Nte Afo Esede Ukpọn̄ Otụk Uwem Fo
Ndien owo akahade edi ukpọn̄ eke odude uwem.”—GENESIS 2:7.
1, 2. Nso ke ata ediwak ido ukpono ẹnịm ke akpanikọ ẹban̄a owo ye ukpọn̄?
EKPERE ndidi kpukpru ido ukpono ẹkpep ẹte ke owo enyene ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa. New Catholic Encyclopedia ọdọhọ ete ke edi “Abasi okobot [ukpọn̄] onyụn̄ emen esịn owo ke idem ke ini owo ọtọn̄ọde ndiboro.” Enye n̄ko ọdọhọ ete ke ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi “edi kiet ke otu akpan ukpepn̄kpọ” eke mme ufọkederi Christendom. Ukem oro n̄ko, The New Encyclopaedia Britannica, ọdọhọ ke “ekikere mbon Moslem edi nte ke ukpọn̄ ekedidu ke ukem ini oro ikpọkidem ekedidude; ekem, enye edinyene uwem eke esiemọ, ndien edidiana oro enye adianade ye ikpọkidem edi n̄kpọ ibio ini.”
2 Mme utọ ido ukpono ntre ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ukpọn̄ esiwọrọ ọkpọn̄ ikpọkidem ke ini owo akpade onyụn̄ akaiso odu uwem ke nsinsi, akan̄a esie edide inemesịt eke heaven, edidu ibio ibio ini ke purgatory, m̀mê edibọ nsinsi ndutụhọ, ke ikan̄ ikan̄ hell. Eda n̄kpa nte usụn̄ adade osịm nsinsi uwem ke obio mme spirit. Nte ewetn̄wed kiet ọkọdọde ke n̄wed oro We Believe in Immortality ete: “Ami nda N̄kpa nte akwa ye ubọn̄ ubọn̄ n̄kpọntịbe. Ami nda N̄kpa nte edimenede oro Abasi emenerede owo itie.”
3. Nso idi se nsio nsio ido ukpono Edem Usiahautịn ẹnịmde ke akpanikọ?
3 Mbon Hindu, Buddha, ye mbon eken ẹnịm edịbe ke n̄kpa ndụk idem efen ke akpanikọ. Emi esịne edinịm ke akpanikọ nte ke ini owo akpade ke ukpọn̄ esifiak amana, afiak amana nte owo en̄wen m̀mê nte odu-uwem n̄kpọ en̄wen. Edieke owo oro ekedide eti owo, ẹdọhọ ẹte ke ukpọn̄ esie eyefiak amana nte owo oro enyenede n̄kon̄ n̄kan idaha. Edi edieke enye ekedide idiọkowo, enye eyefiak amana nte owo oro enyenede usụhọde idaha m̀mê idem amanade nte unam m̀mê ekpri unam.
4, 5. Ntak edide akpan n̄kpọ ndidiọn̄ọ akpanikọ aban̄ade ukpọn̄-ọ?
4 Nte ededi, nso edieke mme owo mînyeneke ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa? Nso edieke n̄kpa mîdịghe “edimenede oro Abasi emenerede owo itie,” mîdịghe n̄kpet n̄kpet usụn̄ adade osịm uwem nsinsi eke spirit m̀mê edifiak mmana, inọ kpukpru mbon oro ẹkpan̄ade? Do edinịm oro ẹnịmde ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi ke akpanikọ akpada owo ekesịn ke ukwan̄ usụn̄. N̄wed oro Official Catholic Teachings ọdọhọ ete ke ufọkederi ọsọn̄ọ eyịre ke ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi koro edieke owo mînịmke emi ke akpanikọ, enye “akpanam akam, mme edinam ubụkowo esie ye mme edinam ido ukpono ẹmi ẹsinamde ẹnọ mme akpan̄kpa okûnyene ufọn m̀mê okûn̄wan̄a owo.” Ntre usụn̄uwem owo, utuakibuot, ye nsinsi ini iso ẹbuana.—Mme N̄ke 14:12; Matthew 15:9.
5 Ndidiọn̄ọ akpanikọ oro aban̄ade se ẹnịmde ke akpanikọ mi edi akpan n̄kpọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mme andituak ibuot nnọ [Abasi] ẹnyene ndituak ibuot ke spirit ye ke akpanikọ.” (John 4:24) Ekụt akpanikọ aban̄ade ukpọn̄ owo ke Ikọ Abasi, kpa Bible. N̄wed Abasi eke odudu spirit ọdọn̄ọ ediyarade oro Abasi ayararede mme uduak esie, ntre nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke enye etịn̄ akpanikọ ọnọ nnyịn. (1 Thessalonica 2:13; 2 Timothy 3:16, 17) Jesus ọkọdọhọ ke akam oro enye ọkọbọn̄de ọnọ Abasi ete: “Ikọ Fo edi akpanikọ.”—John 17:17.
Ẹkebot ye Ukpọn̄ oro Mîkpaha ke Nsinsi?
6. Nso ke mbụk Genesis etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ọnọ nnyịn aban̄a edibotn̄kpọ edide owo?
6 Genesis 2:7 asian nnyịn ete: “Jehovah Abasi obot owo ke ntan isọn̄, onyụn̄ ọduọk ibifịk uwem esịn ke odudu ibuo esie; ndien owo akabade edi ukpọn̄ eke odude uwem.” Mbụk oro idọhọke ite ke Abasi ekememen ukpọn̄ oro mîkpaha ke nsinsi esịn owo ke idem. Enye ọdọhọ ete ke ini odudu Abasi ekesịnde Adam uwem ke idem, Adam ama “akabade edi ukpọn̄ eke odude uwem.” Ntre owo edi ukpọn̄. Enye inyeneke-nyene ukpọn̄.
7. Ntak emi ẹkenịmde mme owo ke isọn̄-ọ?
7 Abasi okobot Adam ndidụn̄ ke isọn̄, idịghe ke heaven. Isọn̄ ikenyeneke ndidi ikpîkpu itie udomo, ndise m̀mê Adam eyedot ndika heaven. Abasi akanam isọn̄ “man ẹdụn̄ ke esịt,” ndien Adam ekedi akpa owo emi okodụn̄de do. (Isaiah 45:18; 1 Corinth 15:45) Edikem, ke ini Abasi okobotde Eve nte n̄wanndọ ọnọ Adam, uduak oro Abasi ekenyenede ọnọ mmọ ekedi nte ke mmọ ẹkpenyene nditọt nyọhọ isọn̄ nnyụn̄ nnam enye akabade edi paradise nte nsinsi ebietidụn̄ ubonowo.—Genesis 1:26-31; Psalm 37:29.
8. (a) Edidu oro Adam okodude ọkọkọn̄ọ ke nso? (b) Ke ekpedide Adam ikanamke idiọkn̄kpọ, m̀mọ̀n̄ ke enye akpakaka iso ndidu uwem?
8 Idụhe ebiet ndomokiet oro Bible ọdọhọde ete ke ndusụk ndido idem Adam ikekemeke ndikpa. Ke okpụhọrede ye oro, edidu oro enye okodude ọkọkọn̄ọ ke n̄kpọ, ọkọkọn̄ọ ke n̄kopuyo nnọ ibet Abasi. Nso nan̄a edieke enye abiatde ibet oro? Nte enye eyenyene nsinsi uwem ke obio mme spirit? Baba. Utu ke oro, enye “eyekpa n̄kpa.” (Genesis 2:17) Enye eyefiak ke ebiet oro enye okotode edi: “Koro afo edide ntan, eyenyụn̄ afiak ke ntan.” (Genesis 2:7; 3:19) Adam ikodụhe ke ebiet ndomokiet mbemiso ẹkebotde enye, enye ikponyụn̄ inyeneke ebiet ndomokiet ke enye ama akakpa. Ntre enye ekenyene n̄kpọ iba kpọt ndimek: (1) n̄kopuyo ye uwem m̀mê (2) nsọn̄ibuot ye n̄kpa. Ke ekpedide Adam ikanamke idiọkn̄kpọ, enye okpokodu uwem ke isọn̄ ke nsinsi. Enye tutu amama ikpakaha heaven.
9. Nso ke Bible nte enende okot n̄kpa, ndien ntak-a?
9 Adam ama ọsọn̄ ibuot, enye ama onyụn̄ akpa. (Genesis 5:5) N̄kpa ekedi ufen oro ẹkenọde enye. Emi ikedịghe usụn̄ adade osịm “ubọn̄ ubọn̄ n̄kpọntịbe” edi ekedi usụn̄ adade osịm itie oro uwem mîdụhe. Ntre, n̄kpa idịghe ufan edi edi se Bible okotde, “[a]sua.” (1 Corinth 15:26) Edieke Adam ekpekenyenede ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa emi akpakade heaven edieke enye okpokokopde item, do n̄kpa ekpekedi edidiọn̄. Edi enye ikedịghe. Enye ekedi isụn̄i. Ndien ye idiọkn̄kpọ Adam, isụn̄i n̄kpa ama atara osịm kpukpru owo sia kpukpru owo edide nditọ esie.—Rome 5:12.
10. Nso akpan mfịna idaha ida ke ndinịm ke akpanikọ nte ke Adam ama enyene ukpọn̄ oro mîkpaha?
10 Akade oro, ke ekpedide ẹkebot Adam ye ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa emi edibọde ndutụhọ ke nsinsi ke ikan̄ ikan̄ hell edieke enye anamde idiọkn̄kpọ, ntak owo mîkodụrike enye utọn̄ iban̄a emi-e? Ntak ẹkesiande enye n̄kukụre nte ke enye eyekpa onyụn̄ afiak ke ntan? Ọkpọdiọk didie ntem ndikpebiere ikpe nsinsi ndutụhọ nnọ Adam ke ntak nsọn̄ibuot, edi owo ikodụrike enye utọn̄ iban̄a oro! Nte ededi, Abasi ‘isinamke ukwan̄kpọ.’ (Deuteronomy 32:4) Ufọn ikodụhe ndidụri Adam utọn̄ mban̄a ikan̄ ikan̄ hell odude ọnọ ukpọn̄ mme idiọkowo oro mîsikpaha ke nsinsi. Utọ hell oro ikodụhe, m̀mê mme ukpọn̄ oro mîkpaha ke nsinsi ndikodu. (Jeremiah 19:5; 32:35) Nsinsi ndutụhọ idụhe ke ntan isọn̄.
Nte Bible Adade “Ukpọn̄”
11. (a) Ke Bible ikọ Efịk oro “ukpọn̄” oto ewe ikọ Hebrew ye Greek? (b) Didie ke King James Version esịn ikọ Hebrew ye Greek oro ẹdade ẹnọ “ukpọn̄”?
11 Ke N̄wed Abasi usem Hebrew, ikọ oro “ukpọn̄” ke ikọ Efịk oto ikọ Hebrew oro neʹphesh, emi awakde ebe utịm ike-750. Ukem ikọ oro ke N̄wed Abasi usem Greek edi psy·kheʹ, emi awakde ebe utịm ike-100. New World Translation of the Holy Scriptures nte odotde akabade ikọ emi nte “ukpọn̄.” Mme Bible eken ẹkeme ndida nsio nsio ikọ. Ndusụk usụn̄ oro King James Version akabarede neʹphesh ẹdi ẹmi: udọn̄, unam, ikpọkidem, ibifịk, edibotn̄kpọ, okpo (n̄kpọ), uduak, esịt, uwem, erenowo, ekikere, owo, idem, ukpọn̄, n̄kpọ. Enye akabade psy·kheʹ nte: esịt, uwem, ekikere, ukpọn̄.
12. Didie ke Bible ada ikọ Hebrew ye Greek oro ẹdade ẹnọ “ukpọn̄”?
12 Bible okot mme unam mmọn̄ neʹphesh: “Kpukpru mme odu-uwem eke ẹdude ke mmọn̄.” (Leviticus 11:10) Ikọ oro ekeme ndida mban̄a mme unam obot: “Yak isọn̄ osion̄o unam eke ẹdude uwem ke orụk mmọ, ufene, ye andinyọni, ye unam obot ke orụk mmọ.” (Genesis 1:24) Ata ediwak ini neʹphesh ada aban̄a mme owo. “Kpukpru mme ukpọn̄ ẹmi ẹketode Jacob ke n̄kpatian̄-ukot ẹdi ukpọn̄ ata-ye-duop.” (Exodus 1:5) Uwụtn̄kpọ kiet ke nte ẹdade psy·kheʹ ke usụn̄ emi edi 1 Peter 3:20. Enye etịn̄ aban̄a ubom Noah, “eke owo emi mîwakke, oro edi owo itiaita, ẹsan̄ade ke esịt ẹbe ke mmọn̄ ẹkụt edinyan̄a.”
13. Ke mme usụn̄ ewe ke Bible ada ikọ oro “ukpọn̄”?
13 Bible ada ikọ oro “ukpọn̄” ke ediwak usụn̄ en̄wen. Genesis 9:5 ọdọhọ ete: “Nditreke ndi-yom iyịp mbufo eke uwem [“ukpọn̄,” NW] mbufo.” Mi ẹdọhọ ke ukpọn̄ enyene iyịp. Exodus 12:16 ọdọhọ ete: “Ke mîbọhọke se kpukpru owo [“ukpọn̄,” NW] ẹdidiade, oro ikpọn̄ ke mbufo ẹdinam.” Ke usụn̄ emi ẹdọhọ ke ukpọn̄ esidia n̄kpọ. Deuteronomy 24:7 etịn̄ aban̄a owo “eke oyịpde owo [“ukpọn̄,” NW] ke otu nditọete esie.” Ke akpanikọ idịghe ukpọn̄ oro mîkpaha ke nsinsi ke ẹkeyịp. Psalm 119:28 ọdọhọ ete: “Ukpọn̄ mi atua eyet ke mfụhọ.” Ntre ukpọn̄ atataba idap. Bible n̄ko owụt ete ke ukpọn̄ ekeme ndikpa. Enye akpakpa. “Yak ẹsịbe owo [“ukpọn̄,” NW] oro ẹfep ke orụk esie.” (Leviticus 11:20) “Enye okûtụk okpo [“ukpọn̄,” NW].” (Numbers 6:6) “Ukpọn̄ nnyịn enyene ndikpa n̄kpa.” (Joshua 2:14, NW) “Eyesịbe kpukpru owo [“ukpọn̄,” NW] eke mîdikopke uyo prọfet oro ẹfep ke otu mbio obio.” (Utom 3:23) “Kpukpru n̄kpọ [“ukpọn̄,” NW] eke ẹdude uwem ẹnyụn̄ ẹkpan̄a.”—Ediyarade 16:3.
14. Bible owụt in̄wan̄în̄wan̄ ete ke ukpọn̄ edi nso?
14 Nte an̄wan̄ade, nte Bible adade neʹphesh ye psy·kheʹ etịn̄ ikọ omowụt nte ke ukpọn̄ edi owo mîdịghe, kaban̄a mme unam, enye edi edibot-n̄kpọ. Enye idịghe ubak idem owo oro mîkemeke ndikpa. Ke akpanikọ, ẹkam ẹdada neʹphesh ẹtịn̄ ẹban̄a Abasi ke idemesie ẹte: “Amaedi idiọkowo, ye owo eke amade afai, ukpọn̄ esie asua mmọ.”—Psalm 11:5.
Ediwak Nditọ Ukpepn̄kpọ Ẹnyịme
15. Didie ke ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹtịn̄ se mmọ ẹkerede ẹban̄a ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi?
15 Ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹnyịme ẹte ke Bible itịn̄ke iban̄a ukpọn̄ oro mîkpaha ke nsinsi. The Concise Jewish Encyclopedia ọdọhọ ete: “Bible isịneke ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, emi nte an̄wan̄ade inyụn̄ idụhe ke n̄wed ikọ Abasi eke eset.” The Jewish Encyclopedia ọdọhọ ete: “Edinịm oro ẹnịmde ke akpanikọ nte ke ukpọn̄ esikaiso odu uwem ke ikpọkidem ama okobu edi n̄kpọ otode ekikere ukpepn̄kpọ ido ukpono m̀mê ukpepn̄kpọ akwaifiọk utu ke ndito mbuọtidem, inyụn̄ idụhe ebiet ndomokiet oro ẹwetde enye ke Edisana N̄wed Abasi.” The Interpreter’s Dictionary of the Bible ọdọhọ ete: “Nephesh . . . ikaha iso idu ke idemesie ke ẹsiode ikpọkidem ẹfep, edi etiene enye akpa. . . . Idụhe itien̄wed ndomokiet oro ọnọde utịn̄ikọ oro odudu nte ke ẹbahade ‘ukpọn̄’ ẹsio ẹkpọn̄ ikpọkidem ke ini owo akpade.”
16. Didie ke ndusụk n̄wed ẹtịn̄ n̄kpọ ẹban̄a ukpọn̄?
16 N̄ko-n̄ko, Expository Dictionary of Bible Words ọdọhọ ete: “‘Ukpọn̄’ ke A[kani] T[estament], ke ntre, iwụtke ubak idem owo eke mînyeneke obụk, oro akade iso ndidu uwem ke owo ama akakpa. [neʹphesh] nte edide akpan n̄kpọ, ọwọrọ uwem nte enyene-idem ke anana-mbiet usụn̄ okụtde enye. . . . Ukem ikọ oro ke A[kani] T[estament] owụt se [psy·kheʹ] enen̄erede ọwọrọ, utu ke se enye ọwọrọde ke ifiọk mbon Greek.” Ndien The Eerdmans Bible Dictionary ọdọhọ ete ke Bible, ikọ oro ukpọn̄, “idaha inọ mbak idem owo, edi utu ke oro ada ọnọ owo ke ofụri ofụri. . . . Ke ifiọk emi mme owo inyeneke-nyene ukpọn̄—mmọ edi ukpọn̄.”—Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.
17. Nso ke n̄wed mbon Catholic iba ẹnyịme ẹban̄a “ukpọn̄”?
17 Idem New Catholic Encyclopedia onyịme ete: “Ikọ Bible oro adade ọnọ ukpọn̄ kpukpru ini esiwọrọ ofụri idem owo.” Enye adian do ete: “Ubahade ikpọkidem ye ukpọn̄ idụhe ke A(kani) T[estament]. . . . Ikọ oro [neʹphesh], okposụkedi ẹkabarede ukpọn̄ ke ikọ nnyịn akananam iwọrọke ukpọn̄ oro odude isio isio ọkpọn̄ ikpọkidem m̀mê owo. . . . Ikọ oro [psy·kheʹ] edi ikọ O[bufa] T[estament] emi edide ukem ukem ye [neʹphesh] . . . Ekikere oro nte ke ukpọn̄ esibọhọ odu uwem ke ikpọkidem ama akakpa idịghe se ẹkụtde ke Bible.” Ndien Georges Auzou, Catholic owo mbon France emi edide Akwa Ekpepn̄kpọ Mban̄a Edisana N̄wed Abasi, ewet ke n̄wed esie oro La Parole de Dieu (Ikọ Abasi) ete: “Ekikere kaban̄a ‘ukpọn̄,’ ndiwọrọ ata idem eke spirit ke ofụri ofụri, eke mînyeneke obụk, edide isio isio ye ‘ikpọkidem,’. . . idụhe ke esịt Bible.”
18. (a) Didie ke n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk etịn̄ n̄kpọ aban̄a nte Bible adade ikọ oro “ukpọn̄”? (b) M̀mọ̀n̄ ke mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹkeda ekikere oro nte ke n̄kpọ esibọhọ odu uwem ke ikpọkidem akpade?
18 Ntre, The Encyclopedia Americana ọdọhọ ete: “Ekikere Akani Testament oro ẹnyenede ẹban̄a owo edi eke edidianakiet, idịghe ukpọn̄ ndidiana ye ikpọkidem. Okposụkedi ẹsikabarede ikọ Hebrew oro [neʹphesh] ndien ndien nte ‘ukpọn̄,’ ikpenenke edieke ẹkpedade se enye ọwọrọde ke usem Greek ẹdisịn. . . . Akananam owo idọhọke ke [neʹphesh] esinam n̄kpọ san̄asan̄a ke ẹsiode ikpọkidem ẹfep. Ke Obufa Testament, ẹsiwak ndikabade ikọ Greek oro [psy·kheʹ] nte ‘ukpọn̄’ edi inikiet efen, ikpanaha ẹdọhọ ke enye enen̄ede ọwọrọ ukem n̄kpọ nte ikọ oro ọkọwọrọde ọnọ mme ekpep ukpepn̄kpọ akwaifiọk mbon Greek. . . . Bible itịn̄ke in̄wan̄în̄wan̄ iban̄a usụn̄ nte owo ọbọhọde odu uwem ke enye ama akakpa. “N̄wed emi adian do ete: “Mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹkenyene ndiwọn̄ọde mbịne nneme mme ekpep ukpepn̄kpọ akwaifiọk man ẹnyene usụn̄ oro odotde ke nditịn̄ n̄kpọ mban̄a nte owo ọbọhọde odu uwem ke enye ama akakpa.”
Idịghe Bible Edi Edi Ukpepn̄kpọ Akwaifiọk
19. Didie ke ukpepn̄kpọ akwaifiọk mbon Greek enyene ebuana ye ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi?
19 Edi akpanikọ nte ke mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹmeda ekikere mme ekpep ukpepn̄kpọ akwaifiọk ẹmi ẹdide mme okpono ndem ẹnyene. Dictionnaire Encyclopédique de la Bible (N̄wed-Ofụri-Orụk-Ifiọk eke Ukabade Ikọ Bible) ke usem French ọdọhọ ete: “Ekikere eke ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi edi utịp n̄kọkibuot mbon Greek.” The Jewish Encyclopedia ọsọn̄ọ emi ete: “Edinịm oro ẹnịmde ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi ekedisịm mme Jew oto ebuana oro ẹkenyenede ye ekikere mbon Greek, akpan akpan ye Plato, ekpep ukpepn̄kpọ akwaifiọk, oro ekedide anditịbi enye ndi,” emi okodude uwem ke ọyọhọ isua ikie inan̄ mbemiso Christ. Plato okonịm ke akpanikọ ete: “Ukpọn̄ edi n̄kpọ oro mîkemeke ndikpa mînyụn̄ ikemeke ndibu, ndien ukpọn̄ nnyịn ke akpanikọ eyedu uwem ke ererimbot efen!”—The Dialogues of Plato.
20. Ini ewe, nko didie ke ukpepn̄kpọ akwaifiọk ukpono ndem ekebe odụk Ido Ukpono Christ?
20 Ini ewe ke ukpepn̄kpọ akwaifiọk ukpono ndem emi ekebe odụk Ido Ukpono Christ? The New Encyclopaedia Britannica ọdọhọ ete: “Ọtọn̄ọde ke ufọt ufọt ọyọhọ isua ikie-2 AD mme Christian oro ẹkebọde ukpepn̄kpọ akwaifiọk mbon Greek ẹma ẹtọn̄ọ ndikere ke akpana mmimọ ida mme ikọ esie iyarade mbuọtidem mmimọ iwụt, man oyụhọ ifiọkn̄wed mmọ, man ẹnyụn̄ ẹkabade mme okpono ndem ẹmi ẹdide mme ọfiọkn̄wed esịt. Ukpepn̄kpọ akwaifiọk oro okodotde mmọ akan ekedi Ukpepn̄kpọ Plato.” Ntre, nte Britannica oro ọdọhọde, “mme akpa Christian ẹmi ẹkedide mme ekpep ukpepn̄kpọ akwaifiọk ẹma ẹda ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi eke mbon Greek ẹnyene.” Idem Pope John Paul II ama onyịme ete ke ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi esịne “mme ekikere ẹtode ndusụk ufọkn̄wed akwaifiọk mbon Greek.” Edi ndinyịme mme ekikere akwaifiọk mbon Greek ọwọrọ nte ke Christendom ama otop mmemmem akpanikọ oro ẹwụtde ke Genesis 2:7 ọduọk: “Owo akabade edi ukpọn̄ eke odude uwem.”
21. Edinịm ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi afiak edem aka anyan adan̄a didie?
21 Nte ededi, ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi emebịghi afiak edem akan eyo Plato. Ke n̄wed oro The Religion of Babylonia and Assyria, emi Morris Jastrow ewetde, nnyịn ikot ite: “Mfịna eke ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi . . . ama abuana akpan ntịn̄enyịn eke mme ekpep ido ukpono ẹdide mbon Babylon. . . . N̄kpa ekedi usụn̄ oro adade osịm orụk uwem efen.” Nko, n̄wed oro Egyptian Religion, emi Siegfried Morenz ewetde, ọdọhọ ete: “Mbon Egypt eset ẹkeda edinyene uwem ke owo ama akakpa nte edikaiso ndu uwem ke isọn̄.” The Jewish Encyclopedia okụt ebuana oro okodude ye mme ido ukpono eset ẹmi ye Plato ke ini enye ọdọhọde ete ke ẹma ẹda Plato ẹkesịn ke ekikere ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi “oto mme ndịben̄kpọ mbon Orpheus ye mbon Eleusis emi mme ekikere mbon Babylon ye nditọ Egypt ẹkedide se ẹbuakde esen esen.”
22. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke ẹkenen̄ede ẹtọ mme n̄kpasịp ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi ke ntọn̄ọ mbụk owo?
22 Ntre, ekikere eke ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi edi ekikere eset. Ke akpanikọ, orụn̄ esie afiak edem okosịm ntọn̄ọ mbụk owo! Ke ẹma ẹkesian Adam ẹte ke enye eyekpa edieke enye ọsọn̄de ibuot ye Abasi, ẹma ẹketịn̄ se idide isio isio ẹnọ n̄wan Adam, Even. Ẹkedọhọ enye ẹte: “Mbufo idikpaha.” Mi ke ẹtọ mme n̄kpasịp ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi. Ndien ọtọn̄ọde ke ini oro, ifiọk kiet kiet ke adiana ke adiana amada ekikere mme okpono ndem oro enyene, nte ke ‘afo udûkpaha edi ke eyekaiso ndidu uwem.’ Emi esịne Christendom, emi akadade ikọt esie ekesịn ke nsọn̄ibuot ke ntuaha ye mme uduak Abasi.—Genesis 3:1-5; Matthew 7:15-23; 13: 36-43; Utom 20:29, 30; 2 Thessalonica 2:3, 7.
23. Anie ikotịbi ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, ndien ntak-a?
23 Anie edi owo emi akanamde mme owo ẹnịm nsu oro ke akpanikọ? Jesus ama anam ẹdiọn̄ọ owo emi ke ini enye eketịn̄de ọnọ mme adaiso ido ukpono eke eyo esie ete: “Mbufo ẹdi nditọ ete mbufo, kpa Satan, ẹnyụn̄ ẹyom ndinam obukpo udọn̄ ete mbufo. . . . Ke ini enye osude nsu, enye osio se idude ke esịt esie etịn̄: koro enye edi osu nsu, ye ete nsu.” (John 8:44) Ih, edi Satan okotịbi ekikere ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi ndiwọn̄ọde mme owo n̄kpọn̄ utuakibuot akpanikọ. Ntre ẹmen usụn̄uwem ye idotenyịn owo kaban̄a ini iso ẹsịn ke idiọk itie ke ndinịm mme ukpepn̄kpọ oro ẹkọride ẹto akpa nsu oro ẹwetde ke Bible, okposụkedi ke ini oro nte eyịghe mîdụhe, ikọ urụkikọt oro akan̄wan̄ade Eve nte ke imọ idikpaha ke ikpọkidem kpọt tutu amama.
24. Nte odotde, mme mbụme ewe ke ẹkeme ndibụp mban̄a nsinsi uwem ye uwem unana n̄kpa?
24 Bible ikpepke ite ke mme owo ẹnyene ukpọn̄ oro mîkpaha ke nsinsi. Ntak, ndien, enye etịn̄de aban̄a idotenyịn nsinsi uwem-e? Akande oro, ndi Bible itịn̄ke ke 1 Corinth 15:53, ite: ‘Ikpọkidem n̄kpa emi eyesịne se mîkpaha’? N̄ko nte Jesus ikakaha heaven ke enye ama ekeset ke n̄kpa, ndien nte enye ikekpepke ite ke mbon en̄wen n̄ko ẹyeka heaven? Eyedụn̄ọde mmọemi ye mme mbụme eken ke udiana ibuotikọ nnyịn.
Mme Mbụme Ndụn̄ọde
◻ Nso ke ata ekese ido ukpono ẹnịm ke akpanikọ ẹban̄a ukpọn̄?
◻ Didie ke Bible owụt ete ke Abasi ikobotke owo ye ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa?
◻ Nso ina in̄wan̄în̄wan̄ ke usụn̄ nte Bible adade ikọ Hebrew ye Greek oro ẹdade ẹnọ “ukpọn̄”?
◻ Nso ke ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹtịn̄ ẹban̄a nte Bible esede ukpọn̄?
◻ Ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi afiak edem aka anyan adan̄a didie ke mbụk?
[Ndise ke page 20]
Kpukpru mmọ ẹdi ukpọn̄