Ntak Anade Nnyịn Ifiọk Enyịn̄ Abasi
“OWO ekededi eke edisemede okot enyịn̄ Jehovah eyebọhọ.” (Rome 10:13) Ye ikọ ẹmi apostle Paul ama ọsọn̄ọ etịn̄ nte edide akpan n̄kpọ nnyịn ndifiọk enyịn̄ Abasi. Ikọ esie ada nnyịn afiak ebịne akpa mbụme nnyịn: Ntak emi Jesus okonịmde ‘edikpono,’ m̀mê edinam enyịn̄ Abasi “asana,” ke ata ntọn̄ọ Akam Uwụtn̄kpọ esie, onịmde ke iso ata ediwak akpan n̄kpọ eken-e? Man ifiọk emi, oyom nnyịn idiọn̄ọ se akpan ikọ iba ẹwọrọde ọfọn akan.
Akpa, nso ke ikọ oro ‘edikpono,’ m̀mê ‘edinam asana’ enen̄ede ọwọrọ? Ke ata ata ikọ enye ọwọrọ: “ndinam asana.” Edi nte enyịn̄ Abasi ikasanake-sana? Ke akpanikọ enye asana. Ke ini nnyịn inamde enyịn̄ Abasi asana, nnyịn inamke enye asana akan nte akasanade. Utu ke oro nnyịn idiọn̄ọ enye nte edisana, inịm enye san̄asan̄a, inọ enye akakan ukpono. Ke ini nnyịn ibọn̄de akam iyom ẹnam enyịn̄ Abasi asana, nnyịn isak iso ise ini emi kpukpru edibotn̄kpọ ẹdinọde enye ukpono nte edisana.
Ọyọhọ iba, ikọ oro “enyịn̄” ọwọrọ nso? Nnyịn ima ikụt ite ke Abasi enyene enyịn̄, Jehovah, ye nte ke enyịn̄ esie odu ke ediwak tọsịn itie ke Bible. Nnyịn ima ineme, n̄ko, nte edide akpan n̄kpọ ndifiak nda enyịn̄ oro ndisịn ke nnennen itie esie ke uwetn̄kpọ Bible. Edieke enyịn̄ oro mîdụhe do, didie ke ikọ andiwet psalm ẹmi ẹkeme ndisu: “Mmọ eke ẹfiọkde enyịn̄ fo ẹyebuọt idemmọ ye afo; koro afo, Jehovah, mûkpọn̄ke mmọ eke ẹyomde fi.”—Psalm 9:10.
Edi nte ‘ndifiọk enyịn̄ Abasi’ abuana ikpîkpu ifiọk ibuot nte ke enyịn̄ Abasi ke usem Hebrew edi YHWH, m̀mê Jehovah, ke Ikọmbakara? Baba, enye ọwọrọ se ikponde ikan oro. Ke ini Moses okodude ke Obot Sinai, “Jehovah [ama] etie ke obubịt enyọn̄ osụhọde, edida ye [Moses] do, onyụn̄ atan̄a enyịn̄ Jehovah.” Nso ke editan̄a enyịn̄ Jehovah emi akabuana? Edisiak mme edu esie: “Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyanime, awak ima ye akpanikọ.” (Exodus 34:5, 6) N̄ko, ibio ini mbemiso n̄kpa esie, Moses ọkọdọhọ nditọ Israel ete: “Nyetan̄a enyịn̄ Jehovah.” Nso iketiene? Edisiak ndusụk akwa edu Esie, ndien ekem edifiak ndụn̄ọde se Abasi akanamde ọnọ Israel ke ntak enyịn̄ Esie. (Deuteronomy 32:3-43) Ntem, ndifiọk enyịn̄ Abasi ọwọrọ ndifiọk se enyịn̄ oro adade aban̄a nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ Abasi emi enyenede enye.
Sia Jehovah emende enyịn̄ esie akabuan ye mme edu, mme uduak ye mme edinam esie, nnyịn imekeme ndikụt ntak emi Bible ọdọhọde ke enyịn̄ Abasi edi edisana. (Leviticus 22:32) Enye enyene uten̄e, okpon, enyene ndịk onyụn̄ okon̄. (Psalm 8:1, NW; 99:3; 148:13) Ih, enyịn̄ Abasi okpon akan ikpîkpu udorienyịn̄. Enyịn̄ emi anam ẹdiọn̄ọ enye nte owo. Enye ikedịghe ikpîkpu enyịn̄ ibio ini oro ẹkenyenede ndida ke esisịt ini ndien ekem udorienyịn̄ utọ nte “Ọbọn̄” adade itie esie. Jehovah ke idemesie ọkọdọhọ Moses ete: “Jehovah . . . emi edi enyịn̄ mi ke nsinsi, emi onyụn̄ edi se ẹdade ẹti mi ke kpukpru emana.”—Exodus 3:15.
Yak odomo nte enye edidodomo, tutu amama owo idisioho enyịn̄ Abasi ifep ke isọn̄. “Enyịn̄ mi eyekpon ke otu mme idụt ọtọn̄ọde ke edem usiahautịn tutu osịm ke edem usop; ndien mmọ ẹyefọp incense ye edisana uwa ẹnọ enyịn̄ mi ke kpukpru ebiet: koro enyịn̄ mi eyekpon ke otu mme idụt, Jehovah mme udịm ọdọhọ.”—Malachi 1:11; Exodus 9:16; Ezekiel 36:23.
Ntem, edinam enyịn̄ Abasi asana edi ata akpan n̄kpọ akan n̄kpọ efen ekededi. Ẹda ofụri uduak Abasi ẹkeyịri ye enyịn̄ esie. Mfịna ubonowo ẹketọn̄ọ ke ini Satan ke akpa akasabarede enyịn̄ Jehovah ke ndikot Enye, ke editịm ntịn̄, osu-nsu ye enyeemi mîdotke ndikara ekpụk ubonowo. (Genesis 3:1-6; John 8:44) Ibọhọke ke ini ẹnọde enyịn̄ Abasi ubọn̄ nte odotde ke ubonowo ẹdinyene ọyọhọ ubọhọ ke mme akama-nsobo utịp eke nsu Satan. Oro edi ntak emi mme Christian ẹbọn̄de akam ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ntre ẹyom ẹnam enyịn̄ Abasi asana. Edi n̄kpọ ẹdu oro mmọ ẹkemede ndinam, n̄ko, man ẹnam enye asana.
Didie Ke Nnyịn Ikeme Ndinam Enyịn̄ Abasi Asana?
Usụn̄ kiet edi nditịn̄ nnọ mbon en̄wen mban̄a Jehovah nnyụn̄ nnyan ubọk n̄wụt Obio Ubọn̄ esie ke ubọk Christ Jesus nte n̄kukụre idotenyịn ubonowo. (Ediyarade 12:10) Ediwak owo ke ẹnam emi, ke ndisu ikọ prọfesi Isaiah ẹmi ke eyomfịn: “Mbufo ẹyedọhọ ke usen oro, ẹte, Mbufo ẹkọm Jehovah, ẹseme ẹkot enyịn̄ esie, ẹmen se enye anamde ẹtan̄a ẹnọ mme idụt, ẹti owo ẹte ke enyịn̄ esie okon̄. Ẹbre ẹnọ Jehovah, koro enye anamde ikpọ n̄kpọ: ẹmefiọk emi ke ofụri ererimbot.”—Isaiah 12:4, 5.
Usụn̄ en̄wen edi ndisụk ibuot nnọ mme ibet ye mme ewụhọ Abasi. Jehovah ọkọdọhọ idụt Israel ete: “Mbufo ẹnịm ndien mme ewụhọ mi, ẹnyụn̄ ẹnam mmọ: ami ndi Jehovah. Mbufo ẹkûnyụn̄ ẹbiat edisana enyịn̄ mi; edi ẹyak ẹnịm mi ke edisana ke otu nditọ Israel: edi ami Jehovah nnịm mbufo ke edisana.”—Leviticus 22:31, 32.
Didie ke nditọ Israel ndinịm Ibet Jehovah akanam enyịn̄ esie asana? Ẹkenọ nditọ Israel Ibet oro ke ntak enyịn̄ esie. (Exodus 20:2-17) Ntem, ke ini mmọ ẹkenịmde Ibet oro, mmọ ẹkewụt nnennen ukpono ye uten̄e ẹnọ enyịn̄ oro. Adianade do, enyịn̄ Jehovah ekenyene nditọ Israel nte idụt. (Deuteronomy 28:10; 2 Chronicles 7:14) Ke ini mmọ ẹkenamde n̄kpọ nte enende, emi ama esida itoro ọsọk enye, kpasụk nte eyen emi anamde n̄kpọ ke nnennen usụn̄ esidade ukpono ọsọk ete esie.
Ke n̄kan̄ eken, ke ini nditọ Israel ẹkekpude ndinịm Ibet Abasi, mmọ ẹma ẹsabade enyịn̄ esie. Ntem, ke Bible, ẹtịn̄ ẹban̄a mme utọ idiọkn̄kpọ nte edifọp uwa nnọ ndem, editomo n̄kpọ ke nsu, edifịk ubuene ye edinam use nte ‘asabarede enyịn̄ Abasi.’—Leviticus 18:21; 19:12; Jeremiah 34:16; Ezekiel 43:7.
Ukem ntre, ẹwụk mme Christian ewụhọ ke enyịn̄ Abasi. (John 8:28) Ndien mmọ, n̄ko, ẹbuana ye ‘ikọt enyịn̄ Jehovah.’ (Utom 15:14) Ntem, Christian emi ọbọn̄de akam ke esịt akpanikọ ete, “Yak ikpono enyịn̄ fo” eyenam enyịn̄ oro asana ke uwem esiemmọ ke ndisụk ibuot nnọ kpukpru ewụhọ Abasi. (1 John 5:3) Emi n̄ko eyesịne edisụk ibuot nnọ mme ewụhọ oro Eyen Abasi, Jesus, ọkọnọde, emi kpukpru ini ekesinọde Ete esie ubọn̄.—John 13:31, 34; Matthew 24:14; 28:19, 20.
Okoneyo oro mbemiso ẹkewọtde enye, Jesus ama owụt nte enyịn̄ Abasi edide akpan n̄kpọ ọnọ mme Christian. Ke ama ọkọdọhọ Ete esie ete: “Mmayarade enyịn̄ Fo nnọ mmọ, nyenyụn̄ nyarade,” enye akaiso ndinam an̄wan̄a ete, “man ima emi Afo akamade Mi odu mmọ ke esịt, Ami nnyụn̄ ndu mmọ ke esịt.” (John 17:26) Mme mbet ndifiọk enyịn̄ Abasi ama abuana mmọ ke idemmọ ndidi ndifiọk ima Abasi. Jesus ama anam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ mmọ ndikabade mmehe ye Abasi nte ima ima Ete mmọ.—John 17:3.
Nte Enye Otụkde Fi
Ke mbono akpa isua ikie eke mme Christian apostle ye mbiowo ke Jerusalem, mbet oro James ọkọdọhọ ete: “Symeon omobụk nte Abasi ekebemde iso edi edise mme Gentile, ndisio ikọt ke otu mmọ nnọ enyịn̄ Esie.” Nte ẹkeme ndidọhọ ke afo odu ke otu mbon ẹmi Abasi osiode ndidi “ikọt . . . enyịn̄ Esie” edieke afo etrede ndida m̀mê ndidi se ẹkotde ẹdian enyịn̄ oro?—Utom 15:14.
Okposụkedi ediwak owo ẹmen̄ede ndida enyịn̄ oro Jehovah, ediwak mme akabade a-Bible ẹnyụn̄ ẹsiode enye ẹfep ke mme edikabade mmọ, ediwak miliọn owo ke ofụri ererimbot ye idatesịt ẹmenyịme ifet edidi se ẹkotde ẹdian enyịn̄ Abasi, ẹdade enye idịghe ke utuakibuot kpọt edi ke utịn̄ikọ ofụri usen, ye ke nditan̄a enye nnọ mbon en̄wen. Edieke owo eketịn̄de ikọ ọnọ fi aban̄a Abasi eke Bible onyụn̄ adade enyịn̄ oro Jehovah, ye ewe otu ido ukpono ke afo akpabuan enye? Otu kiet kpọt odu ke ererimbot oro adade enyịn̄ Abasi kpukpru ini ke utuakibuot mmọ, kpasụk nte mme andituak ibuot nnọ enye ke ini eset ẹkenamde. Mmọ ẹdi Mme Ntiense Jehovah.
Enyịn̄ oro ọkọn̄ọde ke Bible mi, kpa Mme Ntiense Jehovah anam ẹdiọn̄ọ mme Christian ẹmi nte ‘ikọt enyịn̄ Abasi.’ Mmọ ẹdara ndikere enyịn̄ oro, koro oro edide enyeemi Jehovah Abasi ke idemesie ọkọnọde mme ata andituak ibuot. Ke Isaiah 43:10, nnyịn ikot ite: “Jehovah ọdọhọ, ete, Mbufo ẹdi ntiense mi, ye owo emi n̄kemekde.” Anie ke Abasi eketịn̄ aban̄a mi? Kere ban̄a ndusụk ufan̄ikọ oro ẹbemde enyeemi iso.
Ke Isa 43 ufan̄ikọ 5 osịm 7 ke ukem ibuot emi, Isaiah ọdọhọ ete: “Kûfehe, koro ami ndude ye afo: nyeda ubon fo ke edem usiahautịn ndi, nyetan̄ fi ke edem usoputịn mbon: nyedọhọ edem edere, nte, Yak nọ: nyedọhọ usụk, nte, Kûbaha: da nditọiren mi ke anyan idụt di, ye nditọiban mi ke utịt ererimbot; kpa kpukpru mmọ eke ẹkerede enyịn̄ mi: ndien mmanam enye mban̄a ubọn̄ mi, mbot enye, n̄kọm mmanam enye.” Ke eyo nnyịn, mme ufan̄ikọ oro ẹtịn̄ ẹban̄a ikọt Abasi oro enye akatan̄de obok ke kpukpru idụt man ẹtoro enye ẹnyụn̄ ẹdi mme ntiense esie. Ntem enyịn̄ Abasi inamke ẹdiọn̄ọ enye kpọt edi n̄ko an̄wam ndinam ẹdiọn̄ọ mme ata asan̄autom esie ke isọn̄ mfịn.
Mme Edidiọn̄ Ẹtode Edifiọk Enyịn̄ Abasi
Jehovah esikpeme mbon oro ẹmade enyịn̄ esie. Andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Koro enye amade mi, ami n̄ko nyenam enye ọbọhọ. Nyekpeme enye koro enye edide edifiọk enyịn̄ mi.” (Psalm 91:14, NW) Enye eti mmọ n̄ko: “Ndien mme abak Jehovah ẹneme kiet ye kiet: ndien Jehovah akpan̄ utọn̄, onyụn̄ okop, mmọ ẹnyụn̄ ẹwet n̄wed editi ke iso esie ẹnọ mme abak Jehovah ye mme ekere enyịn̄ esie.”—Malachi 3:16.
Ntem, mme edidiọn̄ ẹtode edifiọk ye edima enyịn̄ Abasi itreke ye uwem emi ikpọn̄. Jehovah ọmọn̄wọn̄ọ nsinsi uwem ke inemesịt ke Paradise isọn̄ ọnọ okopitem ubonowo. Ẹma ẹnọ David ndausụn̄ odudu spirit ndiwet ete: “Ẹyekpok mme idiọkowo ẹfep: edi mmọ eke ẹbetde Jehovah ẹyeda isọn̄ ẹnyene. Edi mbon nsụkidem ẹyeda isọn̄ ẹnyene; ediwak emem ẹyenyụn̄ ẹnem mmọ esịt.”—Psalm 37:9, 11.
Didie ke emi edikeme nditịbe? Jesus ama ọnọ ibọrọ. Ke ukem Akam Uwụtn̄kpọ emi enye ekekpepde nnyịn ndibọn̄ akam nte, “Yak ẹnam enyịn̄ fo asana,” enye ama adian do ete: “Yak obio ubọn̄ fo edi. Yak uduak fo ada itie, nte edide ke heaven, kpa ntre ke isọn̄.” (Matthew 6:9, 10, NW) Ih, Obio Ubọn̄ Abasi ke ubọk Jesus Christ eyenam enyịn̄ Abasi asana onyụn̄ ada nti idaha n̄ko ọsọk isọn̄ emi. Enye eyesio ukwan̄ edinam efep onyụn̄ emen ekọn̄, ubiatibet, akan̄, udọn̄ọ ye n̄kpa efep.—Psalm 46:8, 9; Isaiah 11:9; 25:6; 33:24; Ediyarade 21:3, 4.
Afo emekeme ndinyene nsinsi uwem ke idak Obio Ubọn̄ oro. Didie? Ke ndidi ndifiọk Abasi. “Nsinsi uwem oro edi ndifiọk Fi, ata Abasi kierakiet, ye Enyeemi Afo ọkọdọn̄de, kpa Jesus Christ.” (John 17:3) Mme Ntiense Jehovah ẹyekop inemesịt ndin̄wam fi enyene ọnọ-uwem ifiọk oro.—Utom 8:29-31.
Ẹdot enyịn ẹte ke ntọt oro ẹdude ke ekpri n̄wed emi amanam fi okụt ete ke Andibot enyene ọkpọkpọ enyịn̄ oro edide ata ọsọn̄urua n̄kpọ ọnọ enye. Emi ekpenyene ndidi ata ọsọn̄urua n̄kpọ nnọ fi n̄ko. Afo akpakam ọdiọn̄ọ nte edide akpan n̄kpọ ndifiọk nnyụn̄ nda enyịn̄ oro, akpan akpan ke utuakibuot.
Ndien afo akpakam ebiere nditịn̄ nte prọfet Micah eketịn̄de uko uko ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede ete: “Kpukpru mme idụt ẹyesan̄a ke enyịn̄ Abasi mmọ; nnyịn iyenyụn̄ isan̄a ke enyịn̄ Jehovah Abasi nnyịn ke nsinsi nsinsi.”—Micah 4:5.
[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 28]
‘Ndifiọk enyịn̄ Abasi’ ọwọrọ se ikpọnde ikan ikpîkpu edinyene ifiọk ibuot mban̄a akpanikọ oro nte ke enyịn̄ esie edi Jehovah
[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 30]
Enyịn̄ Jehovah ‘enyene uten̄e, okpon, enyene ndịk onyụn̄ okon̄.’ Ẹda kpukpru uduak Abasi ẹkeyịri ye enyịn̄ esie
[Ekebe ke page 29]
Ke ibuotikọ kiet ke Anglican Theological Review (October 1959), Dr. Walter Lowrie ama owụt ufọn edifiọk enyịn̄ Abasi. Enye ekewet ete: “Ke itie ebuana owo ye owo edi ata akpan n̄kpọ ndifiọk ata enyịn̄, kpa ọkpọkpọ enyịn̄, owo oro nnyịn imade, owo emi nnyịn itịn̄de ikọ inọ, m̀mê idem owo oro nnyịn itịn̄de ikọ iban̄a. Kpa ntre ke edi ke itie ebuana owo ye Abasi. Owo oro mîfiọkke Abasi ke enyịn̄ inen̄ekede ifiọk enye nte owo, imeheke nditịn̄ ikọ ye enye [emi edide se akam ọwọrọde], ndien enye ikemeke ndima enye, edieke enye ọfiọkde enye n̄kukụre nte odudu oro mînyeneke idem.”