MUTWE WA KULILONGESA 48
MWASO 129 Mutunyongonona
Chize Mukanda wa Yombi Muutukwasa Muze Mutupalika mu Lamba
“Pundu Zambi kechi kulinga ungulungulu.”—YOMBI 34:12.
YIZE MUTULILONGESA
Mutumona chize mukanda wa Yombi muutukwasa kunyingika mumu liaka Zambi akwecha lamba ni chize mutuhasa kunyongonona mu lamba liacho.
1-2. Mumu liaka chili chipema kuli yetu kutanga mukanda wa Yombi?
SHINA hikwapalika mashimbu anji chize muze watangile mukanda wa Yombi? Chipwe ngwe mukanda uno kausonekene ha miaka 3,500 kunyima, nihindu atu anji kakwamba ngwo, mukanda uno uli hakachi ka yimwe mikanda yize asonekene kanawa. Atu kakuchichimieka mutu yoze wasonekene mukanda wa Yombi, mumu kasonekene maliji ashi kunyingika, apema chinji nawa alemu. Chipwe ngwe Mose mwe wasonekene mukanda uno, alioze maliji ali mu mukanda wacho, Yehova mwe wamulwezele hanga aasoneke.—2 Timo. 3:16.
2 Mukanda wa Yombi uli mukanda ulemu chinji mu Mbimbiliya. Mumu liaka? Mumu wakutukwasa kunyingika ngwo angelo ni atu, kali ni ulite wa kusakula ene, nyi mawayila Yehova nyi ka, mumu lia zango lio hali iye ni ha jina lienyi. Chikwo nawa, wakutulongesa hakutwala ku yitanga ya Yehova yipema ngwe zango, mana, ululi ni ndundo. Ngwe chilweza, mu mukanda wa Yombi mwe akutongola Yehova ngwo Mukwa-Ndundo Jeswe, ha yisuho yinji kuhiana mikanda yikwo ya Mbimbiliya chipwe ngwe mutuyichinga hamuwika. Mukanda wa Yombi wakukumbulula nawa yihula yinji ya ku mwono hamwe ni chihula chize chakupinjisa atu; mumu liaka Zambi akwecha lamba?
3. Kuchi lusango wa Yombi mahasa kutukwasa?
3 Chizechene ngwe twakumona kanawa yuma yize yinatujingilika muze twakunyina helu lia mulundu, ni mukanda wa Yombi wakutukwasa kumona yipikalo yize twakupalika, mu jila yalita ngwe chize Yehova akuyimona. Tutalenu chize mukanda wa Yombi muhasa kutukwasa muze mutumona lamba. Ha mutwe uno, mutumona chize A-Izalele atambile kuyuka ku lusango wa Yombi, ni chize mutuhasa kuyuka musono. Mutumona nawa chize mutuhasa kukalakalisa mukanda wa Yombi hanga tukwase akwetu.
ZAMBI KECHELE HANGA YOMBI AMONE LAMBA
4. Kalisa muka wapwile hakachi ka Yombi ni A-Izalele amwe waze apwile mu Engitu?
4 Yombi te katwama mu chifuchi cha Uze, ha mashimbu waze A-Izalele apwile ni kwamwesa lamba mu Engitu. Chifuchi cha Uze kota chapwile hakamwihi ni Arabia. Muze A-Izalele apwile mu Engitu, amwe yaputuka kuwayila tuponya. Alioze Yombi te kalisa. Iye te kakulingila Yehova ni ushishiko. (Yoshu. 24:14; Eze. 20:8) Kashika Yehova ambile hali Yombi ngwenyi: “Kuheshi niumwe hashi wa kulifwa nenyi.”a (Yombi 1:8) Yombi kapwile ni upite unji, nawa kapwile lunga yoze te akuvumbika chinji ku chihela chacho. (Yombi 1:3) Kota keshika Satana te akuvwila uli unji Yombi mumu iye kapwile ni lufuma mupema, atu anji te kakumuvumbika, nawa te kakuwayila Yehova ni ushishiko.
5. Mumu liaka Zambi echele Yombi kumona lamba? (Yombi 1:20-22; 2:9, 10)
5 Satana kambile ngwenyi, Yombi te mecha kuwayila Yehova nyi mamona lamba. (Yombi 1:7-11; 2:2-5) Yehova te kakuzanga chinji Yombi. Alioze, yecha hanga Satana asolole nyi yize ambile hakutwala kuli Yombi, yili yamwenemwene nyi ka. (Yombi 1:12-19; 2:6-8) Satana yashiha yimuna eswe a Yombi hamwe ni anenyi, nawa yakonga umwe musongo upi kuli Yombi. Chipwe ngwe Satana kakokelele lamba linji Yombi, nihindu Yombi yanunga ni kuwayila Yehova ni ushishiko. (Tanga Yombi 1:20-22; 2:9, 10.) Ha kupalika cha mashimbu, Yehova yauka Yombi, yamupwisa pichi kuhiana chize apwile, yamuweza ana kumi, nawa atu yaputuka kumulemesa cheka. Chikwo nawa, Yehova yokesa miaka ya Yombi ha kumuweza miaka 140. Chocho, Yombi yahasa kumona ajikulu jenyi ni tukwata mbuli. (Yombi 42:10-13, 16) Kuchi lusango yono akwashile atu kunyima, nawa kuchi mahasa kutukwasa musono?
6. Kuchi lusango wa Yombi kachi akwashile A-Izalele? (Tala nawa chizulie.)
6 Chize A-Izalele atambile kuyuka. Mwono wa A-Izalele mu Engitu, wakapwile washi. Ngwe chilweza, Yoshua ni Kalemba kapwile ndungo ha miaka yinji. Chikwo nawa, mumu lia kuhona kwononoka cha A-Izalele amwe, ayo yatwama mu puya ha miaka 40. Nyi A-Izalele kanyingikine yipikalo yize Yombi apalikile ni yize yalingiwileko, kachi chaakwashile ni kukwasa nawa yisemuko yize muyizaho, kunyingika yoze wakukoka lamba. Kachi chaakwashile nawa, kunyingika kanawa mumu liaka Zambi akwecha lamba ni chize Zambi akulemesa atu waze akumulingila ni ushishiko.
A-Izalele waze apwile ndungo mu Engitu ha miaka yinji, kachi kalilongesele ha lusango wa Yombi. Chilweza chenyi te muchaakwasa. (Tala paragrafu 6)
7-8. Kuchi lusango wa Yombi mahasa kukwasa waze anamono lamba? Hana chilweza.
7 Chize mutuhasa kuyuka. Musono, atu anji kakwecha kufuliela muli Zambi, mumu kanyingikine mumu liaka atu apema akumona lamba. Tutalenu chilweza cha Hazel,b umwe pwo wa ku Ruanda. Ku ukweze wenyi, te kakufuliela muli Zambi, alioze yuma yiyalumuka. Muze yisemi jenyi alilakwile, yaputuka kumulela kuli tato yoze wambachile naye, ni kuputuka kumumwesa lamba. Kulutwe, tato wacho yamupihisa. Hazel te kakuya ku yingeleja yenyi hanga awane utakamiso. Alioze, te keshi kuuwana. Ha kupalika cha mashimbu, Hazel yalemba kuli Yehova ni kumulweza ngwenyi: “Zambi te nakulemba kuli yena. Nakusa tachi hanga ngulinge yuma yalita, alioze yena wakungumwesa lamba. Haliapwila ngunakuhichika, nawa ngunazange kulinga yuma yeswayo yize muyinguvwisa kuwaha.” Chizechene ngwe Hazel, atu anji kakwalongesa yuma yipi hakutwala kuli Zambi nawa kakutayiza ngwo, iye mwe wakwakokela lamba. Twakunenganyana chinji hakumona ngwo, atu anji kanyingikine umwenemwene hakutwala kuli Zambi, kashika tunazange twakwase.
8 Mu mukanda wa Yombi twalilongesa ngwetu, Zambi keshi kutumwesa lamba, alioze Satana mwe wa kutumwesa lamba. Twalilongesa ngwetu, kutwatambile kunyonga ngwetu atu waze anamono lamba kalingile chimwe chuma chipi. Yisoneko yakusolola ngwo, “luyinda kakwiza kuli mutu mweswe susumuku.” (Chilu. 9:11; Yombi 4:1, 8) Twalilongesa nawa ngwetu, muze twakunyongonona mu yipikalo ni ushishiko, twakukwasa Yehova kukumbulula Satana yoze wakumuchoka. Chino chakukwasa Yehova kukalila jina lienyi. (Yombi 2:3; Yishi. 27:11) Twakusakwilila chinji ha kulilongesa umwenemwene uno mu Mbimbiliya. Mumu haliapwila tunanyingika mumu liaka yetu ni atu waze twazanga twakumona lamba. Hanyima, Hazel yaputuka kulilongesa Mbimbiliya ni Yela ja Yehova, iye yanyingika ngwenyi, hi Zambi ko wakumumwesa lamba. Iye yamba ngwenyi: “Nalembele cheka kuli Zambi ni kumulweza chize ngunalivwu. Nalwezele Yehova ngwami, muze nambile ngwami ngunamuhichika, yami te chazangile lume kumuhichika. Yuma yeswe nambile, nayambile mumu te chamunyingikine. Haliapwila hinanyingika ngwami, Yehova kakunguzanga. Kashika ngunawahilila chinji.” Twakusakwilila chinji ha kunyingika mumu liaka Zambi akwecha lamba lilingiwe. Haliapwila tutalenu chize lusango wa Yombi mahasa kutukwasa muze mutupalika mu yipikalo.
KUCHI LUSANGO WA YOMBI AKUTUKWASA KUNYONGONONA?
9. Yika Yombi alingile muze te anamono lamba? (Tiangu 5:11)
9 Tuchinyongenu ha lamba lize Yombi amwene. Iye katwamine ha uto, mujimba wenyi wapwile wa too ni mahute anene-anene waze apwile ni kumunehena yikola yinji, kawangamine chinji ni kuhona tachi ja kulinga yuma yinji. Iye te kakutwama wika ni kutuwa-tuwa yimbulu yenyi. Chikwo nawa, kanji-kanji te kakulinyenyeta mumu lia yikola yize apwile ni kwivwa. Chipwe ngwe Yombi kapwile ni kumona lamba, nihindu iye yanunga ni kushishika kuli Yehova ni kumujikijila. (Tanga Tiangu 5:11.) Yika yakwashile Yombi kunyongonona muze te anamono lamba?
10. Kuchi tunanyingika ngwetu Yombi kapwile ni usepa upema ni Zambi?
10 Yombi kalwezele Yehova chize te analivwu. (Yombi 10:1, 2; 16:20) Ngwe chilweza, ha kapitulu 3, Yombi yalweza Yehova chize analivwu hakutwala ku yize yalingiwile kuli iye. Iye kanyongene ngwenyi Yehova mwe wamukokelele lamba liacho. Masepa jenyi atatu yamulamikiza ngwo, iye kanamono lamba mumu kavulumuna kuli Zambi. Alioze Yombi kanungine ni kwalweza ngwenyi, iye te kanashishika kuli Yehova. Yuma yimwe yize Yombi apwile ni kwamba, yapwile ni kusolola ngwe, ha mashimbu amwe, iye kapwile ni kulimona mukwa-ululi kuhiana Zambi. (Yombi 10:1-3; 32:1, 2; 35:1, 2) Yombi kambile nawa ngwenyi, ha mashimbu amwe kapwile ni kwamba yuma yize kuyalitele, mumu te kanase tachi hanga asolole ngwenyi iye kashishika. (Yombi 6:3, 26) Mu kapitulu 31, Yombi te kanazange hanga Zambi amukumbulule ni kwamba ngwenyi, iye te katelele kumumwesa lamba. (Yombi 31:35) Alioze Yombi te katambile kushinjila Zambi hanga amulweze mumu liaka iye anamono lamba. Haliapwila tunanyingika ngwetu, jila yize Yombi ahanjikilemo ni Yehova, kachilingile mumu kapwile ni usepa upema ni iye nawa kapwile ni kujikijila ngwenyi mamupatwila ni ululi.
11. Yika Yehova alingile mumu lia kushishika cha Yombi?
11 Muze Yehova ahanjikile ni Yombi kupalikila mu chijimbi, iye kakamulwezele mumu liaka apwile ni kumona lamba. Yehova kakamwesene lamba Yombi mumu lia kuhanjika chize te analivwu hanji mumu lia kuhanjika yuma yize kuyalitele. Alioze Yehova yahanjika nenyi, ngwe chize umwe tata mupema akuhanjika ni mwanenyi. Yino yapwile jila yipema ya kukwashilamo Yombi. Chocho, Yombi yanyingika ngwenyi, iye te kanyingikine yuma yinji, nawa yalikonyeka mumu lia kuhanjika yuma yize kuyalitele. (Yombi 31:6; 40:4, 5; 42:1-6) Kuchi atu kunyima ayukile ha lusango yono, nawa kuchi mutuhasa kuyuka musono?
12. Kuchi lusango wa Yombi atambile kukwasa Mose ni A-Izalele?
12 Chize A-Izalele atambile kuyuka. A-Izalele katambile kulilongesa yimwe hakutwala ku yize yalingiwile kuli Yombi. Tutalenu chilweza cha Mose. Kuchakapwile chashi kuli iye kusongwela A-Izalele. Mumu ayo te keshi kwononokena Yehova, nawa kapwile ni kulinga yuma yize te yakuvwisa Mose uli. Ha yisuho yinji, A-Izalele te kakulinyenyeta ni Yehova, muze yuma yapwile ni kukala. Alioze Mose kapwile ni kulemba kuli Yehova ni kumwita ukwaso ha mashimbu akalu. (Kutuhu. 16:6-8; Kwa. 11:10-14; 14:1-4, 11; 16:41, 49; 17:5) Chilweza cha Yombi kachi chakwashile Mose muze amuhele fumbo kuli Yehova. Ngwe chilweza, muze te hikwasala hakehe hanga anjile mu Chifuchi cha Chilakenyo, Mose yevwila uli A-Izalele ni kuhanjika chuma chize “kuchalitele ni mivumbo yenyi.” Ha kuchilinga, iye yahona kuhana kuli Yehova, ulemu uze wamutela. (Samu 106:32, 33) Mumu lia chino, Yehova kakatayijile Mose kunjila mu Chifuchi cha Chilakenyo. (Shimbi 32:50-52) Fumbo lino, kota lievwishile Mose yikola yinji. Alioze ni kulikehesa cheswe, iye yatayiza fumbo liacho. Lusango wa Yombi kachi kakwashile nawa yisemuko ya A-Izalele yize te muyiza kulutwe. Ayo kachi kalwezele Yehova chize te analivwu, ni kwiuluka ngwo, keshi akwa-ululi kuhiana Yehova. Chikwo nawa, ayo katambile kupwa akwa-kulikehesa ni kutayiza fumbo lia Yehova.
13. Kuchi lusango wa Yombi mahasa kutukwasa kunyongonona? (A-Hepreu 10:36)
13 Chize mutuhasa kuyuka. Musono tuli ha mashimbu akalu chinji, kashika twatamba kusa tachi hanga tunyongonone. (Tanga A-Hepreu 10:36.) Ngwe chilweza, amwe a kuli yetu kanayiji, kanasakalala chinji, hanji mu usoko wetu muli kapinda munene. Mutuhasa kufwisa umwe usoko, sepa hanji kupalika mu kapinda mweswawo. Ha mashimbu amwe muze tunamono lamba, umwe mutu mahasa kuhanjika hanji kulinga yuma yize muyituvwisa chinyengo. (Yishi. 12:18) Alioze twalilongesa mu mukanda wa Yombi ngwetu, mutuhasa kulweza Yehova chize tunalivwu ni kufuliela ngwetu iye matwivwa. (1 Yoa. 5:14) Yehova kechi kutuvwila uli, mumu lia kumulweza chize tunevwu, chipwe ngwe ha mashimbu amwe mutuhanjika yuma yize kuyalitele. Nyi twachilinga, Zambi matwaha tachi ni mana waze tunafupu hanga tunyongonone. (2 Sango 16:9; Tia. 1:5) Iye matwaha nawa fumbo muze muchifupiwa, ngwe chize alingile kuli Yombi. Mukanda wa Yombi wakutulongesa nawa chize mutuhasa kunyongonona muze mututambula fumbo kukatuka mu Liji lia Zambi, ululikiso wenyi, ni kuli masepa waze ajama. (Hepre. 12:5-7) Ngwe chize Yombi ayukile ha kulikehesa ni kutayiza fumbo lize amuhele, ni yetu mutuhasa kuyuka nyi mutwecha Yehova hanga atufumbe. (2 Kori. 13:11) Wano kali malongeso alemu waze twawana ha lusango wa Yombi. Haliapwila, tutalenu chize mutuhasa kukwasa akwetu ni lusango yono.
KWASA AKWENU NI SANGO JILI MU MUKANDA WA YOMBI
14. Kuchi mutuhasa kulumbununa mu mulimo wa kwambujola mumu liaka atu akumona lamba?
14 Atu anji kakuhula ngwo, mumu liaka atu apema akumona lamba? Twakuwahilila ha kwasolwela kumbululo lia chihula chino mu Mbimbiliya. Mba tukumbulule chihula cho, kanji-kanji twakwalumbunwina yize yalingiwile mu munda wa Endene. Kota twakuputuka ha kwalumbunwina ngwetu, Satana kahanjikile mahuza kuli lunga ni pwo mutangu ni kwatwala hanga ahone kwononokena Zambi. (Uputu. 3:1-6) Mumu lia Alama ni Eva kuhona kwononokena Zambi, atu yaputuka kumona lamba ni kufwa. (Roma 5:12) Zambi kakuhana mashimbu hanga asolole kuli atu eswe ngwo, yize Satana ambile hi yamwenemwene ko. Iye kakuhana nawa mashimbu hanga atu anyingike ngwo, iye makahwisa lamba lieswe hano hashi ni kwakwasa awahilile ku mwono ku miaka yeswe. (Uso. 21:3, 4) Yino yili jila yipema yakukwashilamo atu kunyingika mumu liaka atu apema akumona lamba.
15. Kuchi mutuhasa kulumbunwina atu mukanda wa Yombi, hanga anyingike mumu liaka akumona lamba? (Tala nawa yizulie.)
15 Jila yikwo yize mutuhasa kukwashilamo atu kunyingika mumu liaka akumona lamba, yili kwalweza lusango wa Yombi. Chitangu mutuhasa kwachichimieka ha kwalweza ngwo, chino chili chihula chilemu chinji. Chamuchiali, mutuhasa kwalweza ngwetu, kuli umwe lunga mupema avuluka ngwo Yombi, yoze wapwile ni kulihula mumu liaka te akumona lamba. Iye kapwile ni kunyonga ngwenyi, Zambi mwe wapwile ni kumukokela lamba liacho. (Yombi 7:17-21) Mutu mutulumbunwina mahasa kukomoka ha kunyingika ngwenyi, chipwe ku mashimbu akunyima, atu kazangile kunyingika mumu liaka te akumona lamba. Chamuchitatu, mutuhasa kumulweza ngwetu, kulita ni mukanda wa Yombi, Satana mwe wakokelele lamba Yombi, hi Zambi ko. Satana kalamikijine atu ha kwamba ngwenyi, atu kakuwayila Zambi mumu lia yuma yipema yize akwaha alioze nyi mamona lamba, mecha kumuwayila. Muhasa nawa kwamba ngwe, chipwe ngwe Zambi kakakokelele lamba Yombi, nihindu ha kwecha lamba liacho kasolwele ngwenyi kakujikijila tuvumbi twenyi ashishika, nawa ngwo Satana kali mukwa mahuza. Kusulaho, mutuhasa kumulumbunwina ngwo, chipwe ngwe Yombi kamwene lamba linji, nihindu iye yanunga ni kushishika kuli Yehova. Chocho, Yehova yamuwahisa mu yimwe jila yalipwila. Kashika, mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, lamba lize twakumona kulishi kukatuka kuli Zambi.
Kuchi muhasa kukwasa akwenu ni lusango wa Yombi hanga wasolwele ngwo, hi Zambi ko wakutukokela lamba? (Tala paragrafu 15)
16. Hana chilweza chize chinasolola chize mukanda wa Yombi muhasa kukwasa mutu yoze unamono lamba.
16 Tutalenu chize lusango wa Yombi akwashile Mario. Ha 2021, tangwa limwe umwe ndumbu wa pwo kapwile ni kwambujola ku Telefone. Mutu mutangu yoze asanyikine kapwile Mario. Iye yamusolwela chimwe chisoneko cha mu Mbimbiliya ni kumulumbunwina ngwenyi, Zambi keshi kwivwa wika yilemba yetu, alioze kanatulakenya mwono upema ni kutalatala cha kulutwe lia matangwa. Ndumbwetu yahula Mario nyonga lienyi hakutwala ku versu yacho. Mario yakumbulula ngwenyi, iye te kanasonekena usoko wenyi umwe mukanda ni kwalweza ngwenyi kakwazanga chinji, alioze kanazange kulishiha. Mario yamba ngwenyi: “Yami nakufuliela muli Zambi, alioze chimene chino te ngunalipikala nyi Zambi kakulihulumba hali yami.” Ha chisuho chamuchiali, ndumbwetu yahanjika ni Mario hakutwala ku lusango wa Yombi ni mumu liaka iye te anamono lamba. Mario yazanga kutanga mukanda weswe wa Yombi. Chocho, ndumbwetu yamutumina link ya Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi chaha. Yika yalingiwileko? Mario yatayiza kulilongesa Mbimbiliya, nawa yawahilila kulilongesa yuma yinji hakutwala kuli Zambi wa zango, yoze wamukokele kuli iye.
17. Mumu liaka twatamba kusakwilila Yehova ha kusa lusango wa Yombi mu Mbimbiliya? (Yombi 34:12)
17 Mbimbiliya yili ni ndundo jinji ja kwalumuna mwono wetu ni kuhana utakamiso kuli waze anamono lamba. (Hepre. 4:12) Tunasakwilila chinji ha chize Yehova asele lusango wa Yombi mu Liji lienyi Mbimbiliya. (Yombi 19:23, 24) Mukanda wa Yombi wakutwaha shindakenyo ngwo, Zambi keshi kulinga ungulungulu. (Tanga Yombi 34:12.) Wakutulongesa nawa mumu liaka Zambi akwecha lamba ni chize mutuhasa kunyongonona mu lamba liacho. Chikwo nawa, wakutukwasa hanga tutakamise waze anamono lamba. Ha mutwe uze muhataho, mutumona chize mukanda wa Yombi muuhasa kutukwasa muze mutufupa kuhana chiyulo.
MWASO 156 Ufulielo Wakutakamisa
a Yombi katwamine hanyima lia kufwa cha Yosefwe ni muze te kanda achitongola Mose ngwe kasongo ka A-Izalele. Kashika, lusango yoze Yehova apwile nenyi ni Satana ni lamba lize Yombi apalikile, kota yalingiwile mukachi ka miaka 1657 K.M.J ni 1514 K.M.J.
b Majina amwe kapwa kwalumuna.