Kwa ˈgü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dhɛ Zadɔkö ˈdhö

1-2. ˈDe ˗tɔ Zadɔkö? (1 Chroniques 12:​22, 26-28)

˗KWA kwa ˗zota kö mɛn 340.000 ˗wa nu wo ˈkwëëdhö. ˗Wo ˗nu ˈˈdhʋ̈ kö ˈwo Davi kë Izraɛdhö ˗bha ˗gblüdë ˈka. ˗Dhɛkpaɔyi ˗yaaga ˈˈpiʋ̈ ˗wo ˗kë ˗gwö ˗tɔn ˗nu ˈˈpiʋ̈ Ebrɔn ˗dhɛ ˈˈsuee. ˗Wo ˈˈyɩɩto, ˈwo ˈˈdoodɔ, ˈwo ˈˈtan bho Zoova ˈˈpiʋ̈. (1 Chron. 12:39) Wlüünën gɔɔn˗ do ˗kun mɛn ꞊va ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ꞊zinŋgü, ˈwo kun ˗a ˗dhɛ ˗ni ˈgü Zadɔkö. Mɛn ꞊vadhɛ ˗zo ˈyaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ Zoova ˗zë ˗a ˈˈɲan ˗yö ˗kun ˗a ˗bha, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zadɔkö ˗yö ˗kun mü. (1 Chroniques 12:​22, 26-28 ˗wo pö.) ˈDe ˗tɔ Zadɔkö?

² Zadɔkö ˗kun ˈˈsaabhomɛn do ˈö yökë ˈˈsaabhomɛn ˈkpii˗ Abiata ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈka. ˗Zlan ˗yö ꞊kpɔɔdhɛ ꞊dede ˗nu Zadɔkö ˗dhɛ ˈö˗ ˗kɔ ˗yö ˗mɔn ˗a dhɔɔbhaawɔn dɔ ˗sü ˗bha. (2 Sam. 15:27) Mɛn ˗nu ˗bhawɔn ˗ya yö ˗dhioo ˗bha, ˗wa ˗dhɛ Zadɔkö ˗gɔ. ˗Yö ˗kun ˈzü mɛn ˈö ö ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗a ˈka. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö Zadɔkö ˗yö ö ˈgü dɔ ˗a ˈka ˈˈgbɩɩ˗ kwa ˗dho ˗a yö.

3. (1) ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bhawɔn ˈdhö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

³ ˈˈTʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü, Sɔtraan ˗yö nu ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗gɔ. (1 Piɛ. 5:8) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈˈtʋ̈ŋ ˈkwa Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗a ˈka kö ˗yö Sɔtraan waa ö ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗an ˈgü shiʋ̈ˈˈ bhë, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. (Ps. 31:24) Pë ˗yaaga ˈö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa ˈto Zadɔkö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗an ˈgü, ˗kwa ˗an ga.

˗KWA KWA ˗KƆ ˗YA ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ ˗GƆ

4. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bhawɔn ˈdhö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˗wo wo ˗kɔ ˗ya ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁴ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu, kwa kwa ˗kɔ ˗ya ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ka. ˈˈKɛɛ ˗ya kë ꞊shiöŋ, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈. (Mat. 6:33) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˈkwa Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ɛɛnˈˈ kö ˈkwa˗ ˗bha ˗Gblüdëdhɛ nɔɔn˗ ˗së pö. (1 Tes. 2:2) ˗Ya ˈgo mü, ˈˈsɛkɔɔsü ˗ya ˗kë ˈö ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˈwaa wo ˈko ˗wo ˈgüman. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö kwa ˗kɔ ˈya ˗dho ˗da ˗a ˈgü. (Zan 18:36) ˈWëëga ˗wɔn ˗yö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈbha ˗nu ˗ta ˈˈgbɩɩ˗. ˗Wo ˗an ˗man ɛɛnˈˈ ˗an ˗da ˗kaso ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈwaa wo ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˈgü ɛɛnˈˈ ˈwaa ˈˈwɩ ˗kë ˈˈsɔdha ˈka ˗sü ˗bha.

5. ˈMën ˗kë ˈö Zadɔkö ˗bhawɔn kun ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˗yö Davi ˗takun?

⁵ Zadɔkö ˈti ˈdho dosɛnŋ Ebrɔn kö ˈö Davi ˗bha ˗kë ˗gblüdë ˈka ˗sü ˈwlaan˗ kë. ˗Yö ö ˗bha ˗gblü ˗gɔn ˗a ˈka ˗kwɛɛ ˗nu ˗sü ˈö kun baasü ˈka ˗gblü ˗bha. (1 Chron. 12:38) ˗A zuʋ̈ˈˈ ˗kun ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö ˈö ʒiö Davi ˈˈpiʋ̈ waa˗ ˗nu ˈwo ˗gblü gɔn Izraɛdhö ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈka. Zadɔkö ˈyaa ˗gblü gɔn ˗dhɛ dɔ ˗së ˈka, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗kun mɛn ˈö ö ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo ˗a ˈka.

6. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Davi ˗yö ˈwɔnzuan ˗së to ˗a ˈka Zadɔkö ˗gɔ? (Psaume 138:3)

⁶ ˈˈSaabhomɛn Zadɔkö ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗draan ˈˈmɛn? ˗Yö mɛn ꞊vadhɛ ˈö ꞊faan kun ˗an ˗bha, ˈö ˗an ˈgü kun ˈˈgbɩɩ˗ ˗an ˗dɔ. ˈYaa za ˈgu ꞊dhɛ ˗yö ˈwɔnzuan ˗sü ˗an ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ Davi ˗yö ö ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ ˈö «yö ˗gblü ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈.» ˗A ˗wɔn ˈgü, Izraɛdhömɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo˗ ˗ya wo ˗bha ˗gblüdë ˈka. (1 Chron. 11:​1, 2) Davi ˗kun ö ˗zoyö ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ kö ˗yö ö ˗takun ö ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗gɔ. (Ps. 28:7; Psaume 138:3 ˗wo pö.) Zadɔkö ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗mɛɛn mɛn ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ Ʒoadö, ˗a gbö Benaya waa ˈˈkwɛngɔ 22 ˈwo nu Davi ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗an ˗kee. (1 Chron. 11:​22-25; 12:​26-28) ˗An ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo Davi kë wo ˗bha ˗gblüdë ˈka, ˈwo˗ ˗takpa.

7. (1) ˗Kwɛzlan ˗mɛɛn ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kwa ꞊faanmën ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha? (2) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga video ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü kwa ꞊dhegblü Nisilu ˗bha?

⁷ Mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ta ˗ko zë wo ꞊faan ˈka ˈkwa ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga ˗yö kwa ꞊faan kë ꞊va, ˈö kwa ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗. Kwa ˗bha ˗gblüdë Yesu ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈya ˗dho ö ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˈö Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgü bhë, ˗a ˈgu. (Mat. 4:​8-11; Zan 6:​14, 15) ˗Yö ö ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗kplawo kö ˗yö ö gba ꞊faan ˈka. ˗A yi ˈti ꞊gwëë ꞊köŋ ˈö ˈkwa˗ yö ˈpö ꞊dhɛ wlüünën ˗nu ꞊vadhɛ ˗wo ˗kɔ ˗kë ˈˈsɔdha ˈka ˗sü ɛɛnˈˈ ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˈgü ˗sü ˈka. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˗bha ˗kwɛzlan ˗wo pö jw.org ˗ta.a

˗KWA KWA ꞊DHEGBLÜ ˗NU ˗TAKUN

8. ˈˈTʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈö mɛn zii ˗nu ˗bhawɔn yö ˗a ˈka ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˗wo wo ꞊dhegblü ˗nu ˗takun?

⁸ ˈKo ˗takunsü ˗yö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së. (2 Ko. 8:4) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗an ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗gblü ˗ya ˗da ˗dhɛ ˈbha ˈgü, mɛn zii ˗nu ˈwo mü ˗wa ˗yö ꞊dhɛ wo ꞊dhegblü ˗nu ˗bhawɔn ˗yö ꞊faanmëndhe, ˗takundhe, ˗zuu ˈgü ˗bhöpë, ˗bhöpë ꞊dede, sɔ waa wɔdhɛ ˗nu ˗bha. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɔ ˗yö mɛn zii ˗nu ˗kë, ˗a ˗wɔn ˈgü ˗wo ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˈkö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊slɔɔ ˗a ˈgü. (Zan 15:​12, 13) ꞊Waa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ˈto ˗ni ˈgü Zadɔkö ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈.

9. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 2 Samuel 15:​27-29 ˈgü, ˈmën Davi ˗ya pö ˗Zadɔkö ˗dhɛ ˗ya kë? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁹ Davi ˗bha ˗tosɛta ˗kun ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈. ˗A gbö Asalɔn ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˗gblüdëdhɛ ˈkun ˗a ˗gɔ. (2 Sam. 15:​12, 13) Davi dua ˗mü kö ˗yö ꞊duëë ˗yö ˈgo Zedhizadhɛmö. ˗Ya ˗pö ö ˗bha yökëmɛn ˗nu ˗dhɛ: «˗Kwa luuˈˈ kö ˈkwa ꞊duëë, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈkwa ˈti˗ kë ˈˈdhʋ̈ mɛn ˗nu ˈö ˈkwa yö ˗a mɛn do ˈti ˗dho dha Asalɔn ˗gɔ.» (2 Sam. 15:14) ˈDhɛ Davi waa ö ˗bha yökëmɛn ˗nu ˈwo ˈdho ˗ni ˈgü, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ mɛn do dua ˗mü kö ˗yö ˈto, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˗nu ˈö Asalɔn dho ˗an kë wo ꞊zlöö ˗ya blɛɛˈˈ wo ˗dhɛ. ˗A ˗wɔn ˈgü, Davi ˗yö Zadɔkö waa ˈˈsaabhomɛn ˈbha ˗nu ˗bɔ ˈˈkwipö ˈö bhë ˗a ˈgü, kö ˗wo kë ö ˈˈtʋ ˈka. (2 Samuel 15:​27-29 ˗wo pö.) ˗An dua ˗mü kö ˗wo kë ˈwo ˈsuan˗ ˈka ꞊dedewo. ˈˈƝan ˗to Asalɔn ˗bha ˗sü ˈö bhë ˗de ˗dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗mü, ˈyö sü ꞊dhɛ Asalɔn ˗kun mɛn ˈˈvaanvan ˈö ö ˗zota ö ˗de ˗wɔn ˈgü ˗a ˈka, ˈö go mü ˈö ˗da ö dë ˗klüü ˈgü. ꞊Yaa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zadɔkö waa ˈˈsaabhomɛn ˗nu ˈwo to, ˗wo ˗nu ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo wo ˈˈɲan ˈto ö ˗bha kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo Davi ˗takpa, ˈpë dho ˗a kë ˗an ˈka ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü.

10. ˈMën Zadɔkö waa mɛn ˗nu ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈwo˗ ˗kë kö ˗wo Davi ˗takpa?

¹⁰ Davi ˗ya ˗pö Zadɔkö waa ö ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö Ushai ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˈˈslö do ˈbha kë kö ˗wo ö ˗takun. (2 Sam. 15:​32-37) Ushai ˗yö ö ˗de ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈö nu Asalɔn ˗takun ˗a ˈdhö, ˈö ˗kɔ ˈö dho nu ˗a ˈka Davi ˗gɔ ˗a ˗zɔn ˗a ˗dhɛ kë ˈˈdhʋ̈ kö Davi ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊slɔɔ ˗yö ö ˗de baaˈˈ ˗gblü ˗bha. Ushai ˗yö ˗go mü ˈzü ˈö Zadɔkö waa Abiata ˗an ꞊kpɔɔ ˈˈslö ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka. (2 Sam. 17:​8-16) Zadɔkö waa Abiata ˗wo Davi ˗kpɔɔ Ushai ˗bha ˈˈslö ˈka. (2 Sam. 17:17) Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, Zadɔkö waa ˈˈsaabhomɛn ˗nu ˗wo Davi ˗takpa ˈwɔn yaa ˗gɔ.—2 Sam. 17:​21, 22.

11. Kwa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗takun ˗ni ˈgü, kwa ˗dho ˈto Zadɔkö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bhawɔn ˗ya yö kwa ˗bha ˗takundhe ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, kwa ˗dho ˈto Zadɔkö ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa nu ˗an ˗dhɛ? (1) ˗Kwa ˈto ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˈˈTʋ̈ŋ suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa kwa ˗gɔ ˈdho ˈˈshia, kë ˈˈdhʋ̈ kö kwa ˗kɔ ˗yö kë ˈwɔn do ˗bha. ˗Kwa ˗dhioo ˗nu ˈwo go Betɛdhö ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. (Ebl. 13:17) Mɛn zii ˗nu dua ˗mü kö ˗dhioo ˗nu ˈwo ˗gban ˗de ˗baa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bha ˗sü ˗bha bhë, ˗wo wo ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗an ˈgü zodhö zodhö. (1 Ko. 14:​33, 40) (2) Kwa ˈgü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗, ˗kwa kë kwa ˈsuan˗ ˈka. (Prov. 22:3) ˗Kwa ˈwɔn ˗nu kë ꞊kpɔɔdhɛ ˗bha. ˈKwa ˗dho kwa ˗de dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈwɛwɛ. (3) ˗Kwa kwa ˗zoyö Zoova ˗dhɛ. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ˈˈpiʋ̈ kö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗yö kë ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu kwa ˈka. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗takpa.

12-13. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Vitɔ waa Vitali ˗an ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹² Vitɔ waa Vitali ˈwo mɛn zii ˗nu ˈka Üklɛnö, ˗kwa ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˈDhɛ ˗gblü ˗yö ˗da Üklɛnö, kwa ꞊dhegblü ꞊plɛ ˈwo bhë ˗wo ˗kun ˗bhöpë waa ˈˈyi ˗an nu ˗ni ˈgü wo ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ. Vitɔ ˗ya ˗pö: «Yi ˗bhöpë ˗mɛɛn ˗dhɛ ꞊gban ˈgü. ˗Ya kë ꞊shiöŋ mɛn ˗nu ˗wo bu ˗da yi ˈˈsuee. Kwa ꞊dhegblü do ˗yö ˗bhöpë ˗sü ö ˗bha ꞊piikɔ ˈgü ˈö˗ nu yi ˗dhɛ. ˗A ˗bha gbɔɔdhe ˈö bhë ˗ya ˗kë ˈö kwa ꞊dhegblü ꞊vadhɛ ˗wo ˗bhöpë ꞊slɔɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈. ˈDhɛ ˈyi kun ˗bhöpë ˗da ˗ni ˈgü gɔ ˈgü, bɔnbö ˗yö ˗puö yi ˈˈsuee mɛntrö 20 ˗naan ꞊taa. ˗Dhɛkpaɔyi ˈö bhë ˗a ˈka, ˗a ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö n ˈgü kë ˈˈgbɩɩ˗ ˈa n ꞊dhegblü ˗nu ˗takun ˗kplawo.»

¹³ Vitali ˗de ˈpö, ˗ya ˗pö: «Yi ˗bhawɔn ˗kun ˈgüdɔgbɩɩsü ꞊dede ˗bha. ˈDho ˗blɛɛsü ˈa˗ wo ˗bhöpë ˈka, ˈˈlɛlɛ 12 ˈnën ˈa˗ ˗kë ʒiaan ˗ta. ˗Dhɛkpaɔyi ˈö bhë ˗a ˈka, a ˗to bhɛɛsü ˗bha Zoova ˗dhɛ.» Vitali ˗kun ö ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗kë ˈpö ö ˈsuan˗ ˈka. ˗Ya ˗pö ˈzü: «A ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ ˗kplawo ꞊dhɛ ˗yö ꞊kpɔɔdhɛ waa ˗de ˗naan dɔ ˗sü nu n ˗dhɛ. ˗Kpinŋga ˗nu ˈö ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗wa pö yi bɔ ˗an ˗ta bhë, ˈnën ˗a to ˗an ˗ta dosɛnŋ. ˈDhɛ ˈa ˗kpan ˗kɔ ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu kun yökë ˗ni ˈgü ˗a ˈka wo ˈko ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗bha, ˗yö ꞊faan ˗nu n ˗dhɛ. Pë ˗nu ˈö mɛn ˗nu ˗wo ʒiaan ˗nu ˗ta ˗an ˈka bhë ˗wo ˗an ˗bho mü, ˈwo ˗bhöpë, sɔ waa pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu bho gɔ ˈgü. ˗Wo yaa Vitɔ yi ˗gba ˗bhöpë waa wɔdhɛ ˗an ˈka kö ˈyi yi ˈˈteepa.»

˗KWA ˈTO ˗KLU ˗SÜ ˈKA ZOOVA ˗BHA

14. Mɛn ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ˗kë ˗a ˈka kwa ˗de ˈgü?

¹⁴ Pë do ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔ ꞊dedewo ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ kwa ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˗bha ˗kan Zoova ˗bha ˗sü. (Ps. 78:40; Prov. 24:10) ˗A ˗mɛn ˗dhɔ ˗ya kwa kë ˈgbɛ, ˈwɔn ˈö bhë ˗a bun ˗sü ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, Davi waa Zadɔkö ˗an ˗bha ˗to wo ˗wo ˗ta ˗sü ˈwɔnzuan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗zogban.

15. ˈMën ˗kë ˈö Zadɔkö ˗bhawɔn kun ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˗yö ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha? (1 Rois 1:​5-8)

¹⁵ ˈDhɛ Zadɔkö ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ Abiata ˗yö ˗kan Zoova ˗bha, yö ˗zë ˗yö ˗to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö Davi ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˈˈdhiʋ̈ta ˗yi ˈyaa mü ꞊gblɛɛn ˈzu. ˈˈTʋ̈ŋ bhë ˗a ˈka kö Davi ˗ya kë zii, ˗a ga ˗yi ˗ya ˈto ꞊klöö˗. ˗A gbö Adoniya ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ö ˗de kë ˗gblüdë ˈka. ˈˈKɛɛ kö Zoova ˗ya ö ˗kɔ ˈˈyɛ Sadhomɔn ˗bha ˈsaadhö. (1 Chron. 22:​9, 10) Abiata ˗yö ˗wɩ ˗a ˗bha kö ˈö ö ˗kɔ ˗da Adoniya ˗dhɛ. (1 Rois 1:​5-8 ˗wo pö.) Abiata ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈyaa kun ˗klu ˗sü ˈka Davi waa Zoova ˗an ˗bha. ˈWɔn ˈö bhë ˗kɔ ˈö ˗wëë bɔ Zadɔkö ˗ta ˗a ˈka ˈö˗ ˈgü ˗yö ga, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˗Kwɛ ˈö ˗ʒiö 40 ˗ta ˗a ˈˈpiʋ̈, waa Abiata ˗wo ˗kun ˈˈsaabhomɛn ˈka ˈwo yökë wo ˈkwëë˗. (2 Sam. 8:17) ˗Wo -kun ˗Zlan ˗bha «˗mlɛɛn ꞊gbëŋ bun ˗ni ˈgü wo ˈkwëë˗.» (2 Sam. 15:29) ˗A züdɔdhɛ ˈgü ˗kɔ ˈwo˗ ˗bha ꞊plɛ ˗wo ˗kun Davi ˗takun ˗ni ˈgü, ˈwo Zoova ˗bha yö ꞊va ˈbha ˗kë.—2 Sam. 19:​11-14.

16. ˈMën Zadɔkö ˗takun ˈö to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha?

¹⁶ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Abiata ˗yö ˗dho Davi ˗klüü ˈgü ˈö ˗kan Zoova ˗bha, ˗Zadɔkö ˗zë ˗yö ˗to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. Davi ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈö ˈdhaŋ˗ bho Zadɔkö ˈˈdhiʋ̈ ˗kplawo. ˈDhɛ Adoniya ˗bha ˈˈslö ˈti ˗ɲan, Davi ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ Zadɔkö, Natan waa Benaya ˗an ˗bha kö ˗wo Sadhomɔn kë ˗gblüdë ˈka. (1 Rois 1:​32-34) Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈö˗ mɛn do ˗kë Natan ˈka bhë, ˗wo ˗kun ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha ˈwo wo ˗kɔ ˗ya Davi ˗gɔ. ˗An ˗bha ˈwɔnzuan ˗yö Zadɔkö ˗takun, ˈö˗ ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗. (1 Rois 1:​38, 39) ˗Dhɛ ˈö Sadhomɔn ˗yö ˗kë ˗gblüdë ˈka, ˗yö «Zadɔkö ˗ya ˈˈsaabhomɛn ˈkpii˗ ˈka Abiata ꞊ʒiaan ˈgu.»—1 Rois 2:35.

17. Mɛn ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, kwa ˗dho ˈto Zadɔkö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁷ Kwa ˗dho ˈto Zadɔkö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Mɛn ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, kwa ˗zë ˗kwaa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. (Jos. 24:15) Zoova ˗dho kwa gba ꞊faan ˈka kö ˈkwa ˈwɔn ˗së kë. ˗Kwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˈkwa ˈto kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa ˗bha ˗to kwa ˗wo ˗ta ˗sü ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗së ˈö dho ˈwɔn ˗së kë kwa ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü.—2 Sam. 22:26.

18. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö Maako waa Sidö ˈwo˗ ˗da kwa ˗bha?

¹⁸ Kwa ꞊dhegblü Maako waa ö ˗bha dhebɔ Sidö ˈö ˗an ˈdhu ˗zogbansü ꞊plɛ ˗wo ˗kan Zoova ˗bha, ˗kwa ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. Maako ˗ya ˗pö: «Yi ˈö kwa ˗bha ˈnën ˗yö bhɔ ˗a ˈka bhë ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa˗ ˗takpa ˈwɔn yaa ˗gɔ. ˈˈKɛɛ ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, ˗yö ˗kë zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔwɔn ˈka ˗a ˗mɛn ˗nu kwa ˗bha ˈka.» ˗Ya pö ˈzü: «ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗yö yi ˗takun ˈyi bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗Ya ˗kë ˈa˗ yö ꞊dhɛ ˗wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü n ˗ta, n ˗man dhebɔ ˗yö n ˗zogban ˈö n ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗, ˈa ˈwɔn ˗së kë. N ˗man dhebɔ ˗de ˈpö ˗ya kë ˈˈtëëtë, pë do ˈö bhë ˈyö ˈa˗ ˗kë ˗a ˗dhɛ.» Sidö ˗ya ˗pö: «Zoova ˈti ꞊faan ˈö yi ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha ˗a nu yi ˗dhɛ ˗be, yi ˈti ˗dho ˗mɔn ˈwɔn ˈö bhë ˗bɔ ˗a ˈgü ˗sü ˗bha. A n ˗de ˗zë za ˈka ꞊dhɛ man ˈnën ˈa˗ ˗kë. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, a˗ ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ. ˗A yi ˈti ꞊gwëë ˈyö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö n ˈti ˗kpan ˗a ˗bha ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈ bhë ˈö nu, ˈö ö ˗kɔ ˗wɔ n gban ˗ta ˈö n ˗ga n ˈwëëdhö ˈö˗ pö: «Sidö, ˗yö ˈti ˈsü ü ˗bha!» Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, a pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈa˗ ˗dhɔkë zuʋ̈gblüdhi ˈka ˗kplawo.»

19. ˈMën ˈkwa dho pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa˗ kë?

¹⁹ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dhɛ Zadɔkö ˈdhö. (2 Tim. 1:7) ˈˈKɛɛ ˈyaa ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˗zoyö kwa ˗de ˗dhɛ, ˗ya ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˈkwa kwa ˗zoyö ö ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈwɔn ˈbha ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha ˗a ˈgü ˗ya nu kwa ta, ˗kwa slëëˈˈ Zoova ˈˈpiʋ̈. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˈgüdɔgbɩɩsü nu kwa ˗dhɛ ˈpö ꞊dhɛ Zadɔkö ˈdhö.—1 Piɛ. 5:10.