Na Lei Na Uknak In Dawtnak Le Hmahzahnak Lanhgter
“Vale nih nan nupi le cu nan pum nan i dawt bantukin nan dawt hna lai i nupile nih nan vale cu nan hmaizah hna lai.”—EFESA 5:33.
1, 2. Aa ṭhi-um cangmi paoh nih zei a biapimi biahalnak dah mah le mah i hal awk a si, zeiruangah?
“RALRING tein tawngtham” tiah ca aa ṭialmi, funmi laksawng bawm pakhat an in pek tiah hei ti u sih. Mah bawm cu zeitindah na tawngh lai? A rawh nakhnga lo ralring tein na tawngh lai ti cu a fiang. A taktak ti ahcun, kha bawm chungah zei set dah a um hmanh kha na hngal lo.
2 Nutung no Orpah le Ruth kha Israel nuhmei nu Naomi nih, “Nan pahnih in va inn tangah khuasaknak nan ton khawh nakhnga BAWIPA nih zaangfahnak in pe ko hna seh” tiah a rak ti hna. (Ruth 1:3-9) Nupi ṭha pakhat kongah Baibal nih hitihin a chim: “Inn le chawva cu pale sinin hmuhmi ro an si, sihmanhsehlaw nupi fim cu BAWIPA sinin hmuhmi laksawng a si.” (Phungthlukbia 19:14) Nupi, va a ngeimi na si ahcun na innchung hawi kha Pathian pekmi laksawng bantukin na hmuh a hau. Pathian nih an pekmi mah laksawng cu zeitindah na tawngh-tham?
3. Nu le va hna nih an biachimning he aa tlai in Paul i zei cawnpiaknak kha dah an zulh awk a si?
3 Kum zabu pakhatnak Khrihfa hna sin i a ṭialmi a cakuat ah lamkaltu Paul nih hitin a rak ti: “Vale nih nan nupi le cu nan pum nan i dawt bantukin nan dawt hna lai i nupile nih nan vale cu nan hmaizah hna lai.” (Efesa 5:33) Nu le va hna nih an biachimning he aa tlai in mah cawnpiaknak kha zeitindah an zulh khawh ti kha ruat hmanh.
“Thil ṭhalo, Uk Khawh Lomi” kha I Ralring
4. Zeitindah lei nih ṭhatnak asiloah chiatnak a chuahter khawh?
4 Baibal ṭialtu Jeim nih “lei cu thil ṭhalo, uk khawh lomi, thihnak sivai in a khatmi a si” tiah a ti. (Jeim 3:8) Uk khawh lomi lei cu hrawktu a si ti a biapimi biatak kha Jeim nih a rak hngalh. Phungthlukbia nih ruah set loin chimmi bia kha “nam chunh” he a tahchunhmi kha ṭha tein a hngalh lai ti cu a fiang. Mah he i dang in phungthlukbia ṭhiam nih hitin a chim, “mifim mi bia nih cun hma kha a damter.” (Phungthlukbia 12:18) A si ko, bia nih fakpi in hnorsuan khawhnak hmual a ngei. Fahnak a pek khawh bantukin damnak zong a pek khawh. Na bia nih na innchung hawi kha zeitindah a hnorsuan? Mah biahalnak hi na innchung hawi na hal ahcun zeitindah an leh lai?
5, 6. Zeicahdah mi cheukhat caah lei i sum cu a har?
5 Na chungkhar ah lung a fahtermi bia kha duhsah tein a luh ahcun thil umtuning kha na ṭhatter khawh. Asinain, i zuam a hau lai? Zeiruangah? A kong pakhat cu, tlinlonak kha na doh caah a si. Sualnak ro kan comi nih kan khuaruah ning le pakhatkhat he kan i chawnhbiak ning kha a ṭhalo lei in a kan uk khawh. “A biachim ah palhnak a tuah lomi cu mi tling a si i a pum aa uk khomi a si” tiah Jeim nih a rak ṭial.—Jeim 3:2.
6 Minung tlinlonak lengah rak ṭhannak innchungkhar zong hi lei a ningcang loin hmannak a chuahtermi a si. Mi cheukhat cu ‘zawnruahnak a ngei lomi, ruru-hranghrang in khua a sami, ṭih a nungmi’ nu le pa kuttang ah an ṭhang. (2 Timote 3:11-3) Cu bantuk pawngkam ah a ṭhangmi ngakchia pawl cu an upat tikah mah ziaza hna kha an langhter tawn. Mi lung a fahter khomi bia chim tikah tlinlonak le rak ṭhannak ruangah a si tiin silhnalh khawh a si lo cu a hmaan ko. Asinain, mah a kong hna hngalhnak nih mi cheukhat caah mi lung a fahter khomi biachim i sum cu zeiruangah a har ti kha hngalhthiam awk a kan bawmh lai.
‘Zomhtaihnak Bia Hmang Hlah U’
7. Piter nih Khrihfa pawl kha “zomhtaihnak bia hmang ti hlah u” tiah ralrin a pek tik hna ah zeidah a chim duhmi a si?
7 Zeiruang a si hmanh ah, lung a fahter khomi holh innchungkhar i hman cu innchung hawi cungah dawtnak le upatnak ngeih lo langhter a si. A konglam ṭha a um caah Piter nih Khrihfa pawl kha “zomhtaihnak bia hmang ti hlah u” tiah ralrin a rak pek hna. (1 Piter 2:1) “Zomhtaihnak” tiah lehmi Grik biafang cu “nihsawh serhsatnak bia” ti sullam a ngei. Mah cucu ‘mi kha bia in kah thluahmah’ ti phun khi a si. Uk khawh lomi lei nih a chuahtermi chiatnak kha hmual ngei ngai in a langhtermi a si!
8, 9. Serhsat in biachim a phichuak cu zeidah a si i innchung a ngeimi nih mah kha zeicah hrial awk a si?
8 Nihsawh serhsat in biachim cu a fak tuk lem lomi a lo nain nupi asiloah vale nih cu bantuk biachim an hman tikah zeidah a cang kho ti kha ruat hmanh. Innchung hawi kha mihrut, mi thathu asiloah mah zawn lawng aa ruatmi na si tiah ti cu a ziaza vialte thlakchuk dih bantuk a si. Hi cu zaangfahnak ngeih lo a si. Innchung hawi a chanbaunak kha langhter awkah a hleihluat in bia perh ah tah? “Na tlai zungzal” asiloah “Ka bia na ngai bal lo” ti bantuk biachim cu bia perh a si lo maw? Hi bantuk bia hna nih a thin a phawh lai i a hun al ve lai. Mah in khan thinhunnak nganpi tiang a chuak kho.—Jeim 3:5.
9 Serhsat in biachimnak nih innchungkhar ah remlonak a umter i mah nih khan thil ṭihnung a chuahter khawh. Phungthlukbia 25:24 nih hitin a chim: “Mi sik duh nupi he innpi i hrawm nakcun, Innchung a ken ken khatte i um a ṭha deuh.” Sik a duhmi va zong cu bantuk cu a si ve. A donghnak ah, bia eng nih innchung hawi he i pehtlaihnak kha a rawhter i dawt lomi, dawt a phu lomi ti tiang hmanh in nupi asiloah va kha a ruahter. Cucaah, lei sum a biapi tuk ti cu a fiang. Asinain mah cucu zeitindah kan tuah khawh lai?
‘Nan Lei I Uk U’
10. Zeiruangah lei i uk cu a biapit?
10 Jeim 3:8 nih, “lei cu a hrem khotu ahohmanh an um lo” tiah a ti. Asinain, rang aa cittu nih rangchak in rang a kalnak ding kha a mer khawh bantukin kan lei kha ṭha tein uk kan i zuam awk a si. “Mi pakhatkhat nih, kei cu biaknak lei ah aa zuammi ka si, tiah aa ruat ko lai, sihmanhsehlaw a lei kha a uk khawh lo ahcun a biaknak cu pakpalawng a si i amah le amah aa hlengmi a si.” (Jeim 1:26; 3:2, 3) Lei hman ning a biapitnak kha hi bia nih a langhter. Mah nih na innchung hawi he nan i pehtlaihnak lawng si loin Jehovah he nan i pehtlaihnak zong a hnorsuan khawh.—1 Piter 3:7.
11. Lung i khah lonak in thinhunnak nganpi tiang a chuah nakhnga lo zeitindah kham khawh a si?
11 Na innchung hawi sin i biachim ning naa ralrin cu fim a si. Lung a fahtermi thil umtuning a chuah ahcun remlonak kha daihter i zuam. Genesis 27:46-28:4 i ṭialmi Isak le a nupi Rebekah nih an tonmi thil umtuning hi ruat hmanh. “Rebekah nih Isak cu a thawh i, ‘Esau nih a ṭhitmi hna ram dang mi a nupile nih hin an ka nor tuk hringhran. Jakob zong nih Hit mi hi a ṭhit ve sual ahcun, ka caah thih hmanh a ṭha deuh,’ a ti.” Cu tikah Isak nih aw hrang in a rak let lo. Mah can ah, Isak nih an fapa Jakob kha Pathian a ṭihmi nupi a hmuh nakhnga a rak kalter. Cu tikah Rebekah cu a lungre a thei ti lai lo. Nu le va kar lakah lung i khah lonak a um tiah hei ruat hmanh. Innchung hawi kha mawhchiat loin buaibainak kha nem tein chimrelnak nih thil hmete i lung i khah lonak in thinhunnak nganpi tiang chuak lo dingin na kham khawh. Tahchunhnak ah, “Keimah he caan na hmang bal lo” ti chim can ah, “tam deuh in caan hman ṭi ka duh” tiah chim ah a ṭha hnga lo maw? Minung kha si loin buainak a chuahtermi thil cungah ruahnak chiah ding a si. Ahodah a hmaan i ahodah a palh ti kherhlai kha hmang hlah. Rom 14:19 nih hitin a chim: “Daihnak a chuahtertu thil le pakhat le pakhat thazang i peknak a bawmtu thil kha kan i tinh awk an si.”
‘Lungthli In I Uamnak, Thinhunnak le Ingpuannak’ kha Hlaw
12. Lei i uknak dingah zeitindah thla kan cam awk a si, zeiruangah?
12 Lei i sumnak ah kan biachim i ralrin lengin aa tel. A ngaite ah, kan bia cu kan kaa in si loin kan lungthin chungin a chuakmi a si. “Mi ṭha nih a lung chung i thil ṭha a khonmi chung khan ṭhatnak a chuahter; mi ṭhalo nih a lung chung i thil ṭhalo a khonmi chung khan chiatnak a chuahter. Zeicahtiah mi nih a kaa in a chimmi hi a lung chung i a khatmi kha a si,” tiah Jesuh nih a ti. (Luka 6:45) Cucaah, na lei na uknak ah David bantukin thlacam a herh lai: “Maw Pathian, ka chungah hin lungthin thar ka ser piak law a thar le zumhtlak a simi ruahnak ka chungah chia ko.”—Salm 51:10.
13. Zeitindah lungthli in i uamnak le thinhunnak le ingpuannak nih vawlpamhnak bia a chuahter?
13 Paul nih Efesa khua mi hna kha lung a fahtermi bia lawng si loin mah bia a chimtermi intuarnak hna zong kha tei awkah a rak forh hna. “Lungthli in i uamnak le thinhunnak le ingpuannak kha hlaw hna u. I hua ti hlah u, i vawlpam ti hlah u. Huatnak lungthin ngei ti hlah u” tiah a rak ṭial. (Efesa 4:31) “I vawlpam ti hlah u” tiah a chim hlan ah “lungthli in i uamnak le thinhunnak le ingpuannak” a langhter hmasa kha i cinken. Mah cu thinhunnak kha lungthli in i uam a si i lung a fahtermi bia fakfak kha a chuahter hluahmah. Cucaah hitihin i hal: ‘Ka lungthin chungah lungthli in i uamnak le ingpuannak ka umter maw? “Thin aa suum lomi” ka si maw?’ (Phungthlukbia 29:22) Cuti a si ahcun, na thinhunnak kha tei khawh awkah le mah le mah aa uk khomi na si nakhnga Pathian sinah thlacam. Salm 4:4 nih hitin a chim: “Ṭihnak ngei u law nan sualnak kha ngol hna u; hi thil hi nanmah lawngte in nan inn khan chungah thukpi in ruat tuah u.” Na thinhunnak a alh hnik le kaa uk kho sual lai lo ti na phan a si ahcun Phungthlukbia 17:14 i “a kauh chin hlan ah ngol ko” timi chimhhrinhnak hi zul. Na thinhunnak a daih tiang chikkhat in hrial ta.
14. Thinhunnak nih chungkhar kha zeitindah a hnorsuan khawh?
14 Paul nih “lungthli in i uamnak” tiah a timi in aa thawkmi thinhunnak le ingpuannak cu hlawt a fawi lo. Paul nih a hmanmi Grik biafang cu “i rem-ṭhan duh loin lung chungah i uamnak” le “palhnak i cinken” ti bantuk sullam a ngei. A chel caan ah i ralnak cu nu le va lak karah a chahmi minmei bantuk a si i caan saupi tiang a cam kho. Mah kha ceihmai loin um tikah zei i rel lonak a chuak kho. A luan cia palhnak ruangah thinhun in i cinken peng cu zeihmanh san a tlai lo. A cangmi thil kha let ṭhan khawh a si ti lo. Ngaihthiamnak cu palhnak philh nak ding caah a ṭha bikmi a si. Dawtnak nih “palhnak kha aa cinken peng lo.”—1 Korin 13:4, 5.
15. Awka hrang in chim aa nekmi hna kha an biachimning i remh awkah zei nih dah a bawmh hna lai?
15 Awka hrang in chim a hmangmi innchungkhar ah na ṭhan i mah bantuk bia hman cu na zia ah a can a si ahcun zeitin? Hi kong he aa tlai in naa remh khawh. Na nunnak kap tampi ah na zia cheukhat kha na rak i uk khawh cang ko lai. Na biachim he aa tlai in zei bantuk zawn ah dah ri na ser lai? Na bia a hran hlan ah na ngol lai maw? Efesa 4:29 i hi phung hi zulh na duh ko lai: “Bia nan i ruah tikah mi ca ṭhatlonak bia kha hmang hlah u.” Cuticun tuah awkah, ‘mi hlun cu a hman tawnmi a ziaza he khan phoih in Sertu Pathian nih amah mui lo chin lengmang in a hmaanmi hngalhnak in a thar chuahmi mi thar kha i hruk’ a hau.—Kolose 3:9, 10, NW.
“Ruahnak I Cheuhnak”—A Herh Tuk
16. Dai tein umnak nih innchung hawi kha zeicah a hnorsuan?
16 Nupi asiloah va nih biachim loin i unh tikah zeihmanh hlawh a tling lo i fahnak tu a chuahter. Cuti daite in um fate innchung hawi unh hnawh a si lo. Awlokchong in um le hnabeidongh ruang zongah a si kho. Asinain, pakhat le pakhat i chawnh duh lonak nih thil sining kha a zualter i mah buainak kha a daihter kho lo. “Kan i chawnh ṭhan tikah, buainak kong kha zeitikhmanh ah kan i ruah ti lo” tiah nupi pakhat nih a chim.
17. Innchungkhar ah buainak a ummi Khrihfa hna nih zeidah tuah awk a si?
17 Innchungkhar ah i pehtlaihnak a ṭhat lo tikah fawite in daihter khawh a si lo. Phungthlukbia 15:22 nih hitin a ti: “Ruahnak i cheuhnak a um lo ahcun khuakhannak kha a pingah a kal tawn. Sihmanhsehlaw ruahnak cheutu an tam ahcun a hlawh a tling tawn.” Na innchung hawi he ṭhut in buainak kong kha ruahceih a hau. Cu tikah, na innchung hawi a bia kha lungtak tein ngaihpiak. Cuti tuah awkah si khawh dawh a lawh lo ahcun Khrifabu i upa hna sin ah bawmhnak hal. Annih cu Cathiang a hngal ngaimi le Baibal phunglam hmannak ah hmuhtonnak tampi a ngei cangmi an si. Annih cu “thlitu a hran tikah i dornak le thlichia a hran tikah i thuhnak hmun bantuk an si.”—Isaiah 32:2.
Bia I Alnak Na Tei Khawh
18. Rom 7:18-23 nih zei dohnak kong dah a chim?
18 Kan lei uk awkah fakpi in i zuam ding a si. Kan tuahsernak zong fakpi in uk kan i zuam a hau. Paul nih a tonmi zuamcawhnak kong kha hitin a rak ṭial: “Ka chungah hin — ka minung sining ah hin — ṭhatnak a um lo ti kha ka hngalh. Zeicahtiah ṭhatnak tuah duhnak kha ka chungah um hmanhsehlaw ṭhatnak cu ka tuah kho lo. Tuah ka duhmi ṭhatnak kha tuah loin tuah ka duh lomi ṭhatlonak tu kha ka tuah tawn. Tuah ka duh lomi kha ka tuah ahcun, cu nih cun cu thil a tuahtu cu keimah kha si loin ka chung i a ummi sualnak tu kha a si, ti kha a langhter.” “[Kan] chungah rian a ṭuanmi sualnak phung” a um caah kan lei le kan kut ke kha a ningcang loin kan hman tawn. (Rom 7:18-23) Asinain, mah kha kha kan doh lai i Pathian bawmhnak in kan tei khawh lai.
19, 20. Jesuh zohchunhawk nih vale le nupile kha an lei i uk awkah zeitindah a bawmh khawh hna?
19 Pakhat le pakhat i pehtlaihnak ah dawtnak le upatnak a um ahcun ruat setsai lo le awka hrang in biachim a um lai lo. Mah he aa tlai in Jesuh chiahmi zohchunhawk kha ruat hmanh. Jesuh nih a zultu pawl sinah nihsawh serhsatnak bia a chim bal lo. Vawlei cung a nunnak hmanung bik zan hmanh ah kan lakah hodah a ngan bik tiah a lamkaltu hna bia an i al tikah Pathian Fapa nih annih kha a rak mawhchiat hna lo. (Luka 22:24-27) Baibal nih “vale hna, Khrih nih khrihfabu cu a dawt i a nunnak a pek bantukin nannih zong nih nan nupile kha nan dawt hna awk a si” tiah a cawnpiak hna.—Efesa 5:25.
20 Asinain, nupile kongah tah? Nu nih “nan vale cu nan hmaizah hna lai. (Efesa 5:33) A va a upatmi nu nih a va kha bia chiachia bia fakfak hmangin a aukhuan hnawh lai maw? “Hngalhter kan duhmi hna cu Pathian cu Khrih lu a si bantukin pa cu nu lu a si i Khrih cu mi vialte lu a si” tiah Paul nih a rak ṭial. (1 Korin 11:3) Khrih nih a lu a simi Pathian tangah aa dor bantukin nu nih a lu a simi a va tangah aa dor ve lai. (Kolose 3:18) A tling lomi minung ahohmanh nih tlingte in Jesuh i cawn khawh a si lo nain a “keneh” naih tein zulhnak in vale hna le nupile nih lei a ningcang loin hmannak kha tei khawh a si.—1 Piter 2:21.
Zeidah Na Hngalh?
• Uk khawh lomi lei nih chungkhar kha zeitindah a rawhter khawh?
• Zeiruangah lei i uk cu a har?
• Kan biachim i uk kawh awkah zei nih dah a kan bawmh lai?
• Innchungkhar i buainak a um tikah zeidah na tuah awk a si?