Muzombwe—Onfuna wi Egumi Yawo Ekale Dhavi?

1. Dhorutxa gani dhigumanilena Jowás, Oziya na Josiya?

KAROMA otanalela, ogaviwilemo dhavi k’ottomiwa wi okale mwene wa nlogo na Mulugu buli mwana obe buli muzombwe! Ogalabihedhile dhavi ewodhelo yawo na ettomo yawo? Bibilia onowaloga azombwe ottiyana-ttiyana attomeliwe Omwene mwilaboni ya o Juda. Motagiha, Jowás nsaka nittomiwiye ninga mwene wanna vyaka 7, Oziya 16, Josiya 8. Eji kiyali yovevuwa mwa awene! Masiki vahalani yovevuwa, Yehova na attu ena ahakamihedha okwaranya dhorutxa vina okosa dhilobo dhapama.

2. Ekaleli nni yapama osunza dhotagiha dha Jowás, Oziya vina Josiya?

² Ebaribari wi kanili amwene nne anyanyi, mbwenyi enowodheya osunza dhilobo dhapama na Jowás, Oziya vina Josiya. Awene ahikosa dhosakula dhapama, vina ahikosa dhosakula dhabure. Nitanalelaga dhotagiha dhawa, ninele wona ekalelani yapama wasakula amarho aderetu, odhowavi nikalaga ovyeviha vina ovilibihedha odhowavi ninfiyedhaga Yehova.

WASAKULE AMARHO APAMA

3. Namakutta Munddimuwa Joyadá omukamihedhile dhavi Mwene Jowás okosa dhosakula dhapama?

³ Otagihe dhosakula dhapama dha Jowás. Mwene Jowás bali muzombwe wahikosa dhosakula dhaderetu. Babe wahimala okwa, nona iyene wahifwara malago aderetu a Namakutta Munddimuwa Joyadá. Joyadá wahimulela Jowás ninga mwanaye. Sabwa ya ofwara yosakula yapama ya Joyadá, Jowás wahigana omulabela Yehova vina wakamihedha ena okosa yakene. Na eji Jowás ohifiyedha ovenyihedha mparha wa Yehova.—2 Map. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Ninkana dhopurelamo gani sabwa ya omukwela Yehova vina ovirihamo malamulo aye? (Gano 2:1, 10-12)

⁴ Akala amambali awo obe muttu mwina onowusunziha omukwela Yehova vina okwela malago aye kakuluvela wi obu mvaho wamakamaka onuvahani. (Kengesa Gano 2:1, 10-12.) Amambali awo anowodha wusunziha na makalelo ottiyana-ttiyana. Koona mukalelo omukamihedhile mambali dhahi mwanaye onkuweliwa Katya okosa dhosakula dhapama. Malabo otene aganvelelaga oskola, anloga esile dhisunzilani na nlebo na siku na siku. Murogora Katya ohiloga dhahi, “makani abale anddikamihedha owanana makattamiho eteya siku-siku.” Txino amambali awo, ahita maddile andela mBibiliani anona weyo ninga orutxa vaddiddi. Txini enokamihedhe wi owodhege wiwelela? Murogora onittaniwa Anastasia ohiloga wi amambali aye ahimutapulelamo sabwaya yetilani maddile. Iyene ohiloga dhahi, “Eji ehiddikamihedha ononelamo wi awene kakosile ejilene wi addang’anelege mbwenyi akosile sabwa ya oddikwela vina afuna addibarele.”

5. Dhokosa dhawo dhinapatta dhavi amambali awo vina Yehova? (Gano 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Amambali awo anele wagalala venjene ogavilibihedha ovirihamo magano a Bibilia anusunzihani. Elitxi yamakamakaya jawi ogakosa dhawene onele omwagalaliha Yehova vina mandano awo na iyene anele oliba. (Kengesa Gano 22:6; 23:15, 24, 25.) Esi mwaha dhapama dhinfwanyela wuttukulela omutagiha Jowás nsaka nali iyene muzombwe.

6. Mukwile Joyadá, Jowás waromile ovuruwana malago gani, nanda txini epadduwile? (2 Mapadduwo 24:17, 18)

⁶ Kasunza na dhosakula dhabure dha Jowás. Mukwile Joyadá, Jowás wahikosa mandano abure. (Kengesa 2 Mapadduwo 24:17, 18.) Iyene wahisakula ofwara malago anamasogorhela nlogo o Juda ahamukwela Yehova. Txino onowubuwela wi Jowás wanfwanyela okala wolapela na attu abo. (Gano 1:10) Ottiya ejo, notowa malago odhile ofwara malago awa ohifwanyelela. Yottabwaya vasisiguliwiye na primo waye Zakariya iyene wahiruma wi apiwe. (2 Map. 24:20, 21; Mt. 23:35) Eji elobo yotakala vaddiddi ekosiliye! Jowás wahiroma pama, mbwenyi mokubanyiha-mwene wahidha okala musadduweli vina panga. Omamalelowa, wile opiwa na emeleli aye. (2 Map. 24:22-25) Dhilobo dhigahimweddela pama kodhowavi amwiwelelaga Yehova vina abale amukwela Yehova! Yotagiha eji ya Jowás yusunzihile nni?

7. Bani anfwanyeliwe wasakula ninga amarho? (Koona vina foto.)

⁷ Elobo modha ensunza iyo na dhosakula dhabure dha Jowás jowi enofuneya wasakula amarho apama annikamihedha okosa dhilobo dhaderetu—amarho animukwela Yehova vina anfuna omwagalaliha. Enowodheya wasakula amarho a yimo dhottiyana-ttiyana. Karoma otanalela, Joyadá wali mwanakalaba mottiyana na marho waye Jowás. Ogatanalelaga amarho awo, karoma ovivuza: ‘Awene anoddikamihedha olibiha mandano aga na Yehova? Anoddilibiha wi ddikalegewo mowiwanana na magano oligana a Mulugu? Anologa mwaha wa Yehova vina ebaribari eli mBibiliani? Anoriha magano a Mulugu? Anloga dhilobo wi addagalalihe, obe n’oliba murima anoddisisigula ddigavonya?’ (Gano 27:5, 6, 17) Ebaribariya jiji, akala amarho awo kanimukwela Yehova kili yofuneya wedda na awene. Akala ohikana amarho animukwela Yehova weddege na awene, ba abene anawukamihedhe mudhidhi wotene!—Gano 13:20.

8. Akala onolabihedha redes sociais, elobo gani yapama enfwanyeliwe otanalela?

⁸ Redes sociais epano yapama ennikamihedha ologa na anamudhi vina amarho. Mbwenyi enjene anlabihedha epano eji wi asirhirihe attu ena mafoto, mavidiyu, dhigulilani vina dhikosilani. Akala weyo onolabihedha redes sociais, karoma ovivuza: ‘Efunelo yaga jowikamo dhilobo wi attu ena asirhire? Ddinfuna ddaziwihe attu ena elobo yapama obe ddinfuna wi awene addisibe? Dhinika attu ena mu redes sociais dhinosaddula na ekalelo yabure mubuwelo, mulogelo na mukalelo waga wa okosa dhilobo?’ Mbali Nathan Knorr, okosile mpaddi wa abali a Nikuru Nolamulela, ohivaha nlago ntti: “Kutamele wawagalaliha attu. Ogakosa dhawene kunamwagalalihe nne muttu mmodha. Omwagalalihe Yehova, dhawene onele wawagalaliha otene animukwela.”

NIKALEGEVI OVYEVIHA

9. Yehova omukamihedhile Oziya okosa nni? (2 Mapadduwo 26:1-5)

⁹ Otagihe dhosakula dhapama dha Oziya. Mwene Oziya bali muzombwe wali ovyeviha. Iyene ohifiyedha osunza “omuriha Mulugu.” Oziya okwile na vyaka 68, vyaka dhinjene dha okalawo waye Yehova wahimururiha. (Kengesa 2 Mapadduwo 26:1-5.) Oziya wahitolotxa malogo menjene a amwiddani vina wahibarela muttette wo Jeruzalemi. (2 Map. 26:6-15) Oziya txibarene wahagalala vaddiddi sabwa ya esile dhikosiliye na nikamihedho na Yehova.—Koh. 3:12, 13.

10. Txini epadduwile na Oziya?

¹⁰ Kasunza na dhosakula dhabure dha Oziya. Mwene Oziya wahilemela wawaddela attu ena dhafwanyelani okosa. Koddi eji ehimuttukulela wubuwela wi wanfwanyela okosa elobo-elobovi yafuniye? Labo nimodha Oziya wahivolowa mumparhani mwa Yehova, na opanela omperhekela mukutto woddumeya, elobo yaharumelihiwa amwene okosa. (2 Map. 26:16-18) Namakutta Munddimuwa Azariya wahimusisigula n’ovenya Oziya osilidhiwa vaddiddi. Mokubanyiha-mwene, Oziya wahittiya ororomeleya sabwa ya ejuwene wahitxinutxiwa na maranya. (2 Map. 26:19-21) Esi kadhigapadduwile iyene kokalavi ovyeviha!

11. Txini enanikamihedhe odhowavi nikalaga ovyeviha? (Koona vina foto.)

¹¹ Oziya moniliye wi omwene waye ohimela pwi, wile odduwala dhotene dhamukosele Yehova. Eji ennisunziha nni? Kanidduwale wi mareliho otene anakelihu na mabasa anttomeliwihu anda wa Yehova. Ottiya ovisiba sabwa ya dhilobo dhinwodhihu okosa, ninvahe nttittimiho notene Yehova.b (1 Kor. 4:7) Ottiya ejo nikale attu ovyeviha vina ninonelemo wi nili attu ohiligana mudhidhi mwina enofuneya osisiguliwa. Mbali mmodha wa vyaka 60 ohileba dhahi: “ddihisunza wi kaddinfwanyela osilidhiwa nne okukumuwa attu agona dhovonya dhaga. Masaka mena ddinokosa dhovonya dhing’ono mbwenyi ddinolagiwa sabwa ya ejuwene, masiki dhawene ddinovilibehedha osisigula vina odhowavi ddimulabelaga Yehova mpaka vanwodhelimi.” Nigadhowavi nimwiwelelaga Yehova n’ovyeviha, ninokana wagalala watxibarene.—Gano 22:4.

OKALEGEVI WOFIYEDHEYA NA YEHOVA

12. Josiya bali muzombwe wamagile dhavi mandano ofiyedheya na Yehova? (2 Mapadduwo 34:1-3)

¹² Otagihe dhosakula dhapama dha Josiya. Josiya oromile omususela Yehova na vyaka 16. Iyene wahigana osunza mwaha wa Yehova vina okosa efunelo Yaye. Mbwenyi dhipadduwile mwigumi mwa mwene oddu wa muzombwe kiyali yovevuwa. Nsaka nttile attu enjene awebedha amulugu ottambi. Josiya wanfwanyela oliba murima wi abarele webedha watxibarene nanda jijuwene ekosiliye! Iyene wali ahinatti wakwaniha vyaka 20 varomiliye okuputta webedha wottambi.—Kengesa 2 Mapadduwo 34:1-3.

13. Txini entapulela omperhekela egumi yehu Yehova?

¹³ Masiki akala weyo wa muzombwe vaddiddi enowodheya omutagiha Josiya modhela osunza mwaha wa Yehova vina otanalela mikalelo Dhaye. Eji enele wuttukulela omperhekela egumi yawo Yehova. Yosakula eji enapatte dhavi egumi yawo? Luke, obatiziwe na vyaka 14, ohiloga, “Oromana ddabuno mpaka osogorho ddinfuna ddike omwebedha Yehova vamburoni voroma mwigumini mwaga vina ddinele ovilibihedha wi ddittabihe murima waye.” (Mk. 12:30) Ninokuluvela wi onele wakela mareliho menjene ogakosa yakene!

14. Kavaha yotagiha enoniha wi azombwe ena anomutagiha Mwene Josiya.

¹⁴ Dhoweha gani dhindaga weyo ogumanana ninga muzombwe vina mulabeli wa Yehova? Johan, obatiziwe na vyaka 12, onologa yoweha engumanana iyene ya omageleliwa na akwaye a oskola ofumar cigarros eletrônicos obe—vaping. Wi awodhe okana guru ya otxatxama omageleliwa oku, Johan onoroma otanalela wi cigarros eletrônicos ottiya ononga bahi egumi yaye, dhinodhaga ononga mandano aye na Yehova. Rachel, obatiziwe na vyaka 14, onotapulelamo enimukamihedha owanana dhoweha dhingumaniyena oskola. Iyene ohiloga dhahi: “Ddinowodha oladdaniha dhinonemi na elobo eli mBibiliani. Motagiha, aula onloga sabwa ya história onoddubutxedha nipadduwo na Bibilia obe nivuhulo. Dila dhina ddigalogaga na muttu oskola ddubuwela nlebo na Bibilia, ddinomutonyihedha nlebona.” Dhoweha dhingumanana weyo dhinodhaga okala dhottiyana na esile dhigumanilena Mwene Josiya, masiki dhawene onele owodha okala muttu wa zelu vina wororomeleya ninga iyene. Owanana makattamiho buli muzombwe enele wuwaraliha wi owodhe owanana dhinagumanena weyo musogorho.

15. Txini emukamihedhile Josiya omulabela Yehova nororomeleya? (2 Mapadduwo 34:14, 18-21)

¹⁵ Mwene Josiya bana vyaka 26 wahiroma osasanyiha dhilobo dhamalile onongeya mumparhani. Nomala ofwanyiwa, “nivuru na Malamulo a Nabuya, nalebile Mizé.” Mwene mmaleliye wiwa dhalebiwe munivurunimwa, mohigonela wahikosa matxinjo wi awodhe wiwelela dhaloga nivuruna. (Kengesa 2 Mapadduwo 34:14, 18-21.) Weyo wahitagihaga omwengesa Bibilia malabo otene? Akala jijuwene, wengesawa onedda dhavi? Onofwanyaga maversu a Bibilia anawodhe wukamihedha? Luke, ologiwe omaromo onoleba mukadernoni mitoma dhamakamaka dhinfwanyiye agamwengesaga Bibilia. Txino ogakosa elobo yoladdana enele wukamihedha wubuwela maversu a Bibilia obe masunziho afwanyiliwe. Venevo vandowa weyo oziveliwagana omwengesa Bibilia efunelo yawo ya omulabela Yehova enele wunuwavi. Dhahene ninga Josiya okosile dhapama na nikamihedho na Nzu na Mulugu, nzu nakene ninele wukamihedha.

16. Sabwaya jani Josiya akosa yovonya enddimuwa, nanda eji ennisunziha nni?

¹⁶ Kasunza na dhosakula dhabure dha Josiya. Josiya vakwanihedhiye vyaka 39, wahikosa yovonya emuttukuleli okwa. Ottiya ofwara malago a Yehova iyene wahisakula ovikuluvela. (2 Map. 35:20-25) Eji ennisunziha nni? Kintanala yimo ena iyo obe vyaka dhivirile nimulabelaga Yehova enofuneya odhowavi nimukuluvelaga iyene. Wi ejo ewodheye enofuneya omulobelelaga Yehova mudhidhi wotene wi anisogorhele, omusunza Bibilia vina ofwara malago annivaha Akristu owarala mpaddi womuyani. Dhahene ninele orabela okosa dhovonya dhinjene vina ninele odhowavi nikanaga wagalala.—Tia. 1:25.

AZOMBWE—MUNELE OWODHA OKANA WAGALALA WATXIBARENE

17. Dhilobo gani dhinsunzihu na amwene araru o Juda?

¹⁷ Dhihikalawo dhilobo dhotikiniha dhinwodhiwe okosa oku buli muzombwe. Nipadduwo na Jowás, Oziya vina Josiya dhinowoniha wi enowodheya weyo okosa dhosakula dhapama vina omwagalaliha Yehova masiki buli muzombwe. Ebaribari wi awene ahikosa dhovonya dhatoteli makattamiho. Mbwenyi ogatagiha dhilobo dhapama dhikosile awene, nanda burabela dhovonya dhikosilani onele okana egumi yohagalala.

18. Dhotagiha gani dha mBibiliani dhinoniha wi enowodheya okana egumi yowagalala? (Koona vina foto.)

¹⁸ Bibilia onowaloga azombwe ena amagile mandano na Yehova, arumeliwe vamentoni vaye vina akanile egumi yohagalala. Davidi ddi mmodha wa azombwe abo. Bali muzombwe Davidi wahisakula omuroromela Mulugu, vasogorhova wahikala mwene wororomeleya. Ebaribari wi Davidi vina ohikosa dhovonya, mbwenyi egumi yaye yotene Mulugu wamona ninga mulabeli wororomeleya. (1 Amwe. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Onkoddela nni osunza nipadduwo na Davidi, ogakosa dhawene txibarene onele opangarhazeya vina onele odhowavi omulabelaga Yehova nororomeleya. Obe kasunza nipadduwo na Timóteo obe na Marko. Awene aromile omulabela Yehova bali azombwe vina ahikalavi ororomeleya egumi yawa yotene; ahagalala vaddiddi sabwa ya orumeliwa vamentoni va Yehova.

19. Onfuna wi egumi yawo ekale dhavi?

¹⁹ Dhinkosa weyo ovanene dhinele opatta egumi yawo musogorho. Ogamukuluvela Yehova ottiya ovikuluvela iyene onele wukamihedha okosa dhosakula dhapama. (Gano 20:24) Ndde enowodheya weyo okana egumi yohagalala vina ojavo dhilobo dhapama. Mbwenyi kudduwale, Yehova onovaha ttima dhinimukoseliwe. Olabihedha egumi yawo wi omulabelena Yehova Babihu wa wirimu yosakula yamakamaka enfwanyeliwe okosa, kayiwo yina yattima opitta ejene.