Akam Mmanie ke Ẹsibọrọ?
“ESINAM ekese n̄kpọ ebe ke akam akan nte ererimbot ekerede.” Ntre ke Alfred Tennyson, kpa ewet-uto owo England eke ọyọhọ isua ikie-19 eketịn̄. Edi ediwak owo ẹma ẹbọn̄ akam ke ikpîkpu ẹban̄a nsọn̄idem, idatesịt, emem, ye mfọnọn̄kpọ. Ke akpanikọ, ndusụk owo ẹkere ẹte ke Abasi isinen̄ekede ikpan̄ utọn̄ inọ akam. Edi, Bible okot enye ‘Andikop akam.’—Psalm 65:2.
Emi ekeme ndinam fi n̄ko obụp ete: “Anie edi ‘Andikop akam’ emi? Nte ana isịm mme akpan n̄kpọ oro ẹyomde man ẹbọrọ akam nnyịn? Nnyịn ikpọbọn̄ akam didie? Ndien akam mmanie ke ẹsibọrọ?”
Ẹma Ẹbọrọ Akam Mmọ
Akam ebịghi uwem nte ubonowo. Kere ban̄a Abel, eyen akpa ete ye eka nnyịn, Adam ye Eve. Ke ini enye akawade uwa oro Abasi onyịmede, nte eyịghe mîdụhe, oro akasan̄a ye ikọ n̄kpeubọk ye itoro.—Genesis 4:1-5.
Ke ọyọhọ isua ikie usụkkiet mbemiso Eyo Nnyịn, Jonah, kpa prọfet Abasi ama ‘odu ke idịbi iyak oro ẹkemekde ndimen enye mmen ekpe Jehovah Abasi esie ubọk.’ Nte akam oro ama enyene ufọn? Ih, koro “Jehovah [ama] ọdọhọ iyak oro, ndien iyak ọkpọhi Jonah ọduọk ke obot.” Jonah ndien ama akaiso ndinam utom oro Abasi ọkọdọhọde enye anam ke ndika Nineveh.—Jonah 1:17; 2:1, 10; 3:1-5.
Ke ini mme asua ẹkekande David eke Israel eset ẹkụk, enye ama ofiori ete: “O Jehovah, kop akam mi, kpan̄ utọn̄ ke n̄kpeubọk mi: yere mi ke akpanikọ fo, ye ke edinen ido fo.” (Psalm 143:1) Ẹma ẹbọrọ akam emi David ọkọbọn̄de oyom ubọhọ, koro mme asua esie mîkekemeke ndiwot enye tutu amama. Ntre, enye ama ekeme ndidọhọ ete: “Jehovah emekpere kpukpru mmọ eke ẹsemede ẹnọ enye, kpukpru mmọ eke ẹsemede ẹnọ enye ke akpanikọ.”—Psalm 145:18.
Ndisịm Mme Akpan N̄kpọ Ẹyomde
Nte an̄wan̄ade, ndien, ẹma ẹbọrọ akam ikọt Abasi eke eset. Nte ededi, mmọ ikọbọn̄ke akam nte ikpîkpu ido edinam inọ Abasi oro mînyeneke enyịn̄. Mmọ ẹkebọn̄ akam ye mbuọtidem ẹnọ Jehovah, kpa “Ata Edikon̄ ke ofụri ererimbot.” (Psalm 83:18) Man akam nnyịn ẹnyene ufọn, ndien, mme akpan n̄kpọ ewe ke ana nnyịn isịm?
Bọn̄ akam nọ Jehovah ikpọn̄îkpọn̄. Edi ndisịme—ke akpanikọ, ikemke ye n̄wed Abasi—ndibọn̄ akam nnọ mme nsunsu abasi, ẹmi anana-uwem ndisọi mbiet, ẹdide imụm, inan, ẹnyenede ubọk oro mîtụkke n̄kpọ, ukot oro mîsan̄ake, mînyụn̄ isioroke uyo ke itọn̄. (Psalm 115:5-7; 1 John 5:21) Ke edide isio ye mme utọ anana-ufọn abasi ẹmi, Jehovah esinam n̄kpọ ke ibuot mbon oro ẹmade enye ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ esie. Ke uwụtn̄kpọ, ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede, mme prọfet nsunsu abasi Baal ẹma ẹkpe enye ubọk ndinam ikan̄ osụhọde ke heaven edi. Okposụkedi mmọ ẹkebọn̄de akam tọn̄ọde ke usenubọk tutu osịm mbubịteyo, Baal ikekemeke ndinọ ibọrọ. Ekem Elijah ama ekpe Jehovah ubọk, emi ọkọbọrọde ke ndinam ikan̄ osụhọde edita uwa oro ẹkedoride ke itieuwa ofụri ofụri.—1 Ndidem, ibuot 18.
San̄a kpere Abasi ebe ke Jesus Christ ikpọn̄îkpọn̄. Jehovah Abasi ama ọdọn̄ edibon Eyen esie kierakiet, Jesus Christ, edi isọn̄ ndidi ufak man anyan̄a ubonowo osio ke idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. (John 3:16, 36; Rome 5:12; 6:23) Ntre, ye mbon oro ẹbọde ufọn ẹto enọ emi, Abasi ama eberede obufa usụn̄ oro ẹkemede ndisan̄a n̄kpere enye ke akam. Mme asan̄autom Abasi eke eset utọ nte David andiwet Psalm ọkọbọn̄ akam nnennen ọnọ Jehovah. (Psalm 4:1; 17:1; 55:1; 102:1) Edi obufa usụn̄ ndisan̄a n̄kpere enye ekebe ke Jesus, emi ọkọdọhọde ete: “Owo baba kiet itieneke Ete, ibọhọke ebe ke Ami. Edieke mbufo ẹben̄ede n̄kpọ ke enyịn̄ Mi, nyenam.” (John 14:6, 14) Idụhe ebiet ndomokiet oro N̄wed Abasi ọnọde ekikere ete ke ẹkpenyene ndibọn̄ akam nnọ Abasi ebe ke owo en̄wen ekededi.
Ntre, ndien, ke ima ikọfiọk ite ke nnyịn ikpenyene ndibọn̄ akam nnọ Abasi ebe ke enyịn̄ Jesus, owo idibọrọke akam nnyịn ibọhọke nnyịn ibọn̄ inọ Jehovah ikpọn̄îkpọn̄ ebe ke Eyen esie. Edi mme ntak efen ẹdu n̄ko oro Jehovah mîsibọrọke ata ediwak akam.
Ntak Abasi Mîsibọrọke
Abasi idibọrọke akam nnyịn ke ntak nnyịn idade akpan idaha ke adan̄aemi ibọn̄de akam. N̄wed Abasi iyomke ite ibọn̄ akam n̄kukụre ke akpan idaha kiet oro inịmde idem. Nte ededi, nditọn̄ọ edọn̄ ekeme ndiwụt nsụhọdeidem ke iso Abasi. Edi ẹnyịme ẹbọn̄ akam ke adan̄aemi ẹdade-da, ẹtiede ke okpokoro, ẹduọkde odudu ke bed, m̀mê ẹnamde mme utom eke usen ke usen. (Daniel 6:10, 11; Mark 11:25) Kamse, Jehovah esikam ọbọrọ akam emi owo mîbọn̄ke uyo ọwọrọ! Mbemiso etịn̄de ọnọ edidem Persia nte ke imọ iyom ndifiak mbọp n̄wụre ibibene Jerusalem, Nehemiah ke ndopuyo ‘ama ọbọn̄ akam ọnọ Abasi enyọn̄,’ ndien Jehovah ama ọbọrọ akam oro. (Nehemiah 2:1-6) Ntre edieke idaha oro ẹdade mîdịghe akpan n̄kpọ, ntak emi Abasi mîsibọrọke ata ediwak akam-a?
Jehovah inemke esịt ke akam idiọkowo. Ih, “OWO eke ọwọn̄ọrede utọn̄ esie man okûkop mbet, idem akam esie edidi n̄kpọ ndek.” (Mme N̄ke 28:9) Ebede ke prọfet Isaiah, Abasi ama asian mme otụtutọn̄ ikọt Esie ete: “Ndien ke ini mbufo ẹmenerede ubọk mbufo, ndịp mbufo enyịn mi: ndien n̄ko ke ini mbufo ẹwakde ndibọn̄ akam, ami n̄kopke: iyịp ọmọyọhọ mbufo ke ubọk.” (Isaiah 1:15) Nte ido edide, owo isibọrọke akam mme idiọkowo idem ekpedi mmọ ẹbọn̄ ẹnọ Abasi ebe ke Christ.
Abasi isibọrọke akam mbubịk. “Ke ini mbufo ẹnyụn̄ ẹbọn̄de akam,” ntre ke Jesus Christ ọkọdọhọ, “ẹkûbiet mbon mbubịk: koro mmọ ẹma ndida ke mme synagogue ye ke mme inụk efak mbọn̄ akam, ẹte iwụt owo idem. Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, mmọ ẹma ẹbọ utịp mmọ.” Jesus ama adian do ete: “Edi amaedi afo, ke ini ọbọn̄de akam, dụk ke esịt ubet fo, beri usụn̄, bọn̄ akam nọ Ete fo emi odude ke ndịbe, ndien Ete fo emi okụtde ke ndịbe eyenọ fi usiene.” (Matthew 6:5, 6) Ke nditịn̄ emi, Jesus ikabiatke kpukpru akam oro ẹbọn̄de an̄wan̄wa ifep, koro enye ke idemesie ama esibọn̄ akam uyo ọwọrọ ke iso mbon efen. (Matthew 14:19) Edi Christ okowụt ete ke ọdiọk ndibọn̄ akam ke an̄wa akpan akpan man mbon en̄wen ẹkụt ẹnyụn̄ ẹkop ẹnyụn̄ ẹbọ itoro mmọ.
Jehovah isibọrọke akam abian̄a, oro ẹtịn̄de ẹfiak ẹtịn̄. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ndien ke ini ẹbọn̄de akam, ẹkûyịre nditetịn̄ ikpîkpu ikọ, nte mme Gentile ẹnamde: koro etie mmọ nte edikop akam oto ke uwak ikọ eke ẹtịn̄de. Mmọdo ẹkûbiet mmọ: koro Ete mbufo ọmọfiọk n̄kpọ eke ẹnanade mbufo, ndien mbufo ẹdiben̄e Enye.” (Matthew 6:7, 8) Ediwak owo ke mme idụt Edem Usiahautịn ẹkere ẹte ke ini kiet oro mmimọ iyụtde wheel akam (drum oro ẹdọn̄de akam oro ẹwetde-wet) ẹsitịn̄ ẹfiak ẹtịn̄ ikọ n̄kpeubọk. Ediwak million owo eken ẹsikama N̄kwa-akam mîdịghe ẹkot akam ke n̄wed akam. Edi mbon oro ẹyomde Abasi okop akam mmọ ẹyefep akam oro ẹtịn̄de ẹfiak ẹtịn̄ ẹyenyụn̄ ẹnọ ntịn̄enyịn ke mme n̄kaiso item Jesus emi.
“Ẹbọn̄ Akam Ntem”
Jesus ndien ama ọnọ se ediwak owo ẹkotde akam uwụtn̄kpọ. (Matthew 6:9-13) Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹbọn̄ akam ntem ndien, ẹte, Ete nnyịn emi odude ke heaven: Yak ikpono enyịn̄ Fo.” Ndikot Abasi “Ete nnyịn” owụt nte ke mbon en̄wen n̄ko ẹnyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye enye nte ubak mme andibuana ke ubon oro ẹdide mme andituak ibuot nnọ enye. Edikpono enyịn̄ Abasi, Jehovah, edi ata n̄kpon n̄kan n̄kpọ, edi didie ke enye edikpono enyịn̄ oro? Ke ndisio mme idiọkowo mfep, enye eyemen kpukpru esuene oro ẹsisuenede enyịn̄ oro efep,—Ezekiel 38:23.
Jesus ama adian do ete, “Yak Ubọn̄ Fo edi; Yak inam uduak Fo; Nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.” Ukara Abasi nte ẹwụtde ke Obio Ubọn̄ Messiah Eyen esie eke heaven eyesọp ndinuak kpukpru mme andibiọn̄ọ itie ukara Abasi, osion̄ode mmọ efep ke isọn̄. (Daniel 2:44) Edi ọwọrọ didie ke ini nnyịn iben̄ede ite yak ẹnam uduak Abasi ke isọn̄ kpa nte ẹnamde ke heaven? Emi edi eben̄e nte yak Jehovah anam uduak esie kaban̄a isọn̄, esịnede edision̄o mme andibiọn̄ọ enye mfep.—Ediyarade 16:14-16; 19:11-21.
Ke ama okonịm Abasi, edikpono enyịn̄ Esie, ye mme uduak Esie akpa ke akam uwụtn̄kpọ oro, Jesus ama akaiso ete: “Nọ nnyịn udia eke ekemde nnyịn ke usen mfịn.” Ndiben̄e Jehovah ndinọ mme n̄kpọ oro ẹyomde “ke usen mfịn” ememenede mbuọtidem oro inyenede ke ukeme esie ndise mban̄a mme udọn̄ eke usen ke usen oro mme andituak ibuot nnọ enye ẹnyenede. Emi idịghe ibụk ibụk eben̄e oro ẹyomde mme n̄kpọ oro ẹbede ubọk.
Jesus ama adian do ete: “Nyụn̄ dahado ke isọn eke ikamade Fi, nte emi nnyịn ikadahadedo inọ mmọemi ẹkamade nnyịn isọn.” (Luke 11:3b owụt ete ke “isọn” emi edi “mme idiọkn̄kpọ.”) Abasi ekeme ndidahado nnọ nnyịn n̄kukụre edieke nnyịn ikadahadedo inọ mbon oro ẹkenamde nnyịn idiọkn̄kpọ. (Matthew 6:14, 15) Nte odotde, ndien, apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Kpa nte Ọbọn̄ [Jehovah] ekefende mbufo, ẹfen mmọ en̄wen kpasụk ntre.”—Colossae 3:13.
Ke adade akam uwụtn̄kpọ oro okosịm utịt, Jesus ọkọdọhọ ete: “Kûnyụn̄ uda nnyịn usịn ke idomo; edi sio nnyịn ke ubọk andidiọk.” Akananam Jehovah idaha ‘se idiọkde’ idomo mme owo. (James 1:13) Idomo esito andidiọk, Satan kpa Devil, edi Bible ke ndusụk ini esidọhọ ete ke Abasi ndiyak ndusụk n̄kpọ ẹda itie esiwọrọ ke enye anam mmọ. (Ruth 1:20, 21; Ecclesiastes 7:13) Ke ndibọrọ eben̄e oro, “Kûnyụn̄ uda nnyịn usịn ke idomo,” Jehovah isikpọn̄ke mme anam-akpanikọ ikọt esie, okposụkedi enye ayakde ẹdomo mmọ. Ke akpanikọ, “Abasi edi akpanikọ, idinyụn̄ iyakke ẹdomo mbufo ẹbe se ukeme mbufo edide; edi Enye eyesiak usụn̄ ubọhọ ọnọ mbufo ke ufọt idomo, man mbufo ẹkeme ndi[yọ] enye.”—1 Corinth 10:13.
Ke ini nnyịn iben̄ede ite yak ẹsio nnyịn ke ubọk andidiọk, nnyịn iben̄e ite yak ẹkûyak Devil akan nnyịn nte mme anam-akpanikọ owo oro ituakde ibuot inọ Jehovah. Edieke nnyịn idide mme anam-akpanikọ ikọt Abasi, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke enye eyekop utọ eben̄e ntre, sia apostle Peter ekewetde ete: “Ọbọn̄ [Jehovah] ọmọfiọk ndinyan̄a mmọemi ẹten̄ede Enye nsio ke idomo.” (2 Peter 2:9) Ndien ikpehe akam uwụtn̄kpọ enyeemi edi akpan n̄kpọ didie ntem, koro Satan kpa Devil “ke oyoyo nte lion eke okụnide, oyom se editade”!—1 Peter 5:8.
Ntak Ẹbọrọde Akam Mmọ
Abasi esibọrọ akam mme anam-akpanikọ owo oro ẹtuakde ibuot ẹnọ enye. Ntak-a? Ke ubak ubak, Jehovah esinam ntre koro mmọ ẹsibọn̄de akam ẹnọ enye ikpọn̄îkpọn̄, ẹnamde eben̄e mmọ ebe ke Jesus Christ. Mmọ ẹsisọn idiọkido ẹnyụn̄ ẹfep akam mbubịk oro ẹtịn̄de ẹfiak ẹtịn̄. Utu ke nditịn̄ mfiak ntịn̄ akam uwụtn̄kpọ ke ibuot, Mme Ntiense Jehovah ẹsida nti ndausụn̄ esie ke nditịn̄ udọn̄ esịt mmọ nnọ Abasi. Edi ntak en̄wen ẹsụk ẹdodu oro ẹsibọrọde akam mmọ.
Mbon oro ẹbọrọde akam mmọ ẹma ẹsịm mme akpan n̄kpọ oro ẹyomde. Ke asiakde mmọemi, Paul ekewet ete: “Owo eke asan̄ade ekpere Abasi enyene ndinịm ete Enye ododu, onyụn̄ edi Andinọ mmọemi ẹyomde Enye utịp.” (Mme Hebrew 11:6) Tịmfiọk akpan n̄kpọ iba ẹmi: Jehovah esibọrọ akam (1) mbon oro ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke Abasi odu, ye (2) mbon oro “ẹyomde Enye” ke ofụri esịt.
Kiet ke otu utọ owo oro ke akpa isua ikie ekedi Cornelius, kpa owo Gentile oro ekesịnde esịt ke ido Abasi. Enye ama onịm ke akpanikọ ete ke Abasi odu, ndien enye ama oyom Abasi ke ofụri esịt. Nso ke Cornelius akanam ke enyenede nnennen ifiọk? Kamse, enye ke ofụri esịt ama ayak idemesie ọnọ Jehovah Abasi onyụn̄ ana baptism ke idiọn̄ọ uyakidem nnọ. Ke oro ebede, Cornelius nte an̄wan̄ade ama enyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye Abasi, ndien emi ama enyene ọyọhọ odudu ke akam esie.—Utom 10:1-44.
Mbemiso ẹkenịmde Cornelius baptism, akam esie ‘ẹma ẹdọk nte n̄kpọ editi ẹkosịm iso Abasi.’ (Utom 10:4) Nte ededi, ebede ke uyakidem nnọ Abasi ke ntak oro enye onịmde uwa ufak Jesus ke akpanikọ, onyụn̄ anade baptism, Cornelius ke ofụri ofụri ama ayak idemesie ọnọ Jehovah. Emi ama ọtọn̄ọ utịbe utịbe n̄kpet n̄kpet ebuana ke ufọt Abasi ye owo emi onịmde ido Abasi mi—kpa ebuana oro ọkọnọde Cornelius ifet ubọn̄ akam oro n̄kpọ mîkpanke. (James 4:8) Enye ama ekeme ndisan̄a n̄kpere Ete esie eke heaven ebe ke Christ Jesus ye idotenyịn nte ke ẹyekop akam imọ. Oro edi se itịbede inọ kpukpru owo oro ẹyakde idem ẹnọ Abasi ebe ke Christ ẹnyụn̄ ẹnade baptism. Mmọ n̄ko ẹnyene ifet ubọn̄ akam oro n̄kpọ mîkpanke.
Ke akpanikọ, afo omoyom ẹbọrọ akam fo. Ke ntre, edieke afo kemi mûnamke n̄kpọ Jehovah nte kiet ke otu mme andituak ibuot nnọ enye oro ẹyakde idem ẹnọ, owụt ọniọn̄ didie ntem ndiyom enye ke ofụri esịt! Tiene usụn̄uwem oro ebietde eke Cornelius, ndien Abasi eyebọrọ akam fo.
[Ndise ke page 6]
Didie ke Cornelius ndiyak idem nnọ Abasi nnyụn̄ nna baptism okotụk akam esie?