Weddegevi Mudila Yokoddela

1-2. Yogana gani yamakamaka yafwanyela okosa Ayuda ali o Babilónia? (Ezdra 1:2-4)

MWENE ohigwiha nlamulo naloga wi Ayuda atxedheliwe elabo yo Babilónia mwa vyaka 70 eyelele elabo yawa o Izrayel. (Kengesa Ezdra 1:2-4.) Enowoneya-wene wi Yehova wali na awene. Ninlogela nni dhawene? Sabwani akadda Babilónia kafurula attu atxedhani. (Iza. 14:4, 17) Mwene wawa muswa wahirumela wi Ayuda eyelele owaniwawa noona Ayuda otene muttu-muttu wanfwanyela okosa yogana makamaka mwazambo wa ntakulu, akala agahikalavi mBabilónia obe agahimwala. Yogana eji kayali elobo yovevuwa. Sabwaya?

² Ayuda enjene ahimala wuluvala noona oleddo oku ogaharutxa. Ayuda enjene abaliwe mBabilónia, elabo ejile awene ona ninga kuwaniwawa, yali elabo ya amambali awa. Ayuda ena ahirela elabo ejile yaweddela, egaharutxa awene ottiya numba dhawa dhorela dhawa wi adhowe arome wita wili wego wahaziwani.

3. Egakalele nni elobo yaderetu Ayuda ororomeleya wiyelela o Izrayel?

³ Mwa Ayuda ororomeleya agarumelile wiyelela o Izrayel mareliho agakelilani agahikwaranya guru-guruvi egakosilani. Mareliho manddimuwaya agali a omwebedha Yehova. Ebaribari wi mBabilónia mwahikala miparha 50 mwebedhiwa amilugu ottambi, mbwenyi awene kana mparha wa omwebedhamo Yehova. Awene vina kana dhibuwa wi amperhekelegevo Yehova mikutto ninga mwarumela Nlamulo na Mizé vina kana makuru a anamakutta wi amperhekelege Yehova mikutto dhoddumeya. Ottiya ejo nlogo na Yehova nali vari va attu ahatanala malamulo a Yehova. Noona Ayuda enjene ororomeleya anunlela wiyelela owaniwawa wi eyelele omwebedha Yehova vina avenyihedhe webedha webaribari.

4. Yehova wapikirhele eni Ayuda ororomeleya ayelele owaniwawa o Izrayel?

⁴ Oleddo wa ana Izrayel wi eyelele owaniwawa kayali elobo yovevuwa, oleddo oku ogattukula myeri minai mbwenyi Yehova agahabarela akuputtaga elobo-txilobo mudilamwa ejuwene egafunile wazuzumiha wiyelela owaniwawa. Izaiya ohileba: Etaní mwiddeddereni dila ya Yehova, nfuguleleni Mulugu rampa yomyala muddabo liganihani motita na mowela. (Iza. 40:3, 4) Kobuwela mwiddeddereni mwadhalile ttukuwa na myango mugahitiwa rampa yomyala. Etene agakosile oleddo eddaga mudilamwa agahiziveliwa, egali yomaguva okosa oleddo dila yomyala, akoddaga owela vina owerewera myango.

5. Rampa elogiwe na namavuhulela Izaiya evahiwe nzina gani?

⁵ Masaka abano dila dhinovahiwa ezinddiyelo na mazina vina manumero. Dila ya nladdaniho enlogiwa va nivuruni na Izaiya ehivahiwa nzina. Izaiya 35:8 onloga: Mwenemo munele witeya rampa, ndde dila anakuweliwege Dila Yokoddela, mukwaruli kanaviregemo. Nipadduwo ntti nakwanihedheyile dhavi nsaka na ana Izrayel? Vina nipadduwona ntti nikalele eni namakamaka wa iyo masaka abano?

DILA YOKODDELA MASAKA AWALE VINA MASAKA ABANO

6. Dila eji yokoddela evahedheliwe eni nzina ntti?

⁶ Dila Yokoddela—ntti nzina napama ninfwanyelela ovahiwa dila! Dila eji ekalele eni yokoddela? Mwa Ayuda arumelile wiyelela owaniwawa vari vawa kavafwanyela okalavo muttu wokwarula obe omuttu wakosa dhilobo dhotakala ninga mararuwo, wawebedha amilugu ottambi na dhotega dhina. Sabwani Ayuda abale agahikala nlogo nokoddela na Mulugu. (Olib. 7:6) Mbwenyi wila amwagalalihe Yehova aweneya anfwanyela okosa matxinjo mang’onovi.

7. Matxinjo gani afwanyela okosa Ayuda? Kavaha yotagiha.

⁷ Ninga monelihu, Ayuda enjene abaliwe o Babilónia ahimala olemela mweddelo wa akadda Babilónia. Waddamela vyaka 70 mwamaleli Ayuda wiyelela owaniwawa w’Izrayel, Ezdra wahizinddiyela wi enaya ahatela ayana a malogo mena. (Obud. 34:15, 16; Ezd. 9:1, 2) Musogorhomwa, Governador Nehemiya wahisilidhiwa mwaziweliye wi aima abaliwe w’Izrayel kasunzile elogelo ya makolo awa. (Olib. 6:6, 7; Nem. 13:23, 24) Nsaka nttile epaddi enddimuwaya ya malebo a Nzu na Mulugu yalebiwe na Ebrahiko vowi aima aba kaziwa ologa Ebrahiko elogelo ya azamani awa, agawodhile dhavi omukwela vina omulabela Yehova? (Ezd. 10:3, 44) Veneva ninowona wi Ayuda abale anfwanyela okosa masadduwo manddimuwa mwigumini mwawa, mbwenyi egali yovevuwa oroma okosa masadduwo aba w’Izrayel wenewo waromile ovenyihedhiwa webedha webaribari.—Nem. 8:8, 9.

8. Ninfwanyelela eni otamela ononelamo dhilobo dhipadduwile masaka menjene mundduni? (Koona foto ya kapa.)

⁸ Ena txino anofiyedha wubuwela, ‘nipadduwo ntti ttotomola murima, kito ejiya epadduwile na Ayuda nsaka na wale vaddiddi ennipatta dhavi masaka abano?’ Enonipatta, sabwani iyo ninedda Dila eji Yokoddela. Kintanala akala nili attikitteliwi obe mabila mena, iyo notene ninofuniwana weddaga Dila eji Yokoddela, okosa eji enele onikamihedha odhowagavi nimwebedhaga Yehova ovanene vina musogorho mpo nigakela mareliho anadhena Omwene wa Mulugu.b (Jo. 10:16) Oromana yaka ya 1919 EC attu matxikwi-na-matxikwi, alobwana, ayana na aima anobudduwa mBabilónia Munddimuwa, kuloga makapela onyengetta vina anowedda mudila ya nladdaniho. Weyo txino oli mmodhaya wa attu abo. Dilaya efuguliwe yaka ya 1919, mbwenyi vakosiwa mabasa menjene dilaya ehinatti ofuguliwa.

ASASANYEDHAGA DILA

9. Dila Yokoddela esasanyedhiwe dhavi ninga munlogela Izaiya 57:14?

⁹ Yehova wahivuhulela wi agahiburutxamo mudila elobo-txilobo egadhile wakwakwattutxa Ayuda afuna wiyelela elabo yawa. (Kengesa Izaiya 57:14.) Koddi masaka abano enopadduwa elobo yakene na Dila Yokoddela? Ndde, vyaka dhinjene mundduni ehinatti ofiya yaka ya 1919, Yehova wahalabihedha alobwana ororomeleya wi akamihedhe attu ena obudduwa mBabilónia Munddimuwa. (Kaladdaniha na Izaiya 40:3.) Alobwana abo ahakamihedha attu wi awodhe obudduwa mmakapela onyengetta vina wi amwebedhe Yehova vamodha na nlogo naye. Awene asasanyedhile dhavi dilaya? Ninele wona dhotagiha dhintonya ejile ekosilani.

10-11. Mabasa a opida vina otapulela akamihedhe dhavi attu? (Koona vina foto.)

¹⁰ Opida. Ofiyedha yaka ya 1450 Bibilia walebiwa na mada. Mabasa aba anttukula mudhidhi mwinjene sabwani koopiya dha Bibilia dhali dhing’onovi vina dhagulihiwa muttengo mwinjene. Mbwenyi mwiteliwe makina opida, mabasa aba a opida vina ogawa maBibilia ahivevuwa venjene.

¹¹ Otapulela. Mwari mwa vyaka dhinjene Bibilia waliwo na elogelo ya Latin, vahikala makattamiho sabwani awodha ononelamo babale asunzile. Muromile winjiva mabasa a opida, attu amukurumuwela Mulugu, ahilaba na nttokoso amutapulelaga Bibilia na dhilogelo dha mmawani. Eji ehakamihedha attu owodha oladdaniha esile dhasunzihiwa awene mmakapela na ejile ensunziha Bibilia.

12-13. Kavaha yotagiha enoniha mukalelo owodhile anamasunza a Bibilia a yaka ya 1835 oroma ovitula masunziho a makapela onyegentta.

¹² Dhipano dha omusunzana Bibilia. Anamasunza a Bibilia afwaseyela wengesa Nzu na Mulugu, asunza venjene. Mbwenyi yakubanyiha asogorheli a marelijiau jawi, anamasunza a Bibilia anawaddela attu ena esile dhasunzani. Yaka ya 1835 attu ariha Nzu na Mulugu, ahivuwiha mafolheto avitula masunziho ottambi a marelijiau.

¹³ Nsakanene nttile mulobwana dhahi wamukurumuwela Mulugu wakuweliwa Henry Grew, wahivuwiha miselu dhaloga sabwa ya ejile empadduwa muttu agakwa. Makapela ahikana elemelelo ya osunziha wi muttu ombaliwa bana muzimu ohinkwa. Henry Grew alabihedhaga malebo a Bibilia wahoniha wi ejoya ottambi vina okalawovi wali nvaho wakela attu na Mulugu. Yaka ya 1837 namalaleya dhahi wa kapela wakuweliwa George Storrs wahifwanya koopiya ya folheto akosaga oleddo na kumboiyo. Mwengeseliye folheto wahinonelamo wi wahifwanya ebaribari, venevo wahigana wawaddela attu ena yasunziliye. Yaka ya 1842 iyene wahikosa diskursu na mutoma obu, “koddi attu otakala murima agakwa anokalawovi?” Mukalelo watapulela George Storrs makaniya aba, wahitomola murima wa muzombwe wakuweliwa Charles Taze Russell.

14. Mbali Russell na akamihedhi aye apurilemo dhavi mabasa otene akosiwe a osasanyedha dila eji nsaka nawa nihinatti ofiya? (Koona vina foto.)

¹⁴ Mbali Russell na attu ena amukamihedha apurelemo dhavi mabasa otene akosiwe wi esasanyiwe dila eji? Mwaha wa mabasa aba mmasunzoni mwawa, awene ahiwodha opepesa makaniya mmadisionariyuni vina mmaBibiliani mena ottiyana-ttiyana atapuleliwe. Awene ahikamihedhiwa vina na dhopepesiwa dha makani a mBibiliani akosiwe na alobwana ninga Henry Grew na George Storrs. Mbali Russell na akwaye ena amukamihedha ahikamihedha vina osasanyiwa wa dila eji mwa osasanyedha manivuru menjene na mafolheto aloga makani ottiyana-ttiyana a mBibiliani.

15. Elobo gani epadduwile yaka ya 1919?

¹⁵ Yaka ya 1919 Babilónia Munddimuwa kawodha osogorhela vina nlogo na Mulugu. Yakene ejo ohittomiwa “mwimeleli wororomeleya vina wamalago” wi akamihedhege attu wedda Dila Yokoddela. (Mt. 24:45-47) Abale aromile wedda dila eji ahenjedhedha eziwelo yawa mwaha wa Yehova vina efunelo yaye. (Gano 4:18) Awene vina ahikosa matxinjo wila akalegewo mowiwanana na magano a Yehova. Mbwenyi Yehova kakumbirhile wi nlogo naye nikose matxinjo aba mudhidhi mmodhene. Ottiya ejo iyene wakoddeliha vang’ono-vang’ono. (Koona kasha “Yehova Onotxittitta Nlogo Naye Vang’ono-vang’ono.”) Musogorho enakale yoziva vaddiddi omwagalaliha Mulugu na dhetedhene dhinakosegihu!—Kol. 1:10.

DILA YOKODDELA ENOWEDDIWAVI

16. Oromana yaka ya 1919, mabasa gani ankosiwa Mudila Yokoddela? (Izaiya 48:17; 60:17)

¹⁶ Rampa eli yotene mudhidhi na mudhidhi enofwanyela okoddelihiwa obe otadhiwa, yakakene jipadduwile na Dila Yokoddela. Oromana yaka ya 1919 dila eji enosasanyedhiwavi mudhidhi na mudhidhi, eji ehikamihedha wi attu owinjiva abudduwe mBabilónia Munddimuwa. Yaka ya 1921 muvirile mudhidhi mung’onovi ottomiwe mudhari wororomeleya vina wa malago, ehivuwihiwa epano yakamihedhile attu omusunza Bibilia. Epano eji yakuweliwa A Harpa de Deus, yahipidiwa makopiya owakwana amiliau atanu na mmodha (6.000 000) a nivurunene ntti na dhilogelo dhowakwana 36 nanda nihakamihedha attu enjene osunza ebaribari. Vyaka esi dhomariha nihivuwihiwa nivuru niswa ninloga Kajavo Egumi Yamukalakala! wi nisunziwegena Bibilia. Na nikamihedho na Yehova vina nikuru naye oja womuyani onowakamihedhavi attu wi eddege Mudila Yokoddela.—Kengesa Izaiya 48:17; 60:17.

17-18. Dila Yokoddela ennittukulela wuvi?

¹⁷ Neji, ninologa wi akala muttu onorumela omusunza Bibilia, iyene onowakela gari ya wedda Mudila Yokoddela. Ena anokosa ejuwene mwa mudhidhi mung’onovi agamala battiya wedda mudilamwa. Mbwenyi ena kampupuruwa anodhowavi eddaga mudila mpu afwaraga mpaka ongomelani. Dilaya eji engomela wuvi?

¹⁸ Mwa abale ana njedhelo na odhowa wirimu, Dila Yokoddela enattukulela mparaizu wa Mulugu wirimu. (Ovuh. 2:7) Mwa abale ana njedhelo nokala mparaizu velaboni ya vati, dila enattukulele omagomo wa vyaka 1.000 wa Omwene wa Kristu, nsakanene ntto ninakale iyo notene aligani. Akala weyo ohiroma wedda dila eji, kuwang’ane mundduni, odhowegevi weddaga mudilanimwa mpaka ongomelani, mwilaboni eswa! Ninfuna wi “okose oleddo wapama.”