‘Mi Vialte Sinah Nemnak’ Langhter U
“Pakhat le pakhat i rem le i daw le lungnem cio tu in nan um lai, tiah na chimh hna lai.”—TITAS 3:1, 2.
1. Nemnak kha langhter peng awkah zeicahdah a fawi lo?
“KEI zong nih Khrih nawl ka cawn bantukin nannih zong nih ka nawl kha i cawn ve u,” tiah lamkaltu Paul nih a rak ṭial. (1 Korin 11:1) Hi forhnak bantukin tuah awkah nihin Pathian sal dihlak nih an zuam cio. Angaitein, cutin tuah awk a fawi lo, zeicah tiah Khrih i zohchunhawk he aa tlak lomi mah zawn lawng ruahnak le lungthin umtuning hna kha hmasabik minung nupa hna sinin ro in kan co. (Rom 3:23; 7:21-25) Sihmanhsehlaw, kan dihlak in nemnak kan langhter ahcun hlawh a tlingmi kan si khawh. Asinain kan lungthawhnak cung lawngah hngatchan in a za lo. A herh deuh rih. Zeidah a herh?
2. ‘Mi vialte sinah nemnak’ kha zeitindah kan langhter khawh lai?
2 Pathian duhmi nemnak cu thiang thlarau theitlai pakhat a si. Pathian ṭhawnnak i lamhruainak kha kan zulh chinchin tikah mah theitlai kha kan tlai khawh chinchin lai. Cutik lawngah mi vialte sinah ‘nemnak’ kha kan langhter khawh lai. (Titas 3:2) Jesuh kha zeitindah kan i zohchunh khawh lai i, kan pehtlaimi hna kha zeitindah “hrimhnak” kan pek khawh lai ti kha zohhmanh u sih.—Matthai 11:29, NW; Galati 5:22, 23.
Innchungkhar Ah
3. Zeibantuk innchungkhar sining nih dah vawlei thlarau kha a langhter?
3 Nemnak a herh hrimhrimnak hmun pakhat cu innchungkhar ah a si. Mawṭawka eksident le malaria zawtnak pahnih fonhnak nakin innchungkhar zaang-ennak nih nu hna i ngandamnak kha ṭih a nunter deuh tiah Vawlei Ngandamnak Bu nih an tuaktan. Tahchunhnak ah England ram, Londan khua i zaang-ennak dihlak i cheuli ah cheu khat cu innchung ah a cang. An lungchung ummi thil kha ‘au in volhpamh bia a chim’ tawnmi hna kha palik hna nih an ton tawn. A ṭha lo bikmi cu, nu le va cheukhat nih ‘lungthli i uamnak’ ruangah an pehtlainak kha an daiter. Mah vialte cu “vawlei thlarau” i ngeihchiat awk a simi langhternak pakhat a si i, Khrihfa innchung ah a um awk a si lo.—Efesa 4:31; 1 Korin 2:12.
4. Nemnak nih innchungkhar cungah zeidah a ṭhathnem khawh?
4 Vawlei lungputning hna kha khamh awkah Pathian thlarau a herh. “[Jehovah] thlarau a umnak hmun paoh ah luatnak a um.” (2 Korin 3:17) Dawtnak, zangfahnak, sumnak, lungsaunak hna nih a tling lomi nu le va hna kha lungrualnak a ngeiter hna. (Efesa 5:33) Nemnak nih innchungkhar ah lunglawmhnak a chuahter, innchungkhar a hrawhmi siknak, alnak hna he aa thleidang. Minung pakhat nih a chimmi bia cu a biapi ko nain a biachimning nih a lungputning kha a langhter. Lungretheihnak hna kha nemnak in langhternak nih harnak a tlawmter. Mifim Solomon nih hitin a ṭial: “Lehnak neem nih thinhunnak a damter, sihmanhsehlaw bia hrang nih cun thin a phawh.”—Phungthlukbia 15:1.
5. Biaknak lei aa ṭhenmi chungkhar ah nemnak nih zeitindah a bawmh khawh hna?
5 Biaknak lei aa ṭhenmi innchung ah nemnak langhter awk a hleikhun in a biapi. Cun zangfahnak ziaza hna langhternak thawngin a ralchanmi hna hmanh kha Jehovah sinah an phanpi khawh. Khrihfa nupi le hna kha Piter nih hitin a chimhrinh hna: “Nu nih nan vale kha an nawl nan ngaih hna awk a si. Cu ti nan tuah ahcun, nan vale pawl lak i ziaza a ṭhami thawng cun Pathian bia cu an zumh lai. Nan caah bia ka khat chim zong a herh lai lo, zeicahtiah zeitluk nun thiang in dah nan nun ti le zeitluk in dah nan upat hna kha anmah nih an hmuh ko lai. Lenglei i ṭamhnak, nan sam phiar ning te hna, nan ṭhi nan hlawn te hna, nan thil nan thuam te hna ah khan nan i dawhnak cu a um awk a si lo, nan i dawhnak cu nan chung muru ah a um awk tu a si i cu nan i dawhnak cu a tar kho lomi nemnak le daihnak lungthin, Pathian mithmuh i a sungbikmi thil a simi kha a si.”—1 Piter 3:1-4.
6. Nemnak langhternak nih nu le pa hna le fale hna lakah a ummi hri kha zeitindah a fehter chinchin khawh?
6 A hleikhun in Jehovah cungah dawtnak a tlau tikah nu le pa hna le fale hna pehtlainak ah harnak a chuak khawh. Sihmanhsehlaw, Khrihfa chungkhar dihlak ah nemnak kha langhter awk a herh. Pale hna sinah Paul nih hitin a chimhrin: “Nan fale kha an thin hung seh ti in ti hna hlah u.” (Efesa 6:4) Innchungkhar ah nemnak langhter a si tikah nupa le fale hna lakah komhnak a um deuh. Fa panga lak i Dean nih apa kong hitin a chim: “Kapa cu lungnemmi a si. Ka ngakchia lio hmanhah kapa he bia kan i al bal lo. A lung a ṭhalo caan hmanh ah nem ngai in a um tawn. A caancaan ah ka khaan chung ah a kakal ter, asilole tinvo hna a ka pek lo caan te hna a um ko nain bia kan i al bal lo. Amah cu kan pa lawng a si lo. Kan hawi zong a si i, a lung kan donghter duh lo.” Nemnak cu nu le pa le fale hna lakah a ummi hri kha a feh chinchin ter.
Kan Phungchim Rianṭuannak Ah
7, 8. Phungchim rianṭuannak ah nemnak langhternak cu zeiruangah a biapi?
7 Nemnak kan langhter awk a biapinak pawngkam pakhat cu phungchim rianṭuannak ah a si. Pennak thawngṭha kan chim tikah lungputning a phunphun a ngeimi hna he kan i tong. Cheukhat nih ruahchannak a pemi kan ṭhawngṭha kha lawmh ngaiin an ngai. Cheukhat nih cun a kong tampi ruangah an ngai duh lo. Cubantuk caan ah nemnak sining cu vawlei cung dihlak ah tehtekhanmi kan rian kha ṭuan awk a kan bawmh lai.—Lamkaltu 1:8; 2 Timote 4:5.
8 Lamkaltu Piter nih hitin a rak ṭial: “Nan lungthin chung i Khrih kha upat u law nan Bawi ah ser u. Ruahchannak nan ngeihmi kong kha, kan chim tuah u, an timi hna an um ahcun, zeitik caan paoh i [“nem te in,” NW] chim kho ding in timh ciate in um zungzal u.” (1 Piter 3:15) Kan lungthin chungah Khrih kha upatnak in kan zohchunh caah hrang ngaiin bia a chimmi hna sinah tehte kan khan tikah nemnak le upatnak langhter awk kan i ralring lai. Cutin tuahnak nih a ṭhami thil a chuahter tawn.
9, 10. Phungchim rianṭuannak ah nemnak langhternak a man kha langhter awk hmuhtonnak pakhat chim.
9 Innka kingh thawng a theih i a nupi nih innka a hunpiak tikah Keith cu a pawng ah a um. Mileng cu Jehovah Hngaltu pakhat a si ti a hngalh tikah Keith nupi nih cun thinhung ngai in Hngaltu pawl cu ngakchia hna cungah ruru-hranghrang in a tuahmi an si tiah a puh cawlh hna. Unaupa nih cun dai tein a ngaipiak ko. Cun, nemte in “Cutin na ruah caah ka lung a ṭha lo. Jehovah Hngaltu hna zeidah an zumh tikha tlawmpak in ra ka chimter” tiah a leh. A chimmi kha a ngaimi Keith nihcun an biachim kha a cahter.
10 Ahnu ah, an sinah a rami mileng kha hrang ngaiin an chim sual caah annih nuva cu an lung a ṭha lo. Mah pa i nemnak nih an lung a tongh hna. Zarhkhat a rauh hnuah mah unaupa a rak leng ṭhan caah Keith le a nupi cu an khuaruah a har, atu cu a zumhnak kha Baibal in fianternak caan an pek. “Mah hnu kum hnih tiang Hngaltu dang pawl zong kha kan ngaihpiak hna” tiah an ti. Cun Baibal cawnnak an tuah i, a donghnak ah an pahnih tein Jehovah sinah pumpenak caah tipil an rak in. Keith nuva sinah a leng hmasabikmi Hngaltu caah lawksawng a si ko! Kum tlawmpal a rauh hnuah annih nuva he an i tong tikah cun an thlarau lei unau an si cang. Nemnak nih hlawh a tlinter.
11. Nemnak nih pakhat pa caah Khrihfa biatak cohlang awkah zeitindah lam a timhpiak?
11 Ralkap a simi Harold i hmuhtonnak hna nih a lung a fakter i Pathian a um ti kha lung-awṭawmnak a ngeihter. A cungah harnak a tlunter deuhmi cu zurimi mawṭawka mawngtu pakhat nih mawṭaw in a khonh caah thil a ti kho ti lo. Jehovah Hngaltu hna nih an len tikah rak leng ṭhan ti hlah u tiah a ti hna. Sihmanhsehlaw, nikhat cu Bill an timi Hngaltu pakhat nih Harold inn in inn hnihnak ah a ummipa sinah len ding a si. Asinain inn a palh i, Harold i innka kha a va kingh. Thiangṭhunh pahnih kha aa put i Harold nih innka a rak hun tikah Bill nih a pawngkam inn ah ka rak lengmi a si tiah a ti i, ngaihthiamnak a hal cawlh. Harold nih zeitindah a leh? Hngaltu hna nih Kingdom Hall pakhat kha caan toite chungah an sak dih ti a thanhmi TV kha Harold a zoh ti Bill nih a hngal lo. Minung tampi nih lungrualte in an ṭuan kha a hmuh caah Hngaltu hna cungah a lungputning cu aa thlen. Bill i ngaihthiamnak halnak le duhnung a sinak, a nemnak kha a lung a tongh i Harolh nih Hngaltu hna kha a inn ah len awk a sawm hna. Baibal a cawn i a ṭhangcho caah tipil in ciami Jehovah sal pakhat ah a cang.
Khrihfabu Ah
12. Zeibantuk vawlei sining hna dah Khrihfa hna nih an doh awk a si?
12 Nemnak a biapinak a pathumnak hmun cu Khrihfabu ah a si. Nihin ah bauinak cu kaakip ah kan hmuh khawh. Vawlei hmuhning a ngeimi hna lakah alnak, siknak le fakpiin alnak hna cu hmuh tawn a si. A caancaan ah vawlei lungputning hna cu Khirhfabu ah duhsahte in a lut i alnak, siknak hna a cang tawn. Ṭuanvo a ngeimi unau hna nih mah sining hna kha an ceih tikah an lung a ṭha lo. Asinain, Jehovah le an unau hna an dawt caah sualnak a tuahmi hna kha rak merṭhan awk an bawmh hna.—Galati 5:25, 26.
13, 14. ‘Dohtu hna kha nemte in chimhrin’ tikah zeithildah a cang khawh?
13 Kum zabu pakhatnak ah Paul le a hawi Timote cu khrihfabu chung i mi cheukhat hna ruangah harnak an ton. “A menmen in hman awk caah” a simi umkheng bantuk a simi unau hna kha hrial dingah Timote kha Paul nih ralrin a pek. Paul nih hitin a chim: “Bawipa sal cu, aa si lengmangmi a si awk a si lo. Mi vialte cungah zangfahnak a ngeimi, lung a suami cawnpiaktu ṭha, amah a dohtu hna a chimhhrin tik hna i nemte in a chimhringmi a si awk a si.” Thinphawhnak kan ton hmanh ah nemnak kan langhter peng ahcun, an soinak hna kha ruat ṭhan awk forh an si tawn. Cun, Jehovah nih “an lung a thlen khawh ko hna i biatak kha a hngalhter ṭhan khawh ko hna” tiah Paul nih a ṭial. (2 Timote 2:20, 21, 24, 25) Paul nih daihnak le inkhawhnak kha nemnak he a pehtlaiter ti kha philh hlah.
14 Paul nih cun a chim bantukin a tuah. Korin Khrihbu chung i “a ṭhakhunmi lamkaltu hna” he pehtlai in unau hna kha hitin a forh: “Hmunkhat um vial ah zeihmanh a chim ngam ṭung lo, a langhlat vial in a ral a ṭha ngai ṭung, nan ka ti mipa keimah Paul nih, Khrih lungnemnak le a zangfahnak lungthin in kan nawl hna.” (2 Korin 10:1; 11:5, NW) Paul nih cun Khrih kha a zohchunh taktak ko. Khrih “lungnemnak” in a unau hna kha a nawl hna ti kha philh hlah. Cuticun a hrangmi, nawlpekduhmi lungputning kha a rak hrial. A nawlpeknak cu Khrihfabu chung i a cohlan duhmi hna caah duhnung a si cu a fiang ko. Bauinak hna kha a remhter i Khrihfabu ah daihnak le lungrualnak a chuahter. Kan zate in kan zohchunh awk a si lo maw? A hleikhun in Khrihfa upa hna nih Khrih le Paul tuahsernak kha an i zohchunh awk a si.
15. Chimhrin tikah zeiruangah nemnak cu a biapi?
15 Khrihfabu daihnak le lungrualnak a hrawhmi kong a um tik caan lawng ah midang kha bawmh awk a si lo. Harnak a chuak hlan in unau hna nih dawtnak lamhrauinak an herh. “Ka u le ka nau hna, pakhat khat nih sualnak nan tuah sual tikah, a thlarau deuh pawl nih khan, lam dingah nan chiah ṭhan awk a si” tiah Paul nih a rak forh. Asi ahcun, zeitindah an tuah lai? “Nemnakte in nan tuah lai. Cun nanmah zong tukforhnak cu nan in sual ve nakhnga lo nan i ralring lai.” (Galati 6:1) “Lungnemnak” ngeih peng awk a fawi lo, ahleikhun in rian ngeitu upa hna tel in Khrihfa dihlak nih sualnak tuah duhnak lungthin kan ngei cio caah a si. Asinain, nemnak in chimhrinnak nih a saulmi kha thlen awk a fawiter lai.
16, 17. Chimhrinnak cohlan duhlonak kha zeinihdah a hrawh khawh lai?
16 “Chiahṭhan” tiah lehmi Greek biafang ah a kiakmi ruh kha pehṭhannak asilole remhṭhannak ti sullam a ngei i, a fak ngaimi thil a si. Ruh a pehmi sibawi nih cutin pehnak i a ṭhathnemnak kha a chim lai i a hnemh lai. Dai zirziar in a tuahnak nih a hnemh. A chimchungmi bia tlawmpal nih a fak ngaimi fahnak kha a zorter khawh. Cubantukin thlarau lei remhṭhan awkah tuah cu a fak khawh ko. Sihmanhsehlaw nemnak nih cohlan awk a fawi ter, cun pehtlainak ṭha a ngeihter ṭhan i a sualmi kha a thlenter. Hmasa ah chimhrinnak kha a cohlan duh lo hmanh ah a bawmmipa nih nem tein a chim ahcun Baibal chimhrinnak kha zul awk a fawiter lai.—Phungthlukbia 25:15.
17 Midang hna kha remhṭhan awk bawmh tikah chimhrinnak kha soinak a si tiah ruah tawn a si. Caṭialtu pakhat nih hitin a ti: “Midang kan chimhrin tikah ka duhnak kha tluangtlang tein kan chim tawn caah nemnak a herh taktak ko.” Toidornak nih a chuahtermi nemnak kha sersiam a si ahcun Khrihfa cawnpiaktu nih mah thil ṭihnung kha a hrial khawh lai.
“Mi Vialte Sinah”
18, 19. (a) Vawlei nawlngeitu hna he pehtlai tikah Khrihfa hna nih nemnak langhter awk zeiruangah a har? (b) Nawl a ngeimi hna sinah Khrihfa hna nih nemnak langhter awk zeinihdah a bawmh hna i, zeithildah a chuak khawh?
18 Nemnak langhter awk minung tampi nih harnak an tongmi pawngkam pakhat cu vawlei nawlngeitu hna he an pehtlai tikah a si. Angaitein, nawlngeitu cheukhat cu ruru-hranghrang a simi, zawnruahnak a ngeilomi an si tawn. (Phungchimtu 4:1; 8:9) Asinain, Jehovah an dawtnak nih a sangbikmi a ngawlngeihnak kha a cohlanter i cozah nawlngeitu hna kha a zatawk in tang a dorter. (Rom 13:1, 4; 1 Timote 2:1, 2) Nawlngeitu hna nih mizapi hmai ah Jehovah thangṭhatnak kha ri khiah ko hna hmanhsehlaw thangṭhatnak rai kan thawi khawh ning hna kha lunglawmh ngaiin kan kawl.—Hebru 13:15.
19 Zeibantuk sining ah siseh i si i velh duhmi kan si lo. Ningcang tein um awk kan zuam lioah a dingmi phunglam hna kha kan ṭhumh duh bal lai lo. Cuticun kan unau hna nih vawlei ram 234 ah phungchim rianṭuannak kha an ṭuan peng ko. Paul i hi chimhrinnak kha kan zulh: “Bawipa le nawl ngeitu pawl kha, an nawl nan ngaih hna lai i thil ṭha tuah kha nan i tim zungzal lai, tiah na mi pawl kha chim ṭhan hna. Ahohmanh i congoih hlah u, pakhat le pakhat i rem le i daw le lungnem cio tu in nan um lai, tiah na chimh hna lai.”—Titas 3:1, 2.
20. Nemnak a langhtermi hna caah zeibantuk laksawng hna dah a um?
20 Nemnak a ngeimi dihlak nih thluachuah tampi an hmuh lai. “Nun a nemmi cu lunglawmmi nan va si dah! Pathian nih an kamhmi hna kha nan co lai,” tiah Jesuh nih a thanh. (Matthai 5:5) Thlarau chiti thuhmi Khrih unau hna cu nemnak an ngei peng caah lunglawm an si i Pennak ah uknak tinvo an hmu lai ti a fiang. “Tuudang” chung i “mibu nganpi” cu nemnak kha an langhter peng caah vawlei Paradis ah nun awk an i ruahchan. (Biathlam 7:9; Johan 10:16; Salm 37:11) A ṭhakhunmi ruahchannak hna kan hngah khawh ko! Cucaah Efesa khua i Khrihfa hna sinah Paul i hi ralrinpeknak hi zei rello in um hlah u sih: “Cucaah Bawipa rian ṭuan i thong i a tlami keimah nih, Pathian nih an auhnak hna he aa tlakmi nunning khan nung u tiah kan forh hna. Toidornak lungthin ngei u, lungnem le lungsau in um zungzal u. Pathat le pakhat i bawm u law cuticun nan i dawtnak kha langhter u.”—Efesa 4:1, 2.
Ruahṭhan Tikah
• Innchungkhar ah
• Lohmun rianṭuannak ah
• Khrihfabu chungah?
• nemnak langhternak in zei thluachuah hna dah kan hmuh khawh?
• Lungnemnak a ngeimi hna caah zeibantuk laksawng hna dah biakam a si?
[Cahmai 12nak i Hmanthlak]