November

Jonah nih a tonmi thil sining a dikthliar kha kan hngalh dih lo caah anih cu bochan awk a tlak lomi le zumhawk a tlak lomi in kan ruah khawh men. Jehovah nih Jonah kha Nineveh khua hrawhnak kong thanh awkah direct in a fial. Asinain Pathian nawl ngaih canah Jonah cu Pathian nih a kalternak hmunlei ah kal loin tilawng aa cit i ‘BAWIPA sinin a zam.’ (Jonah 1:1-3) Nangmah hei si law Jonah kha a dang rian na pe ṭhan ti lai maw? Na pe ṭhan ti lai lo. Asinain Jehovah nih cun a dang rian pek awkah aa tlak tiah a ruah. (Jonah 3:1, 2) Jonah nih a thlacamnak in zeibantuk minung dah a si ti kha a langhter. (Jonah 2:1, 2, 9) Jonah nih Jehovah sinah atu le atu thla a cam lai ti cu a fiang ko. Mah a cammi lakah pakhat cu ngapi paw chung a um lioah a si. Mah nih rian pekmi, a zamtakmi mi pakhat men a si lo ti kha hngalhthiam awkah a kan bawmh. A thlacamnak nih aa toidormi, lawmh a hngalmi le Jehovah nawlngaih awkah biakhiahnak a tuahmi a si kha a langhter. Cucaah Jehovah nih Jonah palhnak cungah lungthin a pek lomi cu khuaruahhar awk a si lo. Mah canah a thlacamnak kha a ngaihpiak i profet pakhat in a rak hman rih. Cucaah Khrihfa upa a simi hna nih midang ruahnak an cheuh hna hlanah an bia ‘ngaihpiak hmasa’ cu a biapi tukmi a si. w20.04 15 ¶4-6

Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna nih mah cawnpiaknak kha an cohlan i Baibal hngalhthiam awkah thiang thlarau bawmhnak kha an i bochan. Mah cawnpiaknak cu Baibal ah hram aa bunhmi a si ti kha an i fian nakhnga hlathlainak an tuah. (Lam. 17:11, 12; Heb. 5:14) An zumhnak kha an intuarnak le an ruahnak cung lawngah hram an bunh lo. Cun zumtukhat pawl he i hawikomhnak in nuamhnak an hmuh caah Jehovah kha an biak sawhsawhmi a si lo. Mah canah an zumhnak kha ‘Pathian an hngalhnak’ cung tu ah hram an bunh. (Kol. 1:9, 10) Baibal biatak cu aa thleng bal lo. (Salm 119:160) Tahchunhnak ah, zumtukhat pawl nih kan thin an kan hunter asiloah sualnak ngan an tuah hmanhah Baibal biatak cu aa thleng lo. Buaibainak kan ton tik zongah Baibal biatak cu aa thleng lo. Cucaah Baibal cawnpiaknak kha ṭha tein kan hngalhthiam a hau, cun mah cawnpiaknak cu a hmaanmi a si ti zong kha kan zumh a hau. Baibal cawnpiaknak cungah a fekmi zumhnak kan ngeih ahcun harnak caan chungah Jehovah cungah zumhfek tein kan um kho lai. w20.07 9 ¶6-7

Jesuh nih chiti thuhmi unau pawl cungah kan tuahmi kha amah cungah kan tuahmi bantukin a hmuh. (Matt. 25:34-40) A bik in Jesuh nih a kan fial bantukin zultu siternak rian kan ṭuannak thawngin chiti thuhmi unau pawl kha kan bawmh khawh hna. (Matt. 28:19, 20) “Tuu dang” pawl bawmhnak thawng lawngin Khrih unau pawl nih vawleicung pumpi thawngṭha chimnak rian kha an liim khawh. (Johan 10:16) Tuu dang na si ahcun mah rian na ṭuan fatin chiti thuhmi unau pawl na dawt hna lawng si loin Jesuh na dawt zong na langhtermi a si. Vawleicung pumpi thawngṭha chimnak rian caah thawhlawm kan peknak thawng zongin Jehovah le Jesuh hawikom kan si kho. (Luka 16:9) Tahchunhnak ah, mah thawhlawm kan pekmi kha leiser ral a tongmi unau pawl bawmhnak caah an hman. Cun kan Khrihfabu caah thawhlawm kan pek khawh i kan Khrihfabu i bawmh a herhmi unau pawl zong kha pumpak in kan bawmh khawh hna.—Ptb. 19:17. w20.04 24 ¶12-13

Chaklei siangpahrang nih “a pupa hna nih an rak biakmi pathian” zei ah a rel lo kha zeitindah a rak langhter? Soviet Union nih biaknak kha hloh a duh caah an nawlngeihnak kha hrawh awkah aa zuam. Mah a hmuitinh kha tlinter awkah 1918 thawklei ah Soviet cozah nih sianginn ah Pathian a um lo tiin nan cawnpiak hna lai tiah nawl a chuah. Chaklei siangpahrang nih “ralhau pathian” kha zeitindah upatnak a pek? Soviet Union nih a thazaang a ṭhawn deuh nakhnga tangka tampi dih in ralkap caah inn a sak i nuclear hriamnam thong tampi zong kha a ser. A donghnak ah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu mi nuai tampi thah awkah hriamnam a za in an ngei. Chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu a biapimi thil pakhat tuah awkah hmunkhat ah rian an ṭuanṭi. Cucaah “ṭhionak a chuahtertu thil fihnung” kha an chuahter. Mah “thil fihnung” cu UN kha a si.—Dan. 11:31. w20.05 6-7 ¶16-17

A cawlcang ti lomi pawl kawlnak ah ahonih dah an bawmh khawh hna? Khrihfa upa, hmaikal le an chungkhar i telin thawngthanhtu kan dihlak in kan bawmh khawh hna. A cawlcang ti lomi hawikom asiloah rualchan na ngei maw? Innkhat hnu innkhat asiloah zapi lak phungchimnak ah a cawlcang ti lomi pakhat he nan i ton ahcun zeitin? Mah a cawlcang ti lomi unaunu asiloah unaupa nih a sinah len a duh ahcun a umnak address asiloah a phone nambar kha nan Khrihfa upa pawl sinah na pek khawh hna. Khrihfa upa Thomas nih hitin a ti: “A hmasa bik ah a cawlcang ti lomi pawl an umnak hmun kha unau pawl sinah ka hal hna. Asiloah aa pumh lonak a sau cangmi an hngalhmi unau pawl an umnak kha thawngthanhtu sinah ka hal hna. A hnuah a cawlcang ti lomi unau pawl sin ka len hna tikah an fale kong le an rualchan pawl kong kha ka hal hna. A cawlcang ti lomi cheukhat nih an fale kha an pumhpi hna. Mah an fale cu a hlanah thawngthanhtu a rak si balmi an si men lai. Jehovah sinah an kir ṭhan nakhnga an nu le an pa zong nih an bawmh khawh ve hna.” w20.06 24 ¶1; 25 ¶6-7

Vawleicung i sermi thil vialte lakah minung lawng hi hlanah a cangmi thil aa cinken khomi le ziazalei he aa tlaiin cawn khawhnak sining a ngeimi kan si. Cucaah a ṭha deuhmi phunglam kha kan cawn khawh i kan ruah ning le kan nun ning kha kan thlen khawh. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) A hmaan le hmaan lo kan thleidan khawh nakhnga kan chiaṭha thleidannak lungthin kha kan cawnpiak khawh. (Heb. 5:14) Dawtnak, zaangfahnak le zawnruahnak langhter awkah kan cawn khawh. Cun Jehovah dinnak i zohchunh ding zongin kan cawn khawh. Cinken khawhnak laksawng kan sunsak kan langhter khawh ning lamkhat cu zeitik caan paohah Jehovah nih a kan bawmh ning kong le hlanah a kan hnemh ning kong i cinken awkah kan i zuamnak thawngin a si. Mah nih hmailei zongah a kan bawmh lai ti kha a kan zumhter khawh lai. (Salm 77:12; 78:4, 7) Cun a dang lamkhat cu midang nih kan caah an tuahmi thil ṭha kong le an tuahmi nih a kan lawmhter ning kong kan i cinkennak thawngin a si. Hlathlaitu hna nih lawmh a hngalmi cu an i nuam deuh tiah an ti. w20.05 23 ¶12-13

Lungkua chung a um lio le a hmaika in Jehovah sunparnak a lanhmi a hmuh tikah Moses cu zeitindah a um lai ti kha ruathmanh. “Mah cu Jesuh Khrih vawleicung a rat hlanah zei bantuk minung hmanh nih an ton bal lomi khuaruahhar hmuhtonnak a rak si men lai” tiah Insight on the Scriptures cauk nih a ti. Vancungmi pakhat nih a chimmi mah bia hi Moses nih a theih: “BAWIPA cu zaangfahnak le velngeihnak in a khatmi Pathian a si, amah cu fawite in a thin hunter khawh lomi, a fekmi dawtnak tampi mi cungah a langhter i mi cungah zumhawktlak ngaingai a simi Pathian cu a si. A biakamnak kha mi thong tampi cungah a hmunhter i palhnak le ṭhatlonak le sualnak kha a ngaihthiam hna.” (Ex. 33:17-23; 34:5-7) Moses nih Jehovah min a hman tikah nihin nicaang Baibal chung i a chimmi kong hi a ruah ko lai. Jehovah min kong kan ruah tikah Jehovah cu zei bantuk Pathian dah a si ti zong kha kan ruah a hau. Cun a ṭhawnnak, a fimnak, a dinnak le a dawtnak ti bantuk a sining kong zong kha kan ruah a hau. Mah ziaza hna ruahnak nih Pathian kha ṭih deuh awkah a kan forh khawh.—Salm 77:11-15. w20.06 8-9 ¶3-4

Jesuh nih pakhat le pakhat nan i dawt ahcun ka zultu nan si kha mi nih an hngalh lai tiah a ti. (Johan 13:34, 35) Asinain a fekmi zumhnak ngeih awkah mah lawngin a za lo. Kan zumhnak cu Pathian miphun pawl kar lakah a ummi dawtnak cung lawngah hram aa bunh awk a si lo. Zeicah? Kan zumhnak cu mah dawtnak cung lawngah hram aa bunh ahcun fawi tein a tlau khawh caah a si. Tahchunhnak ah, Khrihfa upa asiloah hmaikal unau pakhat nih sualnak ngan a tuah tik le unau pakhatkhat nih kan lung a kan fahter asiloah zumhpialmi unau cheukhat nih nan zumhnak cu a hmaan lo tiah an kan ti tikah Jehovah biak kha kan ngol khawh men. Cucaah kan zumhnak cu Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak cungah hram kan bunh awk a si. Cutin si loin midang tuahsernak cungah hram na bunh ahcun na zumhnak cu a fek lai lo. Cu bantukin a fekmi zumhnak ngeih khawh awkah Jehovah le a miphun pawl nih an kan bawmh khawh. Asinain ṭha tein Baibal hlathlainak tuah cu a biapi tukmi a si. Mah lengah na cawnmi kong hngalhthiam awk le Jehovah kong biatak zumh khawh awkah hlathlainak tuah cu a biapi tukmi a si. Cun Baibal nih a kan cawnpiakmi Jehovah kong biatak zong kha na zumh a hau.—Rom 12:2. w20.07 8 ¶2-3

Hmuhtonnak tampi nih Jehovah sinah kir ṭhan a duhmi a cawlcang ti lomi hna kawlnak ah vancungmi nih an kan bawmh ti kha a langhter. (Biat. 14:6) Tahchunhnak ah, Ecuador ah a ummi Silvio cu Khrihfabu ah kir ṭhan dingin bawmhnak hmuh awkah lungthin tak tein thla a cam. Thla a cam lioah Khrihfa upa pahnih nih a kutka an kingh. An len lioah a herhmi bawmhnak kha lunglawm tein an pek. Thlaraulei ah a dermi hna kha Jehovah sinah kir ṭhan dingin kan bawmh hna ahcun lunglawmhnak tampi kan hmu lai. A cawlcang ti lomi pakhat kha lungthin tak tein a bawmmi hmaikal unaupa Salvador nih hitin a ti: “Mah lioah kaa lawmh tuknak ah ka mitthli a tla. A sunglawi tukmi a sal pakhat kha Satan vawlei in chuah awk le Khrihfabu ah kir ṭhan dingin bawmhnak ah Jehovah he rian kan ṭuanṭi khawh caah kaa lawm tuk.” Thlaraulei ah a dermi hna kha Jehovah sinah kir ṭhan dingin kan bawmh hna ahcun lunglawmhnak tampi kan hmu lai. Jehovah nih na kir lai caan kha a hngah i lungtho tein an conglawmh ti kha zum. w20.06 29 ¶16-18

A kan ‘Cawnpiaktu’ Jehovah nih kanmah cawnpiak awkah Baibal chung i tahchunhnak tampi kha a hman hna. (Isa. 30:21) Baibal chung i Pathian ṭihnak a langhtermi hna kong kha kan i ruah hna lai. Cun Pathian ṭihnak a langhter lomi hna cungah zeidah a cang timi kong zong kha kan i ruah hna lai. (Salm 37:37; 1 Kor. 10:11) Siangpahrang Saul cungah zeidah a cang ti kha ruat hmanh. A no lioah cun aa toidormi pakhat a rak si. Cun ri a ngeihmi kha aa hngalh i rian tam deuh pek a si tikah cohlan ding hmanh in a rak i cungcang. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Asinain a hnuah Saul cu aa porhlawmi a hung si. Siangpahrang a si tlawmpal ah thil ṭha lo a hun tuah. Voikhat cu Saul nih profet Samuel a hngah lioah lungsaunak a rak langhter lo caah Jehovah mithmai ṭha a sung i a donghnak ah siangpahrang sinak a rak sung. (1 Sam. 13:8-14) Mah tahchunhnak in kan cawn i porhlawtnak kha kan hrial ahcun a fimmi kan si lai. w20.08 10 ¶10-11

Jehovah nih Khrih thawngin a Khihfabu kha “minung laksawng” a pek hna. (Efe. 4:8, NW) Mah “minung laksawng” ah Uktu Bu chungtel, Uktu Bu bawmtu, Zung Ṭengnge Kawmiṭi chungtel, peng zohkhenhtu, tinṭan cawnpiaktu, Khrihfa upa le bu rianṭuantu an i tel. Jehovah i a sunglawmi a tuu pawl zohkhenh awk le Khrihfabu thazaang pek awkah mah unaupa dihlak cu thiang thlarau in rian pek an si. (1 Pet. 5:2, 3) Unaupa hna cu rian a phunphun ṭuan khawh awkah thiang thlarau in rian pek an si. Annih cu pum chung dihlak nih ṭhathnemhnak a hmuh nakhnga kut le ke ti bantuk minung pum cheubang in langhter an si. Cun Khrihfa dihlak nih ṭhathnemhnak an hmuh nakhnga mah rian pekmi unaupa hna nih thiang thlarau bawmhnak thawngin fakpi in rian an ṭuan. Midang sinin thangṭhatnak hmuh awkah an i zuam lo. Mah canah unau pawl thazaang pek awk tu ah fakpi in an i zuam. (1 Thes. 2:6-8) Mah zawn lawng aa ruat lomi thlarau lei ah sining a tlinhmi, cu bantuk unaupa hna ruangah Jehovah cungah kan i lawm tuk. w20.08 21 ¶5-6

Phung kan chimh hnanak a ruang pakhat cu mi pawl cu “khaltu a ngei lomi” an si i Pennak kong biatak cawn an herh tuk caah a si. (Matt. 9:36) Miphun vialte nih biatak hngal in khamhnak hmu hna seh tiah Jehovah nih a duh. (1 Tim. 2:4) Phung kan chimmi nih mi nunnak a khamh khawh timi kong kan ruah tikah phungchim kha kan duh lai. Cutin kan tuahnak thawngin mi nunnak kha kan khamh hna. (Rom 10:13-15; 1 Tim. 4:16) Cun kan rian caah hriamnam kha aa tlak ning tein kan hman ve a hau. Cun mah hriamnam hman ning zong kha kan hngalh a hau. Jesuh nih a zultu pawl kha mi tlaih ning kong he aa tlaiin fiang tein lamhruainak a rak pek hna. Zeidah i ken ding, khoika ah chim ding le zei kong dah chim ding timi zong a rak chimh hna. (Matt. 10:5-7; Luka 10:1-11) Tuchan zongah Jehovah bupi nih hmualngei tein phung kan chim khawh nakhnga a kan bawm khomi Cawnpiaknak Hriamnam tampi a kan pek. Cun mah hriamnam pawl hman ning zong kha a kan cawnpiak. Mah nih phung kan chim tikah zumhnak ngeih dingin le cawnpiaktu ṭha si awkah cawn dingin a kan bawmh.—2 Tim. 2:15. w20.09 4 ¶6-7, 10

Lamkaltu Johan nih biatak hngalh awkah a bawmhmi hna nih zumhfek tein Jehovah an biak peng timi kong a theih tikah zeitlukin dah aa nuamh lai ti kha na mitthlam ah cuanter hmanh. Buaibainak tampi a tong i thlaraulei ah a fale in a hmuhmi hna, mah zumhfekmi Khrihfa hna thazaang pek awkah Johan cu fakpi in a rak i zuam. Cu bantukin kan fale taktak asiloah biatak hngalh awkah kan bawmhmi hna nih Jehovah sinah an pum an i pe i Jehovah rian an ṭuan peng timi kong kan theih tikah kan i nuam tuk. (3 Johan 3) AD 98 hrawng ah Johan kha Jehovah thiang thlarau nih cakuat pathum ṭial dingin a fial. Mah cakuat aa tinhnak cu zumhfekmi Khrihfa hna nih Jesuh an zumh peng nakhnga le biatak chungah an kal peng khawh nakhnga forhnak caah a si. Johan cu a hmaan lomi cawnpiaktu hna nih Khrihfabu an iap hna lai timi kong he aa tlaiin a lungre a rak thei. (1 Johan 2:18, 19, 26) Mah zumhpialmi hna nih Pathian kan hngalh tiah an ti ko nain Jehovah nawl cu an ngai lo. w20.07 20 ¶1-3

Kan chimmi thawngṭha kha kan zumh ahcun mi tam khawh chung tam sinah chim kan duh lai. Baibal ah a ummi Pathian biakam pawl kha kan zumh. (Salm 119:42; Isa. 40:8) Atu kan chan ah Baibal chimchungbia a tlinmi kha kan hmuh. Baibal ruahnak cheuhnak an hun zulh tikah an nunning a ṭhanchomi kha kan hmuh. Mah nih mikip nih Pennak kong thawngṭha theih an herh ti kha a kan hngalhter chin. Kan chimmi thawngṭha Hrampi a simi Jehovah zong kan zumh a hau, cun Pennak ah Siangpahrang in rian pek a simi Jesuh zong kha kan zumh a hau. Zei bantuk thil sining kan ton hmanhah Jehovah cu kan dornak le kan thazaang a si zungzal lai. (Salm 46:1-3) Mah lengah Jesuh nih Jehovah pekmi ṭhawnnak le nawlngaihnak kha hmangin vancung in thawngṭha chimnak rian kha lam a hruai ti zong kha kan zumh. (Matt. 28:18-20) Jehovah nih kan i zuamnak cungah thluachuahnak a kan pek lai tiah kan zumh khawh. w20.09 12 ¶15-17

A caan ah unaunu pawl nih zuamcawhnak an ton tikah mi pakhatkhat nih kilven le bawmh an herh men lai. (Isa. 1:17) Tahchunhnak ah, nuhmei unaunu pakhat cu mi pakhatkhat nih amah aiawh in biachimpiak a herh men lai, cun a vapa nih a rak tuahmi thil cheukhat zong kha tuahpiak a hau men lai. Kum upa unaunu pakhat cu siibawi te he bia i ruah awkah bawmhnak a herh men lai. Asiloah Jehovah bupi ah a dang rian a ṭuanmi hmaikal unaunu pakhat cu a dang hmaikal unau pawl bantukin thawngṭha a chim khawh lo caah midang nih sual an phawt ahcun pakhatkhat nih kilven a hau men lai. Jesuh nunning kong kha ruathmanh. Jesuh nih thlaraulei unaunu pawl kong he aa tlaiin theihthiam lonak a um tikah a rak runven colh hna. Tahchunhnak ah, Mary nih Martha kha sual a phawt tikah Jesuh nih a rak runven. (Luka 10:38-42) Mary nih a ṭha lomi biakhiahnak a tuah tiah an ruah i sual an phawt tik zongah Jesuh nih a voihnihnak a rak runven ṭhan. (Mar. 14:3-9) Jesuh nih Mary tuahsernak kha a hngalh caah a thangṭhat. Jesuh nih Mary tuahsernak kong cu “vawleicung khuazakip i thawngṭha an chimnak paohah” chim a si lai ti hmanh in a rak chimchung. w20.09 24 ¶15-16

Tuukhal ṭha nih cun a tlaumi tuu pawl kha a hngalhthiampiak hna. Tuu pakhat nih tuurun kha a kaltak ahcun tuukhal nih puarhrangpi in a pehtlai lai lo. Jehovah nih caan tawite chung a sinin lam a pialmi a salle cheukhat bawmh awkah zohchunhawk ṭha a chiahmi kong kha ruathmanh. Profet Jonah nih a rian kha a rak tliktak. Asinain Jehovah cu Jonah cungah a thin a rak hung colh lo. Tuukhal ṭha bantukin Jehovah nih a khamh i a rian a liim khawh nakhnga a herhmi thazaang a hmuh ṭhan nakhnga a rak bawmh. (Jonah 2:7; 3:1, 2) Mah hnuah, Pathian nih minung nunnak a sunlawi ning kong kha a hngalhthiam nakhnga umruang hmangin a rak bawmh. (Jonah 4:10, 11) Mah in zeidah kan cawn khawh? Khrihfa upa hna zong a cawlcang ti lomi hna cungah an lung a dong colh lo. Mah canah Khrihfa upa pawl nih tuu pakhat tuurun he aa hlatnak a ruang kha hngalhthiam awkah an i zuam. Cun Jehovah sin an kir ṭhan tik zongah Khrihfa upa hna nih an cungah dawtnak le siaherhnak an langhter peng. w20.06 20-21 ¶10-12

1991, Soviet Union hrawh a si hnuah Pathian miphun pawl cu caan tlawmpal chung zalonnak an rak hmu. Mah zalonak kha “bawmhnak tlawmpal” tiah Daniel nih a langhter. Cucaah zalong tein phung an chim kho i a rauhhlan ah thawngthanhtu thong tampi an hung si. Asinain kum tlawmpal a rauh hnuah Russia le amah lei ah a ṭangmi ram hna cu chaklei siangpahrang an hung si. Chaklei siangpahrang asiloah thlanglei siangpahrang si khawh awkah thil pathum tuah a hau. Mah thil pathum cu: (1) Pathian miphun pawl kha direct in an hnorsuan hna lai (2) Jehovah le a miphun pawl ral an si kha an tuahsernak in an langhter lai (3) siangpahrang pawl cu pakhat le pakhat an i do lai. Russia le amah lei ah a ṭangmi ram hna nih unau thong tampi kha an hrem hna i phungchimnak rian an khenkham hnanak thawngin Pathian miphun kha direct in an doh hna. An tuahsernak in Jehovah le a miphun pawl an huat hna kha an langhter. Cun thlanglei siangpahrang a simi Britain le United States nakin ṭhawn deuh awkah an i zuam. w20.05 12-13 ¶3-4

Kan cawnpiakmi hna kha zultu si hna seh ti kan duh ahcun ṭha tein kan bawmh hna a hau. Mi nuai tampi nih Baibal biatak an hngalh khawh nakhnga hmaan tein kan cawnpiak hna. Baibal in midang cawnpiak kha kan duh. Cucaah a kong kha tampi chim kan duh men hna lai. Asinain Cawn Awk Vennak Innsang, Khrihfabu Baibal Cawnnak asiloah Baibal cawnpiaknak kan tuah tikah caan tlaitu nih tam tuk in chim awk a si lo. Cawnpiaktu kip nih an cawnpiak hna tikah Baibal kha hmualngei tein hman an duh. Cucaah Baibal caang asiloah a konglam he aa tlaiin tam tuk in chim lo awkah an i ralrin a hau. (Johan 16:12) Tipil na in lio le atu ah na hngalhmi Baibal kong kha tahchunh. Tipil na in lio ahcun a hrampi Baibal cawnpiaknak kong lawng kha na hngalh men lai. (Heb. 6:1) Asinain a tu bantukin Baibal kong na hngalh khawh nakhnga kum tampi a caan na rak pek. Cucaah Baibal a cawngkami kha voikhatte ah a konglam dihlak cawnpiak awkah i zuam hlah. w20.10 14-15 ¶2-4

Jehovah nih Jesuh caah a ṭha bikmi nulepa kha a rak thimpiak. (Matt. 1:18-23; Luka 1:26-38) Baibal ah langhtermi Mary intuarnak nih anih cu Jehovah le Baibal a sunsak taktakmi a si ti kha a langhter. (Luka 1:46-55) Josef nih Jehovah lamhruainak a zulh ningin Pathian a dawt le a lunglawmhter a duh kha a langhter. (Matt. 1:24) Jehovah nih Jesuh caah a rummi nulepa a thim hna lo ti kha i cinken. Jesuh a chuah hnuah an pekmi raithawinak nih Josef le Mary cu mi sifak an si ti kha a langhter. (Luka 2:24) A hleiin annih cu fa pasarih asiloah mahnak tam an ngeih caah tangka le thilri tampi ngeih dawh an si lo. (Matt. 13:55, 56) Jehovah nih Jesuh kha ṭih a nungmi thil in a rak kilven, asinain a tonmi zuamcawhnak vialte in cun a rak kilveng lo. (Matt. 2:13-15) Tahchunhnak ah, Jesuh cu amah a zum lomi rualchan a ngei. (Mar. 3:21; Johan 7:5) A ngakchiat lioah a pa, Josef cu thih dawh a si. w20.10 26-27 ¶4-6

Harnak tei khawh awkah bawmtu ka ngei lo tiah na ruat bal maw? Jehovah i zumhfekmi a salle i telin mi tampi nih cutin an ruah. (1 Siang. 19:14) Cutin na ruah ahcun Jehovah i mah a biakam hi philhhlah: “Kaan kaltak bal hna lai lo i kaan hlaw bal fawn hna lai lo.” Cucaah zumhnak he hitin kan chim khawh: “Bawipa cu a ka bawmtu a si, zeihmanh ka ṭih lai lo.” (Heb. 13:5, 6) Mah bia hi lamkaltu Paul nih AD 61 hrawng ah Judea i zumtukhat pawl sinah a rak ṭialmi a si. Mah bia nih Salm 118:5-7 i salm caṭialtu pa ṭialmi kong kha a kan hngalhter ṭhan. Salm caṭialtu pa bantukin Paul nih Jehovah cu a ka Bawmtu a si ti kha pumpak a hmuhtonnak in a hngalh. Tahchunhnak ah, Hebru Khrihfabu sin cakuat a ṭial hlan kumhnih lioah Paul cu thlichia fakpi in a hran lioah khual a rak tlawng. (Lam. 27:4, 15, 20) Hlan ah siseh, mah khual a tlawn lioah siseh Jehovah nih Paul kha lam tampi in a rak bawmh. w20.11 12 ¶1-2

Hlanlio kan nunning cu a ṭha deuh tiah ruah peng cu zeicah hruh a si? Hlanlio kong ruah pengnak nih hlan i kan tonmi thil ṭha kong lawng kha a kan cinkenter khawh. Tahchunhnak ah, hlanlio Israel mi kong kha ruathmanh. Izipt ram in an chuah hnuah mah hmun an um lio i a harmi an nunning kha an rak philh colh. Mah canah an rak eimi rawl thaw kong lawng kha an ruah. Hitin an ti: “Man lo i Izipt ram i ngasa kan ei le zil le phazeti le purun le piat le vankhawng kha kan hei ngai hna dah.” (Nam. 11:5) Asinain mah rawl kha ‘man loin’ an eimi a si taktak maw? A si lo. Israel mi cu puarhrangpi in pehtlaih an si; mah lioah Izipt mi nih sal bantukin an rak hrem hna. (Ex. 1:13, 14; 3:6-9) Asinain an tonmi harnak kha an philh i hlanlio kong kha an ngai. Jehovah nih an caah a tuahpiakmi thil ṭha kong ruah canah hlanlio kong tu ah lungthin an pek. Cucaah Jehovah cu mah an lungput cungah a rak i lawm lo.—Nam. 11:10. w20.11 25 ¶5-6

A caan ah kan chan a tawi ning le kan nunnak cu ‘harnak in a khah’ ning kong kha kan ruah men lai. (Job 14:1) Cucaah a caan ah mah nih kan lung a kan donghter. Hlanlio i Jehovah salle tampi zong cutin an rak si ve. Cheukhat cu thih hmanh an rak duh. (1 Siang. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16) Asinain Jehovah nih a hnemh hna i thazaang a pek zungzal hna. An kong ṭial a simi hna nih an kan hnemh i lam an kan hruai. (Rom 15:4) Jakob fapa Josef kong hi ruathmanh. Caan tawite chungah Josef cu a fa i a dawt bikmi a fapa in Izipt bawi pakhat i sal a hung si. (Gen. 37:3, 4, 21-28; 39:1) Josef nih tlaihhrem a ka timh tiah Potifar nupi nih a hmaan loin sual a puh. Potifar nih hlathlainak tuah loin Josef kha thong a thlak i hreng in a rak khenh. (Gen. 39:14-20; Salm 105:17, 18) Cucaah Josef cu a lung a dong lai ti cu a fiang ko. w20.12 16-17 ¶1-4

Jesuh nih thla kan cam tikah mah kong kha a biapi bik in kan telh awk a si tiah a ti. Asinain Jesuh chimmi bia cu zei sullam dah a si? Thil pakhatkhat thianter timi cu thiang tein tuah asiloah thiang tein chiah kha a si. Asinain mi cheukhat nih ‘Jehovah min cu a thiang ciami a si ko lo maw?’ tiah biahalnak an tuah men lai. Mah biahalnak leh khawh awkah a min ah zeidah aa tel ti kha ṭha tein kan ruah a hau. Min timi cu catlap in ṭialmi asiloah auhnak men lawng a si lo. Baibal chimmi hi i cinken: “Min ṭhat maw chawva tampi dah naa thim lai, ti na si ahcun, min ṭhat kha vaa thim deuh.” (Ptb. 22:1; Pct. 7:1) Zeicah min cu a biapit tuk? Zeicahtiah mah ah kan konglam le midang nih an kan hmuh ning hna aa tel caah a si. Cucaah catlap cungah ṭialmi kan min asiloah a kan auh ning cu a biapi bikmi a si lo. A biapi bikmi cu kan min an hmuh tik asiloah an theih tikah midang nih zeitindah an kan ruah asiloah an kan hmuh ti kha a si. Mi nih Jehovah kong he aa tlaiin lihbia an chim tikah a min thiang an dohmi a si. A min thiang an doh tikah a min hrawh awkah an i zuammi a si. w20.06 3 ¶5-7

Kan lungre a theih tuk caah a caan ah zei tuah awk hmanh hngal loin kan um kho men. Tahchunhnak ah, kan herhmi thil cawk awkah tangka a za in kan ngeih lo tik, kan zawt tik, rian kan ṭuan khawh lo tik asiloah rian kan sungh tikah kan lungre a thei men lai. Pathian nawl buar dingin lem kan si tikah zumhfek tein kan um sual lai lo ti kan phang men lai. Satan nih a rauhhlan ah Pathian miphun doh awkah mi pawl kha a hman hna lai. Cucaah Satan lei ah a ṭangmi hna nih an kan doh tikah zeitindah kan lehrulh hna lai tiah kan lungre a thei men lai. ‘Cu bantuk thil kong he aa tlaiin ka lungre a theihmi cu a palh maw?’ Jesuh nih a zultu pawl hitin a timi hna kha kan hngalh: “Lungrethei awlokchong in va um hlah u.” (Matt. 6:25) Jesuh nih zei thil kong paohah lungrethei in kan um awk a si lo a ti duhnak a si maw? A si lo. Hlanlio i zumhfekmi Jehovah salle cheukhat zong lungrethei in an rak um ve ti kha philhhlah. Asinain Jehovah cu an cungah aa lawm peng. (1 Siang. 19:4) Jesuh nih hnemhnak a kan pek. Kan nunnak ah Jehovah rianṭuannak kha biapi ah chiah lo tiangin kan lungre a theihmi kha a duh lo. w21.01 3 ¶4-5

Va pakhat cu a chungkhar a pehtlaih hna ning he aa tlaiin Jehovah le Jesuh cungah rian a ngei. (1 Pet. 3:7) Van le vawlei ah Lu a simi Jehovah cu a fale pawl nih an zulh awk a simi phunglam pawl sernak nawl le mah ningin zulh awkah forhnak nawl a ngei. (Isa. 33:22) Khrihfabu lu a simi Jesuh zong phunglam sernak nawl le mah ningin zulh awkah forhnak nawl a ngei ve. (Gal. 6:2; Kol. 1:18-20) Jehovah le Jesuh bantukin Khrihfa chungkhar lu a simi nih a chungkhar caah biakhiahnak tuahnak nawl a ngei. (Rom 7:2; Efe. 6:4) Asinain a nawlngeihnak cu ri a ngei. Tahchunhnak ah, a nawlngeihnak cu Baibal phunglam cungah hram aa bunh awk a si. (Ptb. 3:5, 6) Cun chungkhar lu pakhat cu a chungkhar a si lomi hna cungah phunglam sernak nawl a ngei lo. (Rom 14:4) A fale cu an hun upat i inn in an chuah tik zongah amah lamhruainak tangah a fale cu an um ti lo nain a fale nih an upat peng.—Matt. 19:5. w21.02 2-3 ¶3-5

Chungkhar lu nih a chungkhar a dawt hnanak a langhter khawh ning a biapimi lamkhat cu an herhmi thilri a pek hnanak thawngin a si. Asinain mah thilri nih thlaraulei ah an herhmi lungsinak a pe kho hna lo ti kha aa cinken awk a si. (Matt. 5:3) Tung cung i an thlai lio hmanhah a chungkhar kong kha a ruah rih. Jesuh an thahnak hmun ah Johan cu Jesuh a nu Mary he an dirṭi. Nganfahnak a tuar lio hmanhah Jesuh nih Mary zohkhenh awkah lamkaltu Johan kha a fial. (Johan 19:26, 27) Chungkhar lu a simi unaupa pakhat cu a biapimi rian tampi a ngei. Rian fakpi in aa zuammi nih Jehovah thang a ṭhatter. (Efe. 6:5, 6; Titas 2:9, 10) Cun tuukhal lennak le phungchim rianṭuannak ti bantuk Khrihfabu rian zong a ngei men lai. Mah lengah a nupi le a fale he hmaan tein Baibal hlathlai zong a biapimi a si. Annih nih pumsalei, lungthinlei le thlaraulei ah an dam khawh nakhnga unaupa i aa zuamnak kha an sunsak tuk.—Efe. 5:28, 29; 6:4. w21.01 12 ¶15, 17

Baibal ah thilti khawhnak a ngeimi nupi pakhat nih a tuah khawhmi kong kha a langhter. Inn rian kha ṭha tein ṭuan khawh awkah a tlangtlak khawh, a herhmi thilri a cawk, a zuar khawh i chawlehnak hna a tuah khawh. (Ptb. 31:15, 16, 18) Anih cu a ruahnak chimnak nawl a ngei lomi sal pakhat a si lo. Mah canah a va nih a zumh i a ruahnak zong a ngaihpiak. (Ptb. 31:11, 26) Pa pakhat nih a nupi kha cu bantuk upatnak he a pehtlaih ahcun a nupi nih nuam tein a nawl a ngaih lai. Jesuh nih thil tampi a rak tuah ko nain Jehovah lu sinak tangah aa dormi kha a nautami in a rak ruat lo. (1 Kor. 15:28; Fil. 2:5, 6) Mah bantukin Jesuh aa zohchunhmi, thil ti khawhnak a ngeimi nu pakhat zong nih vale nawlngaih cu a nauta in a ruat ve lo. A nupi nih a vapa a bawmhmi cu a va a dawt ca lawngah si loin a bik in Jehovah a dawt le a upat caah a si. Nawl a ngaimi Khrihfa nupi pakhat cu a vapa nih Baibal nawlbia asiloah phunglam hna buar dingin a fial tikah a bawm lai lo. w21.02 11 ¶14-15; 12 ¶19

Pathian an dawtnak nih Jehovah salle kha hremnak inkhawh awkah a bawmh zungzal hna. Tahchunhnak ah, lamkaltu pawl kha Judah i a sangmi biaceihnak zung nih phungchim ti lo awkah nawl an pek hna tikah Pathian an dawtnak nih ‘minung nakin Pathian nawl ngaih deuh’ awkah a rak forh hna. (Lam. 5:29; 1 Johan 5:3) Cu bantuk a fekmi Pathian an dawtnak nih unau pawl kha cozah nawlngeitu pawl nih an hrem hna tikah zumhfek tein um awk zongah a bawmh hna. Cucaah vawlei nih an kan huat tikah kan lung a dong lo i kan i nuam. (Lam. 5:41; Rom 5:4, 5) Kan chungkhar mi pawl nih an kan ralchanh tikah mah cu a hleiin in awkah a har. Jehovah kong cawn kan duh ti kha an hun hngalh tikah kan chungkhar mi cheukhat nih a ping ah an kal cang tiah an kan ruah men lai. Mi cheukhat nih cun an hrut cang tiah an kan ruah men lai. (Marka 3:21 he tahchunh.) Mah tikah a ral hmanh an kan ralchanh men lai. Mah cu khuaruahhar awk a si lo. Jesuh nih hitin a ti: “Nan ral ṭhalo bik hna cu nanmah innchungkhar chungmi lila an si lai.”—Matt. 10:36. w21.03 21 ¶6-7

Baibal cawnpiaknak na zulh hna tikah cawnpiaktu le a cawnpiakmi bia an i ruah lioah ṭha tein ngai. Mah lawngah bawmh dingin timhcia na si kho lai. Na chim hlanah na ruah hmasa lai ti cu a fiang ko. Tahchunhnak ah, bia tam tuk chim, cawnpiaktu nih a fianter lioah hnahnawhnak pek asiloah a kong dang chim ti bantuk kha na duh lai lo. Asinain tawi tein a phi na pekmi, tahchunhnak na chimmi asiloah biahalnak na tuahmi nih a biapimi kong kha fiang tein theihthiam awkah a bawmh khawh. A caan ah a kong tam tuk ka chim awk a si lo tiah na ruah men lai. Asinain na thangṭhat i a cungah siaherhnak na langhter ahcun Baibal a cawngmi kha ṭhancho deuh awkah na bawmh khawh lai. Aa tlak ahcun Baibal a cawngmi kha biatak na cawn ning le zuamcawhnak na tei ning asiloah Jehovah bawmhnak na hmuh ning kong kha a tawinak in na chimh khawh. (Salm 78:4, 7) Mah cu Baibal a cawngmi nih hngalh a herhmi kong a si kho. Mah nih a zumhnak kha a fehter khawh asiloah tipil in dingin ṭhancho awkah a forh khawh. w21.03 10 ¶9-10

Phungchim rianṭuannak ah hlawhtlinnak kan hmuh ahcun ahodah kan thangṭhat awk a si? Paul nih mah biahalnak kha Korin khrihfabu sin ca a kuat lioah hitin a leh hna: “Kei nih a ci ka tuh, Apollo nih a kung kha ti a toih, sihmanhsehlaw a ṭhantertu cu Pathian a si. A ci a tuhtu le a toihtu thamtham cu biapi a si ṭung lo. Pathian kha pei biapi cu a si cu, zeicahtiah amah nih khan pei a ṭhanter cu.” (1 Kor. 3:6, 7) Paul bantukin phungchim rianṭuannak ah zei bantuk a ṭhami a phichuak kan hmuh hmanhah Jehovah kha kan thangṭhat awk a si. Pathian, Khrih le vancungmi hna he ‘rianṭuanṭinak’ tinvo sung kan sunsak kha zeitindah kan langhter khawh? (2 Kor. 6:1) Midang sinah kan si khawh chungin thawngṭha kan chimnak thawngin a si. A ci tuh lawng si loin ti zong kan toih a hau. Lungthawhnak a ngeimi hna he kan si khawh chungin anmah he Baibal cawnpiaknak thawk khawh awkah mi pakhatkhat he pehtlaihnak tuah dingin kan timhtuah khawh. Jehovah bawmhnak thawngin Baibal kan cawnpiakmi nih an ruahnak le an intuarnak an thlenmi kan hmuh tikah kan i lawm. w20.05 30 ¶14, 16-18