Wulo Ho Taaba Gyeremɛ

1. Bonso ka nensaalaa zaa maŋ boɔrɔ ka o taaba wuluu gyeremɛ? (Yeng Yelibie 22:1)

NEƐZAA maŋ boɔrɔŋ ka o taaba wuluu gyeremɛ. Ka nobaŋ wa wulo te gyeremɛ, te poɔ maŋ pɛleŋ. Gyeremɛ maŋ vɛŋeŋ teŋ nyɛ ka te meŋ paalɛɛ noba poɔŋ. A ba e seɛlee a Baabole naŋ yelka ‘gyeremɛ seɛ la ware neŋ sanlee’!—Kanne Yeng Yelibie 22:1.

2-3. (a) Bonso aŋ ba maŋ e mɔlɔ ka te wulo te taaba gyeremɛ? (b) Bo yɛlɛ teŋ na zanne a zannoo ŋa poɔŋ?

² Ka teneeŋ wa nyɛrɛ te taaba gbɛ ŋmɛ, a maŋ eɛ kpeɛŋaa ka te wulo ba gyeremɛ. Noba naŋ ŋmaa gyeere te meŋ ba maŋ wulo ba taaba gyeremɛ. Kyɛ, a ba seŋ ka te tɔglɔ ba. Ananso la wala? Bonso Jehoova boɔrɔŋ ka te eŋnɛ kyɛbee a wulo “noba zaa” gyeremɛ.—1 Pit. 2:17.

³ Ka ba naŋ yelka te wulo te taaba gyeremɛ, wala ka lɛ wuli? Wala teŋ na baŋ e a de wuli ka te wulee te booree deme, Kristabitaaba, ane noba naŋ ba puoro Jehoova gyeremɛ? Te na nyɛɛ a soorebie ama nɔɛ iribo a zannoo ŋa poɔŋ. Te na lɛ nyɛɛ lɛ na teŋ na toɔ̃ e a wuli te taaba gyeremɛ, haali saŋa na aŋ wa e kpeɛŋaa ka te e lɛ.

KA BA NAŊ YELKA TE WULO TE TAABA GYEREMƐ, WALA KA LƐ WULI?

4. Ka ba naŋ yelka te wulo te taaba gyeremɛ, wala ka lɛ wuli?

⁴ Bo la gyeremɛ? Kɔkɔɛ mine poɔŋ, ka ba naŋ yelka ho wulo neɛ “gyeremɛ,” a wuleeŋ ka ho “eŋnɛ” o soba. Kyɛ, “gyeremɛ” eɛ teɛroŋ na hoŋ taa kyaare neɛ kaŋa. Ka teneeŋ wa taa gyeremɛ ko neɛ, te maŋ kaaɛ o gyogri, yɛlɛ oŋ toɔ̃ e o zemmo poɔŋ, kyɛbee arezie na oŋ taa zuŋ a kyɛllɛ o yɛlɛ, a kyɛ lɛ wuluu nimimaaroŋ meŋ. Lɛ na ho neŋ neɛ naŋ maŋ laŋ erɛ yɛlɛ la maŋ wuli ka ho “eŋnɛɛ” o soba. Ka teneeŋ ba maŋ eŋnɛ te taaba vi, a kyɛ erɛ yɛlɛ naŋ vɛŋ baŋ baŋ ka ba eɛ neŋtegrɛ, a wuleeŋ ka te eŋnɛ baŋ. A eɛ nimizeɛ ka te maŋ yi te sukyie poɔŋ a eŋnɛ te taaba.—Mat. 15:8.

5. Boŋ na baŋ soŋ te ka te wulo te taaba gyeremɛ?

⁵ Jehoova boɔrɔŋ ka te wulo te taaba gyeremɛ. O gba ko teŋ noɔre ka te wulo “a teŋɛzu wederebɛ” gyeremɛ. (Uro. 13:​1, 7) Kyɛ, neɛ kaŋa na yeliŋ ka, “Ka nobaŋ erɛ yɛlɛ naŋ soma, a maŋ eɛ mɔlɔ ko ma ka N wulo ba gyeremɛ.” A teɛroŋ ŋa somaŋ bee? Jehoova puorebiiri yɛŋ, te ba maŋ kaa lɛ na noba yel-eree naŋ waa sɛre kyɛ pãã wulo ba gyeremɛ. Kyɛ, nɔmmo naŋ e zuluŋ na teŋ taa ko Jehoova, a boɔrɔ ka te erɛ yɛlɛ naŋ pɛlɛ o poɔ zuŋ te maŋ wulo noba gyeremɛ.—Joos. 4:14; 1 Pit. 3:15.

6. Ka neɛ kaŋaŋ ba wulo te gyeremɛ, kyɛ aseŋ ka teneeŋ yɛŋ naŋ wulo o soba gyeremɛ bee? Wuli a muni. (Kaa a foto.)

⁶ Neɛ kaŋa na baŋ sooreŋ ka, ‘Ka neɛŋ ba wulo ma gyeremɛ, kyɛ aseŋ ka maaŋ yɛŋ naŋ wuluu gyeremɛ bee?’ Ɛɛ. Te de a noba bata ŋa yɛlɛ wuli a muni. Naa Sɔɔl da eŋɛɛ o bidɔɔ Gyoonataŋ viŋ noba poɔŋ. (1 Saa. 20:​30-34) Kyɛ, Gyoonataŋ naŋ maŋ yi la gyeremɛ poɔŋ a tu o saa puoriŋ a gaa zɔɔre, a te ta bebiri na ba zaa naŋ kpi zɔɔre poɔŋ. (Yiib. 20:12; 2 Saa. 1:23) Ŋmenpuore Wedeɛrekpoŋ Eli da yeleeŋ ka Haana nyu la dãã kuoli. (1 Saa. 1:​12-14) Aneazaa ka a Izerayɛl biiri kpoŋ zie zaa da baŋɛɛŋ ka Eli da ba tonɔ o ŋmenpuore wedeɛrekpoŋ toma na soŋ, a da ba lɛ kaara o biiri meŋ zu velaa, kyɛ Haana da yelee yɛlɛ koo gyeremɛ poɔŋ. (1 Saa. 1:​15-18; 2:​22-24) A Atɛnse noba da to la Pɔɔl zone saŋa na baŋ da boɔloo ka “gɔmɔ soba” na. (Tom. 17:18) Kyɛ, Pɔɔl da de la gyeremɛ manne yɛlɛ ko ba. (Tom. 17:22) A pɛlɛɛŋ ka ka teneeŋ taa nɔmmo naŋ e zuluŋ ko Jehoova, a ba boɔrɔ ka te e yɛlɛ naŋ na sãã o poɔ, te na wulee noba gyeremɛ haali saŋa na aŋ wa e kpeɛŋaa ko te ka te erɛ lɛ. Nembobo aŋ seŋ ka te wulo gyeremɛ, ka ananso la wala?

WULO HO BOOREE DEME GYEREMƐ

7. Bonso aŋ maŋ e kpeɛŋaa ka te wulo te booree deme gyeremɛ?

⁷ Bon nanso aŋ maŋ e kpeɛŋaa ka te wulo ba gyeremɛ. Te neŋ te booree deme maŋ laŋ erɛɛ yɛlɛ yaga. Azuŋ, te maŋ nyɛrɛɛ ba gyog-sonne ane ba gbɛ ŋmɛ yaga. Ba mine taaɛ baaloŋ faa kaŋa, azuŋ a maŋ eɛ kpeɛŋaa ka te kaara ba zu. Ba mine meŋ maŋ vɛŋeŋ ka yɛlɛ yaga dɔɔnɔ ba. Ba mine meŋ na baŋ yelee yɛlɛ, kyɛbee a e yɛlɛ naŋ sãã te poɔ. A yɛlɛ ama zuŋ, booree deme mine ba maŋ lɛ wulo taa gyeremɛ. Azuŋ, zɔɔre ane yelbawoŋtaa maŋ be la ba dieŋ. Lɛ meŋ koŋ toɔ̃ de noɔreyeni waneŋ. Te na baŋ de la booree deme manne neŋ nensaalaa eŋdaa. Baaloŋ kaŋa na toɔ̃ vɛŋeŋ ka a eŋdaa ziiri mine a dare, azuŋ a eŋdaa koŋ lɛ tonɔ toma soŋ. Lɛ neŋ o zu la, ka booree demeŋ ba wulo taa gyeremɛ, noɔreyeni daaŋ koŋ toɔ̃ be a booree poɔŋ. Kyɛ, ka ba naŋ saŋ a eŋdaa ziiri naŋ dare na, ka a lɛ tonɔ toma soŋ, a eŋdaa yɛlɛ na nyɛrɛɛ nimitɔɔre gaabo. Azuŋ, ka booree demeŋ mɔɔ a leɛ wulo taa gyeremɛ, a na vɛŋeŋ ka yɛlɛ kyɛnɛ soŋ a booree poɔŋ.

8. Bonso aŋ e nimizeɛ yaga zaa ka te wulo te booree deme gyeremɛ? (1 Timoti 5:​4, 8)

⁸ Bonso aŋ seŋ ka te wulo ba gyeremɛ? (Kanne 1 Timoti 5:​4, 8.) A sɛgre ŋa vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka aseŋ ka booree deme kaara taa zu velaa. A sɛgre yeleeŋ ka te wulo te yideme gyeremɛ, kyɛ a ba seŋ ka te erɛ lɛ a naŋ waa te feroo toma zuŋ, kyɛ a poɔ la te “Naaŋmen puoruu” poɔŋ. Lɛ eebo na wuliŋ ka te nɔŋ la Jehoova, a boɔrɔ ka te de puoruu naŋ seŋ neŋ koroo. Jehoova la waneŋ a booree yelsɛgraa ŋa. (Efe. 3:​14, 15) Azuŋ, ka teneeŋ wa wulo te booree deme gyeremɛ, Jehoova naŋ sɛgre booree yɛlɛ biŋ na la teŋ wulo gyeremɛ. Ho ba nyɛ ka a eɛ nimizeɛ yaga zaa ka te wulo te booree deme gyeremɛ bee?

9. Wala ka dɔɔ neŋ pɔge na toɔ̃ e a de wuli ka ba wulee taa gyeremɛ? (Kaa a fotori.)

⁹ Lɛ hoŋ na toɔ̃ e a de wulo ba gyeremɛ. Ka dɔɔ neŋ o pɔgeŋ wa laŋ erɛ yɛlɛ ba yoŋ, kyɛbee saŋa na baŋ wa erɛ yɛlɛ noba poɔŋ, a dɔɔ seŋ ka o de o yel-eree wuli ka o taaɛ gyeremɛ naŋ e zuluŋ ko o pɔge. (Yeng. 31:28; 1 Pit. 3:7) A dɔɔ daaŋ koŋ sage ŋmɛ o pɔge na zaa, kyɛbee a emoo viŋ, kyɛbee a e a pɔge yɛlɛ naŋ na vɛŋ ka o teɛre ka o ba taa tɔnɔ zaa. Argentina paaloŋ ka Ariela be. Ŋaaŋ oŋ yeli: “N pɔge taaɛ baaloŋ kaŋa, azuŋ, saŋa kaŋa yɛlɛ na mine oŋ maŋ yelko ma na maŋ kpɛ maŋ yaga. N maŋ leɛteɛrɛɛ N meŋɛ ka o gyogo meŋɛ naane ka o yele potu-yɛlɛ korɔ ma. Ka a yɛlɛŋ wa gaali, N maŋ leɛteɛrɛɛ N meŋɛ yɛlɛ naŋ be 1 Korinti 13:5. Be maŋ soŋ maŋ maŋ bare suuri, a kyɛ de gyeremɛ yele yɛlɛ koroo.” (Yeng. 19:11) Pɔge meŋ naŋ taa gyeremɛ ko o serɛ maŋ yelee yelsonne kyaaroo. (Efe. 5:33) O ba maŋ neɛnɛ yeluu, a eroo seɛ, kyɛbee a boɔloo yoe naŋ ba seŋ neŋ. Bonso, o baŋɛɛŋ ka lɛ eebo na baŋ sããŋɛɛ ba kultaa na. (Yeng. 14:1) Yɛlɛ yaga maŋ dɔɔnɛɛ te yɔɔpɔge kaŋa naŋ be Italy paaloŋ serɛ. O yeleeŋ ka: “Saŋa kaŋa N serɛ maŋ vɛŋeŋ ka yelbilii bilii dɔɔnoo yaga. Saŋa kaŋa naŋ pare N niŋesogɔ waaloŋ ane N yelyelii da maŋ wuliŋ ka N ba wuluu gyeremɛ. Kyɛ, saŋa na maŋ wa laŋna neŋ noba naŋ wulo ba taaba gyeremɛ na, a wa eɛ mɔlɔ ko ma ka N wulo N serɛ gyeremɛ.”

10. Wala ka baapaalba na toɔ̃ e a de wuli ka ba taaɛ gyeremɛ ko ba dɔgreba?

¹⁰ Baapaalba, yɛ tuuro bege na yɛ dɔgreba naŋ biŋ ko yɛ na. (Efe. 6:​1-3) Yɛ maŋ yi gyeremɛ poɔŋ a yele yɛlɛ korɔ yɛ dɔgreba. (Yiib. 21:17) Saŋa na ba yuomo naŋ nyɛrɛ nimitɔɔre gaabo na, a na fɛreŋ ka yɛ maaleŋ kaara ba zieŋ soŋ. Mɔɔ a kaara ba zuŋ soŋ. Te yɔɔpɔge María saa ba e Jehoova Sieree Deme kaŋa. Saŋa na o saa naŋ wa beɛrɛ na, o da vɛŋɛɛŋ aŋ e kpeɛŋaa ko María ka o kaara o zu. O yeleeŋ ka: “N maŋ puore sɔrɛɛ Jehoova ka o soŋ ma ka N de N yel-eree wuli ka N wulee N saa gyeremɛ. Jehoova la yelka N wulo N dɔgreba gyeremɛ, azuŋ o na eŋ maŋ faŋa ka N erɛ lɛ. Wagre naŋ gɛrɛ poɔŋ na, N wa nyɛɛŋ ka a ba seŋ ka N saa leɛre o gyogo sɛre kyɛ ka N pãã wuluu gyeremɛ.” Ka teneeŋ maŋ wulo te booree deme gyeremɛ, aneazaa ka ba eɛ noba naŋ ŋmeɛrɛ gbɛɛ, a maŋ wuliŋ ka te taaɛ gyeremɛ ko yɛlɛ na Jehoova naŋ sɛgre biŋ na.

WULO HO KRISTABITAABA GYEREMƐ

11. Bonso aŋ maŋ e kpeɛŋaa ka te wulo te Kristabitaaba gyeremɛ?

¹¹ Bon nanso aŋ maŋ e kpeɛŋaa ka te wulo ba gyeremɛ. Te Kristabitaaba maŋ de la a Baabole poɔ yɛlɛ tonɔ neŋ toma ba zemmo poɔŋ. Kyɛ, saŋa kaŋa ba mine na toɔ̃ e teŋ nimikpɛ yɛlɛ, a di te sɛrɛɛ sori naŋ ba seŋ neŋ poɔŋ, kyɛbee a dɔŋ te suuri. A yɛlɛ ama kaŋa zaa na baŋ wanɛɛ yelbawoŋtaa te neŋ te Kristabitaaba kpakyagaŋ. Azuŋ, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ka te naŋ kyɛnɛ wulo ba gyeremɛ. (Kol. 3:13) Bo yɛlɛŋ na baŋ soŋ te?

12. Bonso aŋ e nimizeɛ yaga zaa ka te wulo te Kristabitaaba gyeremɛ? (2 Piita 2:​9-12)

¹² Bonso aŋ seŋ ka te wulo ba gyeremɛ? (Kanne 2 Piita 2:​9-12.) A yi a sɛgre ŋa poɔŋ, Piita da yeleeŋ ka noba mine naŋ da bebe a dɛndɛŋ yuoŋ kɔɔ Krista lantaapuoruu na poɔŋ da yelee yɛlɛ naŋ ba seŋ a kyaara “noba naŋ taa gyeremɛ.” A “noba naŋ taa gyeremɛ” la a lantaapuoruu nembɛrɛ. Saŋa na a malekere naŋ wa nyɛ a yɛlɛ ŋa na, wala baŋ da e ba yɛlɛ? A malekere naŋ taa gyeremɛ ko Jehoova zuŋ, ba ba sage yeli yelfaa bonyenaa a kyaare noba naŋ erɛ a yelfaa ŋa. Teɛre a yɛlɛ gaa tɔɔre a nyɛ. A malekere taaɛ arezi-kpoŋ ane kpeɛ̃o gaŋ nensaaleba, kyɛ ba daaŋ ba yeli yelfaa zaa kyaare a noba naŋ da erɛ taŋkaŋyɛlɛ a yele yelfaare kyaara a nembɛrɛ na. Ba da barɛɛ a yɛlɛ eŋ Jehoova nuuriŋ ka o di a yɛlɛ sɛrɛɛ a tage a noba tobo. (Uro. 14:​10-12; de manne neŋ Gyud. 9.) Te na baŋ zannɛɛ yelnimizeɛ kaŋa yi a malekere zieŋ. Ka a naŋ fɛre ka te wulo noba naŋ iri zɔɔrɔ ne te gyeremɛ, wala hoŋ teɛre ka a eɛ nimizeɛ aseŋ ka te wulo te Kristabitaaba gyeremɛ? Aseŋ ka te kaŋa zaa “noba emmo maŋ zuo o tɔsoba deni.” (Uro. 12:10) Lɛ eebo na wuliŋ ka te taaɛ gyeremɛ ko Jehoova meŋ.

13-14. Wala teŋ na baŋ e a de wuli ka te wulee noba naŋ be a lantaapuoruu poɔŋ gyeremɛ? Manne a yɛlɛ mine. (Kaa a fotori.)

¹³ Lɛ hoŋ na toɔ̃ e a de wulo ba gyeremɛ. Lantaapuoruu nembɛrɛ, yɛ maŋ yi nɔmmo poɔŋ a de wuluu korɔ yɛ Kristabitaaba. (Flm. 8, 9) Ka hooŋ wa boɔrɔ ka ho ko neɛ kawane, maŋ yi nimimaaroŋ poɔŋ a ko o a kawane. Ta wa erɛ lɛ saŋa na ho suuri naŋ wa iri. Te yɔɔpɔgeba, yɛ baŋɛɛŋ ka yɛ na baŋ eɛ yelkaŋa a soŋ ka a lantaapuoruu noba zaa wulo taa gyeremɛ? Ka yɛneeŋ ba maŋ zuuro yɛ yɔɔmine puori, kyɛbee a yele ba yelfaare korɔ noba, a na vɛŋeŋ ka gyeremɛ be a lantaapuoruu poɔŋ. (Tit. 2:​3-5) A nembɛrɛ maŋ kaarɛɛ te lammore na zu, a de weɛ a naaŋ moɔloo toma poɔŋ, a maŋ lɛ de sommo ko noba neŋ Jehoova niiloŋ naŋ sãã. A yɛlɛ ama zaa eɛ tonkpeɛne. Ka teneeŋ maŋ de a nembɛrɛ sowuli tonɔ neŋ toma, a maŋ puore ba bareka neŋ tonkpeɛne na baŋ tonɔ na, a na wuliŋ ka te wulo baŋ gyeremɛ.—Gal. 6:1; 1 Tim. 5:17.

¹⁴ A lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa da ko la te yɔɔpɔge Rocío kawane. Lɛ da vɛŋɛɛŋ aŋ e kpeɛŋaa koo ka o wulo a neŋkpoŋ gyeremɛ. Rocío yeleeŋ ka: “N da teɛrɛɛŋ ka o ba wuli ma nimimaaroŋ, azuŋ ka N suuri da iri. Ka maaŋ wa be dieŋ N maŋ yelee yelfaare kyaaroo. Aneazaa ka N da ba de N yel-eree wuli yɛŋ, kyɛ N sukyiriŋ, N da teɛrɛɛŋ ka o ba nɔŋ N yɛlɛ, azuŋ N da ba de o kawane na toŋ neŋ toma.” Boŋ da soŋ Rocío? O yeleeŋ ka: “N da kannɛɛ a Baabole a wa ta 1 Tɛsalonika 5:​12, 13. Saŋa na maŋ wa nyɛ ka N da ba wulo te yɔɔ ŋa gyeremɛ na, N sukyiri da korɔ maŋ sããnaa. N da puore sɔrɛɛ Jehoova a peɛre yɛlɛ yi te gama na poɔŋ, a boɔrɔ yɛlɛ naŋ na toɔ̃ soŋ ma ka N leɛre N gyogo. N wa nyɛɛŋ ka N yɔɔ na ba e yelfaa zaa, kyɛ zɛgemeŋɛ gyogoŋ da vɛŋ maŋ e N yɛlɛ lɛ. N wa baŋɛɛŋ ka, ka maaŋ sigri N meŋɛ, a na eɛ mɔlɔ ka N wulo N taaba gyeremɛ. A naŋ fɛrɛɛŋ ka N leɛre N gyogo, kyɛ N naŋ moɔrɛɛ N moɔbo zaa a wulo N taaba gyeremɛ. N poɔ pɛlɛɛŋ N naŋ erɛ lɛ.”

WULO NOBA NAŊ BA PUORO JEHOOVA GYEREMƐ

15. Bonso aŋ maŋ e kpeɛŋaa saŋa kaŋa ka te wulo noba naŋ ba puoro Jehoova gyeremɛ?

¹⁵ Bon nanso aŋ maŋ e kpeɛŋaa ka te wulo ba gyeremɛ. Gbɛɛ yaga, te maŋ pɔgɛɛ noba naŋ ba boɔrɔ Naaŋmen kyɛbee a Baabole yɛlɛ a naaŋ moɔloo poɔŋ. (Efe. 4:18) Yɛlɛ na baŋ wuli ba mine ba bibiiloŋ saŋa zuŋ, ba ba maŋ boɔrɔ ka ba kyɛlle te duoro na. Saŋa kaŋa, te tomazie noba, sakuu wulwulbo, te tontoŋtaaba ane te sakuubitaaba mine yɛlɛ maŋ eɛ kpeɛŋaa yaga. Kyɛ, a maŋ fɛreŋ ka te ne ba laŋ erɛ yɛlɛ. Wagre naŋ gɛrɛ poɔŋ na, gyeremɛ na teŋ taa ko ba na na baŋ sigiŋ, azuŋ te koŋ lɛ wulo ba nimimaaroŋ.

16. Bonso aŋ e nimizeɛ yaga zaa ka te wulo noba naŋ ba puoro Jehoova gyeremɛ? (1 Piita 2:12; 3:15)

¹⁶ Bonso aŋ seŋ ka te wulo ba gyeremɛ? Leɛteɛre ka Jehoova maŋ kaarɛɛ lɛ na te neŋ noba naŋ ba puoruu naŋ maŋ laŋ erɛ yɛlɛ. Bitontona Piita da yeleeŋ ka, gyog-sonne na Kristabiiri naŋ taa na na toɔ̃ vɛŋeŋ ka noba naŋ ba puoro Jehoova “de dannoo ko Naaŋmen.” Azuŋ, o da eŋɛɛ o Kristabitaaba faŋa ka ba maŋ de “sumaaroŋ ane emmo” manna ba sagediibu yɛlɛ korɔ ba. (Kanne 1 Piita 2:12; 3:15.) Ka Kristabiiriŋ wa are sɛreŋmaara nimitɔɔreŋ a yele yɛlɛ, kyɛbee neɛzaa ba ne o naŋ wa dire dama, a eɛ nimizeɛ ka Kristabiiri wulo ba gyeremɛ. Bonso, Jehoova maŋ kyɛllɛɛ te yelyelii ane sori na teŋ maŋ tu a yele a yɛlɛ. Ho ba nyɛ ka a eɛ nimizeɛ yaga zaa ka te wulo noba naŋ ba puoro Jehoova gyeremɛ bee?

17. Wala teŋ na baŋ e a wulo noba naŋ ba puoro Jehoova gyeremɛ?

¹⁷ Lɛ hoŋ na toɔ̃ e a de wulo ba gyeremɛ. Ka teneeŋ wa pɔge noba naŋ baŋ a Baabole poɔ yɛlɛ fẽẽ, kyɛbee a ba baŋ o poɔ yɛlɛ fẽẽ gba, a ba seŋ ka te e yelzaa naŋ wuli ka ba ba baŋ bonzaa. Kyɛ, aseŋ ka te nyɛ ba ka ba eɛ neŋtegrɛ ko Naaŋmen, a lɛ e noba naŋ seɛ te. (Haag. 2:7; Fil. 2:3) Ka neɛŋ wa to bo zone ho sagediibu zuŋ, ta wa erɛ yelzaa yaara a sane. Kaara soŋ a ta wa neɛnɛ yeluu. (1 Pit. 2:23) Ka hooŋ wa faa yeli yelkaŋa naŋ ba seŋ neŋ, sɔre sudi wieoŋ. Wala hoŋ na baŋ e a wulo ho tontoŋtaaba gyeremɛ? Maŋ tonɔ tonkpeɛne. Mɔɔ a vɛŋ ka ho neŋ ho tontoŋtaaba ane ho toma nembɛrɛ taa niiloŋ naŋ soma. (Tit. 2:​9, 10) Ka hooŋ e yelmeŋɛ soba, a de ho sukyiri zaa tonɔ a toma, aminekaŋaŋ, nensaaleba yɛŋ koŋ wuli nimipa, kyɛ Jehoova poɔ na maŋ pɛleŋ.—Kol. 3:​22, 23.

18. Bonso aŋ soma yaga zaa ka te wulo te taaba gyeremɛ?

¹⁸ Te taaɛ ananso yaga ka te taa, kyɛ lɛ wulo te taaba gyeremɛ. Te zannɛɛŋ ka, ka teneeŋ wa wulo te booree deme gyeremɛ, te maŋ de la emmo korɔ Jehoova naŋ la te booree Zusoba. Ka teneeŋ wulo te yɔɔmine gyeremɛ, te maŋ eŋnɛɛ te Saa naŋ be sazuŋ na. Ka teneeŋ wa wulo noba naŋ ba puoro Jehoova gyeremɛ, a maŋ yuo la sori ko ba ka ba danna te Naaŋmen naŋ waa kpoŋ na. Haali ka noba mineŋ ba wulo te gyeremɛ, kyɛ a na somaŋ ka teneeŋ yɛŋ wulo ba gyeremɛ. Ananso la wala? Ananso la ka, Jehoova na ko teŋ maaloo. O eŋɛɛ noɔre ka: ‘Noba naŋ eŋnɛ ma, bana maŋ maŋ eŋnɛ.’—1 Saa. 2:30.