˗Zlan ˗bha ˗dhɔ ˗yö ˗dhö ˗toëpö ˈka

1-2. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo nu kletiɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka?

˗KWA kwa ˗zota kö ˈˈyitagɔ do ˗yö ʒiö ni ˈgü ˈˈtɛɛ ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü. ˗A ˗blümɛn ˗nu ˈti ˗a ˈduaannu ˗a ˈka ˗pë ˗zuö ˈˈyi ꞊löö, ˈˈyi kpö ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗dho ˗a ˗bhaŋbhaŋˈˈ ˈwo dho ˗a ka ˗dhɛ ˈö ˗dhi ˗an ˗dhɛ ˗a ˗bha. ˗A ˈduaannu ˗a ˈka ˗pë ˈö bhë ˈnën˗ ˗kë ˈö ˈˈyitagɔ ˗yö to ö ˗duɛɛ ˈgü, ˈö ˈˈyi ˈyaa ˈdho ˗a ˈka.

² ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë ˈkwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˈˈyitagɔ ˈö bhë ˗a ˈdhö. Kwa ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo go ˈˈgblʋʋ ˈˈvaandhö. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈgü ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˈˈpiʋ̈ ˈö kwa ˗takun ˗ni ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗dhɛkpaɔyi ˈdhɛ dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü ˈzü, ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ˈwɔn ˈö kwa ˗ta bhë ˗a dɔ. (Ps. 10:1; 13:1) Kwa ˈˈtɔŋdë do ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗wo ˗së pö kwa ˗dhɛ, ˈkwa ˗kë kwa de ˈgü ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˈˈpiʋ̈. (Prov. 17:17; 25:11) ˈˈKɛɛ ꞊taabha, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ˈzü ꞊dhɛ kwa ˈˈtɔŋdë ˈyaa kwa ˈˈpiʋ̈. ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˈˈɲan ˈyaa kwa ˗bha. ˈWɔn ꞊suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wa kë kwa ˈka, ˈmën dho kwa ˈduaannu ꞊dhɛ ˈˈyitagɔ ˈdhö? Ɛɛnˈˈ ˗yö ˗dho ga kwa ˈgü ˗kplawo ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˈö dho kwa ˗takun?

3. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 31:7; 136:1 ˈgü, ˗wo ˈö kë «˗dhɔ ꞊dede» ˈka bhë ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? ˈYö ˈmën kë ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈwɔnzuan ˗së ꞊dede ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

³ ˈKwa˗ pö ˈkwa kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈkun kwa ˗bha, kwa ˗zo dua ˗mü kö ˗yö ˗bo Zoova ˗bha ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˗sü ˈka. (Psaume 31:7; 136:1 ˗wo pö.) ˗Wo ˈö kë «˗dhɔ ꞊dede» ˈka bhë ˗yö ˗gban mɛn ˗bha ˗klu mɛn ˈbhaa ˗bha ˗sü ˗bha. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn ˗sü ˗bha bhë, Zoova ˗ya ˈwɔnzuan ˗së ˈka. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗bha «˗dhɔ ꞊dede ˗yö ꞊va.» (Ex. 34:​6, 7) ˈÖ˗ pö ˈzü: «Mɛn ˗nu ˈwo ü ˗dhɛ, ˈˈgblüsë ꞊va ꞊dede ˈö go ü zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ü˗ ˗kë ˗an ˈka.» (Ps. 86:5) ˈWɔn ˈö Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo bhë ˈwo˗ ꞊blɛɛ, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Zoova ˈyaa ˈˈkan ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ö ˗bha bhë ˗an ˗bha ˗toŋtoŋdhö! Kwa ˗zo ˗bha ˗bo ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn kwa ˗dhɛ bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë ˈkwa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu kun kwa ˗bha. —Ps. 23:4.

˗KWAA ˈWƆN DƆ ꞊DHƐ BIBLÖ ˗BHA ꞊KLAŊWO ˗YÖ ˗GBAN ZOOVA ˗BHA ˗DHƆ ˗TA

4. ˗Bhö Biblö ˗bha ꞊klaŋwo ˈbhaa ˗nu ˗zɔn, kö ˈpë kë ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈü˗ pö.

⁴ ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya nu kwa ˗ta, pë ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë kö ˈkwa˗ ˈkun kwa ˗bha ˈyö ˗tɔ ˗a ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Biblö ˗bha ꞊klaŋwo ˗yö ˗gban Zoova ˗bha ˗dhɔ ˗ta. ˈMën ˗tɔ «Biblö ˗bha ꞊klaŋwo» ˗bha ˗gban pë ˈbhaa ˗ta ˗sü? Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗ga ꞊dhɛ gagade ˗nu ˈkwa ˗an ꞊draan Biblö ˈgü, ˈkwa kwa ˗zoyö ˗an ˗dhɛ bhë wo ˗mü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ kwa˗ ˗yö Biblö ˈgü ꞊dhɛ ˗wo ˗Zlan ˗dhɛ Zoova, ˈö Yesu ˗yö ˗kë ˗a Gbö ˈnën ga do ˈka. Kwa˗ ˗yö ˈzü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wa ga kö ˈwaa pë ˈbhaa dɔ ˈzü, ɛɛnˈˈ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dho kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo ˗tosɛta ˗kë ˗a ˗ta ˗toëpö ˈka. (Ps. 83:18; Eccl. 9:5; Zan 3:16; Dhɛ. 21:​3, 4) ˗Dhɛ ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë gagade ˗mü, mɛn ˈbhaa ˈti ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kwa ˈˈtʋ bho ˗an ˈˈpiʋ̈. ˈMën kë? ˈYö sü ꞊dhɛ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ gagade ˗mü. ˈKwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Biblö ˗bha ꞊klaŋwo ˗yö ˗gban Zoova ˗bha ˗dhɔ ˗ta, ˗yö kwa ˗takun ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, Zoova ˗yö kwa yö ɛɛnˈˈ ˗yö kwa ˗takun. ˗Kɔ ˈkwa dho ˗a kë ˗a ˈka, ˗kwaa ˗ga.

5. ˗Kɔ ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa ˈˈkan ˗a ˈka ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˗bha bhë, ˗a ˈwɔnzuan ˗zɔn.

⁵ ˈDhɛ ˈkwa ˗ya Biblö draanˈˈ ˗sü ˗bha, ˈmën kwa ˗takun ˈkwa ˗kan ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˗bha? Kwa kwa ˗bha ˗zlanwo ˗bha ꞊klaŋwo ˗nu waa Biblö ˗bha ˗nu ˗an ˗dan ˈˈkwöö. ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: ˗A ˈbhaa ˗ya kë kö kwa˗ ˗ga ˗be ꞊dhɛ Yesu ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˈˈPiigbɩɩsü. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈkwa Biblö ꞊draan ˈyö ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˈkwa˗ pö: ‹꞊Klaŋwo ˈö yö gagade ˗mü ˗ee?› Kwa˗ ˗yö Biblö ˈgü ꞊dhɛ Yesu ˈyaa ˗Zlan ˈˈPiigbɩɩsü ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ˗kan ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˈkwa kwa ˗zo yö ˗an ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˗bha, ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ Yesu «꞊nɛ ˈö tɔɔ ˗Zlan ˈö kwa Dë ˈka bhë, ˗a ˗bha ˈnë ˗blɛɛzë» ɛɛnˈˈ «˗Zlan Gbö ˈnën ga dosɛnŋ.» (Kol. 1:15 NTBL; Zan 3:18). ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗yɛɛ sü ꞊dedewo kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˈö ˗an ˗bho mü ˗sü ˗kë ˈˈgbɩɩ. (2 Ko. 10:​4, 5). ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈkwa kwa bo gagade dɔ ˗sü ˈka, kwa ˈti ˈdhaŋ˗ bho ˈzü ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˈˈdhiʋ̈.—Flp. 3:13.

6. ˈMën kë ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗bha «˗dhɔ ꞊dede ˗yö ˗dhö ˗toëpö ˈka»?

⁶ Pë do bhë ˈpö kwa ꞊mɔɔn˗ bha ˈkwa˗ kë Zoova ˗bha ˗dhɔ ˈö Biblö ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë ˗a ˈka. ˈKwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö: ‹ˈWɔn yö ˗kɔ ˗së ˗yö n ˗gɔ ˗ee?› ˈPë kë ˈkwa dɔ ˈdudhö waa Zoova ˗bha ˗dhɔ ˈö Psaume 136:1 ˈgü ˈö ˗kë ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a Biblö ˈˈɲan ˈka bhë, ˗kwa ˗an ˗zɔn ˈˈkwöö. ˈMën kë ˈö Zoova ˗ya pö ꞊dhɛ ö ˗bha ˗dhɔ ˈö bhë «˗dhɔ ꞊dede» ˗mü? ˗Wo ˈö kë «˗a ˗bha ˗dhɔ ꞊dede ˗yö ˗dhö ˗toëpö ˈka» ˈka bhë, ˈmën kë ˈö ˗ya ˗sü ˈka ˗gɛnɲan ˈka 26 Psaume ˈsëëdhɛ ˈgü? ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, Zoova ˗bha ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn ö gbamɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈö bhë ˈnën Biblö ˗bha ꞊klaŋwo ˗yö ˗gban ˗a ˗ta. Kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊klaŋwo ˈö bhë ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˈpö ꞊dhɛ ˗a ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈdhö. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗a pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ kwa ꞊bhlëë ˈyaa ˈdhö Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ɛɛnˈˈ kwa ˗dhɔ ˈyaa˗ kë bhë ꞊sua ˗mü. ˗Kwa ˈˈkan ˗zotakɔ ꞊suu ˈö bhë waa ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈwo to ˗an ˗bha!

7. Biblö ˈˈɲan ˈbhaa ˗mɛɛn ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë?

⁷ Biblö ˗yö pë ꞊va ꞊dede ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë bhë ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ: «Ka ꞊bhlëë ˗yö ˈkpii˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ꞊zöŋ ˗nu ˗ta.» (Mat. 10:31) Zoova yöö ꞊dede ˗ya ˗pö ˈpö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ: «A ˗dho ü ˈgü kë ˈˈgbɩɩ˗. ꞊Ii, a ˗dho ü ˗takun, n ˗kɔ ˗së ˈö ˈwɔn ˈö kpɛnŋdhö ˗a ˗kë bhë, a ˗dho dɔ ˗a ˈka ü ˗gban ˗gɔ ꞊dedewo.» (Is. 41:10) ˗Wo ˗nu ˈwo bhë ˗wa ˗zɔn ˈkpakpadhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. Yesu ˈti˗ pö ꞊dhɛ ‹ka ꞊bhlëë ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kë ˈkpii˗.› Zoova ˗de ˈpö ˗yö ˈti˗ pö ꞊dhɛ: ‹˗A ˈbhaa ˗ya kë a ˗dho ka ˗takun.› ˈPë ˈwo˗ pö ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ: «Ka ꞊bhlëë ˗yö ˈkpii˗, ˗ya ˈgo mü a ˗dho ka ˗takun.» ˈKwa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˈkwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo bhë ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗takun ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së, ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. ˗A Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗wo ˗gban ˈwɔn ꞊dede ˗nu ˈwo kë ˗an ˗ta. ˈKwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˈkwa kwa ˗zota ˗së ˈka ˗an ˈgü kwa ˗dho ˗wo ˗nu ˈwo ˗ya ˗sü ˈka 1 Zan 4:16 ˈgü bhë ˗an pö. ˗Ya ˗pö: «Kwa ˗zë ˗dhɔ ˈö˗ ˗kë kwa ˈka bha kwa˗ ˗dɔ, ˈö ˈkwa ˈdhang bho˗ ˈˈdhiʋ̈.»a

8. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka ˈkwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë?

⁸ ˈˈKɛɛ kö ˈkwa dɔ ˈdudhö ˗kplawo ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë? ˗Kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü waa ˈpë ˈkwa˗ dɔ ˈö ˗gban Zoova ˗bha bhë ˗kwa ˗an dan ˈˈkwöö. ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö go ˈˈgblʋʋ. ˈˈKɛɛ Zoova ˗bha ˗dhɔ ˗zë ˈyaa ˈgo ˈˈgblʋʋ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Biblö ˗ya pö ˗a ˈka, ˗a ˈdhö. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈyaa ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, kö ˗a ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈkpii˗ ˈö ˗kë ˗dhɔ ˈka bhë ˈkwa zo ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü ˗a ˈka.—1 Zn. 4:8.

˗KWA KWA ˗ZOTA ˗SË ˈKA ˗DHƆ ˈÖ ZOOVA ˗YA ˗KË KWA ˈKA BHË ˗A ˈGÜ

9-10. ˈMën kë ˈö Yesu ˗ya pö «ka ˗wɔn ˗yö n Dë yöö ꞊dede ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗»? (Zan 16:​26, 27) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁹ ˗Wo ˈö Yesu ˗ya pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ bhë ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. ˗Ya ˗pö: «Ka ˗wɔn ˗yö n Dë yöö ꞊dede ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.» (Zan 16:​26, 27 ˗wo pö.) ˗Wo ˗nu ˈwö bhë Yesu ˈti˗ pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ dosɛnŋ kö ˗wo kë ˗wo ˗de ˈgü ˗së. Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈö˗ ˗dhɛ ˗nu ˈwo yö ˈwo ˗dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ bhë ˈkwa ˗an ˗wo pö, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Yesu ˈyaa kun ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü. ˗Yö ˗kun bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˗zɔn ˗ni ˈgü ˗an ˗dhɛ.

¹⁰ Yesu ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an dua ˗mü kö ˗wo bɔ ö ˗ta ˗wo bhɛɛˈˈ, ˈˈkɛɛ ˈwa ˗dho bhɛɛˈˈ ö ˗dhɛ. (Zan 16:​23, 24) Gagade ˗wɔngbɩɩsü ˗mü ˗an ˗bha ˈka. ˗Dhɛ ˈö Yesu ˗yö go ga ˈgü, ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈwo ꞊bhɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ˗kun ˗an ˈˈtɔŋdë ˈka. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈwo wo ˗zota ꞊dhɛ Yesu ˗bha ˗kë wo ˈˈtɔŋdë dhɔɔbhaasü ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ to wo ˗bha bhɛɛwo ˗bha kö ˗ya pö ö Dë ˗dhɛ ˗yö wo ˗takun. ˈˈKɛɛ Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈwɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗a dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kë ˗an ˗gɔ. ˈMën kë? ˈYö sü ꞊dhɛ ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ: «Ka ˗wɔn ˗yö n Dë yöö ˗dede ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.» Gagade ˗wɔngbɩɩsü do ˈö ˗gban bhɛɛsü ˗bha yö ˗mü. ˗Kɔ ˈö pa ˗a ˈka kwa ˈka, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Kwa ˗bɔ kwa ˗bha Biblö draansü ˗ta ˈkwa Yesu dɔ, ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë. (Zan 14:21) ˈˈKɛɛ ꞊dhɛ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˗an ˈdhö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊bhɛɛ ˗zogbandhe ˈka ˗Zlan ˗dhɛ ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗wɔn ‹˗yö yöö ꞊dede ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈpö.› ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈkwa ˗bhɛɛ ˗a ˈka Zoova ˗dhɛ, kwa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˈˈdhiʋ̈.—1 Zn. 5:14.

ˈPË KË ˈKWA DƆ ˈDUDHÖ ˗KWAA DƆ

11. ˈKwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈmën kë ˈö˗ ˈˈyi ˗yö ˗kan Sɔtraan ˗dhɛ?

¹¹ ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya kë ˈkwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë? Gagade ˗yö kwa ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Sɔtraan ˗mü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗a ˗kɔ ˗ya ˈgü ˈpö. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa kë ‹˗bhöpë ˈka ˈö˗ ˗bhö.› ˗A ˗wɔn ˈgü ˈkwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë bhë, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. (1 Piɛ. 5:8) Kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗blü ˈö ˗gɔtadhɔpë nu kwa ˗bha ˈka. ˈˈKɛɛ Sɔtraan ˗zë ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈkwaa ˗mɔn ˗a ꞊trɔɔn ꞊slɔɔ ˗sü ˗bha. (Ebl. 2:9) ˈKwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, de ˈö˗ yi dho ˈˈkan ˗a ˗dhɛ? Sɔtraan ˗mü. Kwa ˈgü ˗ya ga kwa ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˈde dho kë ˗a ˗dhɛ ˗së ˈzü? Sɔtraan do ˈö bhë, yö ˗mü. Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˈyaa Zoova kë. ˈˈKɛɛ kö kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ꞊ʒiaan. Sɔtraan ˈnën ˗dhɔ ˈyaa Zoova kë, ˈkwaa ˗mü. ˗A ˗bha «ˈˈkpënŋ˗» do ˈnën ˗tɔ ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˈyaa Zoova kë, ˗ya ö ˗kɔ bho kwa ˈgü. (Efɛ. 6:11) ˈWɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö kwa ˈyɔɔ˗ ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë kwa ˗gɔ bhë ˈkwa˗ dɔ, kwa ˗dho «dɔ Sɔtraan ˗gɔ ˗gɔn ˗yan ˈgü.»—Zak. 4:7.

12-13. ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗ya ˗kë ˈkwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² Pë ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗yö ˗dhö ˈzü ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ya kë kö ˈkwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗ee? ꞊Ii, ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈö kwa ˗bha bhë, yö ˗mü. (Ps. 51:5; Wlɔ. 5:12) ˈWɔnyaakësü ˈnën mɛnbhɩɩdhe ˗nu waa ˗Zlan ˗an ꞊zinŋgüdhɛ ꞊shiö. ˗Yö kwa ˗zotakɔ, ˗kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü waa kwa kwigüdhɛ ˗an ˗shiö ˈpö.

¹³ ˈWɔnyaakësü ˗ya ˗kë ˈö kwa zuʋ̈ga ˗yö zadɔ kwa ˗bha, ˈö ˈˈsuʋ̈ ˗yö kwa ˗kë, ˈö ˈlëë˗ ˗yö kwa ˗kë. Kwa ˗zo ˗ya ˗da ˈwɔn yaa ˈkwa˗ ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ kwa kë kwa ˗de ˈgü ˈya˗, ˈyö sü ꞊dhɛ Zoova ˈti mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗da kö ˗wo ˈwɔn yaa kë. ˈˈTee ˗ya ˈgo gɔ ꞊koŋ ˈgü, ˗a gɔ ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ʒiö ˗së ˈka. ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗ya ˗kë ˈö ˈkwaa ˗mɔn pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö kwa ˗da kö ˈkwa ˗an kë ˗be bhë ˗an kë ˗sü ˗bha ˗së ˈka. (Wlɔ. 8:​20, 21) ˈKwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˗a ˈwɔn dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kwa ˈkun. Kwa dua ˗mü kö kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ Zoova ˗yö «˗Zlan ˈkpii˗ ˈö mɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo ˈˈsuʋ̈ ˗a ˗gɔ, ˈö ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈwo˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü bhë ˗an ˗dhɛ» ˗a ˈka.—Néh. 1:5.

14. ˗Zo ˗ta ˗gɔtadhɔpë ˈgü ˗sü ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Wlɔmö 5:8) (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˈkɔnën «˗Kwa kwa ˗de ˈkun ‹ˈwɔn yaa ˗bha ˈˈkpënŋ˗› ˗gɔ» ˗bha.)

¹⁴ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˈya˗. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈgü, ˗a ˗dhɛ ˈyaa ˗bha kö kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova kë. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˗dhɔ ꞊suu ˈö bhë ˗yö ˗ya ˗sü ˈka ö ˗de ˗ta. Pë ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˈkwa dho ˗a kë kö ˗yö ˗mɔn ˗dhɔ ˈö bhë ˗a ˈka, ˈyaa ˗dhö. Zoova ˗yö ˗gɔtadhɔpë ˗nu, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. (1 Zn. 4:10) Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ˈzü ꞊dhɛ Yesu ˗yö ˗nu kö ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu dha. Yö ˈti nu mɛn ˗nu ˈwo ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗an ˗wɔn ˈgü. (Wlɔmö 5:8 ˗wö pö.) Mɛn ˈö dho ˈwɔn ˈö˗ zaadhɛ ˈyaa ˗bha bhë ˗a kë kwa ˈˈpiʋ̈ ˈyaa ˗dhö. ˗Ya ˈgo mü, Zoova ˈyaa pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa ˈwɔn ˗nu kë ˈˈdhʋ̈. ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö kwa ˈkozë ˗zotakɔ ꞊suu ˈö bhë ˗a ˈka.—Wlɔ. 7:​24, 25.

˗KWA ˈTO ˗KLU ˗SÜ ˈKA ˗ZLAN ˗BHA

15-16. ˈKwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, ˈwɔn ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kë ga ˗sü ˈka kwa ˈgü? ˈYö ˈmën kë? (2 Samuel 22:26)

¹⁵ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˈwɔn ˗së ˗nu ˗bha, ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ö ˗bha. (Deut. 30:​19, 20) ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ yö ˗de ˈpö ˗yö ˗dho ˈto ˗klu ˗sü ˈka kwa ˗bha. (2 Samuel 22:26 ˗wo pö.) ˈKwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊suu ˈˈpɛpɛ ˈwo nu kwa ˗ta bhë ˗an ˈgü.

¹⁶ ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, pë ꞊va ˈnën ˗an ˗wɔn ˈgü ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈoo ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˈkwa to kwa pinŋ˗ ˈgü. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˈö dho kwa ˗takun. Pë ꞊dede ˈö Biblö ˗ya pö, ˈyö bhë. ˈKwa dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗kwa kwa ˗zota ˈpë ˈkwa˗ dɔ ˈö ˗gban ˗a ˗bha bhë ˗a ˈgü, ˈkwa kwa ˗zo bho ˗kɔ ˈkwa ˈka kwa ˗de ˈgü, ˗a ˈˈpiʋ̈. ꞊Ii, gagade ˈö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˗dhɔ ꞊dede ˗yö ˗dhö ˗toëpö ˈka bhë, ˗yö kë ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˗gban ˈka!