ˈWƆN ˗GƆ 42
ˈˈTAN 44 ˗Wëëmɛn ˗bha bhɛɛwo
Kwa ˗dho baaˈˈ kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
« A ü ˗dhɛ n zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka. ˈAa Zoova, ˗bhö ˈˈwɩ n ˗gɔ.»—PS. 119:145.
˗A ˗GƆ
Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gleŋ sü Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈbhaa ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü.
1-2. (1) ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kwa ˗kɔ ˈkun kwa zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗bha? (2) Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha?
ˈKWA bhɛɛˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka ˗yö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈkwa ˗wo do pö ˗ni ˈgü ˗kplawo ˗a ˈdhö, ˈö ˈwɔn ꞊dede ˈö kwa ˗ta bhë ˈkwaa blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗ee? ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhʋ̈, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈkwaa kwa do ˈka. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ yö ˗yö kwa ˗kɔ ˗ta ꞊va. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗ya kë ꞊shiöŋ, kwa ˗bha bhɛɛwo ˈgü ˈwɔn ˈdɛdɛ ˈnën ˈkwa˗ ꞊blɛɛ Zoova ˗dhɛ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈpë kwa ꞊bhlëë ˈyaa ˗dhö Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˈdhö.
2 Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ, ˈpë ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˗tɔ ˈwɔn ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgü ꞊dedewo bhë ˗a ˗blɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗sü. ˗Kɔ ˈkwa˗ ꞊blɛɛ ˗a ˈka ˈyaa ˗mü. Zoova ˗yö «˗desütɩtɩmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo» ˗man. (Ps. 10:17) Pë ˈˈoo ˗pë ˈkwa˗ ꞊blɛɛ ˗a ˗dhɛ, ˗yö ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha ˈyö sü ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö kwa ˈgü ꞊dedewo.—Ps. 139:1-3.
3. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈkwa dho ˗an ˗yɔ bɔ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?
3 Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˈkwa˗ pö: «ˈMën kë ˈa dho n zuʋ̈piʋ̈wɔn blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ? Bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö n ꞊ɲɔɔn Zoova ˈˈsuee ꞊dedewo? ˈMan n ˈˈtʋ̈ŋ kë bhɛɛwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü, n ˗man bhɛɛwo ˗nu ˗dho kë ˗së ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈYö ˗ya kë ꞊dhɛ ˈpë ˈa dho ˗a pö Zoova ˗dhɛ ˈmaan dɔ, ˗mën ˈa dho ˗a kë?» Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë, ˗kwa ˗an ˗yɔ ˗ga.
ˈKWA ˗DHO ˈˈKAN ˗BHƐƐ ZOOVA ˗DHƐ ˗SÜ ˗BHA
4. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗zogbandhe ˈka? (Psaume 119:145)
4 ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˈö kwa ˗bha ˈwɔn ˗së ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka, ˗bhɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗sü kö ˈkwa kwa zuʋ̈piʋ̈wɔn blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ bhë ˗yö ˗dho kë kwa ˗kɔa ˈˈplëëplë. ˈˈTɔŋdëdhɛ ꞊suu ˈö Psaume 119 ˗bɛnzëmɛn kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë waa Zoova wo ꞊zinŋgü, ˈyö bhë. ˗Yö ˗kun bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü. Mɛn ˗nu ˗wo ꞊suawɔn ˗blɛɛ ˗a ˗bha. (Ps. 119:23, 69, 78) ˗A dua ˗mü ˈzü kö ˗yö ˈkozë ö ˗de ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ ˗nu ˈka. (Ps. 119:5) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ö zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗kun ˗a ˗kɔa ˈˈplëëplë.—Psaume 119:145 ˗wo pö.
5. ˈMën kë ˈö kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa kwa ꞊kwaa ˈwɔn yö ˗kɔ yaa ˗nu ˗zü ˗wo kwa ˈˈkan bhɛɛsü ˗bha? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn.
5 Mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˗kë ˗ʒianwo bhë, Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo bhɛɛˈˈ ö ˗dhɛ. (Is. 55:6, 7) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈkwa ˗dho kwa ꞊kwaa pë ˈbhaa ˈzü kö ˗yö kwa ˗kɔ bho bhɛɛsü ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˈViɔŋ˗ ˗blümɛn ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ö dua ˗mü kö waa ˈˈdhiʋ̈sü ˈviɔŋ˗ ˈka ˗mɛn ˗nu ˈwo ˈˈshia bhë ˈwo ˈˈdoodɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ö ˗takun. ˈViɔŋ˗ ˗blümɛn ˗dho ˗a pö ꞊dhɛ ˈwɔn ˈbhaa ˗ya ö ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ɛɛnˈˈ ˈya ˈwɔn yaa ˈbhaa kë, ˗a ˗wɔn ˈgü ö ˈti ˗dho ˗takundhe ˗dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈˈshia˗ bhë ˗an ˗gɔ ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö! ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗da ˈwɔn yaa ˈbhaa ˗nu ˗ʒian ˗ta ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗zë kwa ˗gɔ, kwa dua ˗mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗zogbandhe ˈka.—Ps. 119:25, 176.
BHƐƐWO ˗MƐƐN ˗NU ˈWO KWA ˗ƝƆƆN ZOOVA ˈˈSUEE ꞊DEDEWO?
6-7. ˗Zo ˗ta Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈgü ˗sü ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa baaˈˈ kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn. (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗bha.)
6 ˈPë kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ waa ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü bhë ˈkwa˗ blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, kwa ˗dho ꞊ɲɔɔn ˗a ˈˈsuee. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho bhɛɛˈˈ ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗a kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
7 ˗Kwa kwa ˗zota Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈgü.a ˈKwa˗ kë ˗ni ˈgü ˈˈdhʋ̈ ꞊dedewo, kwa ˗dho ˗mɔn kwa zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗bha. (Ps. 145:8, 9, 18) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Klisinö ˈö˗ dë ˗yö kun ˈˈvaanvan, ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Ya ˗pö: «Zoova ˗bha ˗kë n Dë ˈka ˗sü kö ˈa dhiaŋzë ˗a ˗dhɛ bhë ˈyaa kun n ˗kɔa ˈˈplëëplë. ˗Yö ˗kë n ˈgü ꞊dhɛ n ˗man ˈˈtëëtëdhɛ ˗wɔn ˈgü Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kan n ˗bha.» Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗mɛɛn ˈö Klisinö ˗takun? ˗Ya ˗pö: «Zoova ˗bha ˗dhɔ ꞊dede ˗yö n ˗zogban ˈa ˗kë n ˗de ˈgü ˗së. ˈMan˗ yö ꞊dɛɛ ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kë n ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo. ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ ˗a ˗puö, ˗yö ˗dho n luuˈˈ ˗dhɔkaadhe ˈgü. ˈWɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗yö n ˗takun ˈa n ˗man zuʋ̈gblüdhi ˗wɔn waa zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗wɔn ˗nu ꞊blɛɛ ˗a ˗dhɛ.»
8-9. ˈˈSanni kwa bhɛɛˈˈ, ˈkwa kwa ˗zota ˈpë ˈkwa dho ˗a pö ˗a ˈgü, ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈkwa dho ˗a ꞊slɔɔ? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn.
8 ˗Kwa kwa ˗zota ˈpë ˈkwa dho ˗a pö ˗a ˈgü. ˈˈSanni ˈkwa bhɛɛˈˈ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa dhɛɛˈˈ ˈbhaa ˗nu kpɔ kwa ˗de ˗gɔ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ‹ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo n ˗ta ꞊dɛɛ? Mɛn ˈbhaa ˗yö ˗dhö ˈö n dua ˈdhö ˗mü kö ˈa˗ ˗bhawɔn ˈto ˗ee? ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗dɛɛ ˈbhaa ˗yö n ˗bha ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö Zoova ˗bha ˗takundhe ˗bha kö ˈa bɔ ˗a ˈgü ˗ee?› (2 Rois 19:15-19) ˗Ya ˈgo mü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˗a ˈgü, kö ˈpë ˈkwa dho ˗a pö ˈö ˗gban Zoova ˈTɔ, ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ waa˗ Dhɔɔbhaawɔn ˗bha bhë ˈkwa˗ dɔ.—Mat. 6:9, 10.
9 ˈDhɛ kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Alika ˈö˗ man ꞊dhɛ kanŋsɛɛ ˗yua ˗ya ö ꞊gɔɔn ˈkun, bhɛɛsü ˗kë ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗Ya ˗pö: «N ˗gɔ ˈgü ˗yö ˗kaan ˈˈkwöö ˈö ˈman˗ pö ˗a bhɛɛˈˈ, ˈpë ˈa dho ˗a pö ˈmaan kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü.» ˈMën Alika ˗takun? ˗Ya ˗pö: «ˈˈSanni ˈa bhɛɛˈˈ, ˈpë ˈa dho ˗a pö ˗a ˗yökodhiʋ̈ kë ꞊köŋ. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö n ˗takun ˈö ˈmaan bhɛɛˈˈ dosɛnŋ n ˗de ˗bha ˈka. Bhɛɛˈˈ ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗yö n zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa kö ˈpë ˈa dho ˗a pö Zoova ˗dhɛ ˈa˗ dɔ.»
10. ˈMën kë ˈkwa dho bhɛɛˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)
10 ˗Kwa kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ. Gagade ˗mü ꞊dhɛ bhɛɛwo ˈdɛdɛ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho ˈwɔn ꞊vadhɛ ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˗a blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ.b Alika ꞊gɔɔn Edhi ˗ya ˗pö: «A pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈa bhɛɛˈˈ ˗gɛnɲan ˈka ꞊va ˗dhɛkpaɔyi do ˈgü. ˈMan n ˗man ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü kö ˈa bhɛɛˈˈ, a ˗ɲɔɔn Zoova ˈˈsuee. A bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü, Zoova ˈyaa ˈˈshiʋ̈ kpa n ˗ta kö ˈa n bo. ˗Yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˈö ö ˈˈtʋ ˈto n ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, a ˗dho ˈˈyɛɛdhö n ˗man bhɛɛsü ˈka.» ˈWɔn ˈö yö, ˗kwaa ˈgüdan: ˈˈTʋ̈ŋ waa ˗dhɛ do ˈö mɛn ˗nu ˈti ˗dho kwa ˗ta ˈˈkan ˗a ˗bha bhë, ˗kwa ˈdho mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈ kwa ˗wo ˗ta ˗ʒianwo. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ zoodhö zoodhö.
ˈˈTʋ̈ŋ ˈkwa dho bhɛɛˈˈ ˗a ˈka waa ˗dhɛ ˈbhaa ˈö mɛn gbɛ˗ ˈti ˗dho kwa ˈduaannu ˗a ˗bha, ˗kwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˗an ˗bha. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 10 ˈgü.)
˗KWA KWA ˗ZOTA BHƐƐWO ˗SË ˗NU ˈWO BIBLÖ ˈGÜ BHË ˗AN ˈGÜ
11. ˈKwa bhɛɛwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˗ga, ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈkwa dho ˗a ꞊slɔɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˈkɔnën «Kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˈpö ꞊dhɛ ˗an ˈdhö ˗ee?» ˗bha.
11 ˗Yö ˗dho kë ˗së kö ˈpë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛŋzü ˈwo˗ pö wo ˗bha bhɛɛwo ˗nu waa wo ˗bha ˈˈtan ˗nu ˈgü bhë, ˈkwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. ˗Kɔ ˈwo wo ˗zopiʋ̈wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˈka Zoova ˗dhɛ ˈkwa˗ yö, kwa ˗de ˈpö kwa ˗dho kwa ˗zopiʋ̈wɔn blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ. ˗Wo ˗nu ˈwo˗ pö ˗a ˈgü bhë kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˗da kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈgü. ˗Ya ˈgo mü ˗a mɛn ˗nu ˈwo kun ˈwɔn do ˈkwa˗ ˈgü ꞊dɛɛ ˗a ˈgü ˈpö, ˈpë ˈwo˗ pö Zoova ˗dhɛ waa pë ˈwo˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ bhë ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗bɛ kwa ˗bha ˗bha.
12. Kwa kwa ˗zota ˗ni ˈgü bhɛɛwo ˈbhaa ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˈkpɔ kwa ˗de ˗gɔ?
12 Kwa kwa ˗zota ˗ni ˈgü bhɛɛwo ˈbhaa ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö: ‹De ˈö ˗wo ˗nu ˈwo yö ˗an pö? ˈYö ˈwɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo kun ˗a ˗ta? ˗Wo ˈö˗ pö bhë a ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈa˗ pö ˈpö ˗ee? ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈa˗ ˈsü ˗a ˈgü?› ˗A ˗dhɛ ˗mü ꞊dedewo kö pë ˗nu ˈwo ˗gban dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha ˈkwa ˗an mɛɛnˈˈ. ˗Kwaa ˈwɔnzuan ˈbhaa ˗nu ˗ga.
13. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü Anö ˗bha bhɛɛwo ˈgü? (1 Samuel 1:10, 11) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˈö˗ bhë ˗a ˗bha.)
13 ˗Bhö 1 Samuel 1:10, 11 ˗wo pö. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Anö ˗yö ꞊bhɛɛ ˗a ˈka bhë kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ꞊plɛ ˗wa ˗ta. ˈYaa kun ˈnën ˈkpɔ ˗ni ˈgü, ˗ya ˈgo mü -a ꞊gɔɔn ˗bha dhebɔ do ˈö to ˗yö ˗kun ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ wɔ ˗ni ˈgü Anö ˗ta. (1 Sam. 1:4-7) Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü Anö ˗bha bhɛɛwo ˈgü? ˗Yö ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü ˈö ö ˗bha zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗wɔn ꞊gban ꞊blɛɛ Zoova ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈö ö bo, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ˗së. (1 Sam. 1:12, 18) Kwa ˗de ˈpö ˈkwa kwa ˗bha «꞊kwɛɛ ˈgbinŋ˗ ˗zuö Zoova ˗ta» ˈwɔn ˈö kwa ˗bha ˗a ˗blɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗sü ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së.—Ps. 55:22.
Anö ˈyaa kun ˈnën ˈkpɔ ˗ni ˈgü, ˈö˗ ꞊dodhe kun ˈˈwɛɛ dɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, Anö ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 13 ˈgü.)
14. (1) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Anö ˗bha? (2) ˈKwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë bhɛɛwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü, kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗dho kë ˗së ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗bha.)
14 ˈDhɛ ˈö˗ gbö Samiɛ ˗yö bhɔ ˈö ˗kwɛ ˈdɛdɛ ˗yö ˗ʒiö, Anö ˗yö Samiɛ ˗zɔn ˈˈsaabhomɛn ˈkpii˗ Edhi ˗dhɛ. (1 Sam. 1:24-28) ˗Yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈö˗ ˈˈnuɛ bho. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗takpa, ˈö ö ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈.c (1 Sam. 2:1, 8, 9) ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö ˗kun Anö ˗bha ˗kplawo. ˈˈKɛɛ Anö ˈti ö ˈˈɲan ˗klu ˗an ˗bha, ˈdhuëë˗ ˈö Zoova kun ˗a ˈkpɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha dosɛnŋ ˈnën˗ yö. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˈKwa kwa ˈˈɲan ˗klu dosɛnŋ ˗kɔ ˈö Zoova ˈdhö kwa ˗takun ˗ni ˈgü ˗a ˈka bhë ˗a ˗bha, kwa ˗dho kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈkun kwa ˗bha.
15. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü Zedhemi ˗bha bhɛɛwo ˈgü? (Jérémie 12:1)
15 ˗Bhö Jérémie 12:1 ˗wo ˗pö. ˈDhɛ ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Zedhemi ˗ya yö ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗kun ˗tosɛta ˗së kë ˗ni ˈgü, ˗a ˈgü ˗yö ˗ga. ˗Kɔ ˈö˗ ꞊dhegblü Izraɛdhömɛn ˗nu kun ˗a ˈsü ˗ni ˈgü ˗a ˈka ˈpö, ˗ya ˈgü ˗ga ˈzü. (Jér. 20:7, 8) Kwa ˗de ˈpö ˗ya kë ꞊shiöŋ kwa ˗kpan ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗bha kö ˗tosɛta ˗yö dhi ˗ni ˈgü ˗an ˗gɔ, ˈö˗ mɛn ˈbhaa ˗nu ˗de ˗ʒian ˈwo ˗wɛɛ dɔ kwa ˗bha. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ꞊suu ˈö bhë ˗yö ˗kun ˈmën ˗ni ˈgü Zedhemi ˈka, ˗yö ˈti˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ˈwɔn kpɛnŋdhö kë. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈwɔn bho ˗a ˈka ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈgü bhë ˈdhɛ Zedhemi ˗ya yö, ˗a ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗yö ˗gban. (Jér. 32:19) Kwa ˗de ˈpö mɛn ˗nu ˗bha ˈwɔnyaakësü ˗yö ˈmën ˗ni ˈgü kwa ˈka, ˗kwaa blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ. ˗Dhɛ do ˈö bhë ˗a ˈgü, ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa kpɛnŋdhö ˗an ˈˈɲan bhɔ ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha.
16. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn ˗bha ˈkwa˗ sü Dhevimi ˗bha bhɛɛwo ˈgü? (Psaume 42:1-4) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)
16 ˗Bhö Psaume 42:1-4 ˗wo pö. ˈˈTan ˈö bhë Dhevimi do ˈbhaa ˈö kun ˈˈgan ˈgü ˈö ˈyaa kun ˗mɔn ˗ni ˈgü ˗a ˗bha kö waa ö ꞊dhegblü ˗nu ˈwo Zoova ˗dhɔkë wo ˈkwëë˗ bhë ˈnën˗ bho. ˗Yö ˗kɔ ˈö kun ˗a ˈka ö ˗de ˈgü, ˗a ˗blɛɛ ö ˗bha Psaume ˈsëëdhɛ ˈgü. ˗A ˈbhaa ˗ya kë ˈpö kö kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˗a ˈdhö. ˈKwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa ˈgo kwa ˗gɔ ˈkɔɔ ˈˈyua ˈö kwa ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü. Ɛɛnˈˈ ˈzü ˗wa kwa ˗da ˗kaso ˈgü Zoova ˗dhɔkësü ˗wɔn ˈgü. ˗Ya kë ꞊shiöŋ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka, kwa ˈgü ˗yö ga ˈzü. ˗Yö ˗kë ˗kɔ ˈˈoo ˗kɔ ˈgü, kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ Zoova ˗dhɛ. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dho kwa ˗takun kö ˗kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü waa pë ˗nu ˈö ˗an ˗wɔn dhö ˈˈgbɩɩ˗, ˈkwa˗ ˗an dɔ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Dhevimi ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈö Zoova ˗dhɔkë ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈbhaa kë. (Ps. 42:5) ˗Yö ö ˗zo ˗ta pë ˗nu ˈö Zoova kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˗a ˗dhɛ bhë ˗an ˈgü. (Ps. 42:8) Kwa zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˗kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü ˈkwa˗ dɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ꞊faan ˗yö kë kwa ˗gɔ, ˈkwa kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈkun kwa ˗bha.
Dhevimi ˈö Psaume 42 ˗bɛnzë bhë ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ. ˈKwa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ Zoova ˗dhɛ ˈpö ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈwɔn ˈö kwa ˗ta bhë ˗a yö ˗kɔ ˗së ˗yö kë kwa ˗gɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 16 ˈgü.)
17. (1) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa sü ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Ʒonasö ˗bha ? (Jonas 2:1, 2) (2) ˈKwa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˈmën kë ˈö kwa ˗zo ˗bha ˗bo Psaume ˈˈɲan ˈbhaa ˈka ˗sü ˈdhö ˗së kwa ˗bha ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗bha.)
17 ˗Bhö Jonas 2:1, 2 ˗wo pö. Ʒonasö ˗yö bhɛɛwo ˈö yö ˗a ˗pö kö ˗yö ˈyuö˗ ˈkpii˗ do ˈgu ˈgü. ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ ˗yö ˈti ˈwɔnman Zoova ta, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka Ʒonasö ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ö ˗bha bhɛɛwo man. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga bhɛɛwo ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗wo ˈö˗ pö mü bhë ˗a ꞊vadhɛ ˗go Psaume ˈsëëdhɛ ˈgü.d ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü ˗së ˈka. ˗Zo ˗ta ˗a ˈgü ˗sü ˗ya ˗kë ˈö ga ˗a ˈgü ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗takun. ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, kwa bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ kwa ˗zo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗bo Biblö ˈˈɲan ˈbhaa ˗nu ˈka, ˈwo kwa ˗zogban.
˗KWA ꞊ƝƆƆN ZOOVA ˈˈSUEE ˗KPLAWO KWA ˗BHA BHƐƐWO ˈGÜ
18-19. ˗Kɔ ˈkwa dho bhɛɛˈˈ ˗a ˈka ˈkwaa dɔ, ˗wo ˈö Wlɔmö 8:26, 27 ˈgü bhë ˗yö kwa ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn.
18 ˗Bhö Wlɔmö 8:26, 27 ˗wo pö. ˗Ya kë ꞊shiöŋ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛ ꞊dedewo ˈö ˗kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü bhë ˗a ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈkwaa kwa do ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ꞊suu ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈgü, ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗yö ˗nu kwa ˗dhɛ. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˗ta kö Biblö ˗bɛnzëmɛn ˗nu ˗wo bhɛɛwo ꞊va ˗ya. Kwa ˈti ˗mɔn kwa ˗zopiʋ̈wɔn ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗bha ˗së ˈka, ˈmën dho ˗a kë? Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈpë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗be ˈkwa˗ pö ö ˗dhɛ bhë ˈö˗ ˈsü bhɛɛwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü, ˈö ˗an ˗yɔ bɔ kwa ˗gɔ.
19 ˈWɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˗yö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Yelena ˈö Rusi ˗a ˗takun. ˗A ˗bha bhɛɛsü waa Biblö ˗wopösü ˗wɔn ˈgü, ˈˈsɔdha ˗nu ˗wa ˗kun. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo bhë ˗wa ˗kë ˈö bhɛɛsü ˈyaa kun Yelena ˗kɔa ˈˈplëëplë. ˗Ya ˗pö: «N ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa ˈmën n ˈka ˗kɔ ˈa dho bhɛɛˈˈ ˗a ˈka ˈmaan˗ dɔ, Zoova ˗dho ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛŋzü bhë ˗an ˗bha bhɛɛwo do ˈsü ˈö˗ ˗kë n ˗man ˈka. ˈWɔn ˈö bhë ˗yö n ˗zogban ꞊dedewo ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü.»
20. Kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü ˈkwa˗ pö ˈkwa bhɛɛˈˈ, kwa ˗dho kwa ˗de baaˈˈ bhɛɛsü ˗bha ˗kɔ ˗ke ꞊dhɛ?
20 Kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü ˈkwa˗ pö ˈkwa bhɛɛˈˈ, ˗zokë kwa ˗wo ˈˈpiʋ̈ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˈKwa˗ pö ˈkwa kwa zuʋ̈ˈˈ baaˈˈ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa Psaume ˈsëëdhɛ ˗be ˗wo pö kwa ˗wo ˗ta ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa kwa ˗zopiʋ̈wɔn ˗bɛnzë ꞊dhɛ Davi ˈdhö. (Ps. 18, 34, 142; ˈsëëdhɛ ˈwo˗ bɔ mɛn ˈbha dhɛ.) ˈˈKɛɛ kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈkwa dho kwa ˗de baaˈˈ ˗a ˈka bhɛɛsü ˗bha bhë ˗a ˗bhuöö ˈyaa bho ˗sü ˈka. (Ps. 141:2) ˗A ˗dhɛ ˈö ˗ɲan kwa ˗gɔ, ˗kwaa kë.
21. ˈMën kë ˈkwa dho bhɛɛˈˈ kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka?
21 ˗A ˗wɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˈkö ˗de kwa ˈti dhiaŋ˗ ˈbhaa zë Zoova ˗dhɛ, ˗yö ˈwɔn ˈgüman kwa ˗gɔ bhë ˗yö kwa ˗zogban ꞊dedewo. (Ps. 139:4) ˈˈKɛɛ ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü ˈpö ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa˗ blɛɛˈˈ ö ˗dhɛ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho ö ˈˈdhiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈkwa ˗dho kwa ˗de ˈkun ꞊bhɛɛ kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗bhë ˗a ˗dhɛ ˗sü ˗bha. ˗Kwa ˗gleŋ ˈsü bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˗nu ˈwo Biblö ˈgü bhë ˗an ˈgü. ˗Kwa bhɛɛˈˈ kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka. ˗Kwa kwa ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˗wɔn ˗nu waa zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗wɔn ˗nu blɛɛˈˈ. Zoova ˈö kwa ˈˈTɔŋdë ˗tiaandhö ˈka bhë, ˗yö ˗dho kë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo!
ˈˈTAN 45 N ˗zotagüwɔn ˗nu
a ˗Kwa ˈkpɔɔ˗ ˈwɔn ˗ga «Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈˈmlünmlünsü ˈbha ˗nu» ˈö kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo ˗dho kletiɛn ˗nu kwa ˗takun, ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë «Zoova» ˈka bhë ˗a ˈgü.
b ˗Ya kë ꞊shiöŋ bhɛɛsü ˈö ˗zlanwokɔdhi ˗bha ˈka bhë, ˈyaa kë ꞊gblɛɛn.
c Anö ˗bha bhɛɛwo ˈgü, kwa ˗kpan ˗wo ˗nu ˈö Moizö ˗yö ˗an ˗bɛnzë ˗an ˗bha. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ Anö ˗yö ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü ˈö ö ˗zota ˗së ˈka Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈgü. (Deut. 4:35; 8:18; 32:4, 39; 1 Sam. 2:2, 6, 7) ꞊Taabha ˈdhɛ ˈö˗ yi ˗yö ꞊gwëë, Madhi ˈö kun Yesu dhe ˈka bhë ˗yö ˗wo ˗nu ˈö Anö ˗ya pö ö ˗bha bhɛɛwo ˈgü ˗an ˗pö ˈpö.—Luk. 1:46-55.
d ˈKwa Jonas 2:3-9 waa Psaume 69:1; 16:10; 30:3; 142:2, 3; 143:4, 5; 18:6; 3:8 ˗an dan ˈˈkwöö, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗wo ꞊dede ˈö Psaume ˈsëëdhɛ ˗ya pö ˈnën Ʒonasö ˗ya pö ö ˗bha bhɛɛwo ˈgü ˈpö.