N’ ye ninsɔndiya sɔrɔ Jehova ka baara la

Afirikidisidi Betɛli tun ye mansin kura dɔ sɔrɔ ɛnprimɛri baara kama. Saan 1959, u y’a fɔ Kanada Betɛli ka denbaya mɔgɔw ye ko u mako be balima dɔw la walisa ka baara kɛ Afirikidisidi Betɛli la. N’ ye n’ tɔgɔ sɛbɛ ani n’ ninsɔn diyara tuma min na u ye n’ sugandi. U ye betɛliden saba wɛrɛw sugandi: Dennis Leech, Bill McLellan ani Ken Nordin. U ko an bena wagatijan kɛ Afirikidisidi!

N’ ye n’ bamuso weele telefɔni na k’a fɔ a ye ko: “N’ maa, kibaro dɔ be n’ fɛ k’a fɔ i ye. N’ be tagara Afirikidisidi!” Kuma tun man di n’ bamuso ye. Nka, a ka limaniya barika tun ka bon ani Jehova koo tun ka di a ye kosɔbɛ. A ma kuma bɛrɛ fɔ, nka a sɔnna ko n’ ka taga. N’ facɛ ni n’ bamuso dusu tun man di sabu n’ yɔrɔ tun bena janya u la. Nka, u ma ban n’ ka desizɔn ma ka ye!

N’ TAGARA AFIRIKIDISIDI!

An kɔnna ka taga Buruklini Betɛli la. O yɔrɔ la, an ye fɔrɔmasɔn sɔrɔ kalo saba kɔnɔ walisa ka se baara kɛcogo la ni ɛnprimɛri dɔ ye. O kɔ, an donna bato dɔ la ka taga Kap dugu la Afirikidisidi. N’ tun ye saan 20 sɔrɔ a ma mɛɛn. An bɔra sufɛ Kap dugu la ka taga Johanɛsburg dugu la tɛrɛn na. An lɔra yɔrɔ fɔlɔ min na, o ye dugu dennin dɔ ye Karoo mara la. Karoo mara yɔrɔ dɔw ye kongokolon ye. O dugu dennin yɔrɔ bɛɛ tun ye gwangwan ani yɔrɔ tun gwannin lo. An mɔgɔ naani bɛɛ ye filɛri kɛ finɛtiri fɛ ani an tun b’an yɛrɛ ɲiningara ko: “Nin ye yɔrɔ sifa juman lo ye? An b’an kuun donna mun lo la ten.” Saan caaman o kɔ, an segira ka na o mara la ani an y’a ye ko o yɔrɔ dugu denninw ka di ani hɛɛrɛ yɔrɔw lo.

Saan damanin kɔnɔ, n’ ye baara kɛ ni mansin kabakoman dɔ ye min be weele ko Linotype. A tun man nɔgɔ ka baara kɛ n’a ye. An tun be tɛmɛ ale lo fɛ ka labɛnw kɛ walisa Kɔrɔsili Sangaso ni Reveillez-vous ! ka se ka bɔ papiye kan. Afirikidisidi ka tɔnbolo tun be zurunaliw bɔ papiye kan kaan caaman na. O kaanw tun be fɔ Afirikidisidi ani yɔrɔ caaman wɛrɛw la Afiriki. An tun bɔra Kanada walisa ka na baara kɛ ni ɛnprimɛri kura min ye, an dusu tun ka di k’a ye ko baara be kɛra n’o ye bɛrɛbɛrɛ!

Kɔfɛ, n’ ye baara kɛ biro dɔ la min be ɛnprimɛri koo kun na. Baara min be kɛ k’an ka gafew bayɛlɛma, k’u bɔ papiye kan ani k’u ci, o biro lo tun b’o koo ɲɛnabɔ. N’ bolo tun degunnin lo kosɔbɛ ani o tun be n’ ninsɔn diya yɛrɛ le!

N’ YE MUSO FURU ANI BAARA WƐRƐ KALIFARA AN MA

Saan 1968, n’ ye balimamuso dɔ furu min tɔgɔ ko Laura Bowen. Piyɔniye tun lo ani a ka soo yɔrɔ tun man jan Betɛli la. A tun be an ka gafew sɛbɛ ni mansin ye bayɛlɛma biro la. O wagati la, mɔgɔ furunin kuraw tun man teli ka to Betɛli la. O kama, Betɛli y’a ɲini an fɛ ko an ka kɛ dan na piyɔniyew ye. O ye hami bila n’ na dɔɔni. N’ tun be Betɛli la a saan 10 ye nin ye ani u tun be dumuni ni siyɔrɔ di n’ ma. Wari dɔɔni min tun be di dan na piyɔniyew ma, an tun bena se k’an mako wasa n’o ye cogo di? U tun bena to ka dolari 35 lo di an kelen kelen bɛɛ ma kalo o kalo (o tun ma se waa naani ma cfa wari la). Nka, dan na piyɔniyew tun ka ɲi ka lɛri ni viziti kura hakɛ minw kɛ ani ka gafe hakɛ minw di mɔgɔw ma, an tun ka ɲi k’o dafa fɔlɔ. An tun ka ɲi k’an ka musakaw sara n’o wari ye, i n’a fɔ boon, dumuni, taransipɔri, furaw ani fɛɛn wɛrɛw.

U y’an ci ka taga dɛmɛ don jɛnkulu dennin dɔ la Ɛndi baji gɛrɛfɛ. O yɔrɔ man jan ni Dirban dugu ye. Ɛndiɲɛ caaman tun b’o yɔrɔ la. Saan 1875 faan fɛ, u caaman bɛnbaw tun nana Afirikidisidi walisa ka baara kɛ sukaro dilanyɔrɔw la. Sisan, u tun be baara wɛrɛw kɛ. Nka, u bele tun be u ka landakow n’u ka dumuni sifaw lo kɛ, i n’a fɔ u ka dumuni diiman min be weele ko currys. A tun ka nɔgɔ an ma k’u waaju sabu u tun be angilikan fɔ.

O wagati la, dan na piyɔniyew tun ka ɲi ka lɛri 150 lo kɛ waajuli la kalo o kalo. O kama, ne ni Laura y’a latigɛ ka lɛri wɔɔrɔ kɛ loon fɔlɔ la. Yɔrɔ tun gwannin lo ani an tun be wasira. Komi viziti kuraw ni bibulukalan si tun t’an fɛ, an tun ka ɲi ka lɛri wɔɔrɔ bɛɛ kɛ soo ni soo waajuli lo la. Wagati damanin waajuli daminɛnin kɔ, n’ ye n’ ka mɔntɔrɔ filɛ ani n’ y’a ye ko miniti 40 dɔrɔn lo tun tɛmɛna! N’ ye n’ yɛrɛ ɲininga an tun bena se k’an ka lɛriw dafa cogo min na.

Dɔɔni o kɔ, an ye labɛn ɲuman dɔ kɛ. Loon o loon, an tun be sandiwisi labɛn ani ka kafe wala nanji don tɛrimɔsi dɔ kɔnɔ. N’an tun sɛgɛnna, an tun b’an ka mobili bila yiri dɔ suma na. Tuma dɔw la, Ɛndiɲɛ denmisɛn cɛɲumaninw tun be lɔ k’an lamini ani u tun be to k’an filɛ sabu an tun be dan na n’u ye! Tile damanin o kɔ, an y’a ye ko n’an tun ye lɛri fila wala saba kɛ waajuli la, wagati tɔɔ tun be tɛmɛ joona joona.

Mɔgɔya be Ɛndiɲɛw na yɛrɛ le! A kɛra ninsɔndiya ye an fɛ ka Bibulu ka tiɲɛn kalanw kofɔ u ye! An y’a kɔrɔsi ko u be mɔgɔ bonya, ɲumanya b’u la ani Ala koo ka di u ye. Ɛndu caaman sɔnna Bibulu ka tiɲɛn kalanw ma. A ka di u ye ka kalan sɔrɔ Jehova, Yezu, Bibulu, duniɲa kura hɛɛrɛman nata koo la. Jigiya min be mɔgɔ saninw ye, a tun ka di u ye k’o lɔn fana. Saan kelen kɛnin kɔ yen, an tun be ni bibulukalan deen 20 ye. An tun be bibulukalan kɛ ni denbaya minw ye, loon o loon, an tun be tilera dumu n’u dɔ ye. An ninsɔn tun ka di yɛrɛ le!

Dɔɔni o kɔ, u ye baara wɛrɛ kalifa an ma. U ko an ka kafokulu kɔrɔsili baara kɛ dugu cɛɲumaninw na minw be Ɛndi baji gɛrɛfɛ. Lɔgɔkun o lɔgɔkun, an tun be taga bɔ kafo dɔ ye walisa ka waajuli kɛ ni weleweledalaw ye ani k’u jija. O wagati la, denbaya dɔ tun b’an ladon u ka soo. An tun be kɛ u ka denbaya mɔgɔ dɔw ye. A tun ka di an ye ka wagati kɛ ni olu, u deenw ani u ka bɛgɛnw ye. Saan fila tɛmɛna ani an ninsɔn tun ka di an ka baara la. Loon dɔ, balimacɛ dɔ y’an weele telefɔni na ka bɔ Betɛli la. A ko: “A bena diya an ye aw ka kɔsegi ka na baara kɛ Betɛli la.” N’ y’a jaabi ko: “I b’a lɔn wa, an ninsɔn ka di kosɔbɛ yan!” Nka, u tun mana an ci yɔrɔ o yɔrɔ, an tun labilanin lo ka taga yen.

AN KƆSEGIRA BETƐLI LA

Biro min be waajuliko kun na, n’ tun be baara kɛ yen. O yɔrɔ la, n’ ye nɛɛma sɔrɔ ka baara kɛ ni balima kolɔnbaga caaman ye. O wagati la, ni kafokulu kɔrɔsibaga tun tagara bɔ kafo dɔ ye, a tun be rapɔɔri ci Betɛli ma. An ka biro tun be basigi kafokulu kɔrɔsibaga ka rapɔɔri kan ka lɛtɛrɛ ci o kafo ma. O lɛtɛrɛ kuun ye ka balimaw jija ani ka cikan bɛnninw di u ma. O tun ye baara caaman ye sekeretɛriw fɛ. Rapɔɔri minw tun be ci an ma xhosa, zulu ani kaan wɛrɛw la, u tun be olu bayɛlɛma angilikan na. O kɔ, an tun be lɛtɛrɛ minw sɛbɛ angilikan na, u tun be olu bayɛlɛma fana o kaanw na. O bayɛlɛmabagaw tun be baaraba min kɛ, o tun ka di n’ ye yɛrɛ le! U ye n’ dɛmɛ k’a faamu gwɛlɛya minw be an balima farafinw kan.

O wagati la Afirikidisidi, farafinw ka kiinw tun be dan na ani tubabuw ka kiinw fana tun be dan na. O kama, u tun man teli ka jɛn ka koow kɛ. An balima farafinw tun be u ka kaan lo fɔ. U tun be waajuli ani lajɛnw kɛ u ka kaan na fana.

N’ tun tɛ balima farafin caaman lɔn sabu n’ tun be waajuli kɛ angilikan fɔbagaw ka kiinw lo kɔnɔ tuma bɛɛ. Nka sisan, nɛɛma lo n’ fɛ k’u lɔn ani ka u ka kokɛcogow faamu. N’ y’a faamu gwɛlɛya minw tun b’o balimaw kan sabu u tun be ban u ka mara mɔgɔw ka landakow n’u ka diinankow la. U somɔgɔw n’u ka dugu mɔgɔw tun b’u kɛlɛ kosɔbɛ o kosɔn. O bɛɛ n’a ta, u tun b’u jaa gwɛlɛya ka ban landakow ma minw bɛnnin tɛ ni Bibulu ka fɔta ye ani u tun tɛ sɔn ka jinakow kɛ. Dugu denninw na, mɔgɔw ka fantanya tun ka jugu. U fanba tun ma lakɔlikalan kɛ ka janfa, nka u tun be bonya la Bibulu kan.

Joo min b’an fɛ k’an ka Alakow kɛ ani ka ban k’an seen don politikikow la, n’ ye nɛɛma sɔrɔ ka dɛmɛ don o kitikow la. Denmisɛn minw ye Jehova Seerew ye, u tun ye u dɔw gwɛn ka bɔ lakɔlisow la sabu u banna ka delili kɛ ani ka dɔnkiliw la diinan wɛrɛw ye. U ka kantigiya n’u ka jagwɛlɛya ye n’ ka limaniya barika bonya kosɔbɛ.

Balimaw ye gwɛlɛya wɛrɛ sɔrɔ Farafinna jamana dennin dɔ la min tun be weele ko Suwaziland. Masacɛ Sobhuza 2nan sanin kɔ, a ɲinina jamanadenw bɛɛ fɛ u ka sanga landako dɔw kɛ. A ɲinina cɛɛw fɛ u ka u kuun li ani ko musow k’u kuun kuwafe. O landako ɲɛsinna sukɔrɔw batoli ma minkɛ, an balimaw banna k’u niin don o la. U ye u caaman kɛlɛ o kosɔn. U tora kantigiya la minkɛ, o y’an dusu diya yɛrɛ le! An ye kalan caaman sɔrɔ an balima farafinw fɛ kantigiya ni muɲuli koo la. O ye an ka limaniya barika bonya.

N’ KƆSEGIRA ƐNPRIMƐRI LA

Saan 1981, u ko n’ ka dɛmɛ don ka ɔridinatɛri porogramu dɔ labɛn ɛnprimɛri baara kama. O kosɔn, n’ kɔsegira ɛnprimɛri la. O tun ye wagati diiman yɛrɛ lo ye! Yɛlɛmani caaman tun be donna ɛnprimɛri baara la. Jagokɛyɔrɔba dɔ ka lasigiden tun ye mansin kura dɔ di Betɛli ma walisa a ka baara kɛ n’a ye k’a filɛ gwansan. Mansin linotype den kɔnɔntɔn minw tun b’an fɛ, an y’olu bɔ yen ka o mansin kuraw den duuru bila u nɔɔ na. An ye ɛnprimɛri kura fana sigi. An y’a daminɛ ka sɛbɛ caaman bɔ papiye kan ka tɛmɛ fɔlɔ kan!

An tun ye porogramu min labɛn ɛnprimɛri baara kama, o kɛra sababu ye an ye porogramu wɛrɛ labɛn sɛbɛri kama min be weele ko MEPS (Système électronique d’édition multilingue). Kabi tuma min na an mɔgɔ naani bɔra Kanada Betɛli la ka na baara kɛ Afirikidisidi, koo caaman yɛlɛmana. Mansinw ni fɛɛrɛ kura caaman bɔra (Ezayi 60:17). Ani, an mɔgɔ naani bɛɛ tun ye musow furu. O musow tun ye piyɔniyew ye minw kisɛyanin lo ani Jehova koo ka di u ye kosɔbɛ. Ne ni Bill bele be Betɛli la. Ken ni Dennis ye denmisɛnw sɔrɔ ani u ka soo yɔrɔ tun man jan Betɛli la.

An tun be an ka gafew bayɛlɛma ani k’u bɔ papiye kan kaan minw na, dɔ tora ka fara o kan. An tun b’o sɛbɛw ci fana Betɛli wɛrɛw ma. Betɛli ka baara tun be cayara ka taga. O kama, an mako tun be Betɛli boon wɛrɛw la. Balimaw ye Betɛli boon cɛɲumaninw lɔ Johanɛsburg tileben fan fɛ ani saan 1987, an y’u di Jehova ma. Yɛlɛmani minw bɛɛ kɛra, a diyara n’ ye ka dɛmɛ don o la. A diyara n’ ye fana ka kɛ Afirikidisidi tɔnbolo ka kɔmite mɔgɔ dɔ ye saan caaman kɔnɔ.

KUNKANBAARA WƐRƐ!

Saan 2001, Betɛli ka kɔmite kura dɔ sigira Etazini. U ko n’ ka na kɛ o kɔmite mɔgɔ dɔ ye. O barila an na yɛrɛ le! Tiɲɛn lo ko an dusu tun man di sabu an tun bena taga k’an ka baara n’an teriw to yen Afirikidisidi. Nka, an tun kɔrɔtɔnin lo ka kɛ Etazini Betɛli ka denbaya mɔgɔ dɔw ye.

Nka, an tun be jɔrɔla sabu an tun bena taga ka Laura bamuso to yen k’a sɔrɔ kɔrɔya tun be sera a ma. An tun tɛna se ka bɛrɛ kɛ a ye k’an to Niyɔriki. Nka, Laura dɔgɔmuso saba ko u bena a ladon ani k’a dɛmɛ dusukunnakow ani wariko ta fan fɛ. U ko: “An tɛ se ka kudayi cidenya baara kɛ. Nka, n’an ye n’ maa ladon, o bena aw dɛmɛ aw be to aw ka cidenya baara la.” An b’u waleɲuman lɔn kosɔbɛ o kosɔn!

N’ kɔrɔcɛ n’a muso tun be Torɔnto, Kanada jamana na. An facɛ tun sara ani u tun be an bamuso ladonna u ka soo a saan 20 ni kɔ ye nin ye. An b’u waleɲuman lɔn kosɔbɛ sabu u ye an bamuso kanu ani k’a ladon fɔɔ a satuma na dɔɔni an senin kɔ Niyɔriki. An bangebaga minw kɔrɔla, tuma dɔw la a man nɔgɔ hali dɔɔni k’u ladon. Nka, an somɔgɔw sɔnna ka yɛlɛmaniw kɛ u ka ɲɛnamaya kɔnɔ walisa k’u ladon. O diyara an ye kosɔbɛ!

Saan damanin kɔnɔ, n’ ye be baara kɛ an ka gafew dilanyɔrɔ la Etazini Betɛli la. Yɛlɛmaniw tora ka don o baara kɛcogo la fɛɛrɛ kuraw sababu fɛ ani a kɛcogo nɔgɔyara. Biro min be sannikow kun na, a ma mɛɛn, n’ y’a daminɛ ka baara kɛ yen. Saan 20 tɛmɛninw na, an ninsɔn diyara kosɔbɛ ka kɛ o Betɛliba ka denbaya mɔgɔ dɔw ye. Sisan, betɛliden 5 000 ɲɔgɔn lo be yen ani mɔgɔ 2 000 ɲɔgɔn lo be bɔ u ka soo ka na baara kɛ!

A saan 60 ye nin ye, n’ tun tɛ se k’a miiri ko n’ ka ɲɛnamaya bena kɛ nin cogo la. O saanw bɛɛ la, Laura ye n’ dɛmɛ n’a dusu bɛɛ ye. An ye ninsɔndiya sɔrɔ an ka ɲɛnamaya la yɛrɛ le! An ye kunkanbaara caaman sɔrɔ ani an ye baara kɛ ni mɔgɔ ɲumanw ye. An y’u dɔw kunbɛn tuma min na an tagara bɔ tɔnbolo caaman ye duniɲa fan bɛɛ la. An tɛna ɲinɛ o koow kɔ abada! Sisan, n’ be ni saan 80 ni kɔ ye. O kama, u ye dɔ bɔ n’ ka baara hakɛ la sabu fɔrɔmasɔn dira balima kanbele caaman ma k’o kɛ.

Zaburu sɛbɛbaga dɔ y’a sɛbɛ ko: “Masaba [Jehova] ye siya min ka Ala ye, o siya nin dagamuna.” (Zab. 33:12). O kuma ye tiɲɛn ye yɛrɛ le! N’ be Jehova waleɲuman lɔn kosɔbɛ sabu n’ sera k’a ka baara kɛ n’a sagokɛlaw ye ani ka ninsɔndiya sɔrɔ.