Laʼ lac tsajcan bajcheʼ yilal i yamigojob Jehová
«Jiñi muʼ bʌ i bʌcʼñañob lac Yum [...] mux i pʌsbeñob jiñi xucʼul bʌ i tʼan» (SALMO 25:14).
CʼAY: 106, 118
1-3. a) ¿Bajcheʼ la cujil chaʼan mi lac mejlel ti sujtel tiʼ yamigo Dios? b) ¿Majquiyob mi caj lac tajob ti tʼan ti ili temaj?
JIÑI Biblia miʼ pʌs chaʼan Abraham i yamigojʌch Jehová (Isaías 41:8; Santiago 2:23). Maʼañic yambʌ majqui miʼ subentel yaʼ ti Biblia bajcheʼ jiñi. ¿Yom ba i yʌl chaʼan maʼañic majqui miʼ mejlel ti sujtel tiʼ yamigo Dios? Mach cheʼiqui. Mucʼʌch lac mejlel ti lac pejtelel. ¿Bajcheʼ mi lac ñaʼtan?
2 Jiñi Biblia miʼ taj ti tʼan chaʼan cabʌl wiñicob yicʼot xʼixicob xucʼuloʼ bʌ, tsaʼ bʌ i chaʼleyob wersa tiʼ jacʼol i tʼan Jehová, tsiʼ yʌcʼʌyob i ñopoñel (chʼujbiya) tiʼ tojlel yicʼot tsaʼ sujtiyob tiʼ yamigo (pejcan Salmo 25:14). Jiñobʌch jiñi «cabʌl testigojob cheʼ bajcheʼ colem tocal» tsaʼ bʌ i taja ti tʼan Pablo (Hebreos 12:1).
3 Ti ili temaj mi caj laj qʼuel chaʼan uxtiquil muʼ bʌ i yʌjlelob ti Biblia tsaʼ bʌ sujtiyob tiʼ yamigo Dios. Mi caj lac ñaxan al chaʼan Rut, juntiquil mebaʼ xʼixic xucʼul bʌ tsaʼ ajñi, chʼoyol bʌ ti Moab. Ti wiʼil tiʼ tojlel Ezequías, xucʼul bʌ rey ti Judá. Tiʼ yujtibal mi caj la cʌl chaʼan María, i ñaʼ Jesús wen am bʌ i pecʼlel. Mi caj laj qʼuel chuqui tsiʼ meleyob chaʼan miʼ sujtelob ti wem bʌ i yamigo Dios.
RUT TSIʼ PɅSɅ CHAʼAN XUCʼULɅCH
4, 5. a) ¿Chuqui jiñi wen wocol bʌ yom i mel Rut? b) ¿Chucoch wen wocolʌch jiñi?
4 Noemí jiñʌch juntiquil xʼixic chʼoyol bʌ ti Israel tsaʼ bʌ i teche xʌmbal ti Moab cʼʌlʌl ti Israel. Yaʼ majlel yicʼot i yʌʼlibob, Rut yicʼot Orfa (Orpá). Cheʼ añob ti bij, Orfa tsaʼ chaʼ sujti majlel ti Moab. Pero Noemí tsiʼ yʌlʌ chaʼan miʼ majlel ti Israel. ¿Chuqui mi caj i mel Rut? ¿Muʼ ba caj i chaʼ sujtel baʼan i familia yaʼ ti Moab? ¿O muʼ ba caj i majlel yicʼot Noemí? (Rut 1:1-8, 14). Wen wocolʌch jiñi yom bʌ i mel Rut. ¿Chucoch?
5 Rut miʼ mejlel ti chaʼ majlel ti yotot, i tajol jiñʌch i familia miʼ mejlel i coltan mi tsaʼ chaʼ sujti majlel ti Moab. Cheʼ jaʼel, mi caj i yajñel ti jumpʼejl cultura cʌmbil bʌ i chaʼan yicʼot miʼ cajel ti tʼan ti jiñi tʼan yujilʌch bʌ. Noemí maʼañic miʼ mejlel i suben Rut chaʼan mucʼʌch caj i taj tiʼ pejtelel jiñi yaʼ ti Israel. Cheʼ jaʼel, Noemí tsiʼ bʌcʼña chaʼan mach mejlic i coltan i taj yambʌ i ñoxiʼal o jumpʼejl i familia. Jin chaʼan, tsiʼ sube Rut chaʼan miʼ chaʼ sujtel ti Moab. Bajcheʼ tsaʼ laj qʼuele, Orfa tsaʼ chaʼ sujti majlel «baʼan i piʼʌlob yicʼot i diosteʼ tac» (Rut 1:9-15). Pero Rut maʼañix tsaʼ chʌn sujti.
6. a) ¿Chuqui wem bʌ tsiʼ mele Rut? b) ¿Chucoch tsiʼ yʌlʌ Booz chaʼan Rut tsiʼ sʌcla i coltʌntel tiʼ yebal i «wichʼ» Jehová?
6 Tajol Rut tsiʼ cʌñʌ Jehová tiʼ coltaya i ñoxiʼal o tiʼ tojlel Noemí. Tsiʼ cʌñʌ chaʼan Jehová mach lajalic bajcheʼ jiñi dios tac ti Moab. Tsiʼ cʼuxbi Jehová yicʼot tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan jiñʌch yom miʼ cʼuxbin yicʼot miʼ chʼujutesan. Jin chaʼan wen chuqui tsiʼ ñaʼta i mel. Tsiʼ sube Noemí: «Jiñi a piʼʌlob mi caj i sujtelob tic piʼʌlob. Jiñi a Dios c Diosʌch» (Rut 1:16). Miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel cheʼ mi lac ñaʼtan bajcheʼ cʼamel tsiʼ cʼuxbi Rut jiñi Noemí. Pero ñumen to cheʼ mi lac ñaʼtan chaʼan Rut tsiʼ wen cʼuxbi Jehová. Jin chaʼan, Booz (Boaz) tsiʼ qʼuele ti ñuc jiñi Rut come tsiʼ sʌcla i coltʌntel tiʼ yebal i «wichʼ» Jehová (pejcan Rut 2:12). Tsaʼ bʌ i yʌlʌ Booz miʼ cʼajtesʌbeñonla cheʼ bʌ juncojt alʌ mut miʼ yochel tiʼ yebal i wichʼ i ñaʼ chaʼan maʼañic chuqui miʼ chaʼlen (Salmo 36:7; 91:1-4). Cheʼʌch tsiʼ mele Rut. Tsiʼ sʌclʌbe i cʼuxbiya yicʼot i coltaya Jehová i tsaʼʌch i taja i wenlel. Rut maʼañic baqui ora tsiʼ yubi i chʼijiyemlel chaʼan tsaʼ bʌ i mele.
7. ¿Chuqui miʼ mejlel i coltañob jiñi mach bʌ yomobic i yʌqʼuen i cuxtʌlel Jehová?
7 Yonlel wiñicob xʼixicob (quixtañujob) miʼ cʌñob Jehová pero maʼañic miʼ sʌclañob i coltʌntel tiʼ yebal i «wichʼ». Mach yomobic i yʌqʼueñob i cuxtʌlel Jehová yicʼot i chʼʌmob jaʼ. Mi cheʼ maʼ wubin a bʌ bajcheʼ jiñi, ¿chuqui miʼ mejlel i coltañet? Ñaxan, ñaʼtan chucoch mach a womic a wʌqʼuen a cuxtʌlel Jehová. I chaʼpʼejlel, cʼajtesan chaʼan ti ili pañimil (mulawil), ti lac pejtelel mi lac melben i yeʼtel (troñel) Jehová o jiñi dios tac am bʌ i chaʼan ili pañimil (Josué 24:15). Ñumen wen cheʼ mi lac ñaʼtan lac melben i yeʼtel jiñi isujm bʌ Dios. I yuxpʼejlel, cʼajtesan chaʼan cheʼ mi la cʌqʼuen laj cuxtʌlel Jehová mi lac pʌs chaʼan mi lac ñop chaʼan jiñʌch miʼ caj i cʌntañonla yicʼot miʼ coltañonla ti baqui jach bʌ wocol. Cheʼʌch tsiʼ mele Dios tiʼ tojlel Rut.
EZEQUÍAS TSIʼ ÑAʼTA SUJTEL TIʼ YAMIGO JEHOVÁ
8. ¿Bajcheʼ yilal baqui tsaʼ coli Ezequías?
8 Ezequías tsaʼ coli ti jumpʼejl tejclum tsaʼ bʌ i yʌlʌ chaʼan xucʼul miʼ caj i yajñelob ti Dios, mach cheʼic bajcheʼ Rut. Pero mach tiʼ pejtelelic jiñi israelob xucʼul tsaʼ ajñiyob ti Jehová. Jumpʼejl ejemplo, i tat Ezequías jiñʌch wen jontol bʌ rey. Maʼañic tsiʼ wis qʼuele ti ñuc i templo Dios yicʼot tsiʼ xiqʼui jiñi tejclum chaʼan miʼ chʼujutesañob mach bʌ isujmic dios tac. Tsiʼ pulu i yalobilob chaʼan miʼ yʌqʼuen tiʼ majtan juntiquil mach bʌ isujmic dios. Tiʼ sujm, Ezequías cabʌl chuqui mach bʌ weñic tsiʼ qʼuele cheʼ alob to (2 Reyes 16:2-4, 10-17; 2 Crónicas 28:1-3).
9, 10. a) ¿Chucoch tsaʼʌch mejli i yubin i chʼijiyemlel Ezequías? b) ¿Chucoch mach yom mi lac michʼan la quicʼot Jehová? c) ¿Chucoch mach yomic mi lac ñaʼtan chaʼan jin miʼ caj i yʌcʼob i tʼan jiñi lac tat yicʼot lac ñaʼ chaʼan bajcheʼ yomonla?
9 Ezequías mach weñic chuqui tsiʼ qʼuele tiʼ tat, jin chaʼan tajol tsaʼ mejli i yubin i chʼijiyemlel o miʼ michʼan yicʼot Jehová. Pero mach cheʼic tsiʼ mele. Ili ora, an muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan mucʼʌch i mejlel i yubiñob i chʼijiyemlel o miʼ michʼañob yicʼot Jehová o tiʼ tojlel i yorganización anquese maʼañic ñusʌbil i chaʼañob bajcheʼ Ezequías (Proverbios 19:3). Yambʌ miʼ ñaʼtañob chaʼan tiʼ pejtelel ora mach weñic chuqui miʼ melob o chaʼan cheʼʌch miʼ caj i melob jaʼel bajcheʼ i tat i ñaʼ come jiñi i familia maʼañic miʼ jacʼbeñob i tʼan Jehová (Ezequiel 18:2, 3). Pero ¿isujm ba jiñi?
10 Jiñi tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Ezequías miʼ pʌsbeñonla chaʼan mach cheʼic. Maʼañic chucoch yom mi lac michʼan la quicʼot Jehová. Mach i mulic cheʼ an chuqui miʼ chaʼlen jiñi quixtañujob (Job 34:10). Isujm chaʼan jiñi tatʌlob miʼ mejlel i cʌntesañob chaʼan wen o mach weñic miʼ sujtel jiñi i yalobilob (Proverbios 22:6; Colosenses 3:21). Pero mach yomic mi lac ñaʼtan chaʼan jin mi caj i yʌcʼob i tʼan chaʼan bajcheʼ yilal yomonla. ¿Chucoch? Come Jehová tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan joñonla mi lac bajñel ñaʼtan chuqui la com lac mel (Deuteronomio 30:19). ¿Chuqui tsiʼ ñaʼta i mel Ezequías?
Yonlel xcolelob miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová anquese mach weñic miʼ cʌntesʌntelob tiʼ tat i ñaʼ. (Qʼuele jiñi párrafo 9 yicʼot 10).
11. ¿Chucoch jiñʌch wem bʌ rey ti Judá jiñi Ezequías?
11 Anquese i tat Ezequías mach junyajlel weñic bʌ rey ti Judá, Ezequías wen tiʼ mele i yeʼtel (pejcan 2 Reyes 18:5, 6). ¿Chucoch jiñʌch juntiquil wem bʌ rey? Come maʼañic tiʼ tsajca i melbal i tat. Tsiʼ ñʌchʼtʌbe i ticʼojel jiñi xʼaltʼañob i chaʼan Jehová, bajcheʼ Isaías, Miqueas yicʼot Oseas. Jin chaʼan tsaʼ mejli i tojʼesan cabʌl mach bʌ weñic tsiʼ mele i tat. Tsiʼ jochtesa jiñi templo, tsiʼ cʼajtibe Jehová chaʼan miʼ ñusʌben i mul jiñi tejclum yicʼot tsiʼ jisa jiñi diosteʼ tac tiʼ pejtelel jiñi tejclum (2 Crónicas 29:1-11, 18-24; 31:1). Ti wiʼil, cheʼ bʌ juntiquil rey tsiʼ yʌlʌ chaʼan mi caj i contrajin Jerusalén, Ezequías tsiʼ pʌsʌ chaʼan wen añʌch i ñopoñel yicʼot i chʼejlel. Cheʼ jaʼel tsiʼ sube i tejclum chaʼan yom miʼ ñopob chaʼan mi caj i coltʌntelob ti Jehová (2 Crónicas 32:7, 8). Ti jumpʼejl bʌ qʼuin tsiʼ chanʼesa i bʌ, pero tsiʼ jacʼbe i ticʼojel Jehová yicʼot tsiʼ chaʼ pʌsʌ i pecʼlel (2 Crónicas 32:24-26). Ezequías maʼañic tsiʼ cʌyʌ chaʼan mi yotsan ti wocol i melbal i familia. Tsiʼ pʌsʌ chaʼan wem bʌ i yamigo Jehová. Joñonla jaʼel yom mi lac tsajcan jiñi wem bʌ i melbal Ezequías.
12. Cheʼ bajcheʼ Ezequías ¿chuqui an i mele cabʌl i wiñicob Dios?
12 Wʌle chumulonla ti wen jontol bʌ pañimil. Jin chaʼan, cabʌl xbiʼtalob maʼañic miʼ wen cʼuxbintelob yicʼot i cʌntʌntelob tiʼ tat i ñaʼ (2 Timoteo 3:1-5). Cabʌl xñoptʼañob tsaʼ coliyob yicʼot cabʌl wocol tiʼ familia, pero tsaʼix sujtiyob tiʼ yamigo Jehová. Cheʼ bajcheʼ Ezequías, pʌsbil i chaʼañob chaʼan mach lajalic mi caj i melob cheʼ bajcheʼ yilalob i tat i ñaʼ. Dios tsiʼ cʌyʌ chaʼan joñonla mi lac ñaʼtan mi la com lac melben i yeʼtel yicʼot la cʌqʼuen i ñuclel, cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele Ezequías.
«XʼEʼTELON I CHAʼAN LAC YUM»
13, 14. a) ¿Chuqui tac tajol tsaʼ caji i ñaʼtan María? b) ¿Bajcheʼ tsiʼ jacʼbe María jiñi ángel Gabriel?
13 Cheʼ bʌ ñumeñix cabʌl jab i chumtʌl Ezequías, an juntiquil xchʼoc tsaʼ bʌ chumle ti Israel i cʼabaʼ María. Jiñʌch wem bʌ i yamiga Jehová jaʼel. Jin chaʼan tsaʼ aqʼuenti ñuc bʌ i yeʼtel. Jiñʌch chaʼan miʼ yʌcʼ ti pañimil yicʼot miʼ cosan i Yalobil Dios. Jehová tsiʼ yʌqʼue jiñi ñuc bʌ eʼtel come mucʼʌch i cʼuxbin yicʼot miʼ qʼuel ti ñuc. Pero ¿bajcheʼ tsiʼ jacʼʌ María cheʼ bʌ tsiʼ yubi chuqui yom bʌ miʼ mel?
«xʼEʼtelon i chaʼan lac Yum». (Qʼuele jiñi párrafo 13 yicʼot 14).
14 Jiñi ñuc bʌ eʼtel tsiʼ yʌqʼue Dios jiñi María miʼ wen tajtʌl ti tʼan. Pero ¿am ba lac ñaʼta tiʼ pejtelel chuqui tajol tsaʼ caji i ñaʼtan? Jumpʼejl ejemplo, jiñi ángel Gabriel tsiʼ sube chaʼan mach cʼʌñʌlic mi caj i piʼlen juntiquil wiñic chaʼan miʼ tilel i yalobil. Pero jiñi ángel maʼañic tsiʼ sube tiʼ pejtelel i familia yicʼot i piʼʌlob ti chumtʌl María chaʼan mi caj i taj i yalobil. Jin chaʼan, tajol tsaʼ caji i ñaʼtan chuqui miʼ caj i yʌl jiñi quixtañujob tiʼ tojlel. ¿Bajcheʼ miʼ caj i suben José chaʼan maʼañic tsiʼ loti ti yambʌ wiñic? Cheʼ jaʼel, jiñʌch ñuc bʌ eʼtel cheʼ miʼ cosan yicʼot miʼ cʌntesan i Yalobil Dios. Mach la cujilic tiʼ pejtelel chuqui tsaʼ caji i ñaʼta María. Pero la cujilʌch chuqui tsiʼ jacʼbe jiñi ángel Gabriel. Tsiʼ yʌlʌ: «Joñon xʼeʼtelon i chaʼan lac Yum. Laʼ melbenticon cheʼ bajcheʼ tsaʼ wʌlʌ» (Lucas 1:26-38).
15. ¿Chucoch wen pʼʌtʌl i ñopoñel María?
15 Tiʼ sujm, wen ñucʌch i ñopoñel María. Tsiʼ ñaʼta chaʼan mucʼʌch caj i mel chuqui jach miʼ subentel, cheʼ bajcheʼ juntiquil xyaj eʼtel. Tsiʼ ñopo chaʼan Jehová miʼ caj i cʌntan. ¿Chucoch wen añʌch i ñopoñel? Ili mach wʌn añic i chaʼan cheʼ bʌ tsiʼ yila pañimil (chʼocʼa). Pero tsaʼʌch i chaʼle wersa chaʼan miʼ ñumen pʼʌtʼesan, i Dios tsaʼʌch i yʌqʼue i bendición (Gálatas 5:22; Efesios 2:8). ¿Bajcheʼ la cujil chaʼan tsiʼ chaʼle wersa i ñumen pʼʌtʼesan i ñopoñel? Jiñʌch bajcheʼ tsiʼ ñʌchʼta tʼan yicʼot chuqui tac tsiʼ yʌlʌ.
16. ¿Bajcheʼ la cujil chaʼan María tsiʼ wen ñʌchʼta tʼan tiʼ pejtelel ora?
16 Bajcheʼ tsiʼ ñʌchʼta tʼan. Santiago 1:19 miʼ yʌl chaʼan jiñi xñoptʼan ‹yom pʼipʼ cheʼ miʼ ñʌchʼtan tʼan. Mach yomic ora miʼ chaʼlen tʼan›. Cheʼʌch tsiʼ mele María. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan tiʼ pejtelel ora tsiʼ wen ñʌchʼta tʼan, ñumento cheʼ jin Jehová woli (choncol) i pejcan. Tsiʼ tʼoxbe i yorajlel chaʼan miʼ ñaʼtan jiñi ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal. Jumpʼejl ejemplo, cheʼʌch tsiʼ mele cheʼ bʌ tsaʼ chʼocʼa Jesús, jiñi xcʌnta tiñʌmeʼob tsaʼ cʼoti i subeñob tsaʼ bʌ i yʌlʌ juntiquil ángel. Cheʼ bʌ Jesús añix 12 i jabilel, an chuqui wen ñuc bʌ tsiʼ yʌlʌ toj sajtel bʌ i pusicʼal María cheʼ tsiʼ yubi. Ti ili chaʼchajp tsaʼ bʌ ujti, tsiʼ wen ñʌchʼta tʼan, tsiʼ ñaʼta tsaʼ bʌ i yubi i maʼañic tsaʼ ñajʌyi i chaʼan (pejcan Lucas 2:16-19, 49, 51).
17. Cheʼ mi lac tsajin chuqui tac tsiʼ yʌlʌ María, ¿chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel?
17 Chuqui tac tsiʼ yʌlʌ. Mach cabʌlic mi lac taj yaʼ ti Biblia chuqui tac tsiʼ yʌlʌ María. Baqui mi lac ñumen taj yaʼʌch ti Lucas 1:46-55. Ili jiñʌch baqui miʼ pʌsbeñonla chaʼan wen i cʌñʌyʌch jiñi Tsʼijbujel Hebreo. ¿Chucoch mi la cʌl bajcheʼ ili? Come jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌlʌ María miʼ cʼajtesʌbeñonla jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌlʌ Ana, i ñaʼ Samuel, ti jumpʼejl oración (1 Samuel 2:1-10). Tajol wʌʼʌch baqui María cheʼ bʌ 20 tsiʼ yʌlʌ jiñi tʼan loqʼuem bʌ tiʼ Tʼan Dios. Wen tsiquil chaʼan María tsiʼ mulaj i yʌl tiʼ pejtelel chuqui yujil, wocolix i yʌlʌ i yamigo, Jehová.
18. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac tsajcan bajcheʼ yilal i ñopoñel María?
18 Mi ti jumpʼejl bʌ qʼuin yom mi lac mel jumpʼejl eʼtel i chaʼan bʌ Jehová wocol bʌ mi la cubin, tajol cheʼ mi la cubin bajcheʼ María. ¿Chuqui yom mi lac mel? Laʼ lac tsajcan bajcheʼ yilal i ñopoñel. ¿Bajcheʼ? Jiñʌch cheʼ mi lac jacʼ ti lac pecʼlel jiñi troñel yicʼot mi lac ñop chaʼan Jehová mi caj i coltañonla. Laʼ lac wen ñʌchʼtan chuqui miʼ subeñonla Jehová, i laʼ lac ñaʼtan chuqui cʌmbil lac chaʼan tiʼ tojlel yicʼot muʼ bʌ caj i mel ti talto bʌ qʼuin. Yicʼot jaʼel, laʼ lac suben yicʼot lac tijicñʌyel yambʌ quixtañujob chuqui cʌmbil lac chaʼan (Salmo 77:11, 12; Lucas 8:18; Romanos 10:15).
19. Mi cheʼʌch mi lac mel bajcheʼ jiñi i yamigojob Jehová, ¿chuqui wen ñuc bʌ mi caj lac taj?
19 Cheʼ bajcheʼ tsaʼix laj cʌñʌ, Rut, Ezequías yicʼot María i yamigojobʌch Dios, lajal bajcheʼ Abraham. Jiñi «cabʌl testigojob cheʼ bajcheʼ colem tocal» yaʼ ochem yambʌ i wiñicob Dios tsaʼ bʌ sujtiyob ti ñuc bʌ i yamigo Dios jeʼel. Laʼ lac chʌn tsajcan bajcheʼ yilal i ñopoñelob ti Dios (Hebreos 6:11, 12). Mi cheʼʌch mi lac mel, mi caj lac mejlel ti sujtel jaʼel ti ñuc bʌ i yamigo Jehová tiʼ pejtelel ora.