Jehovah nih Aan Bawmh Lai
“A zawt tikah BAWIPA nih a bawmh lai.”—SALM 41:3.
HLA: 23, 1
1, 2. Hlanlio ah Pathian nih zeidah a rak tuah, tuchan ah a zawmi cheukhat nih zeidah an ruah khawh men?
NA ZAWTNAK a zual tuk tikah ‘Ka dam kho ti hnga maw?’ tiah na ruat ko lai. Na chungkhar mi asiloah na hawikom pakhatkhat a zawt tik zongah cutin na ruat ko lai. Nangmah he, na dawtmi hna he dam tein um na duhmi cu a phung a si ko. Baibal ah ngandamnak he aa tlaiin a lungre a theimi hna kong cheukhat kan hmuh. Tahchunhnak ah, Ahab le Jezebel an fapa Siangpahrang Ahaziah cu thlalang awng in a tla i ka hma hi a dam ṭhan kho ti hnga maw tiah a lungre a rak thei. A hnuah Siria Siangpahrang Benhadad zong fakpi in a rak zaw i ka dam ṭhan hnga maw tiah a rak hal hna.—2 Si. 1:2; 8:7, 8.
2 Jehovah nih hlanlio ah mi kha khuaruahhar lam in a damtermi hna kong le profet hna hmangin mithi cheukhat a rak thawhter ṭhanmi hna kong kha Baibal ah kan hmuh. (1 Si. 17:17-24; 2 Si. 4:17-20, 32-35) Tuchan ah mi chekhat nih an zawt tikah Pathian nih cutin a kan tuahpiak ve hnga maw tiah an ruah khawh men.
3-5. Jehovah le Jesuh nih zeidah an tuah khawh, zei biahalnak hna dah kan i ruah hna lai?
3 Jehovah cu damter khawhnak ṭhawnnak a ngei. Asinain Abraham chan ah Faraoh, a hnuah Moses a unu Miriam ti bantuk mi cheukhat kha zawtnak in dan a tat hna. (Gen. 12:17; Nam. 12:9, 10; 2 Sam. 24:15) Israel mi hna nih a cungah zumhawktlak loin an um tikah ‘zawtnak le temhinnak’ in dan a tat hna. (Deut. 28:58-61) Caan dang ah Jehovah nih a mi pawl kha zawtnak in a huhphenh hna. (Ex. 23:25; Deut. 7:15) Mi cheukhat kha a rak damter hna. Tahchunhnak ah, Job cu a zawtnak a zual tuk tikah a rak damter.—Job 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.
4 Jehovah nih a zawmi a damter khawh hna ti kha kan zumh khawh. Jesuh zong nih mizaw a damter khawh hna. Vawleicung a um lioah thinghmui zawtnak le tluk zawtnak ti bantukin a zawmi hna kha a rak damter hna. Mitcaw le a zengmi hna zong kha a rak damter hna. (Matthai 4:23, 24 rel; Johan 9:1-7) Mah khuaruahhar thil hna nih vawlei thar ah Jesuh nih a kan tuahpiak hngami thil hna kha i ngaih awkah a kan bawmh. Mah tikah “ram i a ummi cu ka zaw tiah an zai ti lai lo.”—Isa. 33:24.
5 Asinain atu ah Jehovah le Jesuh nih khuaruahhar lam in an kan damter lai tiah kan i ruahchan kho maw? Siithlopning kan i thim tikah zei kong hna dah kan ruah awk a si?
Na Zawt tikah Jehovah kha i Bochan
6. Kumzabu pakhatnak i Khrihfa cheukhat nih an tuahmi khuaruahhar thil he aa tlaiin Baibal nih zeidah a chim?
6 Kumzabu pakhatnak ah Jehovah nih chiti thuhmi Khrihfa cheukhat kha khuaruahhar thil tuah khawhnak ṭhawnnak a pek hna. (Lam. 3:2-7; 9:36-42) Tahchunhnak ah, mi kha an damter khawh hna i holh a phunphun in an holh khawh. (1 Kor. 12:4-11) Asinain a hnuah Baibal nih a chimchung bantukin mah khuaruahhar thil hna cu an dong. (1 Kor. 13:8) Cucaah tuchan ah Pathian nih kanmah le kan dawtmi hna kha khuaruahhar lam in a kan damter lai tiah kan i ruahchan kho lo.
Jehovah nih a salle pawl harnak an inmi kha a dikthliar in a hngalh i an zumhfehnak kha a philh lo
7. Salm 41:3 nih zeitindah thazaang a kan ngeihter khawh?
7 Asinain na zawt tikah Jehovah nih tha aan pek lai i aan hnemh lai. Hlanlio a salle pawl kha cutin a rak bawmh hna. Siangpahrang David nih hitin a ṭial: “Sifak zawn a ruatmi cu lunglawmmi a si, harnak chung i a um tikah BAWIPA nih a bawmh lai. BAWIPA nih a huhphenh lai i a nunnak kha a zuah lai.” (Salm 41:1, 2) Mah cu sifakmi a bawmmi cu zeitikhmanh ah an thi ti lai lo tiah a chim duhmi a si lo. Cu a si ah Jehovah nih miṭha pawl kha zeitindah a bawmh hna lai? David nih hitin a ti: “A zawt tikah BAWIPA nih a bawmh lai i a damter ṭhan lai.” (Salm 41:3) Jehovah nih a salle pawl harnak an inmi kha a dikthliar in a hngalh i an zumhfehnak kha a philh lo. Ralṭhatnak le fimnak a pek khawh hna. Jehovah nih minung pum kha amah tein a dam ṭhan khomi phun in a ser caah an dam ṭhan kho.
8. Salm 41:4 ningin David nih a zawt lioah Jehovah kha zeidah a hal?
8 Salm 41 ah David nih fakpi in a zaw i lungre thei in a um lio caan kong kha a ṭial. Mah caan cu a fapa Absalom nih siangpahrang a cuh lio caan kha a si kho men. David cu fakpi in a zawt caah Absalom kha a kham kho lo. Hi bantuk chungkhar buaibainak a tonmi cu Bathsheba he sualnak an tuah ruangah a chuakmi a si kha a hngalh. (2 Sam. 12:7-14) Cucaah “nangmah cungah ka sual cang, BAWIPA; ka zaangfah law ka damter ko” tiah thla a cam. (Salm 41:4) David nih a sualnak cu Jehovah nih a ka ngaihthiam lai ti kha a hngalh. Cun a zawt lio zongah Jehovah nih a ka bawmh lai tiah a zumh. Asinain Jehovah nih khuaruahhar lam in a ka damter lai tiah David nih aa ruahchan maw?
9. (a) Siangpahrang Hezekiah caah Jehovah nih zeidah a tuah? (b) David nih Jehovah sinin zeidah aa ruahchan?
9 Pathian nih a caan ah mi a damter hna ti cu a hmaan ko. Tahchunhnak ah, Siangpahrang Hezekiah cu a zaw i a thih dengmang tikah Jehovah nih a damter. Hezekiah cu a dam ṭhan i kum 15 tiang a nung ṭhan. (2 Si. 20:1-6) Asinain David nih khuaruahhar lam in Pathian nih a ka damter lai tiah aa ruahchan lo. Mah canah Pathian nih ‘sifakmi le harnak chung i a ummi’ hna a bawmh hnaning in bawmh ve awkah aa ruahchan. David cu Jehovah he pehtlaihnak ṭha a ngei. Cucaah Jehovah kha amah hnemh awk le a zawt tik i zohkhenh awkah a rak hal khawh. Cun a pum a dam ṭhan khawh nakhnga zong thla a rak cam. Kannih zong Jehovah sinah cutin thla kan cam khawh.—Salm 103:3.
10. Trofimas le Epafroditas nih zeidah an ton, mah nih zeidah a kan cawnpiak?
10 Kumzabu pakhatnak ah lamkaltu Paul le midang nih mizaw kha an damter khawh ko hna nain mi vialte kha khuaruahhar lam in an damter hna lo. (Lamkaltu 14:8-10 rel.) Lamkaltu Paul nih “raifanh le thisen chungtlik” in a zawmi Publius a pa kha a damter. Paul nih “thla a campiak i a cungah a kut a chuan i a damter.” (Lam. 28:8) Asinain Paul nih a theihhngalhmi kip kha a damter hna lo. Paul le Trofimas cu missionary an ṭuanṭi i khual an tlawngṭi. (Lam. 20:3-5, 22; 21:29) Asinain Trofimas a zawt tikah Paul nih a rak damter lo. Cucaah Trofimas nih Paul kha a zul kho ti lo i Melitas ah aa din. (2 Tim. 4:20) Paul i a dang a hawi a simi Epafroditas cu a zaw i a thi deng. Asinain Paul nih a damter tiah Baibal nih a chim lo.—Fil. 2:25-27, 30.
Zei bantuk Ruahnak Cheuhnak dah Na Cohlan awk a Si?
11, 12. Luka he aa tlaiin zeidah kan hngalh, Paul kha zeitindah a rak bawmh?
11 Siibawi a simi Luka cu Lamkaltu Paul he khual an tlawngṭi. (Lam. 16:10-12; 20:5, 6; Kol. 4:14) Missionnary in khual an tlawnnak ah Paul le midang an zawt tikah a rak bawmh men hna lai. (Gal. 4:13) Jesuh nih a chim bantukin “a zawmi lawnglawng nih” siibawi an herh.—Luka 5:31.
Mi pakhatkhat nih ngandamnak kong he aa tlaiin ruahnak a kan cheuh tikah kan i ralrin a herh
12 Luka cu ngandamnak he aa tlaiin ruahnak cheutu men lawng a si lo. Siibawi pakhat a si. Khoika ah le zeitik ah dah sii lei fimnak a cawn ti cu Baibal nih a chim lo. Asinain Kolose khua i Khrihfa hna kha Luka nih a chawnhbiak hnanak kong Paul nih a rak ṭial. Cucaah Luka cu Kolose khua pawngah a ummi Laodisia khua i sii lei sianginn ah a cawngmi a si kho men. Thawngṭha Luka le Lamkaltu cauk a ṭial tikah sii lei biafang hna kha a hman. Cun Jesuh nih mizaw a damtermi hna kong zong kha siibawi hmuhning in a rak ṭial.
13. Ngandamnak kong ruahnak cheuhnak hna he aa tlaiin zeitindah a tlarimi hmuhnak kan ngeih awk a si?
13 Tuchan ah unau ahohmanh nih khuaruahhar lam in mizaw an damter kho lo. Asinain a caan ah bawmhnak kan hal hna lo bu hmanhin siaherh ngaiin ruahnak an kan cheuh khawh. Ruahnak cheuhnak cheukhat cu ṭihnungmi an si lo. Tahchunhnak ah, Paul nih Timote kha zu tlawmpal in din awkah ruahnak a rak cheuh. Timote cu a thurmi ti a din ruangah a paw a fahmi a si kho men.a (1 Timote 5:23 rel.) Asinain kan i ralrin a hau. Unaupa pakhat nih sii asiloah ngandamnak ca a ṭhami thil pakhatkhat kha hman awk, eidin pakhatkhat kha hman awk asiloah hrial awkah a kan forh men lai. A chungkhar mi pakhatkhat cu cutin a tuah caah a dam ti hmanhin a kan ti khawh. Asinain midang an dam caah kanmah zong kan dam hrimhrim lai tiah ti khawh a si lo. Zei bantuk a laarmi siithlopning hmanh ṭih a nunnak a um kho ti kha kan i cinken awk a si.—Phungthlukbia 27:12 rel.
Na Khuaruah Khawhnak kha Hmang
14, 15 (a) Zei bantuk mi hna kha dah kan i ralrin awk an si? (b)Phungthlukbia 14:15 in zeidah kan cawn khawh?
14 Nuam tein kan nun khawh nakhnga le Jehovah rian tampi kan ṭuan khawh nakhnga kan dihlak in ngandam kan duh. Asinain mitlinglo kan si caah zawtnak vialte kha kan hrial kho lo. Siithlopning a phunphun a um i zei kha dah kan cohlan lai ti kha kanmah tein biakhiahnak nawl kan ngei. Ngaihchiat awk ngai a simi cu kan damlonak kha caanṭha ah aa lakmi a hak a kaumi pawl an um. Annih nih kan zawtnak vialte a damter khomi siithlopning kan hmuh tiah an chim. Tangka tampi hmuh an duh caah cutin an chimmi a si. Mi tampi nih mah thlopning kha an hman i an dam tiah an chim ko lai. Kan zawt tikah kan dam khawh nakhnga le kan nun khua a sau khawh nakhnga zei paoh tuah kan duh ko lai. Asinain Baibal i mah ruahnak cheuhnak hi kan philh lo awk a si: “Mi lungthin tlawm nih cun zei paoh kha a zumh, sihmanhsehlaw mifim nih cun a lamh ding kha ṭha tein a zoh.”—Ptb. 14:15.
Na khuaruah khawhnak kha hmang law zumhawktlak a si le si lo ṭha tein ruat
15 Khua a ruat khomi le a fimmi nih cun ruahnak cheuhnak hna kha zumhawktlak an si le si lo ṭha tein a ruat ko lai. A hleiin ṭha tein cawnnak a ngei lomi hna nih ruahnak an cheuh tikah aa ralring. Hitin kan ruah awk a si: ‘Mah vitamin, sii le eidin hna hi a ṭha tiah an chim ko nain mah hna hi ṭha tein ka hngalhmi an si maw? Mah cu midang caah a ṭha ko nain ka caah tah a ṭha lai maw? Mah kong he aa tlaiin hlaithlainak tam deuh in tuah a hau maw? Siibawi pawl he i ruah a hau lai maw?’—Deut. 17:6.
16. Ngandamnak he aa tlaiin biakhiahnak kan tuah tikah zeidah kan ruah awk a si?
16 Hi vawlei ah “mahle mah aa uk kho mi” si awk, phundang cun kan khuaruah khawhnak kha hman awkah Baibal nih a kan forh. (Titas 2:12) A hleiin zawtnak checkning asiloah siithlopning pakhatkhat cu aa thleidan tikah a si. Mah zawtnak checkning asiloah siithlopning he aa tlaiin a kan thloptu nih ṭha tein a kan chim kho maw? A chimmi cu aa thleidang maw? Mah zawtnak checkning asiloah siithlopning cu siibawi pawl nih an cohlanmi a si maw? (Ptb. 22:29) Siithlopning thar phunkhat cu hmundang i a ummi hna nih an hmuh i siibawi pawl hmanh nih an hngal rih lo tiah mi cheukhat nih an chim men lai. Asinain cu bantuk siithlopning a um taktak ko ti a langhtermi thil a um maw? Mi cheukhat nih a thli tein sii an sermi asiloah ṭhawnnak hna hmangin siithlop awkah an kan fial men lai. Mah cu ṭih a nung tuk. Pathian nih kokek ṭhawnnak a lonhmi ṭhawnnak le khuachia thiamnak kha nan hmang lai lo tiah ralrin a kan pek.—Deut. 18:10-12; Isa. 1:13.
“Dam Tein”
17. Zeidah kan duh?
17 Kumzabu pakhatnak i uktu bu nih Khrihfabu kip sinah a biapimi ca an kuat hna. Khrihfa pawl nih an hrial dingmi thil cheukhat kong he aa tlaiin an ṭial dih hnuah hitin an ti: “Hi thil hna tuah hi nan i sum ahcun nan caah a ṭha lai. Dam tein.” (Lam. 15:29) Mah cakuat a donghnak lei ah an hmanmi bia cu i ṭhen lai ah an chim tawnmi bia phunkhat a si. Mah nih ngandam kan duh ti kha a langhter.
Jehovah rian ṭuan khawh awkah ngandam kan duh (Catlangbu 17 zoh)
18, 19. Vawlei thar ah zeidah kan i ruahchan khawh?
18 Mitlinglo kan si caah zawtnak vialte cu kan hrial kho lai lo. Kan dam lo tikah Pathian nih khuaruahhar lam in a kan damter lai tiah kan i ruahchan ding a si lo. Asinain Pathian nih hmailei ah a kan damter lai caan kha kan i ruahchan khawh. Biathlam 22:1, 2 ah mi vialte a damter hngami “nunnak tiva” le “nunnak thingkung” kong kha lamkaltu Johan nih a chim. Mah cu atu ah le vawlei thar ah damnak a kan pe khomi sii phunkhatkhat kha a chim duhmi a si lo. Mah canah zungzal in kan nun khawh nakhnga Jehovah le Jesuh nih a kan tuahpiak hngami thil vialte kha a chim duhmi a si.—Isa. 35:5, 6.
19 A ṭha tukmi mah caan kha kan i ngaih tuk. Jehovah nih pumpak pakhat cio kha a kan dawt, kan tonmi harnak kha a hngalhthiam i kan zawt tikah a kan kaltak lai lo ti kha David bantukin kan zumh khawh. Jehovah nih a cungah zumhfek tein a ummi hna kha a zohkhenh zungzal hna lai.—Salm 41:12.
a Typhoid le a dang zawtnak rungrul hna kha wine he cawh tikah an thi colh ti kha scientist pawl nih an hmuh tiah cauk pakhat (The Origins and Ancient History of Wine) nih a ti.