BIBLIOTECA TI INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA TI INTERNET
ch'ol
ʌ
  • Λ
  • ʌ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • JUN TAC
  • TEMPA BɅ TAC
  • wp17 Núm. 3 i yopol 12-14
  • ¿Chucoch cabʌl jiñi Biblia?

Ma'añic video cha'an ili.

Ñusʌbeñon lojon, maʼañic tsiʼ jamʌ jiñi video.

  • ¿Chucoch cabʌl jiñi Biblia?
  • Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová (chaʼan bʌ subtʼan) 2017
  • Subtítulo
  • Lʌcʼʌ lajal bʌ yicʼot
  • I TSʼIJBUNTEL JIÑI BIBLIA
  • JIÑI SEPTUAGINTA GRIEGA
  • JIÑI VULGATA LATINA
  • TSIJIB TAC BɅ TRADUCCIÓN
  • Jehová miʼ chaʼlen tʼan yicʼotonla
    Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová, 2015
  • Jiñi i tʼan Jehová mi caj i yajñel tiʼ pejtelel ora
    Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová, 2017
Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová (chaʼan bʌ subtʼan) 2017
wp17 Núm. 3 i yopol 12-14
Biblia tac tiʼ chajp tiʼ chajp bʌ bajcheʼ miʼ lac taj: Bʌlbil bʌ jun, impreso yicʼot ti celular o tableta

¿Chucoch cabʌl jiñi Biblia?

¿Chucoch an cabʌl traducción chaʼan Biblia? ¿Muʼ ba i coltañonla maʼ wʌl jiñi tsijib traducción tac chaʼan mi lac chʼʌmben isujm muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia, o maʼañic? Cheʼ mi laj cʌn majqui tsiʼ chaʼleyob ti traducir yicʼot chucoch tsiʼ meleyob, mi caj i coltañonla laj qʼuel ti wen.

Laʼ lac ñaxan qʼuel majqui tiʼ tsʼijbu jiñi Biblia yicʼot jalix.

I TSʼIJBUNTEL JIÑI BIBLIA

Jiñi Biblia tʼoxbil ti chaʼpʼejl parte. Jiñi ñaxam bʌ, an i chaʼan 39 libro muʼ bʌ i chʼʌm tilel «jini tʼan tsaʼ bʌ subu Dios» (Romanos 3:2, Jini wen bʌ tʼan). Dios tsiʼ yʌqʼue i yespíritu xucʼul bʌ wiñicob chaʼan miʼ tsʼijbuñob jiñi libro tac, tsaʼ tejchi ti 1513 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo (m.t.C.) cʼʌlʌl ti jabil 443 m.t.C., i tsaʼ jalʼa 1,100 jab. Iliyi tsaʼ tsʼijbunti ti hebreo, jin chaʼan miʼ subentel tiʼ Tsʼijbujel Hebreo, cheʼ jaʼel cʌmbil bajcheʼ «Antiguo Testamento».

Jiñi yambʌ parte, an 27 libro i chaʼan i cʌmbil bajcheʼ «i tʼan Dios» (1 Tesalonicenses 2:13). Dios tsiʼ yʌqʼue i yespíritu jiñi xucʼul bʌ xcʌntʼañob i chaʼan Jesús chaʼan mach jalic miʼ yujtel i tsʼijbuñob, tsaʼ tejchi ti jabil 41 cheʼ bʌ tsajñix Cristo (t.C.) cʼʌlʌl ti jabil 98, i tsaʼ jalʼa cheʼ bʌ 60 jab. Jiñi libro tac tsaʼ tsʼijbunti ti griego, jin chaʼan miʼ subentel bajcheʼ Tsʼijbujel Griego, cʌmbil jaʼel bajcheʼ «Nuevo Testamento».

Jumpʼejl Biblia an i chaʼan jiñi 66 libro, jiñʌch i tʼan Dios tiʼ tojlel wiñicob xʼixicob (quixtañujob). Pero ¿chucoch tsaʼ mejli yambʌ traducción tac? An uxpʼejl i sujmlel ñuc bʌ i cʼʌjñibal.

  • Chaʼan jiñi quixtañujob miʼ mejlel i pejcañob tiʼ tʼan.

  • Chaʼan miʼ locʼsʌntel tʼan tac mach bʌ weñic tsiʼ yotsayob jiñi tsaʼ bʌ i melbeyob i copiajlel, i lajal miʼ cʌytʌl bajcheʼ jiñi ñaxam bʌ tsʼijbujel.

  • Chaʼan miʼ qʼuextʌntel jiñi tʼan tac maʼix bʌ miʼ cʼʌjñel.

Laʼ laj qʼuel bajcheʼ tsiʼ chʼʌmʌyob ti ñuc iliyi, cheʼ bʌ tsaʼ mejli jiñi ñaxam bʌ chaʼpʼejl traducción.

JIÑI SEPTUAGINTA GRIEGA

Cheʼ anto yom 300 jab miʼ tilel Jesús, an judíojob wen yujiloʼ bʌ tsaʼ bʌ caji i chaʼleñob ti traducir ti griego jiñi Tsʼijbujel Hebreo. Jiñi traducción tsaʼ cʌjñi bajcheʼ Septuaginta griega. ¿Chucoch tsiʼ meleyob? Chaʼan cabʌl judíojob yujiloʼ bʌ jiñi tʼan griego, i mach jiñic jiñi hebreo, miʼ cʼotel i qʼuelob ti ñuc yicʼot miʼ jacʼob jiñi «chʼujul bʌ i tsʼijbujel Dios» (2 Timoteo 3:15).

Jiñi Septuaginta tsiʼ colta cabʌl mach bʌ judíojobic yujiloʼ bʌ griego chaʼan miʼ cʌñob muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia. ¿Bajcheʼ? Jiñi maestro Wilbert Howard tiʼ tsʼijbu: «Añix cheʼ bʌ 2,000 jab, jiñi Iglesia muʼ bʌ i yʌlob i ñop Cristo tsiʼ chʼʌmʌyob bajcheʼ i Biblia, i jiñi misionerojob i chaʼan tsaʼ ñumiyob ti jujumpʼejl sinagoga chaʼan ‹miʼ pʌsob yicʼot jiñi tsʼijbujel chaʼan Jesús jiñʌch jiñi Mesías›» (Hechos 17:3, 4; 20:20). Jiñi wen yujil bʌ chaʼan Biblia Frederick Bruce miʼ yʌl chaʼan jin tiʼ caj cheʼ jiñi judíojob «tsiʼ cʌyʌ i qʼuelob ti ñuc jiñi Septuaginta».

Jiñi xcʌntʼañob i chaʼan Jesús xucʼu xucʼul tsiʼ tempayob jiñi libro tac chaʼan bʌ jiñi Tsʼijbujel griego, i tsiʼ yotsayob yaʼ ti Septuaginta i chaʼan jiñi Tsʼijbujel Hebreo. Cheʼʌch tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi Biblia am bʌ ili ora.

JIÑI VULGATA LATINA

Cheʼ bʌ ñumeñix 300 jab i tsʼʌctesʌntel jiñi Biblia, juntiquil wen yujil bʌ, i cʼabaʼ Jerónimo, tsiʼ yujtesa jumpʼejl traducción ti latín tsaʼ bʌ wiʼil cʼoti ti cʌjñel bajcheʼ jiñi Vulgata latina. ¿Chucoch tsaʼ mejli ili yambʌ traducción cheʼ añix yan tac bʌ? Jumpʼejl Enciclopedia i chaʼan Biblia miʼ yʌl chaʼan Jerónimo tsiʼ ñaʼta i tojʼesan «jiñi mach bʌ weñic tsaʼ chaʼlenti ti traducir, mach bʌ tojic tsaʼ tsʼijbunti yicʼot jiñi tʼan tac tsaʼ bʌ i bajñel otsayob o tsiʼ locʼsayob».

Jerónimo cabʌlʌch chuqui tsiʼ tojʼesa ti jiñi traducción. Pero ti wiʼil, jiñi Iglesia mach weñic chuqui tsiʼ ñaʼta i mel: Tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan chaʼan cojach jiñi Biblia Vulgata yom miʼ cʼʌjñel, i cheʼʌch tsaʼ ñumi cabʌl jabil. Ili traducción maʼañic tsiʼ colta jiñi quixtañujob chaʼan miʼ chʼʌmbeñob isujm muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia come yonlel quixtañu maʼañix tsaʼ caji i chʼʌmbeñob isujm jiñi latín ti wiʼil.

TSIJIB TAC BɅ TRADUCCIÓN

Tsaʼ caji ti loqʼuel yambʌ traducción tac bajcheʼ jiñi Peshitta siríaca, añix cheʼ bʌ 1,600 jab. Pero an jaxto cheʼ bʌ 600 jab, cheʼ tsaʼ caji ñop i chaʼleñob ti traducir jiñi Biblia tiʼ tʼan jiñi quixtañujob.

Añix jaʼel cheʼ bʌ 600 jab, yaʼ ti Inglaterra, John Wyclef tsaʼ caji i yʌcʼ ti cʌjñel jiñi Biblia ti yan tac bʌ tʼan maʼañic bʌ miʼ yʌjqʼuel ti ñuc, i tsaʼ caji i puc jumpʼejl traducción ti inglés mach bʌ wocolic ti chʼʌmbentel isujm. Ti wiʼil, Johannes Gutenberg tsiʼ mele jumpʼejl imprenta tsaʼ bʌ i colta chaʼan miʼ mejlel i chaʼlentel ti imprimir yicʼot miʼ pujquel jiñi traducción tac ti yan tac bʌ tʼan am bʌ ti Europa.

Cheʼ bʌ tsaʼ caji ti loqʼuel cabʌl traducción ti inglés, an tsaʼ bʌ caji i yʌlob chaʼan mach cʼʌñʌlic cabʌl traducción ti jiñi jach bʌ tʼan. Pero añix cheʼ bʌ 300 jab, John Lewis tsiʼ yʌlʌ: «An tʼan tac muʼ bʌ i qʼuextʌyel majlel jinto cheʼ maʼañix miʼ chʼʌmbentel isujm, jin chaʼan yomʌch miʼ chaʼ qʼuejlel jiñi traducción tac chaʼan miʼ tojʼesʌntel majlel cheʼʌch bajcheʼ yujil jiñi quixtañujob, i miʼ mejlel i chʼʌmben isujm yambʌlob».

Jiñi muʼ bʌ i melob Biblia ili ora, ñumen chajpʌbilobix chaʼan miʼ chaʼ qʼuelob jiñi traducción melbil bʌ wajali. Ñumen yujilobix jiñi tʼan tsaʼ bʌ cʼʌjñi ti tsʼijbuntel jiñi Biblia yicʼot miʼ mejlel i qʼuelob ñoxix bʌ tsʼijbujel tac maxto bʌ wen jalic tajlem. Cheʼ bajcheʼ jiñi, an i ñaʼtayob bajcheʼ wen an jiñi ñaxam bʌ tsʼijbujel tsaʼ bʌ mejli.

Wen ñuc i cʼʌjñibal cheʼ an lac chaʼan tsijib traducción tac chaʼan Biblia anquese añʌch wen tsajil bʌ yom mi laj cʼʌn.a Pero mucʼʌch lac taj cabʌl lac wenlel chaʼan jiñi traducción tac cheʼ bʌ jiñi muʼ bʌ i melob chaʼañʌch miʼ cʼuxbiñob Dios.

Mi a wom a pejcan ti yan tac bʌ tʼan jiñi Biblia ti Internet, ti a tableta o ti a celular, ochen yaʼ ti jw.org. Cucu ti PUBLICACIONES > BIBLIA

a Qʼuele jiñi temaj «¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac yajcan jiñi wem bʌ traducción chaʼan Biblia?», tsaʼ bʌ loqʼui ti La Atalaya 1 i chaʼan mayo, 2008.

JIÑI CHʼUJUL BɅ I CʼABAʼ DIOS YAʼ TI BIBLIA

I cʼabaʼ Dios muʼ bʌ i tilel yaʼ tiʼ xujtʼil jun i chaʼan jiñi Septuaginta am bʌ cheʼ tiʼ yorajlel Jesús

I cʼabaʼ Dios muʼ bʌ i tilel yaʼ tiʼ xujtʼil jun i chaʼan jiñi Septuaginta am bʌ cheʼ tiʼ yorajlel Jesús.

Jiñi Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras miʼ chʼʌm tilel i cʼabaʼ Dios, Jehová, yaʼ ti Tsʼijbujel Hebreo yicʼot ti Tsʼijbujel Griego. Pero jiñi Biblia tac am bʌ ti chʼol maʼañic baqui miʼ wen otsʌben i cʼabaʼ. Tsaʼ jachix i cʌyʌyob bajcheʼ lac Yum. Jiñi traductorob muʼ bʌ i melob bajcheʼ iliyi, miʼ yʌlob chaʼan jiñi i cʼabaʼ Dios cʌmbil bʌ bajcheʼ jiñi Tetragrámaton (YHWH) maʼañic miʼ tilel yaʼ ti traducción cʌmbil bʌ bajcheʼ Septuaginta griega i chaʼan jiñi Tsʼijbujel Hebreo. ¿Isujm ba iliyi?

Cheʼ ti jabil 1940 cʼʌlʌl ti 1950, tsaʼ tajle i xujtʼil tac jun chaʼan jiñi Septuaginta am bʌ cheʼ tiʼ yorajlel Jesús. Iliyi mucʼʌch i chʼʌm tilel jiñi chʼujul bʌ i cʼabaʼ Dios tsʼijbubil bʌ ti hebreo. Ti wiʼil, jiñi xmel copiajob tsiʼ locʼsʌbeyob i cʼabaʼ Dios i tsiʼ cʌyʌyob jiñi tʼan Kýrios, yom bʌ i yʌl ti griego «lac Yum». Pero jiñi Traducción del Nuevo Mundo tsiʼ chaʼ otsa i cʼabaʼ Dios yaʼʌch baqui yom miʼ yajñel ti jiñi Tsʼijbujel.

¿TSAʼ BA QʼUEXTɅYI MUʼ BɅ I YɅL JIÑI BIBLIA?

Bʌlbil bʌ jun i chaʼan Isaías tsaʼ bʌ tajle yaʼ ti mar Muerto

Bʌlbil bʌ jun i chaʼan Isaías tsaʼ bʌ tajle ti mar Muerto, añix bʌ 2 mil jab i ñoxlel. Wen lajalʌch bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblia am bʌ ili ora.

Wen la cujil chaʼan tsaʼ bʌ i melbeyob i copiajlel tac jiñi Biblia tsaʼʌch ñajayiyob. Pero mach yom i yʌl chaʼan tsaʼ qʼuextʌyi muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia. «Maʼañic mi jumpʼejlic cʌntesa ñuc bʌ i cʼʌjñibal chaʼan juntiquil xñoptʼan yaʼ jach bʌ chucul ti jumpʼejl tʼan mach bʌ wen tojic miʼ yʌjlel» (Our Bible and the Ancient Manuscripts).

Jiñi mach bʌ añic tsiʼ wen tajayob i sajtemal cheʼ tsiʼ meleyob jaʼel jiñi copia tac, jiñʌch jiñi judíojob. «Jiñi xtsʼijbayajob judíojoʼ bʌ ti ñaxam bʌ siglo, mach junsujtel jach tsiʼ melbeyob i copiajlel jiñi texto tac am bʌ ti hebreo chaʼan miʼ qʼuelob chaʼan cheʼʌch miʼ cʌytʌl cheʼ bajcheʼ an ti ñaxan» (Second Thoughts on the Dead Sea Scrolls).

Jumpʼejl ejemplo jiñʌch jiñi bʌlbil bʌ jun i chaʼan Isaías tsaʼ bʌ tajle jaʼel yaʼ ti mar Muerto, ñumeñix ti mil jab i ñoxlel bajcheʼ jiñi yan tac bʌ añix bʌ ti jim bʌ ora. ¿Chuqui miʼ cʼotel laj cʌn cheʼ mi lac lajeʼ yicʼot jiñi texto tac am bʌ ili ora? «Mach cabʌlic miʼ tajtʌl jiñi tʼan tac tsaʼ bʌ bajñel otsʌnti o tsaʼ locʼsʌnti» (The Book. A History of the Bible).

Jiñi yambʌ copia tac baqui mach wen tojic bajcheʼ tsaʼ tsʼijbunti jiñi letra yicʼot tʼan tac tiʼ caj maʼañic tsiʼ wen tsajiyob jiñi tsaʼ bʌ i meleyob, mach wen wocolix chaʼan miʼ mejlel ti tojʼesʌntel. «Maʼañic baqui lotol yambʌ libro wen wajalix bʌ muʼ bʌ i mejlel ti pʌstʌl chaʼan wen tojʌch bajcheʼ tsʼijbubil cheʼ bajcheʼ jiñi Nuevo Testamento» (The Books and the Parchments).

«Jiñi xñoptʼañob muʼ bʌ i wen ñaʼtañob mi tojʌch o mach tojic, miʼ mejlel i ñopob chaʼan jiñi ñaxam bʌ tsʼijbujel tac tsaʼ bʌ mejli ti papiro yaʼ ti Egipto wen lajalʌch bajcheʼ jiñi yambʌ tsʼijbujel tac tsaʼ bʌ wiʼil mejli wajali yaʼ bʌ lotol ti scriptoria yicʼot ti imprenta tac ti Europa» (The Book. A History of the Bible).

Wʌle mi laj cʼajtiben lac bʌ, ¿tsaʼ ba qʼuextʌyi muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia? Maʼañic.

    Jun tac ti chol (2006-2025)
    Loq'uel
    Ochen
    • ch'ol
    • Chocben majlel
    • Bajcheʼ a wom
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ochen
    Chocben majlel