ˈWƆN ˗GƆ 40
ˈˈTAN 111 Kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗sü ˈka ˗Zlan ˈsaa˗ ˈgü
Zoova ˗yö kwa «zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗mɛn ꞊dede» ˈka
« A ˗dho nu ˗Zlan ˈö ˗kë n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗mɛn ꞊dede ˈka bhë ˗a ˈˈpiʋ̈.»—PS. 43:4.
˗A ˗GƆ
ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, pë ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo zuʋ̈gblüdhi ˈkun kwa ˗gɔ waa ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ꞊slɔɔ ˈzü, kwa ˗dho ˗an yö.
1-2. (1) ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo ꞊dɛɛ bhë ˈwo˗ ˈka wo ˗de ˈgü? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?
MƐN ꞊vadhɛ ˈwo ꞊dɛɛ bhë ˗wo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö zuʋ̈gblüdhi ˗yö kë wo ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˈwaa˗ ꞊slɔɔ. ˗Wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü ˗an ˗ta, ˈwo˗ pö wo ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ wo ˗bha ˈti ˗dho kë ˗së toŋtoŋdhö. ˈWɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗gɔ ˈpö. ˈDhɛ kë ꞊dhɛ kwa «ˈˈkpʋngtaadhɛ yën ˈˈtʋ̈ng» ˈgü bhë, kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈˈsuʋ̈wɔn ˗nu ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗nu ˈwo dho ˗wëë bɔ kwa ˗ta ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë kwa ˈka.—2 Tim. 3:1.
2 ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, pë ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo zuʋ̈gblüdhi ˈkun kwa ˗gɔ waa ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ꞊slɔɔ ˈzü, kwa ˗dho ˗an yö. ˗A züdɔdhɛ ˈgü, ˗kwa zuʋ̈gblüdhi ꞊dedewo ˗Gɔgodhɛ dɔ.
DE ˈÖ ꞊MƆƆN˗ ˗BHA KÖ ˗YÖ ZUƲ̈GBLÜDHI ꞊DEDE NU KWA ˗DHƐ?
3. ˈMën Zoova ˗dapë ˗nu ˗wa ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗a ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)
3 Zoova zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈpö kö ˈkwa˗ kë ꞊dhɛ ö ˈdhö. Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö pë ꞊va ꞊dede ˈwo dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗an ˗da. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈkwa kwa ˗bha ˈˈsɛ ˈˈbʋ̈ʋ̈ ˗ga, pë ꞊va ꞊dede ˈö ˗an ˈˈɲan ˈyaa do bhë ˈkwa ˗an yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. Wü ˗nu ˗wo trʋʋkë ˗ni ˈgü ɛɛnˈˈ kwa ˗bhöpë ˗së ˗bhö ˗ni ˈgü, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˈpö. Kwa ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë ꞊dedewo ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗tosɛta kë zuʋgblüdhi ˈgü.
Biönën: Image © Romi Gamit/Shutterstock; ˈˈyi ˈˈpiʋ̈ ˗mannën ˗nu: Vladimir Seliverstov/500px via Getty Images; ˗bhonën ˗nu: Rita Kochmarjova/stock.adobe.com; dofɛn ˈnën ꞊plɛ: georgeclerk/E+ via Getty Images
ˈKwa wü ˗nu yö kö ˗wo trʋʋkë ˗ni ˈgü, kwa ˗zo ˗yö ˗bo Zoova ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˈka. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 3 ˈgü.)
4. (1) ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗kpan mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha kö ˗wo saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü, ˈmën kë ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗kplawo? (2) Gbɔɔdhe ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗ya nu kwa ˗dhɛ? (Psaume 16:11)
4 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗yö «zuʋ̈gblüdhi ˗Zlan» ˈka, ˗yö saanˈˈ waa zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˗dɔ. (1 Tim. 1:11) ˈˈKɛɛ ˈyaa ö ꞊kwaa ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗zü kö ˗wo zuʋ̈gblüdhi ˈkun ö ˗gɔ. ˗Ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ saanˈˈ ꞊gban ˗dho ɲën, ˈö yöö ꞊dede ꞊yaa ˗an ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˈsaadhö. ˗Yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa kö ˗yö ˈdho ˗yö yö ˗a ˈka zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔdhe waa saanˈˈ ˗an ˗go ˈˈshia ˗sü ˗bha. ˗Yö dɔ kö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗wo ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ˗ta bhë Zoova ˗yö ˗an ˗dɔ, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa ˗takun. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Yö kwa ˗gba zuʋ̈gblüdhi ˈka. (Psaume 16:11 ˗wo pö.) ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö zuʋ̈gblüdhi nu ˗a ˈka ö Gbö Yesu ˗dhɛ, ˗kwaa ˗ga.
5-6. ˈMën kë ˈö Yesu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi?
5 ˗Ya ˈˈkan Zoova ˗bha, Yesu ˈnën ˗tɔ mɛn ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˈdhö dhi ˗sü ˈka ꞊dedewo. ˈMën kë? ˗A ˗gɛn ꞊plɛ ꞊nɛn: (1) ˗Yö «˗Zlan ˈö mɛ gbɛ ˈyan ˈyaa ˗kpën ˗a ˗bha, ˗a ˈbin» ˈka, ˈö ö Dë ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ sü. (Kol. 1:15 NTBL; 1 Tim. 6:15) (2) Yesu ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ꞊dede ˗kë ö Dë ˈˈpiʋ̈ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛn ˈˈpɛpɛ ˗ta.
6 Yesu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˗kplawo, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ö Dë dhɔɔbhaawɔn ˗kë. (Prov. 8:30, 31; Zan 8:29) ˈPë kë ˈö˗ ˈˈdhiaa ˈdhö Zoova ˈgü ꞊dedewo, ˈyö bhë.—Mat. 3:17.
7. ˈMën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi?
7 Kwa ˗de ˈpö ˈkwa ꞊ɲɔɔn Zoova ˈö ˗kë zuʋ̈gblüdhi ˗Gɔgodhɛ ˈka bhë ˗a ˗bha, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi. Kö ˈkwa ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va kë ˈwɔn ˈö ꞊gban Zoova ˗bha ˗a draanˈˈ ˗sü ˈgü, ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ꞊dedewo. ˈKwa ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë, ˗ya ˈgo mü ˈkwa˗ ˗wɔn dɔ ꞊dhɛ kwa ˈˈdhiaa ˗ya ˈgü, zuʋ̈gblüdhi ˗dho kë kwa ˗gɔ ˈzü.a (Ps. 33:12) ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˈyaa kwa ˗gɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë? ˗Ya kë kwa ˈka ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˈˈdhiaa ˈyaa ˗Zlan ˈgü ˈzü ˗ee? ˗Abin! ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗bha ˗kë kwa ˗bha ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˗ya kë ꞊shiöŋ pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗yö ˗kë kwa ˈka ɛɛnˈˈ ˗wëë ˗yö ˗bɔ kwa ˗ta ɛɛnˈˈ ˈzü kwa ˗gɔ ˈgü ˗yö ˗dɔ ˗gbɔudhö. ˈWɔn ꞊suu ˈö bhë, Zoova ˗ya ˈgüman kwa ˗gɔ. (Ps. 103:14) Pë ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo zuʋ̈gblüdhi ˈkun kwa ˗gɔ waa ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ꞊slɔɔ ˈzü, ˗kwa ˗an ˗ga.
ˈKWA ˗DHO KWA ꞊KWAA PË ˈBHAA ˗ZÜ KÖ ˗YÖ ZUƲ̈GBLÜDHI ˈKUN KWA ˗GƆ
8. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ?
8 Zuʋ̈gblüdhi ˗kun kwa ˗gɔ ˗pë ˗blɛɛsü: ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu. Pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈklʋʋbhɔ ˗sü, ˈˈsɛ ˗bha ꞊zii ˗sü, ˈˈyi ˗bha ˗pa ˗sü, ˈˈfleedhɛ, ˈˈyua ɛɛnˈˈ ˗kë zii ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗wo ka ˗bha ˗ee? ˈWɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗kë ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗yö go kwa ˗gɔ. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈwo kë ˈwɔn ˗nu ˈö ˈkwaa ˗mɔn ˗an ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha ˗an ˈka. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗wëë ˗ya bɔ kwa ˗ta ˗kɔ ˈbhaa ˈgü, kwa˗ ˗pö kwa ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˈti ˗dho dhi ˈzü toŋtoŋdhö. (Prov. 15:13) Mɛn zii do ˈwo˗ ˗dhɛ Babisö ˈö˗ dhoo ˗wɔn ˗yö ˗kë ˈö˗ yi ˈti ꞊gwëë ˈö˗ dë waa dhe ˗an ˗wɔn ˗yö ˗kë ˈpö bhë ˗ya ˗pö: «˗Yö ˗kë n ˈgü ꞊dhɛ ˈpë ˈa n do ˈka ˈö n ˗takunmɛn ˈyaa ˗dhö, ˗a ˈdhö. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka, n zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗kaan ˈˈkwöö ˈyö sü ꞊dhɛ a kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗be kö yaa n ˗mɛn ˗nu waa n dhoo ˈyi ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va kë yi ˈkwëë˗, ˈˈkɛɛ ˈmaan kun ˗mɔn ˗ni ˈgü ˗a ˗bha.» ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa ꞊gbɔɔn kwa ˗ta ˈgbɛ kwa ˈgü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga ꞊dedewo.
9. ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˈzü? (Jérémie 29:4-7, 10)
9 ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˈzü? ˈKwa˗ pö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗kwa ˈˈkan ˈwɔn ˗nu ˈö ˈkwaa ˗mɔn ˗an ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha bhë kwa ˗zota ˗an ˈgü ˗sü ˗bha, kö pë ˗nu ˈwo kwa ˗gɔ ˗wo kwa ˗zokun. ˈˈKpɔnŋtaamɛn ˗nu ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗tosɛta dua ˗mü kö ˗yö ˗kë ˗së kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ꞊kun dhi. ˈˈKɛɛ gagade ˈyaa ˗mü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Zoova ˗ya ˗pö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü Babidhɔnö bhë ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi. (Jérémie 29:4-7, 10, ˗wo pö.) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˗Kwa kwa ˈˈɲan kë pë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü ˗an ˗bha kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗an ˗wɔn ˈgü. Kwa ˗zo ˈya ˗dhö bhɔ ꞊dhɛ Zoova ˈti ˗dho ˈˈkan kwa ˗bha, ˗yö ˗dho kwa ˗takun. (Ps. 63:7; 146:5) Efi ˈö˗ dɔɔ˗ ˗nu ˗wo ga ˗a ˗bha ˗sidan ˗kɔa, ˗ya ˗pö: «A ˗takundhe ꞊va ꞊dede ˗slɔɔ Zoova, n ˗man ˈkɔdhigümɛn ˗nu waa ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü kö ˈa n ˗kɔ bho ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈgü, ˗yö ˗dho kë ꞊dhɛ pë ˈö ˈwɔn ˗nu ˈwo˗ ˗kë n ˗dhɛ bhë, n ˈˈtʋ ˈyaa ˗an ˗bha ˗a ˈdhö. A˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˈa Zoova waa n ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗an ˈˈnuɛ bho ˗takundhe ˈkpii˗ ˈwo˗ nu n ˗dhɛ bhë ˗a ˗bha.»
10. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu kwa ˗ta, ˈmën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö zuʋ̈gblüdhi ˈto kwa ˗gɔ?
10 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu kwa ꞊dede ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗ta, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗dhi ˗kplawo.b (Ps. 126:5) ˈMën kë? ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ kwa ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˈyaa ˈsü ˈwɔn ˈö kwa ˗ta ˗a ˗bha. Madhia ˈö ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˗ya ˗pö: «ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, kwa ˗zo ˗bha ˗kë pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün ˗bho ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈö bhë ˗ya ˗kë ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗yö to kwa ˗gɔ. ˗A ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈkwaa ˈˈgbʋ bɔ toŋtoŋdhö ɛɛnˈˈ ˗kɔ ˈö ˈwɔn ˈdhö ˈmën ˗ni ˈgü ˗a ˈka kwa ˈka ˈpö, ˈkwaa blɛɛˈˈ. Kwa˗ ˗wɔn ˗dɔ ꞊ʒiaan ꞊dhɛ kwa Dë ˗dho kwa ˗takun kö kwa züʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi, ˈkö ˗de ˈkwa ˗kë saanˈˈ ˈgü.» Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˈkö ˈkwa ˗kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊gbɔɔnsü ˈgü ꞊dɛɛ ˗yö ˈti ˗dho to ˈˈdhʋ̈ ˗toëpö ˈka. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˈto klöö˗ ꞊dedewo kö Zoova ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˈö saanˈˈ wɔ kwa ˗ta bhë ˗a bho kwa ˗bha.
11. Bɔmɛn Pɔdhö ˗bha ˈwɔnzuan ˗yö kwa ꞊faanmën ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
11 ˗Ya kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bha ˗nu kwa ˗ta ˗sü ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˈˈdhiaa ˈyaa Zoova ˈgü, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë? ˈWɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗ya kë kwa ˗gɔ, ˗kwa kwa ˗zota ˗klu Zoova ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü ˈpö ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˗A mɛn do ˈnën ˗tɔ bɔmɛn Pɔdhö. Yesu ꞊dede ˈnën ˈö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha kö ˗yö gagade ˗zɔn «ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgümɛn ˗nu, ˗gblüdë ˗nu waa Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu ˗an ˗dhɛ.» (Këw. 9:15) ꞊Bhlëëwɔn ˈkpii˗ ꞊dede ˗mü! ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗kun Pɔdhö ˗bha ˗kplawo. (2 Ko. 11:23-27) ˗A ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ˈˈdhiaa ˈyaa kun Zoova ˈgü ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö! ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kun ö ˗bha ˗sü ˗ya ˗zɔn ꞊ʒiaan ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗kun ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. (Wlɔ. 5:3-5) ˈKwa kwa ˗zota ˈwɔn ˈö kwa ˗ta ˗a ˈgü, kwa ˗de ˈpö kwa ˗dho Zoova ˗dhɔkë ˗kplawo ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö kwa ˗ta. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dedewo ꞊dhɛ kwa ˈˈdhiaa ˗yö Zoova ˈgü.
12. Zoova ˗bha yö ˈbhaa ˈkwa˗ ˗wɔn ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗be kwa ˈti˗ kë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ?
12 Zuʋ̈gblüdhi ˗kun kwa ˗gɔ ˗pë ꞊plɛ ˗bha ˗naan: ˈPë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ˗be bhë kwa ˈti ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈzü. (Prov. 13:12) Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, ˈö ˈwɔn ˗së ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ ˈkwa˗ dɔ ˈpö. ˈˈKɛɛ kö ˈwɔn ˈö kwa ˗ta ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈpë ˈbhaa ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗be kö ˈkwa˗ kë ˗a ˗dhɛ ˈkwaa ˗mɔn ˗a ˗bha, kwa ˈgü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga. (Prov. 17:22) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ˗yödhiʋ̈ ˈka ˈwo˗ ˗dhɛ Odhi, ˗ya ˗pö: «A ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗be kö ˈa ˈdho ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔnpömɛn ˗nu ˗bha ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈ kö ꞊taabha ˈa ˈdho ˗zlanwopö ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgü ɛɛnˈˈ ˈa n ˗kɔ ˗da kwa ˗bha ˈkɔ dɔ ˗yö ˈgü. ˈˈKɛɛ n ˗man ˗tosɛta ˗yö ˗go ˈˈgblʋʋ, ˈö n ˗kɔ ˈti ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü kö pë ˗nu ˈa ˗an ˗wɔn ˗ya n ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈˈdhʋ̈ ˈa ˗an kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, n ˈgü ˗yö ˗ga ˈö ˗wëë ˗yö bɔ n ˗ta ꞊dedewo.» ˈWɔn ꞊suu ˈö bhë, ˗yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ꞊vadhɛ ˈka.
13. ˈPë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë ˈkwaa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha ˈzü, ˗mën ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an kë?
13 ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˈzü? Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˈpë ˈkwaa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha bhë Zoova ˈyaa˗ ˗dhɛ kwa ˗gɔ. -Ya ˈgo mü, yö ˈkwa˗ kë ˗ni ˈgü ˈpö ˈyaa ˈnën ˈö zë ˗a ˗wɔn ˗dhɛ ˈö ꞊bhlëë ˗ya kwa ˗bha. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˗de ˗naan dɔ, ˈkwa ˗klu ö ˗bha. (Mich. 6:8; 1 Ko. 4:2) Kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛ waa kwa ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈnën ˗an ˗ga ꞊ʒiaan, yö ˈö ˈkwa˗ ˗kë ˈyaa ˗mü. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˈkwa yökë Zoova ˗dhɛ ˗yö ʒiö ˗a ˈka kwa ˗de ꞊faan ˗ta.c ˈWɔn ˈö kwa ˗ta ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈkwaa ˗mɔn yö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗be kö ˈkwa˗ kë Zoova ˗dhɛ bhë ˗a kë ˗sü ˗bha, ˗a ˈdhɛ kwa ˗kɔ ˗mɔn ˗a ˗bha ˗kwaa kë. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa wlüünën ˗nu ˗kian ɛɛnˈˈ mɛn ˗nu ˈö ˗wa kë zii ˈpö ˗an ˗takun. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa ˗wo mɛn ˈbhaa ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˈkwa˗ ˗dhɛ telefɔnö ˈˈdhiʋ̈ ɛɛnˈˈ ˈkwa nɔɔn˗ bɔ ˗a ˗dhɛ kö ˈkwa˗ ꞊faanmën. Pë ˗nu ˈwo bhë ˈkwa ˗an kë, Zoova ˗dho kwa gba zuʋ̈gblüdhi ˈka. ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˗a yi ˈyaa mü ꞊gblɛɛn ˈzü kö kwa ˗kɔ ˗yö ˗mɔn Zoova ˗bha yö ꞊suu ˈˈpɛpɛ ˈö ˗dhi kwa ˗dhɛ bhë ˗a kë ˗sü ˗bha. Kwa ꞊dhegblüdhe Odhi ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö, ˗ya ˗pö: «A ˈɲaannu ˈa n ˗zota ˈa˗ pö n ˗de ˗dhɛ ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën bhë ˗yö n ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü. Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü ˈwɔn ˈbhaa ˗nu ˈa ˗an ˗ya n ˗zo ˈˈpiʋ̈ bhë, a ˗dho ˗an kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü.»
14. ˗Mën ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö zuʋ̈gblüdhi ˈkun kwa ˗gɔ?
14 Zuʋ̈gblüdhi ˗kun kwa ˗gɔ ˗pë ˗yaaga ˗bha ˗naan: ꞊Niidadhe ɛɛnˈˈ trʋʋkësü ˗wɔn ˗bha ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü. ˗Ya kë ꞊shiöŋ mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo ˗bɔ ɛntɛnɛtö ˗ta kö ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ꞊niidadhe kë ˗sü ɛɛnˈˈ trʋʋkësü ˈnën mɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi ꞊dedewo. ˗A ˗wɔn ˈgü, mɛn ꞊vadhɛ ˗wo trʋʋkë, ˗wo pë ˗nu dhɔ ɛɛnˈˈ ˈwo dho ˈˈta ˈgü. Pë ˗nu ˈwo bhë ˗an kë ˗sü ˈyaa ˈya˗. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö pë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈö ˗an ˗da bhë ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa kë. ˈˈKɛɛ mɛn ꞊vadhɛ ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ˗be kö ˈwo zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗wo ˗de ˗ta bhë, ꞊taabha ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ˈyaa ˈka. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Eva ˈö ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˗ya ˗pö: «ˈKwa kwa ˗zota dosɛnŋ trʋʋˈˈ ɛɛnˈˈ ꞊niidadhe kë ˗sü ˗wɔn ˈgü, pë gbɛ˗ ˈti ˗dho kwa ˗zokun toŋtoŋdhö.» Trʋʋˈˈ ɛɛnˈˈ ꞊niidadhe kë ˗sü ˗wɔn ˗ya kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˗wëë ˗dho bɔ kwa ˗ta ˈö kwa ˈgü ˗yö ga.
15. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü ˗gblüdë Sadhomɔn ˗bha?
15 Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gleŋ ꞊va sü ˗gblüdë Sadhomɔn ˗bha, ˈwɔn ˈö ˗gban trʋʋˈˈ ɛɛnˈˈ ꞊niidadhe kë ˗sü ˗bha bhë ˗a ˈgü. ˗Yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈö zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˗bhöpë ˗tiaandhö ˗bhö ˗sü, ö ˈˈtʋ ˗to ˈˈtan ˗sɛŋbɔ ˗nu ˗bha ˗sü, pë ˗së ꞊va ˈdhɔ ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗an ˈgü. ˈˈKɛɛ pë ꞊suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˈti zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗an ˈgü. ˗Ya ˗pö: «Pë ˗nu ˗ga ˗sü ˈyaa yö kwa ˈgü, ˗kɔ do ˈö bhë ˈyö ˈˈtʋ ˗to ˗an ˗bha ˗sü ˈdhö˗ ˈka.» (Eccl. 1:8; 2:1-11) ˈˈKpɔnŋtaamɛn ˗nu ˗bha pë ˗nu ˈwo nu zuʋ̈gblüdhi ˈka bhë ˗wo kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ꞊fobie ɛɛnˈˈ ˈwëë˗ yaa ˈdhö. ˗Wo kë ˗sü ˈka ˈpö ꞊dhɛ pë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo mɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ꞊dedewo.
16. ˈKwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ˈzü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)
16 ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˈzü? Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ‹zuʋ̈gblüdhi ˈö pë nu mɛn ˗dhɛ ˗sü ˈgü ˗yö ˈkpii˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗a ˈdhɛ ˈö mɛn ˗bha pë ˗nu ü ˗dhɛ ˗sü ˈgü ˗a ˗ta.› (Këw. 20:35) Mɛn zii do ˈwo˗ ˗dhɛ Adhekɔsö, ˗ya ˗pö: «A mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈgü. A˗ kë ˗ni ˈgü ˈˈdhʋ̈, ˈmaan n ˗zota n ˗de ˗wɔn ˈgü ˈgbɛ, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi.» ˗Mën ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ? ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ ˗wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü mɛn ˈbhaa ˗ta, ˗kwa dhiaŋzë ˗a ˗dhɛ. ˗A ˈbhaa ˗ya kë kö ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈɲan bhɔ. ˈˈKɛɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˈˈtʋ to ˗a ˗bha, ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö ö ˗bha ꞊kwɛɛ˗ ˈgbinŋ˗ ˗zuö Zoova ˗ta. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗mɛn ˗zo ˗dho ˗gban. (Ps. 55:22; 68:19) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa˗ ˗takun kö ˗ya yö ꞊dhɛ Zoova ˈti ˈˈkan ö ˗bha. (Ps. 37:28; Is. 59:1) ˈWɔn ˗së ˈbhaa ˗nu ˗wo ˗dhö ˈö ˈkwa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗bhöpë ˗kpa ˗a ˗mɛn ˗bha ˈka ɛɛnˈˈ, ˈö kwaa˗ ˗nu ˈkwa ˈˈta sü ɛɛnˈˈ ˈkwa ˗zlanwopö kwa ˈkwëë˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi. ˗Kwa kwa ꞊kwaa Zoova ˗zü kö ˗yö bɔ kwa ˗ta ˗yö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊faanmën. ˈKwa kwa ˈˈɲan ˗klu mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈwɔn ˗së ˗bha ˈgbɛ, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ꞊dedewo.—Prov. 11:25.
ˈˈSanni ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗klu kwa ˗de dhɔɔbhaawɔn ˗bha, ˗kwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 16 ˈgü.)d
17. ˈKwa˗ pö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊dede ꞊slɔɔ, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë? (Psaume 43:4)
17 ˈKwa ꞊ɲɔɔn kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗a ˈˈsuee, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ˗kplawo. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö zuʋ̈gblüdhi ꞊dede nu kwa ˗dhɛ. (Psaume 43:4 ˗wo ˗pö.) Kwa ˗kë ˈwɔn ꞊suu ˈˈoo ˗sü ˈgü kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së. Zoova ˗ya kë kwa ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun ˈö kwa zuʋ̈gblüdhi ꞊dede ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka.—Ps. 144:15.
ˈˈTAN 155 Yi zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da ˗Zlan
a Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën «˗Kwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ Zoova ˈˈpiʋ̈» ˗bha.
b Kpɔɔˈˈ mɛn dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗sü ˈö ˗gban Denisö waa Irina Christɛnsɛnö ˗an ˗bha ˈö ˗kwɛ 2023 ˗bha kwa ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu ˗bha dhiaŋ ˗dɛɛ #5 ˈgü jw.org ˗ta bhë, ˗a ˗bha.
c ˈBha˗ pö ˈü˗ ˈgüman ˈzü ˗së ˈka, kpɔɔˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë « Des attentes raisonnables. . . pour être joyeux ! » ˈka ˗kwɛ 2008 Ʒue 15 ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈgü bhë ˗a ˗bha.
d PË ˈˈBIN ˈKLƆƆ˗: Kwa ꞊dhegblüdhe do ˗ya pë ꞊va ˈdhɔ ö ˗de ˗bha ˈka. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö ˈblëë ˈˈbin dhɔ kö ˈö˗ nu kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ˗ya kë zii ˗a ˗dhɛ kö ˈö˗ ꞊faanmën bhë ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi.