Qʼuele ti ñuc chuqui miʼ ñaʼtan Jehová chaʼan jiñi lembal
JEHOVÁ cabʌl chuqui an i yʌqʼueyonla, i jiñi miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel come joñonla mi lac ñaʼtan bajcheʼ mi caj laj cʼʌn. Jumpʼejl lac majtan am bʌ i yʌqʼueyonla jiñʌch jiñi lembal. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Cheʼ mi lac chaʼlen qʼuin, mux laj cajel ti tseʼñal quicʼot lac piʼʌlob. Jini vino miʼ qʼuixñesan lac pusicʼal» (Ec. 10:19; Sal. 104:15). Pero tajol an laj qʼuele chaʼan an muqʼuix bʌ i ñumelob ti pʼis tiʼ japol lembal. Cheʼ jaʼel, tajol yaʼ baqui chumulonla o ti laj cultura, an mach bʌ weñic miʼ qʼuelob cheʼ miʼ jajpel lembal. Ixcu jiñi xñoptʼañonbʌla, ¿bajcheʼ yilal mi laj qʼuel?
Cheʼ bʌ woli (choncol) lac ñaʼtan mi mucʼʌch caj lac jap o maʼañic, yom mi lac chʼʌm ti ñuc muʼ bʌ i yʌl Dios, mach jiñic muʼ bʌ i ñaʼtañob yaʼ baqui chumulonla o bajcheʼ tsaʼ cosʌntiyonla. Cheʼ bajcheʼ jiñi tijicña mi caj lac chumtʌl.
Tajol an laj qʼuele chaʼan cabʌl lac piʼʌlob ñumeñix ti pʼis miʼ japob. An muʼ bʌ i japob chaʼan miʼ tijicñesañob i bʌ, yambʌ chaʼan miʼ ñajʌtesañob i wocol, i an muʼ bʌ i wen japob chaʼan miʼ pʌsob chaʼan maʼañic miʼ yʌcʼañob (qʼuixñañob) o chaʼan wen pʼʌtʌlob.
Pero joñonla an lac chaʼan i coltaya Jehová. Jiñi Biblia miʼ pʌsbeñonla chuqui miʼ mejlel ti ujtel cheʼ ñumeñix ti pʼis mi lac jap lembal. Jumpʼejl ejemplo, ti Proverbios 23:29-35 miʼ taj ti tʼan juntiquil lac piʼʌl muʼ bʌ i yʌcʼan yicʼot chuqui tac ti wocol miʼ taj.a Juntiquil anciano ti Europa i cʼabaʼ Daniel, miʼ yʌl chuqui tac tsiʼ ñusa cheʼ bʌ maxto Testigojic: «Ti wajali, cʌlʌxix mic jap lembal, i jin chaʼan tsaʼ c mele mach tac bʌ weñic yicʼot tsaʼ c ñusa wocol. Cʼʌlʌl ili ora muʼto i wen aqʼueñon c chʼijyemlel».
¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan wen chuqui mi lac yajcan lac mel yicʼot chaʼan maʼañic mi lac taj wocol tiʼ caj jiñi lembal? Yom mi lac chʼʌm ti ñuc bajcheʼ yilal miʼ qʼuel Dios.
Laʼ laj qʼuel chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi lembal yicʼot chucoch miʼ japob jiñi lac piʼʌlob.
MUʼ BɅ I YɅL JIÑI BIBLIA
Jiñi i Tʼan Dios maʼañic miʼ yʌl chaʼan mulil cheʼ mi lac jap lembal, maʼañic, muʼ bʌ i yʌl jiñʌch: «Cucu, chaʼlen weʼel yicʼot uchʼel yicʼot i tijicñʌyel a pusicʼal» (Ec. 9:7). Ili miʼ pʌs chaʼan jiñi lembal muʼto i yʌcʼ chaʼan tijicña mi lac jumucʼ ñusan. Cheʼ jaʼel, miʼ yʌl chaʼan Jesús yicʼot yambʌ i wiñicob Jehová tsaʼʌch i japʌyob vino (Mat. 26:27-29; Luc. 7:34; 1 Tim. 5:23).
Mach lajalic cheʼ mi lac tsʼitaʼ jap lembal yicʼot cheʼ mi lac yʌqʼuesan lac bʌ. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Mach laʼ yʌqʼuesan laʼ bʌ ti vino» (Efes. 5:18). Cheʼ jaʼel, miʼ yʌl chaʼan jiñi xyʌcʼʌjelob «maʼañic mi caj i yʌqʼuentelob jiñi i Yumʌntel Dios» (1 Cor. 6:10). Tsiquil chaʼan Jehová mach utsʼatic miʼ qʼuel cheʼ muqʼuix lac ñumel ti pʼis ti jap lembal. Jin chaʼan, mi lac chaʼlen wersa lac chʼʌm ti ñuc chuqui miʼ ñaʼtan Jehová, mach jiñic chuqui miʼ ñaʼtan lac piʼʌlob.
An muʼ bʌ i yʌlob: «Joñon miʼ mejlel c jap bajcheʼ cʼamel com i maʼañic mic yʌcʼan», pero cheʼ mi lac ñaʼtan bajcheʼ jiñi miʼ mejlel i yotsañonla ti wocol. Jiñi Biblia tsiquil miʼ yʌl chaʼan jiñi muʼ bʌ i cʌlʌx jap vino o lembal, mach yʌlʌyic mi wiñic o xʼixic, miʼ mejlel ti yajlel ti tsʌts bʌ mulil i miʼ ñajtʼesan i bʌ ti Jehová (Tito 2:3; Pr. 20:1). Jesús tsaʼto i yʌlʌ chaʼan jiñi muʼ bʌ i cʌlʌx jap lembal maʼañic mi caj i yochel yaʼ ti tsijiʼ bʌ pañimil (Luc. 21:34-36). Jin chaʼan, ¿chuqui miʼ mejlel i mel jiñi xñoptʼan chaʼan maʼañic miʼ taj wocol chaʼan lembal?
ÑAʼTAN CHUCOCH, BAJCHEʼ CʼAMEL YICʼOT JAJAYPʼEJL QʼUIN MAʼ JAP
Cheʼ bajcheʼ tsaʼix laj qʼuele, mi woli (yʌquel) lac ñaʼtan chaʼan mi lac jap lembal o maʼañic, mach jiñic yom mi lac chʼʌm ti ñuc chuqui miʼ yʌl yambʌ lac piʼʌlob come miʼ mejlel lac taj wocol. Jin chaʼan, jiñi xñoptʼañonbʌla mi lac chaʼlen wersa lac ñaʼtan chuqui miʼ mulan Jehová. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Mach yʌlʌyic mi woliyetla ti uchʼel, mi an chuqui woli laʼ jap o jin jach chuqui woli laʼ mel, laj melela chaʼan i ñuclel Dios» (1 Cor. 10:31). Laʼ laj qʼuel cʼajtiya tac yicʼot principio tac yom bʌ mi lac ñaʼtan.
¿Muʼ ba c jap chaʼan wen miʼ qʼuelon yambʌlob? Éxodo 23:2 miʼ yʌl: «Anquese cabʌlob muʼ bʌ i chaʼleñob jontolil, mach maʼ tsajcañob majlel ti jontolil». Ti ili versículo, Jehová tiʼ sube jiñi israelitajob chaʼan mach yomic miʼ tsajcañob majlel jiñi muʼ bʌ i melob jontolil (mañajlel). Ili ticʼojel mucʼʌch i cʼʌjñibʌyel lac chaʼan ili ora. Mi cheʼ mi lac mel bajcheʼ miʼ ñaʼtañob o miʼ melob yambʌlob, miʼ mejlel lac ñusan ti pʼis i mandar Jehová i mi lac ñajtʼesan lac bʌ tiʼ tojlel (Rom. 12:2).
¿Muʼ baʼ c jap chaʼan mic pʌs chaʼan pʼʌtʌloñʌch? An cultura tac baqui ti bele ora miʼ japob lembal i mach lecojic miʼ qʼuelob (1 Ped. 4:3). Pero laʼ laj qʼuel chuqui miʼ yʌl 1 Corintios 16:13: «Yom chʌn cañal laʼ wut, yom xucʼuletla ti laʼ ñopoñel, yom chʼejletla, yom pʼʌtʌletla». Cheʼ mi laj cʌlʌx jap lembal mach yomic i yʌl chaʼan pʼʌtʌlonla, mucʼ jach i yʌsin lac ñaʼtʌbal i wocol mi la cubin chaʼan mi lac mel chuqui wen. Tiʼ sujm mucʼ jach i cʼunʼesañob. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Isaías 28:7, jiñi muʼ bʌ i yʌqʼuesañob i bʌ, wocol jax miʼ mejlelob ti xʌmbal.
Mi la com chaʼan pʼʌtʌlonla chaʼan mi lac mel chuqui wen, yom mi laj cʼajtin laj coltʌntel ti Jehová, mi lac chaʼlen wersa chaʼan chʌn yʌxʌl la co yicʼot chaʼan wen pʼʌtʌl lac ñopoñel (Sal. 18:32). Jin chaʼan, yom mi lac wen qʼuel i mi laj cʌntan lac bʌ chaʼan maʼañic mi lac mel muʼ bʌ i ñajtʼesañonla ti Jehová. Jiñʌch tsaʼ bʌ i mele Jesús cheʼ bʌ tsajñi ila ti Pañimil, cabʌl lac piʼʌlob tsiʼ qʼueleyob chaʼan juntiquilʌch wiñic wen chʼejl bʌ.
¿Muʼ ba c jap chaʼan maʼañix mic ñaʼtan jiñi c wocol? Juntiquil salmista tiʼ sube Jehová: «Cheʼ woliyon ti tsic pusicʼal chaʼan cabʌl chuqui mic ñaʼtan, maʼ ñuqʼuesʌbeñon c pusicʼal» (Sal. 94:19). Mi an chuqui maʼ wen pensarin, mach a jap lembal, sʌclan a coltʌntel ti Jehová. Junchajp bajcheʼ maʼ mel jin cheʼ maʼ chaʼlen oración. An cabʌlob am bʌ i coltayob cheʼ miʼ cʼajtiñob i coltʌntel ti juntiquil hermano añix bʌ i ñaʼtʌbal yaʼ ti congregación. Mi tsaʼ lac japʌ lembal chaʼan mi lac ñusan majlel lac wocol, maʼañic mi caj i coltañonla lac mel chuqui wen (Os. 4:11). Daniel, tsaʼix bʌ la cʌlʌ ti ñaxan, miʼ yʌl: «Wocol woli c ñusan, mij cʌlʌx chaʼlen pensar yicʼot mach tijicñayic mi cubin c bʌ. Jin chaʼan tsaʼ caji c wen jap lembal, come com c ñajʌtesan jiñi c wocol, pero tsaʼ jach c ñumen taja wocol. Tsaʼ c sʌtʌ jiñi camigojob yicʼot maʼañix j cʼʌjñibal tsaʼ cubi c bʌ». ¿Chuqui tsiʼ colta? Daniel miʼ bej al: «Tsaʼ j qʼuele chaʼan ñuc i cʼʌjñibal c chaʼan i coltaya Jehová, mach jiñic jiñi lembal. Jehová tsiʼ coltayon chaʼan mic ñusan majlel jiñi wocol tac». Mach lac ñajʌtesan chaʼan Jehová yaʼʌch mi caj i yajñel yicʼotonla chaʼan miʼ coltañonla anquese mi lac ñaʼtan chaʼan jiñi wocol maʼañic mi caj i tojʼan (Filip. 4:6, 7; 1 Ped. 5:7).
Mi jatet maʼ bixel jap lembal yom maʼ cʼajtiben a bʌ: «¿Am ba i subeyon juntiquil tic familia o juntiquil camigo chaʼan miʼ pensariñon tiʼ caj bajcheʼ cʼamel woli c jap?». Mi cheʼʌchi, yom i yʌl chaʼan wolix a ñʌmʼan a jap i maʼañic woli a cʌn. «¿Muʼ ba c ñumen jap bajcheʼ ti ñaxan?». Iliyi yom i yʌl chaʼan tajol wolix i sujtel ti jumpʼejl vicio. «¿Wocol ba mi cubin chaʼan maʼañic mic jap lembal ti chaʼpʼejl uxpʼejl qʼuin?». Tajol jiñi yom i yʌl chaʼan tsaʼix sujti ti jumpʼejl vicio, i yom maʼ sʌclan a coltʌntel ti doctorob.
An maʼañic bʌ miʼ japob lembal chaʼan maʼañic miʼ tajob wocol. An yambʌ maʼañic bʌ miʼ japob come maʼañic miʼ mulañob. Mi laj cʌñʌ juntiquil tsaʼ bʌ i ñaʼta chaʼan maʼañic mi caj i jap lembal, mach lecojic yom mi lac ñaʼtan tiʼ tojlel.
Cheʼ jaʼel, an hermanojob tsaʼix i bʌ i ñaʼtayob baqui jaxʌl mi caj i japob. Tajol tsiʼ ñaʼtayob chaʼan jin jach mi caj i japob cheʼ miʼ cʼuxob i waj o junyajl jach ti semana. An yambʌ muʼ bʌ i wʌn ñaʼtañob baqui bʌ lembal mi caj i japob i baqui bʌ maʼañic. Jumpʼejl ejemplo, an muʼ bʌ i japob vino o cerveza, pero maʼañic miʼ japob jiñi ñumen pʼʌtʌl tac bʌ, mi jiñicto cheʼ an chuqui miʼ xʌjbel yicʼot o yambʌ bajcheʼ miʼ chajpʌntel. Cheʼ tsaʼix lac wen ñaʼta iliyi mach wocolic mi caj la cubin. Mi juntiquil xñoptʼan tsaʼix i ñaʼta i mel iliyi, mach yomic miʼ yubin quisin.
Cheʼ jaʼel, yomʌch mi lac chʼʌm ti ñuc yambʌlob. Romanos 14:21 miʼ yʌl: «Ñumen wen cheʼ maʼañic maʼ cʼux weʼel yicʼot maʼañic maʼ jap vino i maʼañic maʼ wis mel muʼ bʌ i yʌcʼ tiʼ yajlel a wermañu». Ili texto miʼ pʌsbeñonla chaʼan yom mi lac pʌs cʼuxbiya. Mi tsaʼ laj qʼuele chaʼan juntiquil hermano mach weñic miʼ qʼuel cheʼ miʼ jajpel lembal, jiñi laj cʼuxbiya mi caj i coltañonla chaʼan maʼañic mi lac mel. Cheʼ bajcheʼ jiñi, mi caj lac pʌs chaʼan mi laj qʼuel ti ñuc bajcheʼ miʼ yubin i bʌ yambʌlob i maʼañic mi caj lac bajñel sʌclan lac wenlel (1 Cor. 10:24).
Jiñi xñoptʼañonbʌla mi lac jacʼ chuqui am bʌ i yʌlʌyob jiñi yumʌlob chaʼan jiñi lembal. Jumpʼejl ejemplo, tajol an i yʌlʌyob chaʼan jiñi xcolelobto bʌ maxto añic miʼ mejlel i japob lembal, o cheʼ bʌ mi caj lac ñijcan carro o yan tac bʌ mach yomic mi lac jap (Rom. 13:1-5).
Jehová libre tsiʼ meleyonla chaʼan mi lac ñaʼtan bajcheʼ mi caj laj cʼʌn jiñi lac majtan tsaʼ bʌ i yʌqʼueyonla. Jin chaʼan, jujuntiquil miʼ mejlel lac ñaʼtan chuqui mi caj laj cʼux yicʼot chuqui mi caj lac jap. Pero la com lac yajcan ti wen, cheʼ bajcheʼ jiñi mi caj lac pʌsben Jehová chaʼan la com chaʼan utsʼat miʼ qʼuelonla.
a Jiñi Centro para el Control y la Prevención de Enfermedades ti Estados Unidos miʼ yʌl chaʼan jiñi muʼ bʌ i cʌlʌx japob lembal an i tajol miʼ chaʼleñob tsʌnsa, miʼ tsʌnsañob i bʌ, miʼ wersa xicʼob ti piʼleya juntiquil xʼixic, miʼ jatsʼob i yijñam, miʼ yotsañob i bʌ yicʼot yambʌ xʼixicob i miʼ chaʼleñob ti abortar i yalobil.