Ibuot 18
Ndi Kpukpru Ido Ukpono Ẹfọn?
1, 2. Ntak emi nnyịn ikpekerede m̀mê kpukpru ido ukpono ẹfọn-ọ?
KE INI ẹnemede n̄kpọ ẹban̄a ido ukpono, ediwak owo ẹsidọhọ ẹte, ‘Kpukpru ido ukpono ẹfọn,’ mîdịghe, ‘Kpukpru ido ukpono ẹdi sụk nsio nsio usụn̄ oro ẹdade owo ẹsịm Abasi.’
2 Edi mmemmem n̄kpọ ndikụt ntak emi mme owo ẹkemede ndikụt ndusụk nti n̄kpọ ke se ikperede ndidi ke ido ukpono ekededi, sia ekese mmọ ẹsitịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ima ẹnyụn̄ ẹkpepde ẹte ke uwotowo, uyịpinọ ye usu nsu ẹkwan̄a. Mme otu ido ukpono ẹma ẹsion̄o mme isụn̄utom ẹdọn̄ man ẹse ẹban̄a mme ufọkibọk ẹnyụn̄ ẹn̄wam mme ubuene. Ndien akpan akpan ke isua ikie iba ẹmi ẹkebede mmọ ẹma ẹbuana ke ndikabade nnyụn̄ nsuan Bible, ke ntre ẹyakde ediwak owo efen efen ẹbọ ufọn ẹto Ikọ Abasi. (2 Timothy 3:16) Edi osụk obiomo nnyịn ndibụp idem nnyịn nte: Didie ke Jehovah ye Jesus Christ ẹse nsio nsio ido ukpono ẹmi?
NNENNEN USỤN̄—MFAFAHA USỤN̄
3-5. Nso ikedi ekikere Jesus kaban̄a ido ukpono, ndien ntak-a?
3 Ndusụk owo oro ẹkerede ke kpukpru ido ukpono ẹfọn ẹdọhọ ke ndinịm ke akpanikọ nte ke Abasi idinyịmeke ata ediwak owo inamke n̄kpọ se idide ido ukpono mmọ edi unana edinyene in̄wan̄în̄wan̄ esịt. Edi Jesus, emi ọkọdiọn̄ọde onyụn̄ owụtde ekikere Ete esie, ekenyene isio isio ekikere. (John 1:18; 8:28, 29) Idụhe owo nnyịn ndomokiet emi okpodoride Eyen Abasi ikọ nnennen nnennen ete ke inyeneke in̄wan̄în̄wan̄ esịt. Kere ban̄a se enye eketịn̄de ke Ukwọrọikọ oro ke Obot:
“Ẹbe ke mfafaha inuaotop ẹdụk: koro inuaotop emi adade owo aka nsobo atara, ọkpọusụn̄ onyụn̄ an̄wan̄a; mme andidụk ke esịt ẹnyụn̄ ẹwak. Koro inuaotop emi adade owo osịm uwem afafaha, usụn̄ onyụn̄ esịre; ndien mme andikụt enye iwakke.”—Matthew 7:13, 14.
4 Nso ke oyom man owo odu ke mfafaha usụn̄ oro onyụn̄ enyene unyịme Abasi? Nte ekemde ye in̄wan̄în̄wan̄ edu m̀mê ekikere ofụri ufọkabasi eyomfịn, ndusụk owo ẹyebọrọ ẹte, ‘Kam nam se inende nyụn̄ tre ndinam mbon efen idiọk,’ mîdịghe, ‘N̄kukụre se enyenede ndinam edi ndinyịme Jesus nte Ọbọn̄ fo.’ Edi Jesus ọkọdọhọ ke ẹyom ekese n̄kpọ efen efen:
“Idịghe kpukpru owo ẹmi ẹkotde Mi ẹte, Ọbọn̄, Ọbọn̄, ẹdidụk ke Obio Ubọn̄ Heaven; edi owo eke ANAMDE UYO ETE MI emi odude ke heaven. Ediwak owo ẹyedọhọ Mi ke usen oro, ẹte, Ọbọn̄, Ọbọn̄, nte nnyịn . . . [ikadaha] enyịn̄ Fo inam ediwak n̄kpọ odudu? Ndien nyedọhọ mmọ adan̄aoro, nte, Akananam ndiọn̄ọke mbufo: ẹdianade Mi, mbufo mme anam ukwan̄n̄kpọ.”—Matthew 7:21-23.
5 Edi akpanikọ nte ke Jesus ama ọnọ item ọbiọn̄ọ ndibiere ikpe n̄kpri ndudue nnọ mmọ en̄wen. (Matthew 7:3-5; Rome 14:1-4) Edi ke akpan n̄kpọ aban̄ade ido ukpono, enye ama onịm uwụtn̄kpọ ediyom oro oyomde ẹsọn̄ọ ẹyịre ke Bible, ẹnyụn̄ ẹnam uduak Ete. Jesus ama obiom mme edinam ye mme ukpepn̄kpọ ẹmi ẹketuahade ye Ikọ Abasi ikpe. Ntak-a? Koro enye ama ọdiọn̄ọ ete ke Devil ada ido ukpono omụm mme owo. (2 Corinth 4:4) Akpan n̄kpọutom Satan edi nsu, edi esiwụt emi ke usụn̄ etiede inem inem. (Genesis 3:4, 5; 1 Timothy 4:1-3) Idem ke otu mbon oro ẹdọhọde ke idi Christian mme adaiso ido ukpono ẹdu oro ẹnamde uduak Devil. (2 Corinth 11:13-15) Mme ukpepn̄kpọ mmọ iwụtke ima ye mme usụn̄ ntatubọk Jehovah. Nte edi n̄kpọ n̄kpaidem, ndien, nte ke Jesus ama ayarade mme adaiso ido ukpono ẹmi mme ukpepn̄kpọ mmọ ẹkesan̄ade isio ye N̄wed Abasi?—Matthew 15:1-20; 23:1-38.
6, 7. Ntak edide akpan n̄kpọ nnyịn ndinyene nnennen ifiọk?
6 Ediwak owo, yak idọhọ ntre, ẹkedada ido ukpono mmọ ẹdimana. Mmọ eken n̄kukụre ẹtiene udịm udịm owo oro ẹkande mmọ ẹkụk. Edi idem edieke emi edide ye esịt akpanikọ, oro ekeme ndisịn owo ke ‘ntatara inuaotop emi adade owo aka nsobo.’ (John 16:2; Mme N̄ke 16:25) Apostle Paul (emi n̄ko ekekerede Saul) ama enyene ifiopesịt ke ido ukpono esie idem tutu okosịm udomo edikọbọ mme Christian. Edi man enyene unyịme Abasi, enye ekenyene ndiwọn̄ọde ntiene obufa usụn̄ utuakibuot. (1 Timothy 1:12-16; Utom 8:1-3; 9:1, 2) Nte ini akakade, ẹma ẹnọ enye odudu spirit ndiwet nte ke ndusụk owo oro ẹkenen̄erede ẹsịn idem ke ido ukpono ini oro ẹma “ẹnyene ifiopesịt ẹban̄a Abasi, edi ifiopesịt mmọ isan̄ake ye ifiọk [“nnennen ifiọk,” NW].” (Rome 10:2) Nte afo emenyene nnennen ifiọk aban̄a uduak Abasi oro ẹwụtde ke Bible? Nte afo ke anam n̄kpọ nte asan̄ade ekekem?
7 Kûda n̄kpọ emi mfefere mfefere, ndusụk ekerede ete ke edieke imọ mîdụhe ke ata nnennen usụn̄ ke eyen̄wan̄a Abasi ye unana imọ ndinam ukpụhọde ekededi. N̄wed Abasi ọdọhọ ke uduak Abasi edi mme owo ‘ndisịm ifiọk akpanikọ,’ ndien ekem ẹdu uwem ekekem ye oro. (1 Timothy 2:3, 4; James 4:17) Abasi ama ebemiso etịn̄ ete ke “ukperedem ini” ediwak owo ‘ẹyenyene enyọn̄ enyọn̄ ido uten̄e Abasi, edi isan̄ake n̄kpọ ye odudu eke odude ke uten̄e Abasi.’ Enye ama owụk ete: “Wọn̄ọde kpọn̄ mmọ eke ẹtiede ntem.”—2 Timothy 3:1-5.
DIDIE KE AFO EKEME NDIFIỌK?
8-11. Didie ke ndusụk ọsọ ukpepn̄kpọ ye mme edinam ẹtuaha ye Bible?
8 Okposụkedi utuakibuot emi enemde Abasi esịt anade asan̄a ye “nnennen ifiọk,” ndụn̄ọde owụt ete ke ata ekese ufọkabasi ẹkpep ukpepn̄kpọ ẹmi ẹtuahade ye Bible. (Rome 10:2, NW) Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹsọn̄ọ ẹyịre ye ukpepn̄kpọ oro mîkemke ye N̄wed Abasi nte ke owo enyene ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa. (Ezekiel 18:4, 20; se page 115.) Ndusụk owo ẹkeme ndiyịk, ‘Nte ukpepn̄kpọ oro enen̄ede ọdiọk ntre?’ Kûfre ete ke akpa nsu Satan ekedi nte ke idiọkn̄kpọ ididaha n̄kpa idi. (Genesis 3:1-4) Ke adan̄aemi owo mîkemeke ndifep n̄kpa idahaemi, etie nte ukpepn̄kpọ oro nte ke owo enyene ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa akaiso ndinam nsu Satan atara. Enye amada ediwak miliọn owo ekesịn ke enyene-ndịk ebuana ye mme demon ẹmi ẹsinamde n̄kpọ nte idi ukpọn̄ mme akpan̄kpa. Ndien ukpepn̄kpọ oro anam akpanikọ Bible oro aban̄ade ediset mme akpan̄kpa oro edide okûnyene se ọwọrọde.—Utom 24:15.
9 Eduuwem abuana n̄ko, koro ediwak ido ukpono ẹnyịme mîdịghe ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme usen nduọkodudu ye mme ido edinam oro ẹkọn̄ọde ke edinịm ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi ke akpanikọ. Halloween, Usen Ofụri Ukpọn̄ ye mmọ eken ẹdi mme utọ usen nduọkodudu oro, ẹbuakde mme edinam ẹdade ẹto mme ido ukpono oro mîdịghe eke Christian.
10 Edibuak ido ukpono oro mîdịghe eke Christian ye enyeoro ẹdọhọde ke edi eke Christian amatara okosịm mme usen nduọkodudu efen, utọ nte Christmas. Abasi ọkọdọhọ mme Christian ete ẹti n̄kpa Jesus, idịghe emana esie. (1 Corinth 11:24-26) Ndien Bible owụt ete ke Jesus ikamanake ke December, emi edide mbịtmbịt ini ukwọedịm ke Israel. (Luke 2:8-11) Afo emekeme ndise ke ekperede ndidi n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk ekededi onyụn̄ okụt ete ke ẹkemek December 25 koro enye ekededi usen nduọkodudu mbon Rome. Ete James Frazer ọdọhọ ete:
“Ke ẹdade ofụri ofụri, edidi oro [Christmas ye Easter] ẹdide ẹdikem ye usọrọ mme okpono ndem ẹkpere ẹkaha ẹnyụn̄ ẹwak ẹkaha ndidi se itịbede ke mbuari. . . . [Mme ọkwọrọ ederi] ẹkekere ẹte ke edieke Ido Ukpono Christ ekenyenede ndikan ererimbot enye ekpekeme ndinam ntre n̄kukụre ebe ke ndinam mme edumbet Anditọn̄ọ enye oro ẹsọn̄de ubọk ẹkaha ẹmem, ebe ke nditat mfafaha inuaotop oro adade osịm edinyan̄a esisịt.”—The Golden Bough.
11 Ke ama ọkọfiọk se idide akpanikọ, anie owo emi amade Jehovah ke esịt akpanikọ akpakaiso ndinyịme mme ukpepn̄kpọ ye mme edinam oro ẹkọn̄ọde ke edinyịme utuakibuot mme okpono ndem? Mme ukpepn̄kpọ m̀mê mme edinam ẹmi ẹkeme nditie ndusụk owo nte n̄kpri n̄kpọ. Edi Bible etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ekpri leaven ananam ofụri uyo ofụt.”—Galatia 5:9.
EKỌN̄ YE IDO UWEM
12, 13. Didie ke mme ufọkabasi ẹkpụhọrede ye ata Ido Ukpono Christ ke n̄kpọ aban̄ade ekọn̄?
12 Jesus Christ ama owụt un̄wam efen ke ndidiọn̄ọ ido ukpono oro Jehovah onyịmede ke ini enye ọkọdọhọde mme mbet esie ete: “Mbufo ẹma ẹma kiet eken, kpukpru owo ẹyeda oro ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet Mi.” (John 13:34, 35) Ata ediwak ufọkabasi ẹsitịn̄ ẹban̄a edinyene ima, edi nte mmọ ẹsinen̄erede ẹkpak edinyene orụk ima oro Jesus ekenyenede?
13 Nnyịn ima ikokụt ite ke mme Christian ke mme akpa isua ikie ẹma ẹdu uwem nte ekemde ye mme ikọ prọfesi oro ke Isaiah 2:4. Mmọ ‘ẹma ẹda ofụt mmọ ẹdom n̄kpọ ufụn̄isọn̄, imenke ofụt itiene kiet eken, inyụn̄ ikpepke aba ekọn̄.’ (Se page 166, 167.) Nso idaha ke mme ufọkabasi ye mme ọkwọrọ ederi mmọ ẹda? Ediwak owo ẹdiọn̄ọ oto se mmọ ẹkụtde ke idemmọ ẹte ke mme ufọkabasi ẹmenyịme ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ ekọn̄—mbon Catholic ẹwotde mbon Catholic, mbon Protestant ẹwotde mbon Protestant. Emi ke akpanikọ ikedịghe editiene uwụtn̄kpọ oro Jesus okonịmde. Nte enemde, ekedi mme adaiso ido ukpono mme Jew, ẹmi ẹkedọhọde ke mme ufọn idụt ẹkedu ke itiendịk, ẹkenọ unyịme ẹte ẹwot Jesus.—John 11:47-50; 15:17-19; 18:36.
14-16. Ata Ido Ukpono Christ ada nso idaha ke ndimụm idaha ido uwem Abasi n̄kama?
14 Nte n̄kaiso un̄wam ndibiere m̀mê otu ido ukpono enyene unyịme Abasi, kere m̀mê enye omụm nti idaha ido uwem Esie akama utu ke ikpîkpu edifụmi idiọkido. Jesus ama odomo ndin̄wam mbon oro idiọkn̄kpọ ekefịkde, esịnede mme akpammịn ye mme akpara. Akana mme mbet esie ẹnam ukem ntre. (Matthew 9:10-13; 21:31, 32; Luke 7:36-48; 15:1-32) Ndien edieke owo oro ama ekededi Christian akanamde idiọkn̄kpọ, mme Christian eken ẹma ẹkeme ndin̄wam enye, ẹdomode ndinam enye afiak enyene mfọn Abasi ye nsọn̄idem eke spirit. (Galatia 6:1; James 5:13-16) Edi nso edieke owo ye unana edikabade esịt akade iso ndinam idiọkn̄kpọ?
15 Oro ekedi se ikotịbede inọ eren kiet ke Corinth. Paul ekewet ete:
“Ẹkûdụk ndụk ye owo ekededi emi ẹkotde enye eyenete, emi edide owo use, m̀mê esịn esịt ke n̄kpọ owo, m̀mê okpono ndem, m̀mê owo idiọkinua, m̀mê oyụhọ mmịn, m̀mê owo n̄kanubọk; ẹkûnyụn̄ ẹdia n̄kpọ ye orụk owo oro. . . . Ẹsio oburobụt owo oro ke otu mbufo ẹfep.”—1 Corinth 5:11-13.
Mme Ntiense Jehovah ẹsitiene ndausụn̄ Abasi ke n̄kpọ emi. Edieke anam akwa idiọkn̄kpọ esịnde ndibọ un̄wam mînyụn̄ inyịmeke ndikpọn̄ oburobụt usụn̄ esie, ana ẹbịn m̀mê ẹsio utọ owo oro ẹfep ke esop. Ndusụk emi eyenam enye anam n̄kpọ ye eti ibuot. Edi, edide oro otịbe m̀mê itịbeke, usụn̄ edinam emi anam n̄kpọ ndikpeme mbon esịt akpanikọ oro ẹbuanade ke esop, emi okposụkedi mmọ ke idemmọ ẹdide mme anana mfọnmma, ẹdomode ndimụm mme idaha Abasi n̄kama.—1 Corinth 5:1-8; 2 John 9-11.
16 Nte ededi, afo emekeme ndidiọn̄ọ mme aka ufọkabasi oro ẹnamde idiọkn̄kpọ an̄wan̄wa, iso-ọfọn ẹkam ẹbọde san̄asan̄a ukpono ke ufọkabasi mmọ ke ntak inyene m̀mê uwọrọiso mmọ. Ke ndisịn nditiene ewụhọ Abasi ndisio mme anamidiọk oro mîkabakede esịt mfep, mme ufọkabasi ẹnam mmọ eken ẹkere ke mmimọ imekeme ndinam idiọkn̄kpọ n̄ko. (Ecclesiastes 8:11; 1 Corinth 15:33) Abasi ikemeke ndinyịme mbon oro ẹsion̄ode utọ mbun̄wụm oro.—Matthew 7:15-20; Ediyarade 18:4-8.
NDIDU KE USỤN̄ ADADE OSỊM UWEM
17, 18. Didie ke afo ekeme ndisọn̄ọ ndu ke usụn̄ oro adade osịm uwem?
17 Ndondo oro okụtde “inuaotop emi adade owo osịm uwem,” oyom afo akaiso ekpep Bible man ọsọn̄ọ odu ke enye. Domo ndikot Bible kpukpru usen; nyene udọn̄ nọ oro. (1 Peter 2:2, 3; Matthew 4:4) Enye eyetịm fi idem ọnọ “eti utom ekededi.”—2 Timothy 3:16, 17.
18 Nti utom oro ẹsịne edidu uwem ekekem ye mme idaha ido uwem Abasi, ọkọrọ ye ndifọn ido nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ en̄wen, akpan akpan mbon oro ẹtode ke ufọk mme andinịm ke akpanikọ. (James 1:27; Galatia 6:9, 10) Oro edi nte Jesus akanamde. Ke ẹsiode edinịm eti uwụtn̄kpọ ke ido uwem ẹfep, enye ama ọkọk mbon udọn̄ọ, ọnọ mbon ọ-biọn̄ udia onyụn̄ ọdọn̄ mbon mfụhọ esịt. Enye ama enen̄ede ekpep onyụn̄ ọsọn̄ọ mme mbet esie idem. Okposụkedi nnyịn mîkemeke ndikpebe mme utịben̄kpọ esie, nte nnyịn ikemede, nnyịn imekeme ndinọ mbon en̄wen nti un̄wam, emi ekemede ndinụk ndusụk owo ndinọ Abasi ubọn̄.—1 Peter 2:12.
19, 20. Ewe utom efen efen edi akpan n̄kpọ ọnọ mme Christian?
19 Edi nti utom Jesus ama abuana n̄kpọ efen efen. Enye ama ọdiọn̄ọ ke mfọnn̄kan utom emi ẹnamde ẹnọ mmọ en̄wen edi ndin̄wam mmọ ndifiọk utọ utuakibuot oro Abasi onyịmede nnyụn̄ n̄kpep mmọ mban̄a mme uduak Obio Ubọn̄ Abasi. Emi ekeme ndin̄wam mmọ ndisịm utịtmbuba nsinsi uwem ke inemesịt.—Luke 4:18-21.
20 Mme Christian mfịn ẹkpenyene ndidomo ukem ntre ndidi mme ntiense nnọ Jehovah. Mmọ ẹkeme ndinọ ikọ ntiense ebe ke nti eduuwem mmọ, emi esịnede edin̄wam mmọ en̄wen nnyụn̄ n̄kpeme idem “ke idiọkn̄kpọ emi odude ke ererimbot.” (Isaiah 43:10-12; James 1:27; Titus 2:14) N̄ko, mmọ ẹkeme ndimen “eti mbụk” mbịne mme owo nnennen nnennen ke ufọk, ẹkọbọde ke utom emi tutu Abasi ọdọhọ ke ẹnam enye ekekem. (Luke 10:1-9) Nte afo uyomke ndin̄wam mme mbọhọidụn̄ fo, esịnede ubon fo, ẹkpep ẹban̄a utuakibuot oro Jehovah onyịmede? Do afo, n̄ko, ekpenyene ndibuana ke ndiyarade mbuọtidem fo n̄wụt an̄wan̄wa; ndinam ntre ekeme ndin̄wam mmọ efen ndikụt usụn̄ oro adade osịm uwem.—Rome 10:10-15.
[Ekebe ke page 173]
“MME IDO UWEM YE AFAI KE AUSCHWITZ”
Ke n̄wed esie oro ekerede ntre, ekpepn̄kpọ mban̄a n̄kaowo emi otode Poland, Anna Pawelczynska, ọkọdọhọ ete ke Nazi Germany “Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ke se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ, emi ọkọbiọn̄ọde kpukpru ekọn̄ ye afai.” Ye nso utịp? Enye anam an̄wan̄a ete:
“Ekpri otu mbon n̄kpọkọbi ẹmi ẹkedi mbon ubiere oro ẹkopde odudu ndien mmọ ẹma ẹkan ke en̄wan mmọ ye ukara Nazi. Otu n̄ka ido ukpono emi ke Germany ekedi ata ibat ibat owo ẹmi ẹkebiọn̄ọde ye unana edikpa mba, ẹmi ẹdụn̄de ke ufọt idụt oyomonsia, ndien ukem edu unana ndịk oro ke mmọ ẹkeda ẹnam n̄kpọ ke itienna Auschwitz. Mmọ ẹma ẹn̄wana ndibọ ukpono nto ekemmọ mbon n̄kpọkọbi . . . mme akamautom ufọk-n̄kpọkọbi, ye idem ikpọ owo SS. Kpukpru owo ẹma ẹdiọn̄ọ ẹte ke Ntiense Jehovah ndomokiet idinamke ewụhọ oro atuahade ye ukpepn̄kpọ ido ukpono esie.”
[Ndise ke page 175]
Nte afo odu ke ntatara usụn̄ . . .
. . . m̀mê ke mfafaha usụn̄?