SANGO JA KU MWONO
Munguchinunga ni Kulilongesa
NGUNASAKWILILA Yehova ha kungwaha uhashi wa kupwa “Longeshi wami Munene.” (Iza. 30:20) Iye kakulongesa tuvumbi twenyi kupalikila mu Liji lienyi Mbimbiliya, yitangiwa yenyi, ni mu ululikiso wenyi. Iye nawa mashimbu eswe kakuchilinga kupalikila muli mandumbu jetu a ku ufulielo waze akutukwasa. Chipwe ngwe ngunayi ni kukumbanyisa miaka lukama, nihindu ngunanungu ni kuyuka ha usongwelo wa Yehova mu majila wano eswe. Manenu ngunulumbunwine chize yino yakulingiwa.
Hamwe ni asoko jami ha 1948
Nasemukine ha 1927, mu yimwe mbonge yikehe hakamwihi ni Chicago, Illinois, U.S.A. Yisemi jami kapwile ni ana atano—Jetha, Don, yami, Karl ni Joy. Yetu eswe twakwachile chiyulo cha kulinga yize mutuhasa mu mulimo wa Yehova. Jetha kayile mu kalasa wamuchiali wa shikola ya Ngiliate ha 1943. Don, Karl ni Joy yaya ku Mbetele ya Brooklyn, Nova York, Don ha 1944, Karl ha 1947 ni Joy ha 1951. Chilweza cho ni cha yisemi jami, changukwashile chinji.
CHIZE USOKO WETU WALILONGESELE UMWENEMWENE
Tata ni Mama te kakutanga Mbimbiliya nawa te kakuzanga Zambi, hachino yatulongesa ni yetu kuzanga Zambi. Alioze, tata kechele kulemesa yingeleja hanyima lia kwasa jita mu Europa, ha jita Yitangu ya Hashi Heswe. Mama kasakwililile chinji ha chize tata ahilukile ni mwono ku zuwo, kashika yamulweza ngwenyi: “Karl, tuputuke kuya cheka ku yingeleja ngwe chize twapwile ni kulinga.” Alioze tata yamba ngwenyi: “Mutuyako chimuwika, alioze yami chichi kunjilamo. Chocho mama yamuhula ngwenyi: “Mumu liaka?” Iye yamukumbulula ngwenyi: “Ha mashimbu a jita, mangana a yingeleja yimuwika waze apwile ku sali lialisa te kakulembela maswalale a mu chifuchi cho ni mata jo! Shina Zambi te kanakwase yizavu yeswe yaali?”
Limwe tangwa muze mama apwile ku yingeleja, Yela ja Yehova aali yangongwela ku zuwo lietu. Ayo yahana kuli tata volume jaali ja mukanda Light, hanji Pangu, yize te yinahanjika hakutwala ku mukanda wa usolwelo. Tata yazanga mikanda yacho mba yayitambula. Hachino, muze mama amwene mikanda yacho, yaputuka kuyitanga. Tangwa limwe, iye yamona umwe mutambi ha jornal uze te unasanyika atu hanga alilongese Mbimbiliya ni mukanda Light hanji ngwetu pangu. Chocho iye yakwata chiyulo cha kuya. Muze ahetele ku chihela chacho, umwe pwo yazulula chikolo. Chocho mama yasolola umwe wa ku mikanda yacho, yahula ngwenyi: “Nunalilongesa mukanda uno?” Pwo wacho yakumbulula ngwenyi, “Ewa munuhasa kunjila.” Ha poso yize yakawileho, mama yatutwala yami hamwe ni ana-akwetu, kukatuka haze, yituputuka kuyako ha poso jeswe.
Ha chimwe kukunguluka, ndumbu yoze wapwile ni kusongwela yangwita hanga ngutange Samu 144:15 yakwamba ngwo, waze akuwayila Yehova kakuwahilila. Nazangile chinji chisoneko chino, nazangile nawa mukanda wa 1 Timoteu 1:11, uze wakwamba ngwo, Yehova kali “Zambi ya uwahililo,” ni A-Efwesu 5:1, uze wakwamba ngwo, twatamba ‘kwimbulula Zambi.’ Nanyingikine ngwami, natamba kuwahilila ha yeswe yize mungulingila Sakatanga wami ni kumusakwilila ha chiwape chakungukwasa kunyingika umwenemwene.
Chikungulwila chize chapwile hakamwihi ni kuze twapwile, chapwile mu Chicago, te twakwenda kilometro 32 mba tuheteko. Chipwe chocho, te twakuyako hanga tulikungulule, nawa chinyingi chami cha Mbimbiliya yichiliwezela. Ngunewuluka chisuho chitangu chize mukwa kusongwela atongwele Jetha, hanga akumbulule. Muze iye te anakumbulula, yingunyonga ngwami, yami te ngunanyingika kumbululo lino, kachi ni yami nazundula kwoko hanga ngukumbulule. Hachino yinguputuka ni kulilulieka ni kuhana makumbululo mu maliji jami mwene. Alioze, chuma chilemu chapwile ngwo yami ni mandumbu jami te tunakolesa usepa wetu ni Yehova. Kangupapachishile ha mwaka 1941.
KULILONGESA HAKUTWALA KULI YEHOVA HA KUKUNGULUKA CHA MAMBONGE
Nguneuluka chimwe kukunguluka cha mambonge cha 1942 chalingiwile mu Cleveland, Ohio. Ku yihela yikwo kuhiana 50 ya mu Estados Unidos, atu kakawile kukunguluka chacho kupalikila ku telefone. Yetu hamwe ni mandumbu akwo, twapwile hakamwihi ni chihela kuze kwalingiwile kukunguluka chacho. Ha mashimbu jacho te kunalingiwa Jita Yamuchiali ya Hashi Heswe, chikwo nawa Yela ja Yehova te kanaahungumiona chinji. Ha ufuku, mandumbu yamanyisa mashinyi jo ni kutalikisa mienda ku sali lieka lia chilombo. Mandumbu yalitesa kusa kalayi ha hita mashinyi ufuku weswe. Nyi te mukulingiwa yimwe, mandumbu te malinga zungo ni mashinyi ni kutemuna mienda hanga akwa-kole ahone kumona nichimwe. Hachino, mandumbu akwo te mahasa kuya hanga akwase. Muze namwene yino yingunyonga ngwami, atu ja Yehova kali akululieka mu yuma yeswe. Hachino, yingupomba chakuhona kwivwa woma nawa kukwakalingiwile chuma nichimwe.
Ha kupalika cha miaka, muze nakunyonga ha kukunguluka chacho, nakwiuluka ngwami, mama kakevwile mwongo niumwe chipwe lume kusakalala. Iye kajikijilile muli Yehova ni mu ululikiso wenyi. Yami chichi keza kavulama chilweza chenyi chipema.
Ha limwe shimbu muze kukunguluka cha mambonge te kanda chichiputuka, mama kaputukile kukalakala ngwe pionelu wa shimbu lieswe. Hachino, iye yapanjika kanawa pande jeswe jize jahanjikile hakutwala ku mulimo wa shimbu lieswe. Muze te tunahiluka ku zuwo, mama yamba ngwenyi: “Ngunazange kununga mu mulimo wa upionelu, alioze chichi kuhasa kununga mu mulimo wacho mumu lia kufunga zuwo ukawami.” Hachino iye yahula nyi mutuhasa kumukwasa. Yitutayiza ngwetu ewa, mba iye yatulweza hanga tupwe ni kukomba ni kululieka mu chipatulo chimuwika hanji yaali chimenemene shimbu kanda tuchiputuka kulia. Kashika muze te twakuya ku shikola, iye kapwile ni kuhengwola hanga amone ni zuwo lili lia kululieka kanawa mba maya mu munda. Iye kapwile ni milimo yinji, alioze te kakutufunga kanawa. Muze twapwile ni kufuna ku zuwo ha mashimbu a kuhwima hanga tulie ni muze te twakutuhuka ku shikola, mama kapwile ni kutushimbwila. Ha amwe matangwa muze te twakukatuka ku shikola, twapwile ni kwambujola hamuwika. Chino chatukwashile kunyingika chize wapwa mwono wa upionelu.
KUPUTUKA MULIMO WA SHIMBU LIESWE
Naputukile mulimo wa upionelu muze napwile ni miaka 16. Chikwo nawa chipwe ngwe tata te kanda achipwa Chela cha Yehova, iye kazangile kunyingika chize mulimo wacho unende. Ha umwe ufuku yingumulweza ngwami, chipwe ngwe ngunase tachi jinji nihindu kanda nguchipwa ni alongi a Mbimbiliya. Hohene yingumuhula ngwami: “Shina muzanga kulilongesa ni yami?” Iye yanyonga hakehe ni kwamba ngwenyi, “chamwene mumu liaka kutwatambile kuchilinga”. Tata kapwile longi wami mutangu. Chino chapwile chiwape chinene kuli yami!
Twalilongesele mukanda,“Umwenemwene Wakututusula.” Ha kupalika cha amwe mashimbu yingunyingika ngwami, tata te kanangukwase kupwa longeshi mupema nawa chino yichingukwasa kulilongesa chinji Mbimbiliya. Ngwe chilweza, ha limwe longeso hanyima lia kutanga paragrafu, iye yamba ngwenyi: “Yami nevwa yize mukanda wamba, alioze kuchi yena unanyingika nyi yino yinalite?” Yami chakaliluliekele ha chikuma chacho, kashika yingumulweza ngwami, haliapwila chichi kuhasa kukulumbunwina, alioze ha longeso lize mulihataho, mungukwaha kumbululo. Chino che nalingile lume, yinguwana versu jize te jinashindakenya ha chikuma chize tunakalilongesa. Kukatuka haze, yami nalilongesele kuhengwola ni kululieka kanawa longeso lietu. Chino chatukwashile yami ni tata tukole ku ufulielo. Iye yaputuka kusa mu yitanga yize apwile ni kulilongesa, chocho yamupapachisa ha 1952.
NANUNGINE NI KULILONGESA KU MBETELE
Nakatukile ku zuwo muze napwile ni miaka 17. Jethaa te hapwa mishionaliu, Don Mbetelita. Mu waali wo te kakuzanga chinji yiteli yo, chino changukolwezele chinji. Hachino, yingusoneka petisau ya kuya ku Mbetele ni ya kuya ku Ngiliate ni kwecha hanga Yehova asakule kuze mazanga kungutuma. Chocho, yangusanyika ku Mbetele ha mwaka 1946.
Ha kupalika cha miaka, natambwile yiteli yinji yalisa ha Mbetele ni kulilongesa yuma yinji yaha. Hinalinga miaka 75 ha Mbetele, ha miaka yino yeswe, nalilongesa chize munguhasa kutuhwisa mikanda ni chize munguhasa kufunga mbongo. Nalilongesele nawa chize munguhasa kulanda yuma yize tunafupu ha Mbetele, ni chize munguhasa kutuma yikwata ku yihela yikwo. Chahiana ulemu, nakuzanga chinji katalilo wa malongeso yoze Mbetele akwete, ngwe uwayilo wa chimene ni pande jize jakukatuka mu Mbimbiliya.
Ngunalongesa ku shikola ya makulwana a mu chikungulwila
Nalilongesele nawa ni ukwaso wa mwana-kwetu Karl, yoze wejile ku Mbetele ha mwaka 1947. Iye kapwile longi, nawa longeshi mupema wa Mbimbiliya. Ha chisuho chimwe nafupile ukwaso wenyi ha jimwe pande jize anguhele. Yingumulumbunwina ngwami, nahengwola yikuma yinji, alioze chanyingikine chize munguhasa kuyilumbununa. Iye yangukwasa ni chihula chimuwika wika. Yanguhula ngwenyi: “Joel mutwe wa pande kuchi unambe?” Hazehene yingukwata chikuma, natambile wika kuhanjika yikuma yize muyingukwasa kulumbununa mutwe wa pande jami hi kuhanjikako sango jeswe. Chishi kuvulama longeso lino.
Mba tuwahilile mu mulimo wa Mbetele, twatamba kulihana chinji mu mulimo wa kwambujola. Nyi twachilinga, mutuhasa kuwana yilweza ya utakamiso. Nguneuluka kanawa, limwe tangwa yami ni umwe ndumbu twayile ha ufuku ni kumeneka umwe pwo yoze watayijile Kaposhi wa Kutalila ni Laulenu! ku Bronx, Nova York. Twaputukile lusango wetu ha kwamba ngwetu: “Ha ufuku uno, tunakwase atu alilongese yuma yipema ya mu Mbimbiliya.” Mba iye yamba ngwenyi: “Nyi nunahanjika hakutwala ku Mbimbiliya munuhasa kunjila.” Twatangile ni kuhanjika ha versu jinji, jize jinatale ha Wanagana wa Zambi ni chifuchi chaha. Chino chamukomwesene chinji, mba yasanyika amwe asoko jenyi hanga apwe hamwe ni yetu ha poso yize yahachileho. Ha kupalika cha amwe mashimbu, iye ni asoko jenyi yapwa tuvumbi ashishika a Yehova.
YUMA YIZE NALILONGESELE NI MUKWETU-PWO
Nafupile mutu yoze mungulimbata nenyi ha miaka 10, shimbu te kanda nguchinyingika mukwetu pwo. Yika yangukwashile kuwana mutu walita? Nalembele chinji ni kulihula ngwami, ‘Yika ngunazange kulinga hanyima lia kumbata?’
Hamwe ni Mary mu mulimo wa kalayi wa mbonge
Hanyima lia kukunguluka cha mambonge cha mwaka 1953, mu estadio Yankee, yingunyingika ndumbu Mary Aniol. Iye kayile ku shikola ya Ngiliate hamuwika ni mwanakwetu Jetha. Ayo te kanakalakala hamuwika ngwe mishionaliu. Mary, yangwambulwila ni chiseke cheswe hakutwala ku yiteli ya mishionaliu mu Caribe, ni hakutwala ku malongeso waze anakasongwela ha miaka yinji. Ha kupalika cha mashimbu zango lietu hali umwe ni mukwo, yilioka. Yitulimbata ha Abril 1955. Ha kupalika cha mashimbu yingumona ngwami, Mary kali chawana cha Yehova, iye kangulongesele yuma yinji yilemu. Iye te kakuwahilila ni chiteli cheswacho mamwaha. Te kakukalakala chinji nawa kapwile ni kulihulumba hali akwo ni kusa Wanangana wa Zambi ha chihela chitangu ku mwono wenyi. (Mateu 6:33) Twakalakalile hamuwika mu mulimo wa kumeneka yikungulwila ngwe kalayi wa mbonge ha miaka yitatu. Mba ha mwaka 1958, yatusanyika ku Mbetele.
Nalilongesele yuma yinji ni Mary. Ngwe chilweza, muze twalimbachile yitukwata chiyulo cha kutanga Mbimbiliya hamuwika, twapwile ni kutanga versu 15 ha chisuho chimuwika. Hanyima lia hita umwe wa kuli yetu kutanga chimwe chihanda, te twakuhanjika hakutwala ku yize twatanga ni chize mutuhasa kuyikaula ku mwono wetu. Ha yisuho yinji, Mary te kakungulweza yuma yize alilongesele ku Ngiliate ni mu mulimo wenyi wa mishionaliu. Yize nalilongesele kuli iye yangukwashile kululieka kanawa pande jami, ni chize mungutakamisa mandumbu a mapwo.—Yishi. 25:11.
Zangi yami Mary, kanakafwa ha mwaka 2013. Ngunazange chinji kumumona mu chifuchi chaha! Shimbu chino kanda chilingiwa, ngunazange kununga ni kulilongesa hali Yehova, ni kumujikijila ni mbunge yami yeswe. (Yishi. 3:5, 6) Kunyonga yize atu ja Yehova makalinga mu chifuchi chaha, chakungutakamisa ni kungwaha uwahililo. Mu chifuchi chaha, mutukalilongesa yuma yinji yaha ni Longeshi wetu Munene! Ewa, chishi ni chize munguhasa kusakwilila Yehova ha yeswe yize angulongesa ni ha chawana cha keke yenyi.
a Tala sango ja ku mwono ja Jetha Sunal ha Kaposhi wa Kutalila 1 Março, 2003 mafwo. 23-29.