Zoova ˗kɔ ˈyaa ˈkun ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˈka toŋtoŋdhö

1. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Moizö ˗yö Izraɛdhömɛn ˗nu bho ˗a ˈka Eʒitö bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ö ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

EBLÖ ˈsëëdhɛ ˗be ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo wo ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ. Moizö ˗kun ˗a mɛn do ˈö ˗zoyödhe ꞊dede kun ˗a ˗gɔ, ˗a ˈka. (Ebl. 3:​2-5; 11:​23-25) ˗Yö ö ˗bha ˗zoyödhe ˗zɔn ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu bho ˗a ˈka ˈˈgan ˈgü Eʒitö bhë, ˗a ˈgü. ˈˈSuʋ̈ ˈti˗ kë Fadhaɔn waa ˈö ˗bha ˈˈsɔdha ˗nu ˗an ˗gɔ. ˗Yö ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊dedewo Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˈö bɔ ˗a ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka ꞊weeyi ˗zɔndhö ꞊bhaa, ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˗an ˈka ˈzü ˈˈyɛta. (Ebl. 11:​27-29) Izraɛdhömɛn ˗nu ꞊vadhɛ ˈwaa kun ˈdhaŋ˗ bho ˗ni ˈgü ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗zokë wo ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ Moizö ˗zë ˗yö ˗kun ö ˗zoyö ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ ˗kplawo. ˗A ˗dhɛ ˗mü kö ˗ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhidhaa ˗kë ˈö ˗bhöpë waa ˈˈyi nu ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈyɛta.a—Ex. 15:​22-25; Ps. 78:​23-25.

2. ˈMën ˗kë ˈö ˗Zlan ˗ya pö Moizö ˗dhɛ: «Zoova ˗kɔ ˗yö ꞊klöö˗ ˗ee?» (Nombres 11:​21-23)

² ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˗zoyödhe ˗kun ˈˈgbɩɩ˗, ˈdhɛ Zoova ˗yö Izraɛdhömɛn ˗nu bho ˈˈgan ˈgü ˈö˗ ˗kwɛ ˗yö ˗kë do, Moizö ˗yö ˗dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö wü nu ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ kö ˗wa ˗bhö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈˈplüün bho ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö. Mɛn ˈwo ˗mɔn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗bha ˈˈdhʋ̈ Zoova ˗dho wü nu ˗an ˗dhɛ ˈˈyɛta ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü kö ˗wa ˗bhö ˗ee? ˗A ˗wɔn ˈgü, Zoova ˗yö Moizö dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈö˗ pö: «Zoova ˗kɔ ˗yö ꞊klöö˗ ˗ee?» (Nombres 11:​21-23 ˗wo pö.) ˗Wo kpö ˈö ˗kë «Zoova ˗kɔ» ˈka bhë ˗yö ˗we Zoova ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ waa ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈka. ˗Yö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö Zoova kun ˗a pö ˗ni ˈgü Moizö ˗dhɛ: «˗Yö ü ˗zo ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo ꞊dhɛ n ˗kɔ ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö pë ˈa˗ pö bhë ˈa˗ kë ˗ee?»

3. ˈMën ˗kë ˈö dhɛɛˈˈ ˈö Zoova ˗ya kpɔ Nombres 11:23 ˈgü bhë, ˈkwa dho kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗a ˈgü?

³ ˈKa ka ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ do ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kaa ˗ka ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ka ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˗ee? ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈka˗ kë ˈˈdhʋ̈ do ɛɛnˈˈ ka ˈti˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗kwa Moizö waa Izraɛdhömɛn ˗nu ˈö ˈwo ˈti ˈdhaŋ˗ bho ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈka ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗zokë wo ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˗Ya ˈgo mü, kwa ˗dho ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˈbha ˗nu ˈwo dho kwa ˗bha ˗zo ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗an yö.

˗KWA ˗GLEŊ ˈSÜ MOIZÖ WAA IZRAƐDHÖMƐN ˗NU ˗BHA

4. ˈMën ˗kë ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊vadhɛ ˗wo dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈwo ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ?

⁴ ˈWɔn ˈö ˗kë ˈyö ꞊nɛn: Izraɛdhömɛn ˗nu waa Eʒitömɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun ˗an kpö ˈgü bhë, ˗wo kun ˈˈyɛta ˈö ˈwo kun ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈsɛ ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü. (Ex. 12:38; Deut. 8:15) Mɛn kpö ꞊plɛ ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈwɔn ˗yö ˗shiö ˗an ˗dhɛ manö ˗bhö ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˈwo˗ ꞊blɛɛ Moizö ˗dhɛ. (Nomb. 11:​4-6) ˗Wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈzü kö ˗wo ˗bhöpë ˈwo kun ˗an ˗bhö ˗ni ˈgü Eʒitö bhë ˈwo˗ ˗bhö. ˈˈSɛgümɛn ˗nu ˗kun ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ˗ni ˈgü Moizö ˗ta. ˗A ˗wɔn ˈgü, Moizö ˗ya ˗pö ö ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈö dua ˗mü kö ˈö ˗bhöpë nu ˗an ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ dho ˗a ꞊slɔɔ ˗a ˗bha, ˈyaa kun ˗a dɔ ni ˈgü.—Nomb. 11:​13, 14.

5-6. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Izraɛdhömɛn ˗nu ˗bha ˗to Eʒitömɛn ˗nu ˗bha ˈwɔnzuan yaa ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈgü?

⁵ Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa kun Izraɛdhömɛn ˗nu ˈka ˈnën ˈwo ˈti ˈwɔn ˗së ˈö Zoova ˗ya ˗kë ˗an ˗dhɛ bhë ˗an dɔ, ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗de ˈpö ˈwo to ˗an ˗bha ˈwɔnzuan yaa ˈˈpiʋ̈. Pë do bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈka ˈpö. Mɛn ˗nu ˈwo kwa ˗züzü ˗wa ˈwɔn ˗së kë ˗an ˗dhɛ, ˈwaa dɔ. ˈWɔn ꞊suu ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë kö pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an nu kwa ˗dhɛ ˈkwa ˗kɔ ˗a ˈˈnuɛ bho ˗sü ˈka. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊ʒianwo ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö to ꞊zlöö pë ˗nu ˈwo kun kwa ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë, ˗an ˗wɔn ˈgü. Ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa ˗ya mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha pë ˗dhɔ ˈka. ˈˈKɛɛ kö pë ˗nu ˈwo kwa ˗gɔ bhë ˗wo kwa ˗zokun, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi.

⁶ Izraɛdhömɛn ˗nu dua ˗mü ˗be kö ˗an ˗zo ˗yö ˗buö ˗a pö ˈö ˗Zlan ˗ya wo ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wa ˗lo ˈˈsɛ ˈö˗ ˈˈplüün bho ˗a ˈgü, ˗wo ˗dho ꞊nɔɔnpë ꞊va ꞊dede ꞊slɔɔ bhë ˗a ˈka. ˗An dua ˗mü kö ˗wa ˈwɔn dɔ ˈzü ꞊dhɛ ˈˈyɛtadhɛ ˈwo kun bɔ ˗ni ˈgü ˗a ˈgü bhë, ˈyaa ˈnën ˈwo dho pë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ꞊slɔɔ mü. Kwa ˗de ˈpö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈyaa dho bhɔ ˈgbɛ ˈˈkpɔnŋtaapë ˗nu ˈö ˈwaa kwa ˗gɔ bhë, ˗an ˗bha. ˈˈKɛɛ kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö bhɔ ꞊ʒiaan pë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˗bha ˈka bhë ˗an ˗bha. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü kö ˈkwa kwa ˗zota Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo dho kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗an ˈgü.

7. ˈMën ˗kë ˈö dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗kɔ ˗mɔn kwa ˗takun ˗sü ˗bha?

⁷ Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota ˗a pö ˈö ˗Zlan ˗ya wo Moizö ˗dhɛ: «Zoova ˗kɔ ˗yö ꞊klöö˗ ˗ee?» bhë, ˗a ˈgü. ˗A ˈbha ˗ya kë kö Zoova ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö Moizö ˗yö ö ˗zota ö ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ waa pë ˈö˗ ˗kɔ ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˗an ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgu ˈkö ˗kë ꞊dhɛ Izraɛdhömɛn ˗nu ˗kun ˈˈyɛta, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö wü ꞊va ꞊dede ˗nu ˗an ˗dhɛ. Zoova «˗kɔ ˈö ꞊faan ˈdho˗ ˈgü waa ˗gbe ˈˈpiigbɩɩsü» ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗takun ˗dhɛ ꞊suu ˈˈpɛpɛ ˈgü. (Ps. 136:​11, 12) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈkwa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho kwa ˗takun do do ˈka ˗dhɛ ꞊suu ˈˈoo ˗su kwa kë ˗a ˗bha ˗a ˈgü.—Ps. 138:​6, 7.

8. ˗Mën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈwɔn ˗nu ˈwa ˗dho zë kwa ˗gɔ ꞊dhɛ Izraɛdhömɛn ˗nu ˈdhö ˈˈyɛta? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁸ ˗A ˗dhɛ ˈti ꞊gwëë ˈö Zoova ˗yö ˗mannën ˈwo˗ troo˗ ˗kë bhë ˗a ꞊va ꞊dede nu ˗an ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ Izraɛdhömɛn ˗nu ˗wo ˈti Zoova ˈˈnuɛ bho ˗dhidhaa ˈö˗ ˗kë bhë ˗a ˗wɔn ˈgü. ˗A mɛn ꞊vadhɛ ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˗wo troo˗ ꞊va ˈkun ˗yö ʒiö˗ ˈka ˗naan ˈgü. ˗Dhɛkpaɔyi do waa ö ˈgbu ˈgü, ˗wo ˗mannën ꞊va ꞊dede ˗kun ˈwo˗ ˗lo ˈko ˗ta. ˈWɔn ˗yö ˗shiö Zoova ˗dhɛ ꞊dedewo mɛn ˗nu ˈö «pë ˈyaa kun ˗an ˗zokun ˗ni ˈgü» bhë ˗an ˗bha, ˈö ˈwɔn bho ˗an ˈgü. (Nomb. 11:​31-34) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gleŋ sü ˈwɔnzuan ˈö bhë ˗a ˈgü. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗de ˈkun kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˗dho kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö pë ˈyaa ˗an ˗zokun bhë, ˗an dhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa kë ꞊nɔɔnmɛn ɛɛnˈˈ ˈˈflɛɛmɛn ˈka, ˈpë ˈkwa dho ˗a ˗wɔn bɔ ˈˈdhiʋ̈ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha ‹꞊nɔɔnpë ˗nu ˗gɔ ˗kpɔ dhaŋ˗ ˈgü› ˗sü, ꞊mlɛɛn ˗së ˗bha ˗kë kwaa Zoova waa Yesu kwa ꞊zinŋgü ˗sü. (Mat. 6:​19, 20; Luk. 16:9) ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ.

9. ˈMën ˈkwa dho kwa ˗zoyö ˗a ˗dhɛ ꞊dedewo?

⁹ Zoova zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗takun ꞊dɛɛ. ˗A ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈwëëga ɛɛnˈˈ ˗bhöpë ˗wɔn ˗yö ˈti ˗dho kë kwa ˗bha ˈzü toŋtoŋdhö.b ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ Zoova ˈti ˗dho ö ˗kɔ ˈˈkan kwa ˈˈdhiʋ̈. ˗Yö ˗dho ꞊faan nu kwa ˗dhɛ ˈö ˈkwa bɔ kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bɔ ˈwɔnzuan ꞊plɛ ˗ta kö ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ Zoova ˗dho kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ, ˈkwa˗ dɔ. (1) ˈWëëga ˗wɔn ˗ya kë kwa ˗bha. (2) Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˈö ˗gban ˈkwa kë zii mɛn ˈö dho ö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˗a ˗bha, ˗ya kë kwa ˗bha.

ˈWËËGA ˗WƆN ˗YA KË KWA ˗BHA

10. ˈWëëga ˗wɔn ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kë kwa ˗bha?

¹⁰ ˈˈKpɔnŋtaadhɛ yaa ˈkwa˗ ˈgü yö ˗a ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˈto ˗ni ˈgü ꞊klöö˗, ˈwëëga ꞊slɔɔ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. Pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗bha bho ˈˈgblʋʋ ˗sü, ˗gblü ˗nu, ˈˈyi ˗bha pa ˗sü ɛɛnˈˈ ˈˈsɛ ˗bha zii ˗sü ˗nu, ˈˈyua ˗bha ˗pɛn ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗kë ˈö pë ˗nu ꞊sɔn ˗yö ˗dadhiʋ̈, ˈö kwa ˗bha yö ɛɛnˈˈ kwa ꞊slɔɔpë ˗nu wo ꞊shiö, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈö kwa ˗bha ˈkɔ ˗yö dha kwa ˗gɔ. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa yö ˗dɛɛ ꞊mɛɛn ˈdhɛ ˈkwa˗ ˗bha ˗a ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈkwa˗ pö kwaa kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈkwa ˈdho ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü kö ˈkwa kwa ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈ mü. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗zoyö Zoova ˗dhɛ, ˗an ˗bha

11. ˈWëëga ˗wɔn ˗ya kë kwa ˗ta ˈˈgbɩɩ˗, ˈmën dho kwa ˗takun. (Lukö 12:​29-31)

¹¹ Pë ˗wɔngbɩɩsü do ˈkwa dho ˗a kë ˈyö ˗tɔ kwa ˗bha zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗wɔn ˗nu ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü. (Prov. 16:3) ˗Kwaa pö ˗a ˗dhɛ ˗yö kwa gba ꞊kpɔɔdhɛ ˈka kö ˈkwa ˗da ˈwɔn ˗së ˗nu ˗ʒian ˗ta. ˗Ya ˈgo mü, ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa kö ˈkwa ˗dho ˗ya ˈwɔn ˗nu ˈwo kwa ˗ta bhë ˗an «zɔɔn ˗ta ꞊gbɔɔnsü.» (Lukö 12:​29-31 ˗wo pö.) ˗Kwaa pö ˗a ˗dhɛ ˈzü ˗yö kwa ˗takun kö kwa ꞊slɔɔpë ˗nu wo kwa ˗zokun kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. (1 Tim. 6:​7, 8) ˗Kwa ˗wo kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈgü kö ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˈwëëga ˗wɔn ˗ta, ˈkwa˗ dɔ. Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˗yö ꞊dhɛ video waa ˈwɔn ˗gɔ ˗nu ˈwo jw.org ˗ta bhë, ˗wo wo ˗takun ˈwɔn ˈö ˗gban ˈwëëga ˗bha ˗a ˈgü.

12. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kletiɛn ˗nu ˗takun kö ˗wo wo ˗kɔ ˈˈyɛ ˈwɔn ˗së ˗bha waa wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu wo ˗bha ˈka?

¹² Kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗nu ˗wo ˗we yö ˈö dho ˗an ˈka wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka ꞊gblɛɛn ˗a ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗wa ˗yö ꞊taabha ꞊dhɛ ˈwɔn ˗së ˈyaa ˗mü. ˈˈSanni ˈkwa˗ pö ˈkwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ yö ˗dɛɛ ˈbha ˗bha, ˈkwa ˗dho kwa ˗zota dosɛnŋ ˈwëëga ˈkwa dho ˗a ꞊slɔɔ ˗a ˈgü. ˗Kwa kwa ˗zota ꞊ʒian ˗kɔ ˈö˗ yö dho kwa ˗takun ˗a ˈka kö kwaa kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu kwa ꞊ɲɔɔn Zoova ˈˈsuee ˗a ˈgü. (Luk. 14:28) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö: «ˈMan ˈdho n ˗bha dhebɔ ɛɛnˈˈ n ꞊gɔɔn ˈka ꞊gblɛɛn, ˈmën dho kë yi ˗bha ˈkosüsü ˈka? A ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈa ˈdho ˗bhɔkwëë ˈˈpɛpɛ ˗ta, ˈa ˗zlanwopö kö yaa n ꞊dhegblü ˗nu ˈyi ˈˈtʋ̈ŋ kë yi ˈkwëë˗ ˗ee?» ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈnën ˗yö kwa ˗gɔ, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö: «N ˈti kë n ˗man ˈnën ˗nu ˈˈpiʋ̈ a ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈa˗ draanˈˈ ‹ˈˈta ˗sü [Zoova] ˗bha zian ˗ta ˗sü ˗bha?›» (Efɛ. 6:4) ˗Kwa ˈto ˗Zlan ˗zotakɔ ˈˈpiʋ̈, ˈkwa ˗dho ˈto kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈö ˈwaa Zoova ˗dhɔkë bhë ˗an ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈˈpiʋ̈.c Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Toni ˈö Azi ˈɲaan˗ ˗pö ˗ʒiaan ˈka bhë, ˗wo yö ˈwo mɛn ˗nu ꞊saa bho ˗a ˈgü ꞊va ˗a ˈˈplüün ˗bho ˗a ˗dhɛ ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgü. ˗Dhɛ ˈö ꞊bhɛɛ ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈö waa ö ˗bha dhebɔ ˈwo ˈˈdoodɔ ˗yö ˗kɔ ˗a yö ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈka ˈö pë ˗nu ˈwo dho ˗an ˈdhɔ ˈwo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗bha ˈka ˈwo˗ ˗kan ˈˈpiʋ̈. ꞊Dɛɛ, Toni ˗ya ˗pö: «ˈWɔn ˈyi ˗da ˗a ˗ʒiaan ˗ta bhë, ˗ya ˗kë ˗a ˗mɔn mɛn ꞊va ˗takunsü ˗bha kö ˗wo Zoova dɔ, ˈö go mü Zoova ˗dhɔ ˗ya ˗da n ˗man ˈnën ˗nu ˈgü ꞊dedewo. N ˗man ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ˗a ˈˈta ˗sü ˗wo ˈö Matiö 6:33 ˈgü bhë ˗a ˗bha. Zoova ˗dho ö ˗zokë yi ˈˈpiʋ̈.»

KWA ZUƲ̈ˈˈ ˈˈDHIƲ̈ ˗YÖ ˈˈTƐ ˗NI ˈGÜ ˈPË DHO KË KWA ˗GƆ ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˈGÜ ˗A ˗WƆN ˈGÜ

13. ꞊Dɛɛ, mën ˗nü ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an kë, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa kë zii ˈkwa kwa ˗de ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ?

¹³ ˈKwa kwa ˗zota ˈwëëga ˈö dho kë kwa ˗gɔ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü bhë ˗a ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü da ˈgüdandhe ˈgü. Biblö ˗yö kwa ꞊faanmën kö ˈkwa yökë kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa kë zii ˈkwa kwa ˗de ˗bhawɔnyëëpë ˈˈɲan bhɔ. (Prov. 6:​6-11) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa kwa ꞊slɔɔpë ˈbha ˗nu ˈwaannu, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈwëëga ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun ˈwɔn ˈbha ˗nu ˈgü. (Eccl. 7:12) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈkwa ˈdho kwa kwaa ˈwëëga ˈzü kö ˗yö kë pë ˗wɔngbɩɩsü ˈka kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü.

14. Kɔ ˗mɛɛn ˈö Eblö 13:5 ˗yö kwa ˗takun ˗a ˈka kö ˈkwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗ya ˗dho ˈˈtɛ ˈgbɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈwɔn ˈgü?

¹⁴ Yesu ˗ya ˗pö ˈwɔnzuan do ˈgü ꞊dhɛ «mɛn ˈö ꞊nɔɔn ꞊mɛɛn ˈö˗ ˗lo ˈko ˗ta ö ˗de ˗bha ˈka, ˈˈkɛɛ ˈö ˈˈfleesü ˗Zlan ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈» bhë ˈyaa ꞊kpɔɔsü. (Luk. 12:​16-21) Mɛn ˈbha ˈyaa pë ˈö dho kë ö ˈka ˗dhɛkpaɔ dhiʋˈˈ ˈgü bhë, ˗a dɔ. (Prov. 23:​4, 5; Zak. 4:​13-15) Kwa ˗bha ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo ˗nu kwa ˗ta. Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ kwa dua ˗mü ˈkwa kwa «˗kɔ bho» kwa ˗bha ꞊nɔɔnpë ˈˈpɛpɛ ˈgü kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa kë ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka. (Luk. 14:33 ztn.) Pë ꞊dede ˈö kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ ˗këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü Zude bhë ˈwo˗ ˗kë zuʋ̈gblüdhi ˈka, ˈyö bhë. (Ebl. 10:34). ꞊Dɛɛ ˈpö, kwa ꞊dhegblü ꞊vadhɛ ˗nu ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗wo ˗dha ˗an ˗gɔ ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wo ˈti ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˈwo bɔ ˈˈsɛkɔɔmɛn ˈbha ˈka. (Dhɛ. 13:​16, 17) ˗Mën ˈö ˗an ˗takun? ˗Wo ˈdhaŋ˗ ˗bho pë ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ ˗a ˈˈdhiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «N ˗zʋ ˈyii ˈdho bhɔ i ˗wɔn ˈka, ˈmii ˈdho n ˗kɔ ˈˈkan i ˈˈdhiʋ̈ tongtongdhö.» (Eblö 13:5 ˗wo pö.) Kwa kwa ˈgu ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˈwëëga ˈwaannu kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa kë zii ˈkwa kwa ˗zokë kwa ˗de ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ kö ˈwɔn ˈbha ˈö ˈyaa kwa ˈˈɲaan ˗yö kë kwa ˈka, Zoova ˗dho kwa ˗bhawɔnyëëpë ˈˈɲan bhɔ.

15. ˈWɔn yö ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö ˈnënmɛn ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka bhë ˗an ˗gɔ ˈö ˗gban ˗an ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁵ ˈˈSɛ ˈbha ˗nu ˈgü, mɛn ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˈnën ˗nu ˗wo kë wo ˗gɔ kö ˗wo ˈwëëga mɛɛnˈˈ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo wo ˗zokë wo ˈˈpiʋ̈ wo ziidhɛ ˈgü. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈnënmɛn ˗nu dua ˗mü kö ˗wo wo ˗zokë wo ˗bha ˈnën ˗nu ˈˈpiʋ̈. (2 Ko. 12:14) ˗Yö ˈˈdhʋ̈ gagade ˈka ꞊dhɛ ˈnënmɛn ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˈwa kë zii wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗wo wo ˗takun, ˈö ˈnën ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈˈyi ˗yö ˗kan ˗an ˗dhɛ. (1 Tim. 5:4) ˈˈKɛɛ ˈnënmɛn ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka bhë, ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ wo zuʋ̈gblüdhi ˗wɔn ꞊dede ˈö ˈdhö ˈnën ˗tɔ kö ˈwo wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗to Zoova ˗dhɔkësü ˈka. ˈˈKɛɛ ˈwaa ˗an to kö ˗wo ˈwëëga ꞊va ꞊slɔɔ kö ˗wo wo ˗zokë ˗a ˈka wo ˈˈpiʋ̈.—3 Zn. 4.

16. ˈNëmɛn ˗nu ˗dho wo ˗bha ˈnën ˗nu baaˈˈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗wo wo ˗de ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ ꞊taabha? (Efɛzö 4:28)

¹⁶ Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗to ˗ni ˈgü kö ˗wo wo ˗zokë wo ˗de ˈˈpiʋ̈ ꞊taabha, ˈmën ˈka dho ˗a kë kö ˈka˗ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ka ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈? ˗Wo ꞊kun ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈka, ˗ka ˗an draanˈˈ yökë ˗kɔ ˈbha ˗nu ˈka. (Prov. 29:21; Efɛzö 4:28 ˗wo pö.) ˗Wo ˈˈgla ˗ni ˈgü, ˗ka ˗an ˗takun kö ˗wo yökë ˗së ˈka ꞊klaŋkɔɔdhö. ˈNënmɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˈbha ˗nu mɛɛnˈˈ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗wo wo ˗kɔ ˈˈyɛ ꞊klaŋ ˗nu ˈwo dho ˗an kë ˗an ˗bha ˗së ˈka. ˈPë ˈnënmɛn ˗nu ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ kö ˗wo wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗wo ˗de ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˗sü ˗bha, ˈˈkɛɛ kö ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˈto ˗an ˗gɔ kö ˗wo wo ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈ ɛɛnˈˈ kö ˗wo kë ˗yödhiʋ̈ ˗nu ˈka.

17. ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö yö kë ga ˗sü ˈka kwa ˈgü?

¹⁷ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga ˗an ˈgü ꞊dhɛ ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˗ya ˗gɔ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˈˈɲan bhɔ. ˈˈKpɔŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ɲën ˗yi ˗yö to ˗ni ˈgü ꞊klöö˗, kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban. Kwa kë ˈwɔn ꞊suu ˈˈoo ˗su ˈgü, ˗kwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kwa ˗bhawɔnyëëpë ˈˈɲan bhɔ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗kɔ ˈˈpiigbɩɩsü ˈö bhë ˗yö kwa ˈka ꞊klöö˗.