UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET wa Watchtower
Watchtower
UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET
Chokwe
  • MBIMBILIYA
  • MIKANDA
  • KUKUNGULUKA
  • w20 Maio ma. 20-25
  • Shina Wakuwahilila ha Yawana Yize Zambi Hanatwehe?

Kukushi nichimwe chinema.

Lisesa, kwasoloka kapalia ha kwazulula chinema.

  • Shina Wakuwahilila ha Yawana Yize Zambi Hanatwehe?
  • Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2020
  • Mitwe ya Yikuma
  • HASHI, CHIHELA CHIPEMA
  • WONGO WETU ULI CHAWANA CHILEMU
  • MBIMBILIYA YILI CHAWANA CHILEMU
Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2020
w20 Maio ma. 20-25

MUTWE WA KULILONGESA 21

Shina Wakuwahilila ha Yawana Yize Zambi Hanatwehe?

“Yehova Zambi yami, yitanga ya kukomwesa yize wakulinga, yinji.”—SAMU 40:5.

MWASO 5 Yitanga ya Zambi ya Kukomwesa

CHIKUMA CHILEMUa

1-2. Kulita ni Samu 40:5, yawana yika yize Yehova hanatwehe, nawa mumu liaka mutuhanjika ha yawana yacho?

YEHOVA kali chihanyi munene. Iye hanatwehe yawana yinji yipema ngwe, hano hashi twatwama, wongo uze wakutukwasa kunyonga ni kwiwuluka yuma, ni Liji lienyi, Mbimbiliya. Yawana yino yitatu yize Yehova hanatwehe, yili yilemu chinji. Hanatwehe hashi hanga tutwameho, uhashi wa kunyonga ni kuhanjika ni akwetu, nawa hanatwehe Mbimbiliya hanga yikumbulule yihula yilemu ya ku mwono.—Tanga Samu 40:5.

2 Ha mutwe uno, mutuhanjika hakehe ha yawana yino yitatu. Kupukuna chinji ha yawana yino, muchitukwasa hanga tusakwilile chinji Sakatanga yetu, Yehova. Hachino, zango lietu lia kulinga yuma yize akuzanga mulikola. (Uso. 4:11) Muchitukwasa nawa kulilulieka hanga tukwase atu waze akufuliela ha longeso lia mahuza liakwamba ngwo, yuma yalitangile yene.

HASHI, CHIHELA CHIPEMA

3. Mumu liaka hashi he halipwila?

3 Mana a Zambi kanasoloka kanawa ha chize atangile chihela chetu, hashi. (Roma 1:20; Hepre. 3:4) Chipwe ngwe kwatwama planeta jikwo, alioze, hashi he halipwila. He wika hali yuma yize yakukwasa atu hanga anunge ni mwono.

4. Mumu liaka hashi hanapema kuhiana ndeke yize atu akutunga?

4 Hashi hali ngwe ndeke yize yili ha matetela yinambate atu anji. Alioze, ndeke yize atu akutunga yalisa chinji ni hashi. Chakutalilaho, achinyonga ngwe atu waze ali mu ndeke yacho matomba mwiku wo, kulia ni meya. Alioze, yiswaswa yeswe yize alinayo mu ndeke kechi kuyimbila haze, muyiputuka kupolela muzemwene. Mashimbu angahi manunga ni mwono? Mashimbu akehe wika. Alioze, hano hashi hatwama yitangiwa yinji ya mwono, hakutuhwisa yuma yinji yize tunafupu, ngwe mwiku, kulia ni meya. Yiswaswa yeswe, twakuyimbila hano hashi, chipwe chocho, hashi hananungu ni kupema. Mumu liaka? Mumu Yehova katangile hashi ni yuma yize yakupemesaho. Mutulilongesa wika yuma yaali.

5. Kuchi mwiku wakukalakala, nawa yika unasolola?

5 Mwiku (oxigênio), wakukwasa yitangiwa yeswe hanga yinunge ni mwono. Akwa-mana kakutayiza ngwo, ha mwaka umuwika, yitangiwa yeswe ya mwono yakuhwima mwiku unji upema. Muze yakuhwima mwiku upema, mba mayituhwisa mwiku upi uze avuluka ngwo gás carbônico. Chipwe chocho, yitangiwa ya mwono kuyishi kuhona mwiku upema, nawa hashi kuheshi kuzala ni mwiku upi. Mumu liaka? Mumu Yehova katangile yuma yize yakukoka mwiku upi ni kutuhwisa mwiku upema. Yuma yacho, yili yambu ni mitondo. Yuma yeswe ai, yinashindakenya maliji waze ali ha mukanda wa Yilinga 17:24, 25, anambe ngwo: Zambi “kakuhana kuli eswe mwono, ni mwiku.”

6. Yika yakulingiwa ni meya, nawa yika yino yinasolola? (Tala nawa mushete unambe ngwo, “Meya Kali Chawana cha Yehova.”)

6 Meya, hano hashi hatwama meya mumu Zambi kasele tangwa ha chihela chalita. Nyi Zambi kasele tangwa hakamwihi, kachi meya eswe hano hashi hanomu ni mwalwa, kachi hanasasaminya chinji, nawa kachi hali hahululu. Chikwo nawa, nyi tangwa kalisele kusuku chinji ni hashi, kachi yuma yeswe hano hashi hiyinalikakaminya ni chishika. Nawa hano hashi kachi hali wika chiwe. Mutapu uze Yehova atangilemo hashi, wakukwasa hanga meya ahone kuma, yino yakukwasa hanga yitangiwa yinunge ni mwono. Kuchi yino yakulingiwa? Mwalwa wakukoka meya mu kalunga-lwiji ni mu mangiji hanga apwe malelwa. Akwa-mana kakutayiza ngwo, hita mwaka mwalwa wakukoka meya anji, kuhiana waze ali mu yitende ni mu mangiji. Meya wano eswe, kakupwa ha matetela ha matangwa kumi. Hachino, meya jacho manoka ngwe vula hanji mbundu ni kufuna nawa mu kalunda-lwiji ni mu mangiji. Muze mwalwa wakusasaminya, meya jacho kakuhiluka cheka ha matetela. Yino yeswe yinasolola ngwo, Yehova kali Zambi wa ndundo ni mana.—Yombi 36:27, 28; Chilu. 1:7.

Meya Kali Chawana cha Yehova

Chizulie: Kupwa cha meya. 1. Mwalwa wakushisa meya a mu kalunga-lwije hanga aye ha matetela apwe malelwa. 2. Malelwa kakwalumuka vula ni kunoka hano hashi. 3. Meya kakuhiluka mu kalunga-lwiji.
  • Njimi kanatale ha malelwa muze vula ananoka.

    MIHUKO, YILIMALIMA NI YITEMO

    Vula kakutatwisa yilimalima hanga tulie. Mitondo yimwe, yakusoka yitemo yipema, yize yakupemesa chinji hashi.

  • Umwe lunga kanakwate foto ha yipupa meya ni milundu.

    KUPEMESA HASHI NI KUTWAMA KANAWA

    Njiji, yitende ni yipupa ya meya, yakupemesa hashi ni kutukwasa hanga tutwame kanawa.

  • Umwe lunga kanahungula meya a mu kalunga lwiji hanga ande mungwa.

    KUYUKA CHIKWO

    Meya kakutuyukisa mu milali yinji. Chakutalilaho, muze meya a kalunga-lwiji akusasaminya ni mwalwa, kakutuhwisa mungwa.

  • Umwe pwo kananu meya mu musenge.

    YIZE TWAKULINGA NI MEYA MATANGWA ESWE

    Meya twakwanwa, twakulinga no kafe, chipulinga, sha ni walwa weka ni weka. Nawa twakuteleka no kulia, kukosa mazalo, kwahinjila hashi hanga tukombeho ni kusana.

7. Kuchi mutuhasa kusolola ngwetu twakulemesa chawana chize anatongola ha Samu 115:16?

7 Kuchi mutuhasa kusolola ngwetu, twakulemesa hashi ni yuma yeswe yize yiliho? (Tanga Samu 115:16.) Mutuhasa kulinga chino, ha kupukuna ha yuma yize Yehova atangile. Kupukuna chino, muchitukwasa hanga tusakwilile Yehova matangwa eswe ha yuma yeswe yize akutwaha. Mutuhasa kusolola ngwetu twakulemesa hashi, muze mutufunga kanawa ha chihela haze twatama ni kulinanga.

WONGO WETU ULI CHAWANA CHILEMU

8. Mumu liaka mutuhasa kwamba ngwetu, wongo wakukomwesa chinji?

8 Mutapu uze atangilemo wongo, wakukomwesa chinji. Muze mwana akupwa mu jimo lia naye, wongo wenyi wakukola hakehe-hakehe. Hachino, célula ja mu wongo mujiputuka kuliwezela hakehe-hakehe ha hita tangwa. Akwa-mana kakwamba ngwo, mu wongo wa mukulwana muli tununu ni tununu a célula jalipwila, jize akuvuluka ngwo, neurônio. Célula jacho jili ja kukunga hamuwika, mujihasa kulema kilu yimuwika ni chipinji. Tutalenu yize wongo wetu wakutukwasa kulinga.

9. Yika yakusolola ngwo kuhanjika chili chawana cha Zambi?

9 Uhashi wa kuhanjika uli chikomokeso. Tunyongenu hakehe ha maliji jetu. Mba tuhanjike, wongo wakutuma sango ha muliwu, ku mivumbo, ku mbangachi ni ha pambo. Yino yeswe yatamba kukalakala chimuwika mba maliji atuhuke kanawa. Hakutwala ku kulilongesa malimi eka, jimwe sango ahengwile ha mwaka 2019, jasolwele ngwo, ana kemba mahasa kwivwa maliji a hita limi. Sango jino, jinashindakenya ha yize akwa kuhengwola akutayiza ngwo, mutu kakusemuka ni uhashi wakuhanjika malimi anji. Kwamba pundu, kuhanjika chili chawana cha Zambi.—Kutuhu. 4:11.

10. Kuchi mutuhasa kusolola ngwetu twakulemesa chawana cha kuhanjika chize Zambi atuhele?

10 Kuli majila anji akusolwelamo ngwo, twakulemesa chawana chino, kuhanjika. Jila yimwe, yili kwambujola kuli atu waze akutayiza ngwo, Zambi katwamineko. (Samu 9:1; 1 Petu. 3:15) Atu waze akukalila longeso liakwamba ngwo, yuma yalitangile yene, kakuzanga kutupiangula hanga ni yetu tutayize ngwo, hashi ni yuma yeswe yize yatwamaho yalitangile yene. Nyi ayo mazanga kutupanjika, mutuhasa kwatangila mu Mbimbiliya ni yimwe yikuma ya Kaposhi yono tunalilongesa, hanga tukalile Tata yetu wa mu malilu ni kwakwasa hanga anyingike mumu liaka yetu twakufuliela ngwetu, Yehova mwe watangile malilu ni hashi.—Samu 102:25; Iza. 40:25, 26.

11. Wongo wakutukwasa nawa kulinga yika?

11 Uhashi wetu wa kwiwuluka yuma wakukomwesa. Ha mashimbu akunyima, umwe mukwa-kusoneka kambile ngwenyi, mutu mahasa kwiwuluka sango jinji jize mahasa kusoneka ha unji wa tununu a tununu aali a mikanda. Alioze, musono kanatayiza ngwo, wongo wetu muuhasa kutulika sango jinji kuhiana. Wongo wakukwasa mutu kwiwuluka ni kulilongesa yuma yinji. Yuma yika yenayo?

12. Mumu liaka twalisa ni yitangiwa yikwo ya hano hashi?

12 Ha yitangiwa yeswe ya hano hashi, atu wika e ali ni uhashi wa kulilongesa chize atamba kutwama ku mwono. Twakuhasa kwiwuluka yuma ya ku mashimbu akunyima ni kunyonga ha yuma yacho. Kunyonga chino, chakutukwasa kusakula shimbi jize mujisongwela mwono wetu, kwalumuna manyonga ni yitanga yetu. (1 Kori. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Yetu tuli ni uhashi wa kufumba mbunge yetu hanga tunyingike kalisa uli ha upeme ni upi. (Hepre. 5:14) Mutuhasa nawa kusolola zango, keke ni kwimbulula ululi wa Yehova.

13. Kulita ni Samu 77:11, 12, kuchi mutuhasa kusolola ngwetu, twakulemesa chawana chino, kwiwuluka?

13 Kuli majila anji mutuhasa kusolwelamo kuli Yehova ngwetu, twakulemesa chinji chawana chino, kwiwuluka. Jila yimwe, yili kwiwuluka mashimbu eswe chize iye atukwashile ni kutulembejeka. Chino, muchitukwasa kujikijila muli iye ni kufuliela ngwetu, kulutwe lia matangwa matukwasa. (Tanga Samu 77:11, 12; 78:4, 7) Jila yikwo, yili kwiwuluka yuma yipema yize mandumbu jetu akutulingila ni kwasakwilila. Akwa-kuhengwola kanakanyingika ngwo, atu waze akusakwilila e akuwahilila chinji. Chikwo nawa, kuli yuma yize Yehova akuzanga kuvulama, chipwe ngwe kali ni uhashi wa kwiwuluka yuma yeswe. Chakutalilaho, muze twakwita ukonekeno kuli Yehova, iye kakutukonekena ni kuvulama shili yetu. (Samu 25:7; 130:3, 4) Chili chipema kwimbulula chilweza chenyi. Muze umwe ndumbu matulemeka ku mbunge, twatamba kumukonekena ni kuvulama yuma yize atulinga. Yehova che anazange.—Mateu 6:14; Luka 17:3, 4.

Collage: 1. Umwe ndumbu wa pwo kanahengwola mikanda hanga alilongese limi lia Hindu. 2. Ndumbu wacho kanambujola kuli umwe pwo wa mu India uli ha chitanda, kanamusolwela mukanda ‘Sango Jipema’.

Muze twakulemesa Yehova twakusolola ngwetu tunasakwilila ha chawana chize atuhele, wongo (Tala paragrafu 14)b

14. Kuchi mutuhasa kusolola ngwetu, tunasakwilila ha chawana chino chilemu, wongo?

14 Kwamba umwenemwene, wongo uli chawana chilemu. Mutuhasa kusolola ngwetu, twakulemesa chawana chino, ha kuchizachisa kanawa hanga tulemese yoze watuhelecho. Atu amwe kakusolola ngwo, keshi kulemesa chawana chino, ha kulisela ene shimbi ya chipi ni chipema. Yehova mwe watutangile, kashika, shimbi jenyi jili jilemu kuhiana ja yetu ene. (Roma 12:1, 2) Nyi twakaula shimbi ja Yehova, mutupwa ni sambukila. (Iza. 48:17, 18) Nawa yetu hitunawana ulemu wa ku mwono, kufumanyisa Tangi yetu ni kulinga yuma yize akuzanga.—Yishi. 27:11.

MBIMBILIYA YILI CHAWANA CHILEMU

15. Mumu liaka mutuhasa kwamba ngwetu, Mbimbiliya yili chawana chize chakusolola zango lia Zambi hali atu?

15 Mbimbiliya yili chawana chize chakusolola zango lia Zambi hali yetu. Tata yetu wa mu malilu kakulihulumba chinji hali ana jenyi hano hashi. Kashika atumine atu hanga aasonekene Mbimbiliya. Kupalikila mu Mbimbiliya, Yehova kakukumbuluka yihula yetu yilemu ngwe: Kulihi twakatukile? Mumu liaka atutangile? Yika muyilingiwa kulutwe lia matangwa? Yehova kanazange hanga ana jenyi eswe awane kumbululo lia yihula yino. Chize ku mashimbu akunyima, iye kakutuma atu hanga alumbunune Mbimbiliya mu malimi anji. Musono, Mbimbiliya yili mu malimi tununu atatu (3,000), yamuwundu hanji chihanda. Mbimbiliya, uli mukanda uze akulumbununa chinji mu malimi anji, nawa atu anji kali nayo. Chipwe ngwe atu katwama ku yihela yeswawo, kakuhanjika malimi alisa, nihindu kali ni uhashi wakupanjika sango ja mu Mbimbiliya mu limi lio.—Tala mushete unambe ngwo, “Kulumbununa Mbimbiliya mu Malimi a mu Africa.”

Kulumbununa Mbimbiliya mu Malimi a mu África

Ha mwaka 1800, Mbimbiliya kayituhwishile wika mu malimi 70, yamundu hanji chihanda. Alioze atu anji te kanyingikine kuhanjika kanawa malimi jacho. Ha mashimbu jacho, malimi eswe a mu África te keshi kuhasa kwasoneka ha mikanda. Muze William Boyce ni atu akwo a mu Inglaterra ejile muno mu África, yuma yiyalumuka. William Boyce, yakwasa kusoneka limi lia Xosa. Ni ukwaso wa atu akwo, yalumbununa mukanda wa Luka mu limi liacho. Mukanda wacho yautuhwisa ha mwaka 1833, mu mukanda wacho mwapwile jina lia Zambi ha yihela yeswe yize linasoloka ha Tradução do Novo Mundo musono. William Boyce, yanyingika nawa mulali wa kusonekenamo limi Xosa hamwe ni malimi eswe a mu África. Yino yakwashile akwa-kulumbununa hanga alumbunune Mbimbiliya mu malimi anji a mu África. Musono, Mbimbiliya hanayilumbununa mu unji wa kanunu umuwika wa malimi a mu África. Kwamba pundu, Yehova kanazange hanga atu a ku mavungu eswe apwe ni chawana chino chilemu, Mbimbiliya!—Yili. 10:35.

Mandumbu kanakwata ‘Tradução do Novo Mundo’ mu limi lia Xosa.

Ha mwaka 2019, kanatuhwisa Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada mu limi lia Xosa. Chekwamba, haliapwila Mbimbiliya Tradução do Novo Mundo yili mu malimi 180, yamundu hanji chihanda

16. Kulita ni Mateu 28:19, 20, kuchi mutuhasa kusolola ngwetu twakusakwilila ha chawana chino, Mbimbiliya?

16 Mutuhasa kusolola ngwetu, twakulemesa Mbimbiliya ha kuyitanga matangwa eswe, kupukuna ha yize tunalilongesa ni kuyikaula ku mwono wetu. Chikwo nawa, mutusolola ngwetu twakusakwila Zambi, ha kusa tachi hanga twambujole sango ja mu Mbimbiliya kuli atu anji.—Samu 1:1-3; Mateu 24:14; tanga Mateu 28:19, 20.

17. Yawana yika twalilongesa ha mutwe uno, nawa yika mutulilongesa ha mutwe uze muusulaho?

17 Ha mutwe uno, twalilongesa yawana yimwe yize Yehova hanatwehe: hashi hapema, wongo wetu, ni Liji lienyi Mbimbiliya. Alioze, kuli yawana yikwo ya Yehova yize kutushi kumona. Yawana yacho, ye mutulilongesa ha mutwe muusulaho.

KUCHI MUTUHASA KUSOLOLA NGWETU TWAKUSAKWILILA HA YAWANA YIZE ZAMBI ATUHELE . . .

  • hashi?

  • wongo wetu?

  • Mbimbiliya?

MWASO 12 Yehova Zambi wa Ndundo

a Mutwe uno, muutukwasa hanga tusakwilile Yehova ha yawana yitatu yize hanatwehe. Nawa muutukwasa hanga tuhanjike ni atu waze akwamba ngwo, Zambi katwamineko.

b ULUMBUNWISO WA CHIZULIE: Umwe ndumbu wa pwo kanalilongesa limi lieka hanga ambujole sango lipema lia mu Mbimbiliya kuli yilambala.

    Mikanda ya Chokwe (2008-2025)
    Fwambuka
    Njila
    • Chokwe
    • Tuma
    • Kululieka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Shimbi Yakuyizachisa
    • Shimbi ja Kufunga Sango ja Mutu
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Njila
    Tuma