabuya wali na iyene. Apo Nabuya wamukamihedha wi mabasa aye otene edde pama.
w14 1/11 15 ddima 2
“Ddinwodha Dhavi Wira Elobo Ninga Eji, Yothabwetxa Otakala?”
Malebo anonivaha yowakulaya: “Mulugu walivi na José, omururiha. Munddimuwa wa mukambura oziveliwa na iyene.” (Wita 39:21) Yehova onowakwela emeleli aye masiki wego-wegovi onfwanyeyani. (Roma 8:38, 39) José wahinfugulela murima waye Yehova nomala wahakela “murenddele wa Mulugu” wamukamihedhile okala wofwaseyene. (2 Korinto 1:3, 4; Filipi 4:6, 7) Na mukalelo gani mwina okamihedhiwe José na Yehova? Yehova ohimukosiha ‘munddimuwa wa mukambura oziveliwa na Iyene.’
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 38:9, 10) Apo Onan ohona wi zizaná-ntho kaninakale naye; nona mudhidhi wogumana na muyanayá, warayilela vati wi ahimbalele ziza marafula mbale. 10 Merelo aba amutakalela Nabuya; Nabuya omudhelana okwa.
it-3 133 ddima 10
Onan
Nzina ntti (Onan) [nintapulela “guru dhohipimeya vina owodha”].
Wali mwana wanawili wa Judá, wambaliliye na muyana w’okana, mwana wa Sua. (Wita 38:2-4; 1 Map. 2:3) Mukweli Er mbali munddimuwaya wa Onan sabwa yomuttegela Mulugu, Judá wahimuruma Onan wi amutele Tamar mwadhi marafula mbale wila ambalele mwana. Onan kombalela mwana, mafumo otene agattiyedhiwe ddi mwanaya sabwani agoniwa ninga mwana muttaji wa Er, venevo Onan kagagumeli elo. Ottiya ejuwene, kohikalawo muttu agahalilena mafumoya, Onan ddigahalilena dhilobo dhotedhene. Nona ‘mugoniliye na Tamar wahirayilela vati’ wila anambalele mwana agahalilena mafumoya. Ekosile Onan kahiyo otxatxela sabwani malebo anloga wi ‘mugoneliye na mwadhi mbale, wahirayilela vati’ eji enlagiha wi wakosa aziwaga, wila Tamar ahikane yari. Sabwa yohimwiwelela babe, ofwara yonlela murimaye, okosa elobo yotakala vamentoni va Mulugu, Onan kadhile okana nne mwana mmodha, vasogorova opiwa na Yehova.—Wita 38:6-10; 46:12; Oleb. 26:19.
(Wita 38:15-18) Judá mmonileye, wela jeberuwa, vowi vawikunela omentoni. 16 Omwaddamela, ologane dhahi: “Miyo ddanufuna”. Tamar omwakula: “Ddigaurumelani, munaddivahe nni?” 17 Judá omwakula: “Ddinouvaha mbuzi mmodha ya muthangani mwaga”. Tamar ologa: “Ddinofuna, muddithiyedhe ovanene elobo yothiddela, ddijiyedhaga mbuzi ejo”. 18 Judá omvuza: “Ddinauthiyedhe elobo gani?” Iyene omwakula: “Ddithiyedheni pethe yenyu, papaseko wenyu, na gónddigo oli mmadani mwenyu”. Judá onvaha dhetedhene esi, ogonana. Tamar okana yari.
w04 15/1 30 ddima 4-5
Mavuzo Ankosa Anamengesa
Judá sabwa yokodda onvahedha Tamar mwanaye Selá, wahifiyedha ogona na muwenyaye oku ahiziwaga, sabwani muyenyayeya wahivikosiya ninga jeberuwa. Eji yangudulana na magano a Mulugu awi attu anfwanyela ogonihana ba atelani bahi. (Wita 2:24) Ebaribariya jawi, muyana wamugonihiliye kali jeberuwa, wali muyana wafuna oteliwa na mwanaye Selá, odduwene wafuna ombalela mwana, dhahene Judá wahimbalela aima.
Ekosile Tamar kahiyo elobo yabure, nona anaye kawoniwa ninga aima abaliwe sabwa y’ojeberuwa. Boaz wo Belemi, vamuteliliye Rute mukadda Mowab, mowiwanana na elemelelo ya matelo o mulamu, wahiloga dhahi na oderetu mwaha wa Fares, mwana Tamar: “Ana anauvahe Nabuya mwa muyana oddu, enjivane mmudhi mwawa ninga mwinjivanile athu a mudhi wa Fares, mwana Tamar na Judá”. (Ruti 4:12) Fares oddu onokosa epaddi ya ziza nibaliwe Yezu Kristu.—Mateu 1:1-3; Luka 3:23-33.
18-24 YA MAYU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 40-41
“Yehova Wahinvuna José”
(Wita 41:9-13) Venevo munddimuwa ole wa emeleli a vameza omwaddela Faraó dhahi: “Ddabuno ddinoubuwela dhovirigana dhakosilemi. 10 Siku dhahi mwene Faraó wasilidhiwa na emeleli aye; wanifugeliha netene owani wa munddimuwa wa añganeli, miyo na munddimuwa wa aliba wuba mikathe. 11 Nobili naroha mathiyu okokene; dhorohadha dhana otapulela waye-waye. 12 Nàlimo vamodha na mpali dhahi, mukadda Hebreu, mudhari wa munddimuwa wa añganeli. Nimwaddela dharohilehu; iyene onitapulela muthu-muthu erohileye. 13 Mwalogeliye pupadduwilani: miyo ddihiyelela mabasa aga, mukwaga opiwa”.
w15 1/2 14 ddima 4-5
“Onwodha Otapulela Dhoroha Kaiye Mulugu?”
Munddimuwa wa emeleli wa vameza, mufuruliwiye wahimudduwala José, mbwenye Yehova walivi na iyene. Siku dhahi na mattiyu Yehova wahimurowiya Faraó mapadduwo meli otikiniha. Noroma, iyene wahona ng’ombe tanu na bili dhamukolo, dhokoddela, dhoruva vasogorova dhibudduwa dhina tanu na bili dhamukolo, dhotakala, dhoyeva. Ng’ombe esile dhotakala, dhowodda, dhimedha esile tanu na bili dhokoddela, dhoruva. Oroha yina; murohanimwá ohona magala matanu na meli, odhala, okoddela, ataburuwile nlala nimodhanene. Vasogorova ataburuwa mena matanu na meli, opwabwala, anyalile na pevo y’omadhelo wa nzuwa. Magala abale opwabwala amedha magala matanu na meli odhala, okoddela. Apa Faraó orurumuwa, ohona wi wali oroha. Mmembesinimwá, n’ogulugudheya murima, Faraó oawittaniha alawula etene na aziwetxi a mu Ejipitu, oawaddela dharohileye; koneyilevo nne mmodha oziwile, awodha omutapulela. (Wita 41:1-8) Kaninziwa akala otene ali otikinene obe muttu-muttu wobuwela ejile yamudhela mmirimani mwaye. Mbwenye dhotedhene dhalogilani kadhamuttidda murima Faraó, mbwenye mweneya wantamela vaddiddi oziwelamo dharohiliye.
Venevo munddimuwa ole wa emeleli a vameza omubuwela José. Wahifiyedha omwaddela Faraó wi ohikalawo muzombwe oli mukambura watapuleli dhoroha dhaga na dha munddimuwa wa aliba wuba mikatte vyaka bili mundduni; dhanitapuleliyemo, dhahakwanihedheya-wene. Mohigonela Faraó omudhoweliha José mukambura mwaliye.—Wita 41:9-13.
(Wita 41:16) José omwakula Faraó dhahi: “Kahiye miyo, ddi Mulugu onawodhe ofwasiha murima wa mwene.”
(Wita 41:29-32) “Dhinodha vyaka tanu na bili dhinajiwe vilo dhinjene, mwilaboni mwetemwene mwa Ejipitu. 30 Osogorhowa dhinodha vyaka tanu na bili dha dala, dhinagume manddara otene a mu Ejipitu. Dala enere okokora mwilaboni. 31 Dala, enfuna odha mwilaboni, enere odduwaliha orela waligiwo, vowi enere othabwa. 32 Oroha oku wili wa mwene, jowi Mulugu omala otada, onowira ovanene.
w15 1/2 14-15
“Onwodha Otapulela Dhoroha Kaiye Mulugu?”
Yehova onowakwela vaddiddi attu ororomeleya vina oviyeviha na murima wetene, kavali waganyedha wi ddi iyene omukamihedhile José otapulelamo dhoroha dhahawodha aziwitxi nne anamakutta onfurumulelamo mwene. José wahimunonihedhamo Faraó wila dhoroha esile dhobili dhatapulela yakene. Sabwa ya dhorohadha otapulela yakene, yoniha wi ‘dhigahireya mohigonela.’ Ng’ombe dhamukolo dhoruva vina magala matanu na meli odhala yatapulela vyaka tanu na bili dhigajiwe vilo dhinjene mu Ejipitu, mbwenye ng’ombe dhamukolo dhowodda vina magala matanu na meli opwabwala yatapulela vyaka tana na bili dha dala yottidda motto egadhile momaguva. Dala ejo egakokora-wene mwilaboni mwetemwene.—Wita 41:25-32.
(Wita 41:38-40) Faraó ologa dhahi na emeleli aye otene: “Ninere omona muthu mwina wodhala zelu ya Mulugu ninga oddu?” 39 Apa Faraó ologa na José: “Nihona wi Mulugu ouziwiha dhotene eso; nona kawo mwina wotxenjerha, wamalago ninga weyo. 40 Ddi weyo onakale munddimuwa wa vani vaga. Athu otene amwilaboni mwaga, anawiwege weyo-wene; mumweneni mwaga weyo oli vampaddoni wanawili”.
w15 2/1 15 ddima 3
“Onwodha Otapulela Dhoroha Kaiye Mulugu?”
Faraó mohigonela wahisoriha mazu alogiliye. Wahimwabaliha guwo dhoneng’eneya. Mwene vina wahinvaha mukufu wa nddarama, wahirula pette yaye bamwabaliha, omuweliha mmuvane mwaye wanawiliya attu akuwaga vasogorho vaye mwilaboni mwetemwene mwa Ejipitu vina wi eddihe dhotedhene ninga mwalogeli Mweneya.(Wita 41:42-44) Siku nittaniwiye mukamburha, tti siku niromiliye okala vatakulu va Mwene, kuloga mumembesinimwa wali munyaperhezu mbweye siku-nene mmattiyunimwa wahigilatihiwa vampaddoni wanawili mwilaboni yotene ya Ejipitu. Eji enowoniha-wene wi nroromelo naye kattiddilena vati. Yehova wahona masoso otene agumanilena mwimeleli waye José mwari mwa vyaka dhinjidhene, oku ahiddawile. Nona Iyene wahigomiha makattamiho a José mudhidhi wahajedheliye. Ottiya ogomihavi makattamiho aye, agahivuna vina ziza na ana Izrayel. Makaniya aba ninele ononelamo mutoma onfwarela.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 41:14) Mwene Faraó omudhoweliha José mukambura n’owaguva. José osatta nddevo, ohábala guwo dhokoddela, odhowa vali mwene.
w15 1/11 9 ddima 1-3
Wanziwa?
José wasatteli nni ahinagumana na Faraó?
Ninga munlogela nivuru na Wita, Faraó omudhoweliha mukambura José, mukadda Hebreu, wi anfurumulelemo dharohiliye esuwene dhamuttiya wodhugudheyene. Enowoneya wi vahivira mudhidhi mwinjene José bali wofugeliwene mukambura, mbwenye vakuweliwiye wi agumane na mwene, ahinadhowa waromile wiga nddevu. (Wita 39:20-23; 41:1, 14) Sabwa ya namalebaya oromola mazu aba awi: txino ahali ofuneya, enowoniha-wene wi iyeneya wanziwa deretu dhilemelelo dha akadda Ejipitu.
Ottiya nddevu wunuwa yali elemelelo ya akadda Hebreu vina dha malogo menjene a nsaka na mundduni, “mbwenye nlogo na akadda Ejipitu a nsakanene nttile nali nlogo nakodda wiwelela elemelelo eji ya ofuwa nddevu,” ninga munlogela Enciclopédia de Literatura Bíblica, Teológica e Eclesiástica (na inglês) na McClintock vina Strong.
Koddi akadda Ejipitu a nsaka na José ega nddevuvi bahi? Revista Biblical Archaeology Review onotapulelamo wi dhilemelelo dhina dha akadda Ejipitu dhankokomedha wi mulobwana wafuna odhowa ogumana na Faraó, wanfanyela ovisasanyedha na mukalelo wakakene ogavisasanyedhilani wila avolowe mumparani. Nona José wanfwanyela osatta nttitti, wiga nddevo, mukapwani na dhipaddi dhina dha maningo.
(Wita 41:33) “Nona nyuwo mwene, mmutamele muthu wotxenjerha, wamalago, mmuthiyedhe weddiha elabo y’oEjipitu.
w09 15/11 28 ddima 14
Mukalelo wa Wunuwiha Nriho
14 Masaka a wale, amambali amuriha Mulugu anasunziha anawa wariha attu ena. Vanleboni na Wita 22:7 munoromoliwa mazu orihana alogile Abramu vina mwanaye Izaki. José vina wahoniha wi wali muttu woleleya, bali mukambura wakala wofwaseyene vina wanariha afugiwi akwaye. (Wita. 40:8, 14) Vina mukalelo ologiliye na Faraó onowoniha wene wi iyene wanariha attu ana mpaddo.
25-31 YA MAYU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | Wita 42-43
“José Ohoniha-wene Ovyang’anela”
(Wita 42:5-7) Ana Izrayel adhowa ogula dhoja vamodha na ena ayawo, vowi mwilaboni y’o Kanaá dala yavolowamo vina. 6 Apo José wali munddimuwa w’elabo y’o Ejipitu; ddi iyene wagulihedha dhoja athu otene a mwilaboni. Abalaye mfiyedhaniwo, akunamela vati vamentoni vaye. 7 José mwawoniliye abalaye, oaziwa; waziwilevi, ovita maleba, owawakela na mazu oliba eraga: “Nyuwo munbudduwa uvi?” Awene amwakula: “Ninbudduwa elabo y’o Kanaá, nidhele ogula dhoja”.
w15 1/5 13 ddima 5
‘Onubuwela wi Ddinompitha Mulugu?’
José wahazinddiyela abalaye. Aweneya mmonelani okunamela vati vamentoni vaye, venevo iyene ohubuwela empadduweli bali muzombwe. Malebo anloga wi ‘wahubuwela dharohiliye bali muzombwe, dhorohadha dhaloga mwaha wa nsaka nigaworameliwiye na abalaye. (Wita 37:2, 5-9; 42:7, 9) Kito José wakosile nni? Wahakubatta obe wahakanela ntxiga?
w15 1/5 14 ddima 1
‘Onubuwela wi Ddinompitha Mulugu?’
Txino kunagumanena dhorutxa dhakakene. Mbwenye empadduwetxa mmiralani dhinjidhene sisi: Ohiwanana vina wedda ninga paka na ntxilo. Nigagumanana makattamiho ninga abene txino efunelo yehu ja wira ejile ennidhela mmirimani vina wiyihedha obure na obure. Ottiya okosa esuwene, notene nivilibihedhe omutagihe José, nittiye mazuzumo ehu mmadani mwa Mulugu na njedhelo nawi vansakaniva dhotedhene dhinele ogoma. (Gano 14:12) Yehova onfuna wi niteyihane na amudhihu mbwenye yattimaya-ttimaya ja okana murenddele na Mulugu vina Mwanaye Yezu.—Mateu 10:37.
(Wita 42:14-17) José oakula: “Elogilemi kaddivonyile:—Nyuwo muli anamabeddegela. 15 Nona ddinroma opima mirima dhenyu: Ddinomuddubela Faraó oliwo, kamunvenyavo muhidhilena mbalinyu mimayá. 16 Mmurume mmodha wenyu amudhowele, ena ahale okuno, afugeliwe. Dhahene panone iyo dhebaribari dhinloginyu. Mugahire dhawene, ddinomuddubela Faraó, nyuwo muli-wene anamabeddegela!” 17 Nomala oafugeliha mukambura malabo mararu.
w15 1/5 14 ddima 2
‘Onubuwela wi Ddinompitha Mulugu?’
José wahaweha abalaye na marhe ottiyana-ttiyana wila aziwe dhili mmirimani mwawa. Oromile waweha na mazu ovadda vina wahimutamela muttu wi atapulelege dhalogiye, wanloga wi awene anamabeddegela. Wila awodhe ovibarela afurumulelamo dhotedhene sabwa ya amudhawa, ahifiyedha ologa wi mbaliwa ettogohiya ahala. Abalayeya kawodha omuzinddiyela. Koddi mbalawa mimayá wahikalawo-wene? Ovano José wanziwa yokosa, iyene ohawaddela dhahi: “Ddinfuna ddone ororomela wenyu” nomala wahiloga, ddinofuna omona mbalinyuya mimayá. Venevo wahattiya odhowa mbwenye wahinfugeliha mmodhaya wi awene adhena mimayá.—Wita 42:9-20.
(Wita 42:21, 22) Apa aloga oka-oka: “Txibarene goyi esi dhitoteyile na obure omwirelihu mbalihu; nanimona onlaga, anithiddaga myeddo, iyo namumihedha murima. Nona nigweliwa segedho esi”. 22 Ruben othukula mulomo eraga: “Miyo ddáloga: ‘kammusegedhe mwana’; nyuwo kamwaddivuruwanile. Ddabuno ninotabutxeliwa okwa waye”.
it-2 598 ddima 4
José
Dhotedhene esile dhapadduwela abali a José, awene obuwela wi ddi Mulugu watabutxa sabwa yomuguliha mbalawa ninga mudhari. Dhalogani mbalawa José wanniwa. José moneliye wi abalaye ahitxinuwa na murima wotene, wahivenyavo badhowa wunla. Mwiyeliye wahimmagiha Simeau oku amujedhaga mbaliwa mimaya.—Wita 42:21-24.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 42:22) Ruben othukula mulomo eraga: “Miyo ddáloga: ‘kammusegedhe mwana’; nyuwo kamwaddivuruwanile. Ddabuno ninotabutxeliwa okwa waye”.
(Wita 42:37) Ruben omwakula babe: “Ddigahidhena Benjamim, kapení anaga eli; ddivaheni miyo mmadani mwaga, ddinowiyelane”.
it-3 466 ddima 6
Ruben
Mikalelo dhina dhaderetu dha Ruben, dhiwoneyile mudhidhi obule wanyengettiliye abalaye atanu na nai wi anvokele José muntxelani mwahali manje, ottiya ompa na mada awa, oku efunelo yaye ekalaga ya omwiyelela mudhidhi mwina wi amburutxemo mutxelanimwa. (Wita 37:18-30) Nona muvireli vyaka 20, vaganyedha abalaye wi atabutxeliwa sabwa ya omutabutxa mbalawa, Ruben wahawawedda abalaye wi ahimukosena yabure mbalawa. (Wita 42:9-14, 21, 22) Vina Jakob vamukoddihiliye mwanaye Benjamim odhowa na abalaye ena o Ejipitu, txino ovaga wi anadhe amuyelele, ddi Ruben wamuttiyedhi anaye eli wi Babe akane ebaribari wi mwanaye agahiyela-wene, wahilibela: “Ddigahidhena Benjamim, kapení anaga eli; ddivaheni miyo mmadani mwaga, ddinowiyelane”.—Wita 42:37.
(Wita 43:32) Adhana ojawá, atada minburo miraru: mmodha wa José, mwina wa abale, mwinagu w’akadda Ejipitu. Akadda Ejipitu kanrumelihiwa oja vamodha na akadda Hebreu; agera dhahene mu Ejippitu, manyazo.
w04 15/1 29 ddima 1
Otapuleliwa wa Nivuru na Wita—II
43:32—Akadda Ejipititu akoddelani oja na Ahebreu?
Enoneya ninga yali sabwa ya okana relijiau ottiyana na yawa obe sabwa yokala attu anlogo nina. Vina akadda Ejipitu anawidda attu akumbuza dhinama. (Wita 46:34) Sabwaya? Txino sabwa yokala attu ahisunziletxe obe sabwa yohikanetxa maddebe osapiha mabilawa, oku akadda Ejipitu bana maddebe menji.