NDI ẸYESOBO ISỌN̄ EMI?
AKAI
NDUSỤK ntaifiọk ẹdọhọ ke akai etie nte obufre emi esinamde owo aka iso odu uwem. Mme eto ẹsikot carbon dioxide emi ekemede ndibiat nnyịn n̄kpọ ke idem ẹda. Mmọ ẹsinyụn̄ ẹsio oxygen ẹnọ nnyịn in̄wek. N̄kpọ nte unam ye mbiet itiaita ke otu duop emi ẹdude ke isọn̄ ẹdu ke akai. Akai mîkpodụhe uwem ikpodụhe.
Se Ẹnamde Akai
Ẹsisịbe ediwak biliọn eto kpukpru isua man ẹda itie oro ẹtọ n̄kpọ. Ke n̄kpọ nte isua 75 emi ẹbede, ediwak itie emi ẹkesidide akai idụhe aba.
Ẹkpewụri akai, kpukpru unam ye eto oro ẹkedude ke itie oro ididụhe aba.
Nte Ẹkebotde Isọn̄ Idiyakke N̄kpọ Anam Enye
Ndusụk akai oro ẹkewụride ẹsifiak ẹforo akai nte ini akade. Ke ndụn̄ọde oro ntaifiọk ẹkenamde, ama akpa mmọ idem ndikụt ke ediwak akai oro ẹkewụride ẹma ẹfiak ẹkọri ke idem mmọ ẹforo ata ndiye akai emi ikpọ eto ẹdude. Kere ban̄a mme uwụtn̄kpọ emi:
Mme anam-ndụn̄ọde ke ẹse se isitịbede ke akai emi ẹkewụride ẹda ẹtọ n̄kpọ ekem owo itọhọ n̄kpọ ke itie oro aba. Ẹma ẹdikụt ke n̄kpọ nte akai 2,200 ke America ye West Africa emi ẹkewụride ẹma ẹfiak ẹtịbe ẹforo akai ke ufan̄ isua duop.
Ke n̄wed oro ẹkotde Science magazine, mme anam-ndụn̄ọde ẹdọhọ ke ufan̄ isua 100 oro ẹdidide ke mme akai oro ẹkewụride ẹyefiak ẹketie nte ẹketiede mbemiso ẹkewụride mmọ.
N̄kpọn̄ n̄kpọn̄ emi, ntaifiọk ke Brazil ẹmen akai emi mme owo ẹfiakde ẹtọ eto ẹdomo ye enye emi eto afiakde etịbe ke idemesie man ẹse m̀mê ewe edisọp iforo akai ikan.
Ke ofụri ndụn̄ọde ẹkenamde mi, mbon National Geographic ẹdọhọ ete: “Ama enem mme anam-ndụn̄ọde emi ndikụt ke ufọn idụhe ndifafiak ntọ eto ke mme ebiet oro akai okodude.” Ke ufan̄ isua ition kpọt, “eto ama afiak etịbe ọyọhọ mme ẹbiet oro ke idemesie.”
Se Ẹnamde Man Ẹtre Mfịna Emi
Ke ofụri ererimbot, mme owo ke ẹnam se ẹkekeme man akai aka iso odu, ke enyụn̄ ẹnam n̄kpọ man eto afiak etịbe ke akai oro ẹkewụride. Mbon United Nations ẹdọhọ ke se ẹnamde emi anam, “ẹfiak ẹtehede ubọk ke nte ẹwụride akai ke ofụri ererimbot” ke se ikande isua 25 emi ẹbede.
Edi ofụri se ẹnamde man ẹkûwụri akai emi ikemke. Mbon Global Forest Watch ẹdọhọ ẹte: “Ibat ikpọ akai emi ẹwụride osụk ọdọdọk ke isua ifan̄ emi ẹbede.”
Ikpọ kọmpeni emi ukara mînọhọ unyịme ke ẹsụk ẹkpok ikpọ eto ke akai ẹda ẹnam ediwak okụk ndien emi anam ikpọ akai mînen̄ekede idu aba.
Mbon emi ẹsisede n̄kpọ ẹban̄a akai ke ẹsan̄a ẹse mme eto oro ẹkpekpokde ẹduọn̄ọ man ẹtọ en̄wen
Se Idinamde Fi Enyene Idotenyịn—Se Bible Etịn̄de
“Jehovaha Abasi anam isọn̄ etịbe kpukpru eto eke ẹyede ndise ẹnyụn̄ ẹfọnde ke udia.”—Genesis 2:9.
Abasi okobot akai ke usụn̄ emi enye ekemede ndifiak n̄kọri ke idemesie, mme owo ẹnyụn̄ ẹka iso ẹbọ ufọn. Abasi iyomke n̄kpọ anam akai, enye onyụn̄ oyom mme akai emi ẹka iso ẹdu.
Bible etịn̄ ke Abasi ayanam mme idiọkowo ẹtre ndibiat isọn̄ ye kpukpru se idude ke esịt. Kot ibuotikọ emi “Abasi Ọn̄wọn̄ọ ke N̄kpọ Idinamke Isọn̄ Emi,” ke page 15 ke Ẹdemede! emi.
a Jehovah edi ata enyịn̄ Abasi.—Psalm 83:18.