Yilwekelo ya Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono Wetu ni Mulimo Wetu
7-13 JANEIRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YILINGA 21–22
“Upale wa Mwene Ukalingiwe”
(Yilinga 21:8-12) Tangwa likwo twakatukile, yituheta ku Sezarea; yitunjila mu zuwo lia Fwilipe, mukwa kwambujola sango lipema. Iye wapwile umwe wa kuli e shimbiali, mba yitutwama hamwe nenyi. 9 Yono wapwile ni anenyi a mapwo awana, waze kanda aya malo, akwa kuprofeteza. 10 Shimbu twatwamineko matangwa amwe, kwakatukile ku Yundeya umwe profeta, jina lienyi Angavu. 11 Iye yeza kuli yetu, yanda muya wa Paulu, yalikasa moko jenyi ni molu jenyi mwene, yamba ngwenyi, Chocho anambe Spiritu Musandu ngwenyi, Chocho A-Yunda a mu Yerusaleme kumakakasa mwenya muya uno, kumakamukunjika ku moko ja akwa mavungu. 12 Muze hitwevwa yino yuma, ni yetu ni enyembo, yituliumba kuli iye ngwetu, kanda akanduka ku Yerusaleme.
“Upale wa Mwene Ukalingiwe”
15 Mashimbu waze Paulu te ali ku zuwo lia Fwilipe, yikwiza ngeji mukwo mulemu—Angavu. Atu waze te ali ku zuwo lia Fwilipe te kananyingika ngwo, Angavu kali profeta, iye kaprofwetezele ngwenyi, te mukwiza kapunga munene wa zala ha mashimbu akuyula cha Kelautiu. (Yili. 11:27, 28) Ayo kota kalihulile ngwo: Yika Angavu eza ni kulinga kuno? Lusango mukwa atunehena? Muze atu te anamutale, iye yanda muya uze Paulu te akusa muzalilo, muya wacho wapwile wa hina nawa te usuku mwe te akutulikila mbongo ni yuma yikwo. Angavu yanda muya wacho yakasa moko jenyi ni molu jenyi mwene. Yaputuka ni kuhanjika. Yamba ngwenyi: “Chocho anambe Spiritu Musandu ngwenyi, Chocho A-Yunda a mu Yerusaleme kumakakasa mwenya muya uno, kumakamukunjika ku moko ja akwa mavungu.”—Yili. 21:11.
16 Uprofeto uno wasolwele ngwo, Paulu te maya ku Yerusaleme. Nawa ngwo, A-Yunda te “kumakamukunjika ku moko ja akwa mavungu.” Uprofeto wacho wakwachile chinji ku mbunge ya atu waze apwileho. Luca yasoneka ngwenyi: “Muze hitwevwa yino yuma, ni yetu ni enyembo, yituliumba kuli iye ngwetu, kanda akanduka ku Yerusaleme. Alioze Paulu yakumbulula ngwenyi, Kuchi nunalingi chize nikulila nikushiha mbunge yami? Mumu ngunahase kufwa nawa ku Yerusaleme ha jina lia Mwene Yesu, hi kuhashiwa wika ko.”—Yili. 21:12, 13.
(Yilinga 21:13) Alioze Paulu yakumbulula ngwenyi, Kuchi nunalingi chize nikulila nikushiha mbunge yami? Mumu ngunahase kufwa nawa ku Yerusaleme ha jina lia Mwene Yesu, hi kuhashiwa wika ko.
“Upale wa Mwene Ukalingiwe”
17 Achinyonga kama ha lusango yono. Mandumbu hamwe ni Luca, kaneseka kukanjisa Paulu hanga achine kulinga wenyi. Amwe kanalila. Paulu hakumona chize mandumbu jenyi te analipikala hamukunda wa zango lize ali nalio hali iye yalweza ngwenyi, ayo kanashihe “mbunge” yenyi, hanji ngwe chize Mbimbiliya jimwe jinalumbununa liji lino lia Ngregu ngwo, ayo “kalezumwine mbunge [yenyi].” Chipwe chocho, aye yamana ngu, nawa muze aliwanyine ni mandumbu ku Teru, iye kakechele hanga masoji hanji kuliumba cho chalumune chiyulo chenyi. Alioze, Paulu yalumbunwina mumu liaka te atamba kulinga wenyi wacho. Paulu kasolwele hamu linji! Ngwe chize Yesu alingile, Paulu yalikwachilila ha chiyulo chenyi cha kuya ku Yerusaleme. (Hepre. 12:2) Paulu te kechi kufupa kulihana ngwe chitapo, alioze te nyi mafwa te mafwa ngwe kambaji wa Yesu Kristu.
(Yilinga 21:14) Muze katayileko, yituhola ngwetu, Upale wa Mwene ukalingiwe.
“Upale wa Mwene Ukalingiwe”
18 Kuchi mandumbu amwene chiyulo chino? Ayo yavumbika chiyulo chenyi. Tunatange ngwo: “Muze katayileko, yituhola ngwetu, Upale wa Mwene ukalingiwe.” (Yili. 21:14) Mandumbu waze esekele kukanjisa Paulu kuya ku Yerusaleme, ayo kakamushinjile hanga alinge yuma yize ayo te anambe. Shimbu te alinge chino, ayo yamupanjika nawa yavumbika chiyulo chenyi, ni kutayiza upale wa Zambi, chipwe ngwe chino chapwile chikalu chinji kuli ayo. Paulu yalinga wenyi uze te muumukokela kufwa. Te muchipwa chashi kuli iye nyi waze te akumuzanga mecha kumukwika.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yilinga 21:23, 24) Kashika linga chize tunambe kuli yena ngwetu, Malunga awana tuli no, waze chilakenyo ali nacho kuli Zambi. 24 Uatwale, ukalipemese hamwe no, ukaafwetele kongo lio, hanga akateule mitwe yo: mba eswe makanyingika umwenemwene wakuhi niumwe ha yize aambulwile ha kutwala kuli yena, alioze yena mwene wakwenda ni kululika nikufunga Shimbi ja Zambi.
“Ivwenu Liji Liami Lia Kulisambisa”
(Yilinga 22:16) Haliapwila, kuchi te unashimbula? Katuka, akupapachise, ukasane milonga ye shimbu muchitambika ha jina lia Mwene.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yi 22:16
ukasane milonga ye shimbu muchitambika ha jina lia Mwene: Hanji “ukasane milonga ye nawa tambika ha jina lienyi.” Mutu mahasa kusana milonga yenyi, hi ni meya waze akumupapachisano ko, alioze ha kuvuluka jina lia Yesu. Kulinga chino chinalumbunuka kufuliela muli Yesu ni kusolola ufulielo wacho mu yitanga.—Yi 10:43; Tia 2:14, 18.
Kutanga Mbimbiliya
(Yilinga 21:1-19) Muze te hitwalihandununa no, twendele mu ulungu, tukapatule pundu ku Koshe. Tangwa likwo twahetele ku Rotese, katu ku kuze twahetele ku Patara. 2 Se twawanyine ulungu wa kuzauka mu sali ku Fwenishia, twanjililemo, twayile. 3 Muze hitwamona chifuchi cha Shipre, ni hitwachihichika ku chimeso chetu, twendele ndo ku Seria, twahetele ku Teru; mumu kuze ulungu te maulongolwela yiteli yawo. 4 Se twawanyine tumbaji, twatwamineko matangwa shimbiali. O ku tachi ja Spiritu ambile kuli Paulu ngwo, Kanda ukakanduka ku Yerusaleme. 5 Alioze muze te hitwatwamako matangwa, twakatukile, twayile mu wenyi wetu. O eswe ni akwo-mapwo ni ana, yatushinjikila ndo haze lia limbo, mba nikuliumba makungunwa ha ngenge ya kalunga twalembele, twalishikile umwe ni mukwo ni mukwo; 6 Twanjilile mu ulungu alioze a ahilukile ku mahio. 7 Muze te hitwamanununa jila ya kukatuka ku Teru, yituheta ku Tolemaise. Muze hitwameneka mandumbu yitutwama tangwa limuwika hamwe no. 8 Tangwa likwo twakatukile, yituheta ku Sezarea; yitunjila mu zuwo lia Fwilipe, mukwa kwambujola sango lipema. Iye wapwile umwe wa kuli e shimbiali, mba yitutwama hamwe nenyi. 9 Yono wapwile ni anenyi a mapwo awana, waze kanda aya malo, akwa kuprofeteza. 10 Shimbu twatwamineko matangwa amwe, kwakatukile ku Yundeya umwe profeta, jina lienyi Angavu. 11 Iye yeza kuli yetu, yanda muya wa Paulu, yalikasa moko jenyi ni molu jenyi mwene, yamba ngwenyi, Chocho anambe Spiritu Musandu ngwenyi, Chocho A-Yunda a mu Yerusaleme kumakakasa mwenya muya uno, kumakamukunjika ku moko ja akwa mavungu. 12 Muze hitwevwa yino yuma, ni yetu ni enyembo, yituliumba kuli iye ngwetu, kanda akanduka ku Yerusaleme. 13 Alioze Paulu yakumbulula ngwenyi, Kuchi nunalingi chize nikulila nikushiha mbunge yami? Mumu ngunahase kufwa nawa ku Yerusaleme ha jina lia Mwene Yesu, hi kuhashiwa wika ko. 14 Muze katayileko, yituhola ngwetu, Upale wa Mwene ukalingiwe. 15 Kulutwe lia matangwa aze, twakashile yuma yetu, yitukanduka ku Yerusaleme. 16 Mba amwe a kuli tumbaji a ku Sezarea yaya hamwe ni yetu, nikutwala hamwe no umwe Nasone wa ku Shipre, kambaji mukulu, yoze makatuzeka. 17 Muze hitwaheta ku Yerusaleme, mandumbu yatusambilila. 18 Mba mu kwacha, Paulu yaya hamwe ni yetu kuli Tiangu; makulwana eswe apwileko. 19 Muze haameneka, yambulula chimwe ha chimwe yuma yize Zambi halinga hakachi ka akwa mavungu ku uvumbiko wenyi.
14-20 JANEIRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YILINGA 23–24
“Yamulamikiza Ngwo Kali Koki Nawa Mukwa Kuvundula”
(Yilinga 23:12) Muze hikwacha amwe a kuli A-Yunda atwamine punga mu utwahe nikulishinga ngwo, Kutuchi kulia chipwe kunwa ndo hitwashiha Paulu.
(Yilinga 23:16) Alioze mwihwa wa Paulu, ha kwivwa liji lia kujinginyika cho, yaya, yanjila mu mbonge, yachambulula kuli Paulu.
“Hamuka Chikolo!”
5 Paulu katambwile utakamiso ha mashimbu alita. Muze hikwacha, A-Yunda kuhiana 40 “atwamine punga mu utwahe nikulishinga ngwo, Kutuchi kulia chipwe kunwa ndo hitwashiha Paulu.” “Kulishinga” chacho chasolwele pundu ngwo, A-Yunda jacho te kanazange lume kushiha Paulu, nawa te kakufuliela ngwo, nyi kamanunwine chilakenyo chacho, te mapwa mu shingo hanji mu upi. (Yili. 23:12-15) Nawa punga yo, yize atayijile kuli asasendote akwa-lutwe ni makulwana, yapwile ngwo, muze masanyika Paulu hanga amusopese cheka ku Chota cha Akwa-Kuyula A-Yunda, ayo te mamushimbwila mu tapalo yacho hanga amushihe.
6 Muze Mwihwa wa Paulu evwile hakutwala ku shingo yacho yambulula kuli Paulu. Mba Paulu yamutuma hanga ambulule kuli manjolo wa Roma yoze te akuvuluka ngwo Cláudio Lísias. (Yili. 23:16-22) Kwamba pundu, Yehova kakuzanga akweze waze akusolola ndako ngwe ya mwihwa wa Paulu, yoze kakavulukile jina lienyi, nawa ni waze eswe akusa upeme wa atu ja Zambi hamwe ni Wanangana wenyi ha chihela chitangu.
(Yilinga 24:2) Muze hamutambika, Tertulu yaputuka kumusuma ngwe, Twakuwaha ni sambukila yinji kuli yenu, se ku mana jenu kakululika yuma yinji ha vungu lietu.
(Yilinga 24:5, 6) Mumu hitunawane yono lunga koki, mukwa kuvundula hakachi ka A-Yunda eswe mu yifuchi yeswe ya hashi, chikwo nawa iye mukwa lutwe wa mbunga ya A-Nazere. Iye wesekele kujilula Tembele, alioze yitumukwata. Twazangile kumusopesa ni kulita ni shimbi yetu.
“Hamuka Chikolo!”
10 Ku Sezarea, Paulu kapwile kumufunga “mu palasiu ya Heronde” ni kushimbwila ndo muze waze amusumine milonga ahete ku Yerusaleme. (Yili. 23:35) Muze kwapalikile matangwa atano, ayo yaheta—Sasendote wa Lutwe, umwe mukwa-kuhanjika pande akuvuluka ngwo Tertulu, ni chimwe chizavu cha makulwana. Tertulu chitangu iye yachichimieka Fwelishia hamukunda wa yize alingile hali A-Yunda, kota kachilingile hanga amuvise kuwaha ni kupwa ni utayizo wenyi. Muze ahanjikile hakutwala ku chikuma chino, Tertulu yamba ngwenyi, Paulu kali “koki, mukwa kuvundula hakachi ka A-Yunda eswe mu yifuchi yeswe ya hashi, chikwo nawa iye mukwa lutwe wa mbunga ya A-Nazere. Iye wesekele kujilula Tembele, alioze yitumukwata. Twazangile kumusopesa ni kulita ni shimbi yetu.” A-Yunda akwo “yalifutula ni kusuma chino, nikutayiza ngwo, Chochene.” (Yili. 24:5, 6, 9) Kupwa koki ni mukwa-kuvundanganyisa shimbi ja nguvulu ni kujilula mu tembele—yapwile shili yinene chinji, nawa atu waze te akupwa ni ndako yacho te kakwashiha.
(Yilinga 24:10-21) Muze nguvulu amulahwile ahanjike, Paulu yakumbulula ngwenyi, Se ngunanyingika ngwami, ha miaka yinji yenu nwapwa sopi ku vungu lino, ngunalisambisa ni sambukila nikuwaha chahiana. 11 Kumunumona ngwe kuchahianyine kumi ni matangwa aali, muze nakandukile mukuwayila ku Yerusaleme. 12 Chipwe mu Tembele kanguwanyinemo ni kuhangulula ni mutu niumwe, chipwe nikuzungulwisa mbunga, chipwe mu masunangonga, chipwe mu limbo, ka. 13 Chipwe shinadenyo ya yuma yize anangusumu nayo kuli yenu haliapwila, kahashile kuyisolola. 14 Alioze chino ngunatayiza kuli yenu ngwami, Nikulita ni Jila yize o anamono ngwo, Uhenge, chocho nakalingila Zambi ya tulamba twetu, nikufuliela yuma yize yeswe yinalite ni Shimbi ya Zambi; ni yize yinasonewa mu mikanda ya aprofeta. 15 Ngunafuliela Zambi, yozemwene wano nawa anafuliela ngwami, Kumukukapwa uhindukilo wa akwa ululi ni wa yihenge. 16 Ha chikuma chino yami nawa nakulikoleza, hanga ngukapwe ni mbunge yitoma, kuyishi chitalingiso kumeso ja Zambi ni atu. 17 Mba kulutwe lia miaka yinji yinguheta mukuhana yawana ni milambu kuli akwa vungu liami. 18 Chocho anguwanyine mu Tembele, wa kulipemesa; chishi ni mbunga; hanji ni vunda, ka. Alioze apwile A-Yunda a ku Azia; 19 e aze chaatamba chatamba kusoloka kuno musono kumeso jenu akangusume nyi mulonga umwe nguli nawo. 20 Nyi ka, ayoene aslole chitela chize awanyine muli yami muze namanyine kumeso ja akwa kuyula jo, 21 Shina ha liji lino limuwika nakololokele muze namanyine hakachi ko ngwami, Kununangusopesa ha tangwa lino ha kutwala ku uhindukilo wa afu.
“Hamuka Chikolo!”
13 Paulu katuhichikilile chilweza chipema hanga tukawule nyi matutwala ku yota ya manguvulu hamukunda wa ufulielo wetu, nawa ni muze matusuma milonga hanji matwamba ngwo, tuli akwa-kuvundanganyisa shimbi ja nguvulu, koki, hanji ngwo tuli “akwa-chizavu cha yingulungulu.” Paulu te kalisa chinji ni Tertulu, mumu iye kakafupile kuhanjika wika maliji waze te mavwisa nguvulu kuwaha. Paulu yalihumikiza nawa yasolola vumbi. Ni vumbi lieswe iye yambujola umwenemwene. Iye kambile ngwenyi, “A-Yunda a ku Azia” waze amusumine milonga te keshiho, nawa ngwo, iye te kali ni ulite wa kwivwa ni kunyingika yuma yize te anamulamikiza.—Yili. 24:18, 19.
14 Chipwe ngwe kapwile mu yipikalo Paulu kakechele kuhanjika hakutwala ku ufulielo wenyi. Ni hamu lieswe, postolo yono yecha kufuliela ha uhindukilo, chikuma chize chanehene chizungozungo muze apwile mu Chota. (Yili. 23:6-10) Paulu kanakashindakenya chinji ha kutalatala cha uhindukilo. Mumu liaka? Mumu Paulu te kanambujola hakutwala kuli Yesu ni uhindukilo wenyi, yuma yize akwa-kole jenyi te keshi kutayiza. (Yili. 26:6-8, 22, 23) Kwamba pundu, chikuma cha kutayiza Yesu ni kufuliela ha uhindukilo wenyi, che te anashindakenya chinji.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yilinga 23:6) Alioze muze Paulu anyingikine ngwenyi, Chihanda chimwe chapwile cha A-Satuseu ni chikwo cha A-Fwariseu, yakololoka mukachi ka akwa kuyula ngwenyi, Mandumbu, ami nguli Ka-Fwariseu, mwana Ka-Fwariseu. Kanangusopesa ha kutwala ku kutalatala cha uhindukilo wa afu.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yi 23:6
Ami nguli Ka-Fwariseu: Ha mbunga yacho, atu amwe te kananyingika Paulu. (Yi 22:5) Ayo te kali ni shindakenyo ngwo, Paulu ha kulivuluka mwene ngwenyi, mwana wa Ka-Fwariseu, te kanasolola ngwenyi, kakufuliela yuma yize A-Fariseu no akufuliela. Ayo yanyingika ngwo, Paulu te kaso kupianguka ha kulinga yuma yacho, mumu amwe akuli A-Fwariseu te kananyingika ngwo, Paulu te hapwa mukwa-Kristu. Alioze, mu chisoneko chino, maliji a Paulu ha kwamba ngwenyi, te kali Ka-Fwariseu te mahasa kwapanjika mu mutapu weka, Paulu kakalisolwele ngwe Ka-Saduseu, alioze aye yalisolola ngwe Ka-Fwariseu, mumu A-Fwariseu no kapwile ni kufuliela ha uhindukilo wa afu. Ha kulinga chino, aye yazulula jila hanga A-Fwariseu waze apwileko ahase kuhanjika. Aye kota te kananyingika ngwenyi, kuzundula nyonga lino te muchilingisa amwe hakachi ka akwa-kuyula a Yunda hanga apanjike yize iye te anambe, nawa ayo yamupanjika. (Yi 23:7-9) Maliji a Paulu waze ali ha Yi 23:6 ni no kanashindakenya chize iye alisolwele muze te analikalila kulutwe lia Mwanangana Akripa. (Yi 26:5) Chipwe muze Paulu te ali ku Roma aye kasonekenene akwa-Kristu ku Fwilipu, ha kusoneka yuma yacho iye kalisolwele ngwe Ka-Fariseu. (Fwp 3:5) Nawa chili chilemu kunyingika chize amwe akwa-Kristu waze apwile A-Fwariseu akwasolola mu Yi 15:5.—Tala yikuma yakulilongesa ha Yi 15:5.
(Yilinga 24:24) Kulutwe lia matangwa amwe, Fwelishia wahetele hamwe ni mukwo-pwo Ndrusela, iye Ka-Yunda, yasaka Paulu, yamwivwa ha kutwala ku ufulielo muli Kristu Yesu.
(Yilinga 24:27) Alioze muze miaka yiali yamanunukine, Porshiu Fesetu yasalakana Fwelishia. Mba Fwelishia nikuzanga kutomesa mbunge ja A-Yunda, yahichika Paulu wa kukasa.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yi 24:24
Ndrusela: Mwana wamuchitatu, nawa wakanuke, wa Heronde yoze anatongola ha Yi 12:1, Heronde Andipa I. Iye kasemukine ha mwaka wa 38 M.J, nawa te ndumbu wa Heronde II ni Bernice. (Tala chikuma chakulilongesa ha Yi 25:13, nawa ni Glossário, “Herodes.”) Nguvulu Fwelishia kapwile lunga lienyi wamuchiali. Chitangu kalimbachile ni Mwanangana Seria Aziz wa ku Emesa, alioze yalilakula nenyi nawa yalimbata ni Fwelishia ha mwaka wa 54 M.J, muze ayile ku ulo iye te kali ni miaka 16. Ndrusela kota kapwileho muze Paulu ahanjikile ni Fwelishia “hakutwala ku ululi, ni kusuula, ni upatwilo uze muwizaho.” (Yi 24:25) Muze Fwelishia ahichikile unguvulu mu moko ja Fesetu, yahichika Paulu mu zuwo lia ususu, mumu te kanazange “kutomesa mbunge ja A-Yunda,” nawa amwe kakwamba ngwo, kachilingile hanga evwise mukwo mama kuwaha amu iye kapwile Ka-Yunda.—Yi 24:27.
Kutanga Mbimbiliya
(Yilinga 23:1-15) Paulu, wahulikilile meso kuli akwa kuyula ja A-Yunda, yamba ngwenyi, Mandumbu, hingunende ni mbunge yeswe yipema kumeso ja Zambi ndo ku tangwa lino. 2 Alioze sasendote mukwa lutwe Ananiya wambile waze anamana hehi nenyi amulambe ku kanwa. 3 Hohene Paulu yamba kuli iye ngwenyi, Zambi kumakakulamba, yena unapu ngwe yishimi ya kutomesa ni pemba. Yena kumanyi, unatwama ukangusopese nikulita ni shimbi, mba nikutangula shimbi unambe angulambe, nyi? 4 Waze anamanako yamba ngwo, Unatuku sasendote mukwa lutwe wa Zambi, nyi? 5 Paulu yamba ngwenyi, Chanyingikine ngwami, Iye sasendote mukwa lutwe; mumu chinasonewa ngwo, Kanda ukahanjika chipi hali mukwa kuyula atu je. 6 Alioze muze Paulu anyingikine ngwenyi, Chihanda chimwe chapwile cha A-Satuseu ni chikwo cha A-Fwariseu, yakololoka mukachi ka akwa kuyula ngwenyi, Mandumbu, ami nguli Ka-Fwariseu, mwana Ka-Fwariseu. Kanangusopesa ha kutwala ku kutalatala cha uhindukilo wa afu. 7 Muze te hamba chino, kwapwile chizungozungo hakachi ka A-Fwariseu ni A-Satuseu; chizavu cheswe chalihandunwine. 8 Mumu A-Satuseu kakwamba ngwo, Uhindukilo wakuhi niumwe, chipwe mungelo, chipwe spiritu, ka, alioze A-Fwariseu kakutayiza yino yeswe. 9 Kwapwile zungo linene: mba amwe alongeshi a shimbi a kuli A-Fwariseu yakatuka nikulikungulula chikolo ngwo, Kutwawanyine yipi muli yono mutu. Nyi kachi spiritu hanahanjika kuli iye, hanji mungelo, kanda tulitachika ni Zambi. 10 Muze chizungozungo chinene chavundukile, manjolo, nikwivwa woma kuchina matanwona Paulu yihanda, yamba mbunga ya maswalale apalumuke, akamuchize ni tachi mukachi ko, akamunjise mu mbonge. 11 Alioze ufuku uze, Mwene wamanyine hehi nenyi, yamba ngwenyi, Hamuka chikolo, Paulu; mumu chizechene ngwe hiunashindakenya ha kutwala kuli yami ku Yerusaleme, chocho chakutamba kushindakenya ku Roma nawa. 12 Muze hikwacha amwe a kuli A-Yunda atwamine punga mu utwahe nikulishinga ngwo, Kutuchi kulia chipwe kunwa ndo hitwashiha Paulu. 13 Waze alishingile chocho ahianyine makumi awana a malunga. 14 O yaya kuli asasendote akwa lutwe ni akwa kuyula, nikwamba ngwo, Etu hitunalishingi ni shingo linene ngwetu, Kutuchi kutuchi kapanjika kulia nichimwe ndo hitwashiha Paulu. 15 Kashika haliapwila enu, ni akwa kuyula, hanjikenu ni manjolo hanga hamene akamupalumwise kuli yenu, nulinge ngwe nunazange kusela chinyingi pundu ha kutwala kuli iye. Mba shimbu kanda aheta, etu mutukamushiha.
21-27 JANEIRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YILINGA 25–26
“Paulu Yalikunjika Kuli Sesare Nawa Yambujola Kuli Mwanangana Heronde Akripa”
(Yilinga 25:11) Nyi kachi ngunakalinga chipi chimwe, hanji hinavulumuna chuma chimwe cha kutela kufwa, chichi kuchina kufwa; alioze nyi nichimwe cha yuma yize anangusumu nayo kuchishiko, niumwe mahasa kungukunjika kuli ayo. Ngunalikunjika kuli Sezare.
“Ngunalikunjika Kuli Sezare!”
6 Nyonga lia Fesetu lia kuvwisa A-Yunda kuwaha liasele mwono wa Paulu mu ponde. Kashika, Paulu azachishile ulite wenyi wa kupwa Ka-Roma. Iye yamba kuli Fesetu ngwenyi: “Ngunamana ku chitwamo cha upatwilo cha Sezare, kwenako chatamba kungupatwila. Kuli A-Yunda chalingile chipi nichimwe chizechene ngwe yenu mwene nunanyingika kanawa. . . . Ngunalikunjika kuli Sezare. Ayo te keshi kumukanjisa kuhanjika ni nguvulu. Fesetu kashindakenyene ha chikuma chino hakwamba ngwenyi: Hiwalikunjika kuli Sezare. Kuli Sezare mukaya.” (Yili. 25:10-12) Ha kutwala chikuma chacho ku chota chinene cha manguvulu, Paulu yatuhichikila chilweza chize yetu Akwa-Kristu mutuhasa kukaula musono. Muze akwa-kulimika akweseka “kulifutula” ni yetu, yetu Yela ja Yehova twakuya kuli manguvulu hanga tukalile sango jipema.—Samu 94:20.
(Yilinga 26:1-3) Akripa yamba kuli Paulu ngwenyi, Tunakutayiza kulihanjikila yena mwene, Mba Paulu yolola kwoko lienyi, yalisambisa ngwenyi, 2 Ngunawahilila, mwanangana Akripa, se mungulisambisa kumeso jenu musono ha yuma yize yeswe A-Yunda anangusumu. 3 Mumu yenu nwalongoloka mu ndako jeswe ni yihula yeswe ya A-Yunda. Kashika ngunaliumbu kuli yenu, nungwivwe ni uhumikizo.
“Ngunalikunjika Kuli Sezare!”
10 Paulu ni vumbi lieswe yasakwilila Mwanangana Akripa ha kumwaha uhashi wa kulisambisa kumeso jenyi, nawa Paulu te kananyingika ngwenyi, mwanangana te kalongoloka mu ndako jeswe ni yihula yeswe ya A-Yunda. Paulu yahanjika hakutwala ku mwono wenyi wa mashimbu akunyima ngwenyi: “Nikulita ni mbunga ya kuzeyela chikolo ku uwayilo wetu, napwile Ka-Fwariseu.” (Yili. 26:5) Ngwe Ka-Fariseu, Paulu te kakushimbwila kwiza cha Mesaya. Haliapwila amu ali mukwa-Kristu, Paulu ni hamu lieswe yanyingika ngwenyi, Yesu Kristu kali Mesaya yoze te akushimbwila. Paulu hamwe ni waze amusumine milonga te kakufuliela ngwo, Zambi mamanununa yilakenyo yenyi yeswe yize alakenyene tulamba two, Paulu te kanamusopesa hamukunda wa chikuma chacho. Chikuma chino chatwalile mwanangana Akripa kupanjika yize Paulu te anambe.
16 Ngwe akwa-Kristu amwenemwene, twatamba kulilulieka “matangwa eswe mukuhana kumbululo kuli mweswe” ha ufulielo wetu. (1 Petu. 3:15) Muze mutuhanjika ni ngaji hanji akwa-kuyula hakutwala ku uwayilo wetu, muchiwaha nyi mutwimbulula chilweza cha Paulu muze ahanjikile ni Akripa ni Fesetu. Nyi mutulumbununa ni vumbi kuli manguvulu hakutwala ha chize umwenemwene walumuna mwono wetu ni mwono wa atu waze twakwambujola, yino muyihasa kukwata ku mbunge yo.
(Yilinga 26:28) Akripa yamba kuli Paulu ngwenyi, Chocho ha shimbu likepe muhasa kungukununa ngukapwe mukwa Kristu, nyi?
“Ngunalikunjika Kuli Sezare!”
18 Alioze Paulu yakumbulula kuli nguvulu ngwenyi: “Chazalukile, Fesetu mulemu wahiana; alioze ngunahanjika maliji a umwenemwene ni a mana. Mumu yenu mwanangana nunanyingika yino yuma, kuli yenu nawa ngunahanjika mwazu: mumu ngunakunuka ngwami, Nichimwe cha yino yuma kuchaswamine kuli yenu;. . . Mwanangana Akripa, unafuliela aprofeta, nyi? Ngunanyingika unaafuliela. Akripa yamba kuli Paulu ngwenyi, Chocho ha shimbu likepe muhasa kungukununa ngukapwe mukwa Kristu, nyi?” (Yili. 26:25-28) Maliji wano chipwe ngwe kapwile amwenemwene hanji ka, nihindu kanasolola ngwo, Paulu kakwachile ku mbunge ya mwanangana.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yilinga 26:14) Muze yetu eswe hitwalimbukila hashi, yingwivwa liji lia kwamba kuli yami mu limi lia Hebreu ngwo, Saulu, Saulu, kuchi te unanguhungumiona? Chikalu kuli yena kutwa chishindo ku misongolwela.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yi 26:14
kutwa chishindo ku misongolwela: Misongolwela yili mitondo yakusongolola yize te akuchoka nayo kashitu. (Kuy 3:31) Liji “kutwa chishindo ku misongolwela,” lili chimwe chishima cha mu limi lia Ngregu. Chishima chacho, te chakuhanjika hakutwala kuli ngombe chihulia yoze te wakulituna, chipwe ngwe mamuchoka ni musongwela ukalu uze muuhasa kulemeka kashitu mweswawo. Saulu kapwile ni ndako ngwe ya kashitu wacho, shimbu te kanda achipwa mukwa-Kristu. Ha kuhungumiona tumbaji a Yesu waze apwile ni ukwaso wa Yehova Zambi, Paulu kapwile ni kusa mwono wenyi mu ponde ni kulilemeka mwene. (Tesa ni Yi 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14.) Mu Chi 12:11, liji “misongolwela” kanalizachisa ngwe chilayi cha maliji a mana waze mahasa kukwata ku mbunge ya waze anapanjika hanga akaule chiyulo.
nwt Glossário
Misongolwela. Umwe mutondo wakusongolola, uze njimi apwile ni kuzachisa hanga achoke nawo tushitu. Misongolwela kanayitesa ni maliji a mana ja mutu waze akukwata ku mbunge ya waze anaapanjika hanga akaule chiyulo cha mana. “Kutwa chishindo ku misongolwela” kanachitesa ni umwe ngombe chihulia yoze keshi kwivwa chipwe ngwe mamulamba chinji hanji kumulemeka.—Yi 26:14; Kuy 3:31.
(Yilinga 26:27) Mwanangana Akripa, unafuliela aprofeta, nyi? Ngunanyingika unaafuliela.
w03 15/11 16-17 ¶14
Tukwasenu Akwetu Hanga Atayize Sango Jipema Ja Wanangana
14 Paulu te kananyingika ngwenyi, Akripa te hi Ka-Yunda wamwenemwene ko. Hakunyingika chinyingi chize Akripa apwile nacho hakutwala ku malongeso A-Yunda, Paulu yamba hakutwala ku kwambujola chenyi ngwenyi, “chambile nichimwe chuma chikwo shina yuma yize ambile aprofeta ni Mose ngwo, Kumuyiza” ha kutwala ku kufwa ni uhindukilo wa Mesaya. (Yilinga 26:22, 23) Ha kuhanjika ni Akripa Paulu yahula ngwenyi: “Mwanangana Akripa, unafuliela aprofeta, nyi?” Akripa yapwa mu kapinda mukalu. Nyi te mamba ngwenyi, keshi kufuliela aprofeta, lufuma wenyi wakupwa mu uwayilo wa A-Yunda te mapihia. Alioze nyi te katayijile nyonga lia Paulu, te mbunga manyonga ngwo, iye kali sali lia Paulu nawa te mamuvuluka ngwo, mukwa-Kristu. Paulu mwene yakumbulula chihula chenyi ngwenyi: “Ngunanyingika unaafuliela.” Kuchi Akripa akumbulwile? Aye yakumbulula ngwenyi: “Ha shimbu likepe muhasa kungukununa ngukapwe mukwa Kristu, nyi?” (Yilinga 26:27, 28) Chipwe ngwe Akripa kakahashile kupwa mukwa-Kristu, maliji waze Paulu ahanjikile kamukwachile chinji ku mbunge.—A-Hepreu 4:12.
Kutanga Mbimbiliya
(Yilinga 25:1-12) Kashika muze Fesetu haheta mu provincia yenyi, kulutwe lia matangwa atatu yakatuka ku Sezarea, yakanduka ku Yerusaleme. 2 Asasendote akwa lutwe ni akwa lutwe ja A-Yunda yasolola kuli iye yuma yize asumine nayo Paulu. 3 Aliumbile kuli iye akamunehe ku Yerusaleme; se anyongene kumujikinyina mu jila akamushihe. 4 Alioze Fesetu yakumbulula ngwenyi, Ngunafungu Paulu ku Sezarea, ni yami mwene munguyako nikawashi. 5 Kashika yaweza ngwenyi, Waze ali ni chiyulo hakachi kenu akapalumuke hamwe ni yami. Nyi yono mutu kali ni chuma chimwe cha kupiasuka akamusume nacho. 6 Muze te hatwama ngwe matangwa nake, hanji kumi, hakachi ko, yapalumuka ku Sezarea. Muze hikwacha yatwama ha chitwamo cha upatwilo, yamba anehe Paulu. 7 Muze haheta, A-Yunda waze akatukile ku Yerusaleme yamana ha kumujingilika, nikumusuma yitela yinji yikalu, yize kahashile kuyisolwela shindakenyo: 8 Paulu ha kulisambisa, yamba ngwenyi, Chipwe shimbi ja A-Yunda, chipwe ja Tembele, chipwe ja Sezare, chavulumwine nichimwe. 9 Alioze Fesetu, nikuzanga kutomesa mbunge ja A-Yunda, yakumbulula kuli Paulu ngwe, Mukanduka ku Yerusaleme akakupatwileko ha yino yuma kumeso jami, nyi? 10 Alioze Paulu yamba ngwenyi, Ngunamana ku chitwamo cha upatwilo cha Sezare, kwenako chatamba kungupatwila. Kuli A-Yunda chalingile chipi nichimwe chizechene ngwe yenu mwene nunanyingika kanawa. 11 Nyi kachi ngunakalinga chipi chimwe, hanji hinavulumuna chuma chimwe cha kutela kufwa, chichi kuchina kufwa; alioze nyi nichimwe cha yuma yize anangusumu nayo kuchishiko, niumwe mahasa kungukunjika kuli ayo. Ngunalikunjika kuli Sezare. 12 Hohene Fesetu, muze te hahanjika ni akwa kuyula, yakumbulula ngwenyi, Hiwalikunjika kuli Sezare. Kuli Sezare mukaya.
28 JANEIRO–3 FEVEREIRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YILINGA 27–28
“Paulu Kanayi ku Roma”
(Yilinga 27:23, 24) Mumu ufuku uno wene, mungelo wa Zambi; mwe Zambi yoze wangupita, yoze nawa nakumulingila, kamananga hehi ni yami. 24 Ngwenyi, Paulu, kanda wivwa woma; chakutamba kumana ku meso ja Sezare. Chikwo nawa, Zambi hanakwehe waze eswe anende mu ulungu hamwe ni yena.
“Kukuchi Kapwa Kutokesa Nichimwe cha Mwono Hakachi Kenu”
15 Paulu kanakambujola kuli atu eswe waze apwile mu ulungu hakutwala ku “kutalatala cha chilakenyo chize Zambi alakenyene.” (Yili. 26:6; Kolo. 1:5) Amu ulungu te unambe kushimbama, Paulu kasolwele mumu liaka ayo te atamba kupwa ni kutalatala. Iye yamba ngwenyi: “Mumu ufuku uno wene, mungelo wa Zambi . . . , ngwenyi, Paulu, kanda wivwa woma; chakutamba kumana ku meso ja Sezare. Chikwo nawa, Zambi hanakwehe waze eswe anende mu ulungu hamwe ni yena.” Paulu yamba nawa ngwenyi: “Kashika takamenu malunga, mumu ngunafuliela Zambi ngwami, Kumuchikapwa chizechene ngwe iye hangulweza. Alioze chatutamba kuhungumukina ha ngenge ya limwe tungu.”—Yili. 27:23-26.
(Yilinga 28:1, 2) Muze te hatulamwina, hohene yitusa chinyingi jina lia tungu ngwo, Melita. 2 Enyaho yatulweza utu wunji: mumu awikile kahia, atutambwile eswe, mumu ha vula yoze te unanoko, ni mumu ha chishika.
“Kukuchi Kapwa Kutokesa Nichimwe cha Mwono Hakachi Kenu”
18 Atu waze alilamwine te kali ku tungu ya Melita, ku sango ya Sicília. (Tala mushete “Melita—Kulihi yili?”) Atu aku tungu yacho, chipwe ngwe te kakuhanjika limi lieka, nihindu kasolwele “utu wunji.” (Yili. 28:2) Ayo kawikile kahia hanga yilambala waze ejile ote mumu te kanachikima ni chishika. Kahia kacho kakwashile chinji, mumu te kuli chishika chinji nawa te kunanoko vula. Yino yeswe yakwashile hanga Paulu alinge chikomokeso.
“Kukuchi Kapwa Kutokesa Nichimwe cha Mwono Hakachi Kenu”
21 Umwe pichi mwenya mavu yoze avuluka ngwo Pupiliu, te katwama mu tungu yacho. Iye kota mwe A-Roma ahele chiyulo cha kuyula Melita. Luca kanamusolola ngwo, “mwata wa tungu,” kulita ni yisanyiko yaali yize yapwile ha mikanda ya akwa-Melita. Iye ni zango lieswe yaazumbula Paulu ni waze apwile nenyi ku zuwo lienyi ha matangwa atatu. Alioze, tato ya Pupiliu te kanayiji. Luca nawa kasolwele musongo uze te ali nayo. Iye kasonekene ngwenyi, lunga wacho “te kanapombo ni kachiki nikulokoka mu jimo,” iye kazachishile maliji waze te analite hanga asolole musongo uze mutu wacho te ali nawo. Ha chino, Paulu yalemba nawa yasayika moko jenyi hali lunga wacho, iye yahinduka. Atu a mu tungu yacho yakomoka chinji hamukunda wa chikomokeso chacho, yaputuka kuneha mieji akwo hanga awuke, nawa yaneha kulia ni yuma yikwo hanga akwase Paulu ni waze apwile no.—Yili. 28:7-10.
(Yilinga 28:16, 17) Muze twahetele ku Roma, kapitau yakunjika funge kuli jenerale ya chilombo cha maswalale; alioze yatayiza Paulu kutwama ukawenyi hamwe ni swalale yoze te wamufunga. 17 Kulutwe lia matangwa atatu Paulu wasanyikine waze apwile akwa lutwe a kuli A-Yunda, alikungulule. Muze hakungama, yamba kuli ayo ngwenyi, Mandumbu, chipwe chalingile nichimwe cha kulimika ni atu, hanji ni ndako ja tulamba, hindu ku Yerusaleme hangukunjika funge ku moko ja A-Roma.
“Kwambujola ni Hamu Lieswe”
10 Muze ayo ahetele ku Roma, “yatayiza Paulu kutwama ukawenyi hamwe ni swalale yoze te wamufunga.” (Yili. 28:16) Atu waze te akusa mu zuwo lia ususu, te kakwasela umwe swalale hanga aafunge ahone kuchina. Chipwe chocho, Paulu nihindu te kakwambujola sango ja Wanangana, lenge lize amukashile te kulishi kumukwika kwambujola. Kashika, muze te hahwima matangwa atatu wika, iye yasanyika makulwana A-Yunda waze apwile mu Roma hanga alisolole kuli ayo ni kwambulwila sango jipema.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yilinga 27:9) Mba kulutwe lia shimbu linene, kwendesa ulungu muchipwa cha utoji se kulitwamina kulia hichapalika kulu, Paulu yaashinjila
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yi 27:9
kulitwamina kulia: Liji lia Ngregu “kulitwamina kulia” linatale ha shimbi yize ahanyine kulita ni Shimbi ja Mose, te yalita ni tangwa lia Kufuka Shili, nawa akuvuluka ngwo, Yom Kippur (mu Hepreu, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “tangwa lia kufuka”). (Lev 16:29-31; 23:26-32; Kwa 29:7; tala Glossário, “Dia da Expiação.”) Liji “kulimwesa lamba yena mwene,” linalite ni Tangwa lia Kufuka Shili, mulihasa kulumbunuka nawa kulimwesa lamba mu mutapu unji, ngwe kulihana yena mwene, ni kulitwamina kulia. (Lev 16:29) Liji “kulitwamina kulia” lize anazachisa ha Yi 27:9, linasolola ngwo, ndako yitangu yize te akulinga ha Tangwa lia Kufuka Shili, yili kulitwamina kulia. Chiwanyino cha Tangwa lia Kufuka Shili te kakuchilinga kusongo lia Setembro hanji kuuputukilo wa Outubro.
(Yilinga 28:11) Kulutwe lia tukweji atatu, twakatukile nikwenda mu ulungu uze watwamine mwaka wa chishika mu tungu, wa ku Alexandria, uze chinyingi chawo chapwile Mapasa.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yi 28:11
Mapasa: Kulita ni sango ja kutomba ja A-Ngregu ni A-Roma, “Mapasa” (Ngregu, Di·oʹskou·roi) wano, kali Castor ni Pólux, ana mapasa a zambi Zeus (Júpiter) ni Mwazovu Leda wa ku Esparta. Mapasa jacho, nawa te kakwamona ngwe tufunga ja akwa-kwendesa ma ulungu, ni kwalamwina muze akupinda ni mikanya ya kalunga-lwiji. Yinyingi yino yapwile ha ulungu wacho, yinasolola nawa ngwo, lusango yono kamusonekene kuli umwe chela yoze wamwene yuma yacho.
Kutanga Mbimbiliya
(Yilinga 27:1-12) Muze hachipatula ngwo, Mutwenda mu ulungu ni kuya ku Italia, yakunjika Paulu ni amwe funge akwo kuli kapitau, jina lienyi Juliu, wa ku chihuji cha Augustu. 2 Mba twanjilile mu ulungu wa Adramitenu, uze te muupalika ku membo a ku mbaka ya Azia, yitukatuka. Aristako Ka-Masendonia wa ku Tesalonika yaya hamwe ni yetu. 3 Muze hikwacha yituheta ku Sendone: Juliu yalweza utu kuli Paulu yamutayiza kuya kuli tusendo twenyi, amuzumbule. 4 Mba katu ku kuze twapalikile ku mwanda wa Shipre sali lize kulishi fuji, mumu fuji yalimikine ni yetu. 5 Muze te hitwenda ndusu kalunga-lwiji wa ku mbaka ja Selishia ni Pamafwilia, yituheta ku Mira, limbo lia mu Lishia. 6 Kuze kapitau yawana ulungu wa ku Alexandria himuuya ku Italia; mba yatunjisamo. 7 Muze te hitwenda makoke matangwa anji, yitukundakenya ku Nindu, hindu chapwile chikalu. Se fuji kuyatutayijile, twapalikile mushi lia sali lize kulishi fuji lia Kreta, ni kukundakenya ni Salemone. 8 Mba, nikupalika hakamwihi hindu nikuhondangana, yituheta kuma anavuluka ngwo, Zuzu Jipema, hakamwihi nako kwapwile limbo lia Lisea. 9 Mba kulutwe lia shimbu linene, kwendesa ulungu muchipwa cha utoji se kulitwamina kulia hichapalika kulu, Paulu yaashinjila 10 ngwenyi, Malunga, ngunamono kwendesa cha ulungu muchikapwa ni luyinda ni kufulwa chinji, hi cha yiteli ni ulungu wika ko, alioze cha mwono wetu nawa. 11 Alioze kapitau yapanjika kuli mukwa kusongwela ulungu ni mwenya ulungu, kapanjikile yize ambile Paulu. 12 Mumu zuzu yize kuyapemene kutwamamo mwaka wa chishika, e anji ayulile kukatukako, hanji mahasa kuheta kama ku Fwenishia mukutwamako, kwenako zuzu ya Kreta yatalikisa ku Chivumbuko cha tangwa ku tunda ni ku mwanda.