Edi Mme Anam-Ikọ, Ẹkûdi Mme Andikokop Ikpọn̄îkpọn̄
“Idịghe kpukpru owo ẹmi ẹkotde Mi ẹte, Ọbọn̄, Ọbọn̄, ẹdidụk ke Obio Ubọn̄ Heaven; edi owo eke anamde uyo Ete Mi emi odude ke heaven.”—MATTHEW 7:21.
1. Nso ke ana mme anditiene Jesus ẹkaiso ndinam?
KAISO ndiben̄e. Kaiso ndiyom. Kaiso ndituak. Kọbọ ke edibọn̄ akam, edikpep n̄kpọ, ye edinam ikọ Jesus ẹmi ẹkewetde ke Ukwọrọikọ oro ke Obot. Jesus asian mme anditiene enye ete ke mmọ ẹdi inụn̄ isọn̄, ẹnyenede etop oro onịmde uwem, emi ẹsịnde inụn̄ ke esịt, oro mînaha mmọ ẹyak akabade adaba, ọduọkde inem esie m̀mê odudu esie ndinam n̄kpọ okûbiara. Mmọ ẹdi un̄wana ererimbot, ẹwụtde uyama un̄wana otode Christ Jesus ye Jehovah Abasi idịghe ke se mmọ ẹtịn̄de ikpọn̄îkpọn̄ edi n̄ko ke se mmọ ẹnamde. Nti utom mmọ ayama kpasụk nte ikọ mmọ ẹyamade—onyụn̄ ekeme ndikam ntịn̄ ikọ ọsọn̄ uyo akan ke ererimbot oro emehede ye mbubịk ido mme Pharisee ẹdide mme adaiso ido ukpono ye ukaraidem, ẹmi ẹtịn̄de ekese ikọ ẹnyụn̄ ẹnamde-nam ata esisịt.—Matthew 5:13-16.
2. Nso item ke James ọnọ, edi nso itie ndọn̄esịt ke ndusụk owo ẹtiene ke ndudue?
2 James ọnọ item ete: “Mbufo ẹdi mme anam-ikọ, ẹkûdi mme andikokop ikpọn̄îkpọn̄, ẹbian̄a idem.” (James 1:22) Ediwak owo ẹbian̄a idemmọ ye ukpepn̄kpọ ‘ẹma ẹkenyan̄a inikiet ẹnyan̄a kpukpru ini,’ nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke mmọ ẹkeme ndiduọk odudu idahaemi ntie mbet utịp eke heaven. Enye edi nsunsu ukpepn̄kpọ ye ikpîkpu idotenyịn. Jesus ọkọdọhọ ete, “Ẹyenyan̄a owo eke edimede ime tutu osịm akpatre.” (Matthew 24:13) Man enyene nsinsi uwem, ana afo “anam akpanikọ tutu osịm n̄kpa.”—Ediyarade 2:10; Mme Hebrew 6:4-6; 10:26, 27.
3. Ewe item aban̄ade ubiereikpe ke Jesus ọnọ ke Ukwọrọikọ oro ke Obot?
3 Nte Jesus akade iso ke Ukwọrọikọ esie ke Obot, ikọ efen efen ẹma ẹwọn̄ọ edi emi anade mme Christian ẹdomo nditiene. Kiet edi emi oro etiede nte emem ekem, edi enye obiom kiet ke otu ata n̄kpọsọn̄ ntụhọ oro ọsọn̄de owo ndisio mfep ikpe: “Ẹkûsion̄o owo ndo, mbak ẹdision̄o mbufo ndo. Koro nte mbufo ẹsion̄ode owo ndo, kpa ntre ke ẹdision̄o mbufo ndo. Ndien udomo eke mbufo ẹdade ẹdomo, ke ẹdida ẹdomo ẹnọ mbufo. Nsinam afo esede ekpri mbio eke odude ke enyịn eyenete fo, edi mûkereke obukpọk oro odude fi ke enyịn? M̀mê edinam didie ọdọhọ eyenete fo, ete, Yak nsio fi mbio ke enyịn; ndien sese, obukpọk odu fi ke enyịn. Afo mbubịk! bemiso sio obukpọk oro ke enyịn fo fep, ndien eyetịm okụk usụn̄ nte adade osio mbio ke enyịn eyenete fo efep.”—Matthew 7:1-5.
4. Udiana item ewe ke mbụk Luke ọnọ, ndien ndida enye nsịn ke edinam osụn̄ọ ke nso?
4 Ke mbụk Luke aban̄ade Ukwọrọikọ oro ke Obot, Jesus ọkọdọhọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ete ẹkûkụt ndudue ẹnọ mbon en̄wen. Utu ke oro, yak mmọ “ẹsana owo ẹyak,” oro edi, ẹfen mme ndudue ekemmọ owo. Emi eyenam mbon en̄wen ẹnam n̄kpọ ke eti ido, nte Jesus ọkọdọhọde ete: “Ẹnọ, ndien ẹyenọ mbufo; ẹyedomo ọyọhọ udomo eke ẹmịn̄de osụhọde, eke ẹnyen̄ede, onyụn̄ ọyọhọde ọduọhọ, ẹsịn mbufo ke ọfọn̄. Koro udomo eke mbufo ẹdade ẹdomo ẹnọ owo, ke ẹdida ẹdomo ẹnọ mbufo.”—Luke 6:37, 38.
5. Ntak emi edide ata mmemmem n̄kpọ ndikụt mme ndudue mbon en̄wen n̄kan eke nnyịn-e?
5 Ke akpa isua ikie C.E., ke ntak mme item owo, mme Pharisee ke ofụri ofụri ẹma ẹnyene ntụhọ edibiere ikpe nsọn̄ido nsọn̄ido nnọ mbon en̄wen. Owo ekededi ke otu mme andikpan̄ utọn̄ nnọ Jesus oro ekesinamde ido oro ekenyene nditre. Edi ata mmemmem n̄kpọ ndikụt mbio ke enyịn mbon en̄wen akan obukpọk ẹmi ẹdude ke enyịn nnyịn—ndinyụn̄ ntotịm nnyene mbuọtidem n̄kan ke nte ikụtde idem nnyịn! Nte eren kiet ọkọdọhọde ete, “Ami mmesima ndisụk mbon en̄wen uyo koro emi esinamde mi n̄kop idem inem ata etieti!” Ndinyene ido edisua nnọ mbon en̄wen ekeme ndinọ nnyịn ekikere eti ido oro etiede nte ọnọ usiene ke ndudue nnyịn oro nnyịn iyomde ndidịp. Edi edieke oyomde ẹnọ edinen̄ede, ẹkpenyene ndinọ ke sụn̄sụn̄ edu. Owo oro ọnọde edinen̄ede ekpenyene nditotịm ndu ke edidemede mban̄a mme ndudue esiemọ.—Galatia 6:1.
Mbemiso Ebierede Ikpe, Domo Ndifiọk Se Idude
6. Ke nso isọn̄ ke ubiereikpe nnyịn, ke ini edide se ẹyomde, ọkpọkọn̄ọ, ndien nso un̄wam ke nnyịn ikpoyom mbak nnyịn idikụt ndudue ikaha?
6 Jesus ikedịghe ndibiere ikpe nnọ ererimbot edi ekedi ndinyan̄a enye. Ubiereikpe ekededi oro enye ekebierede ikedịghe eke idemesie edi ẹkekọn̄ọ ke ikọ ẹmi Abasi ọkọnọde enye ete etịn̄. (John 12:47-50) Ubiereikpe ekededi oro nnyịn ibierede ekpenyene ndidu n̄ko ke n̄kemuyo ye Ikọ Jehovah. Ana nnyịn ifịk ntụhọ owo nditie ikpe ikpe inịm. Ke ndinam emi, nnyịn ikpọkọbọ ke ndibọn̄ akam nnọ Jehovah nyom un̄wam: “Ẹben̄e, ndien ẹyenọ mbufo; ẹyom, ndien mbufo ẹyekụt; ẹtuak, ndien ẹyesio usụn̄ ẹnọ mbufo: koro kpukpru owo eke ẹben̄ede ẹbọde; owo eke oyomde okụtde; ẹdinyụn̄ ẹsiode usụn̄ ẹnọ owo eke atuakde.” (Matthew 7:7, 8) Jesus akakam ọdọhọ ete: “Ami n̄kemeke ndinam baba n̄kpọ kiet ke Idem Mi: adan̄a nte n̄kopde ke mbiere ikpe; ndien ubiereikpe Mi edi edinen; koro mbịneke uduak Idem Mi, edi mbịne uduak Andidọn̄ Mi.”—John 5:30.
7. Nso edu ke nnyịn ikpọkọri oro edin̄wamde nnyịn ndida Mfọnmma Ibet nsịn ke edinam?
7 Nnyịn ikpenyene ndikọri, idighe edu ubiereikpe nnọ owo, edi edu edidomo ndifiọk mmọ ke ndinịm idem nnyịn ke itie mmọ—emi idịghe mmemmem n̄kpọ ndinam, edi edi se ẹyomde edieke anade nnyịn idu uwem ekekem ye Mfọnmma Ibet, emi Jesus ke ukperedem eketịn̄de ete: “Ntre sededi mbufo ẹyomde owo ẹnam ye mbufo, ẹnam kpa ntre ye mmọ; koro emi edi ibet ye mme prọfet.” (Matthew 7:12) Ntre ana mme anditiene Jesus ẹdu ke edidemede ẹnyụn̄ ẹfiọk idaha ekikere, ntụk, ye spirit mbon en̄wen. Ana mmọ ẹkụt ẹnyụn̄ ẹfiọk se mbon en̄wen ẹyomde ẹnyụn̄ ẹnyene ọkpọ ọkpọ udọn̄ ke ndin̄wam mmọ. (Philippi 2:2-4) Ediwak isua ke ukperedem Paul ama ewet ete: “Koro ofụri ibet odụk ọdọn̄ọ ke ikọ kiet, kpa ke ikọ emi, Ma mbọhọidụn̄ fo nte amade idemfo.”—Galatia 5:14.
8. Ewe usụn̄ iba ke Jesus ekeneme aban̄a, ndien ntak emi ata ediwak owo ẹmekde kiet ke otu mmọ-ọ?
8 Ekem Jesus ama ọdọhọ ete, “Ebe ke mfafaha inuaotop ẹdụk: koro inuaotop emi adade owo aka nsobo atara, ọkpọusụn̄ onyụn̄ an̄wan̄a; mme andidụk ke esịt ẹnyụn̄ ẹwak. Koro inuaotop emi adade owo osịm uwem afafaha, usụn̄ onyụn̄ esịre; ndien mme andikụt enye iwakke.” (Matthew 7:13, 14) Ediwak owo ke ini oro ẹma ẹmek ọkpọusụn̄ oro adade aka nsobo ndien ediwak owo ke ẹsụk ẹnanam ntre. Ntatara usụn̄ oro ayak mme owo ẹkere n̄kpọ nte mmọ ẹmama ẹnyụn̄ ẹdu uwem nte mmọ ẹmama: ewụhọ ndomokiet idụhe, se ibọpde owo urụk idụhe, sụk mbembe usụn̄uwem, kpukpru n̄kpọ mfefere mfefere. Ndomokiet ke otu emi in̄wamke mmọ “[ndi]n̄wana etieti ndibe ke mfafaha inuaotop ndụk”!—Luke 13:24.
9. Ndisan̄a ke mfafaha usụn̄ oyom nso, ndien nso ntọt ke Jesus ọnọ mbon oro ẹsan̄ade ke enye?
9 Edi edi mfafaha enyịnusụn̄ ada okosịm usụn̄ nsinsi uwem. Enye edi usụn̄uwem oro oyomde mfara-ke-idem. Enye ekeme ndibuana ntụnọ oro edidụn̄ọrede mme uduakesịt fo ise onyụn̄ odomo nte uyakidem fo otode esịt. Ke ini ukọbọ ẹdide, ọkpọusụn̄ emi etie n̄kpotụk n̄kpotụk onyụn̄ oyom ediyọ. Jesus ama odụri mbon oro ẹsan̄ade ke ọkpọusụn̄ emi utọn̄ ete: “Ẹkpeme idem mbak prọfet abian̄a ẹmi ẹfọrọde ikpaerọn̄ edi ke ọtọ mbufo, kpa ke ini mmọ ẹdide anawụri-ekpe ke esịt mmọ.” (Matthew 7:15) Utịn̄ikọ emi ama ekem ye mme Pharisee ke mfọnmma usụn̄. (Matthew 23:27, 28) Mmọ “ẹkenịm idemmọ ke itie Moses,” ẹdọhọde ke itịn̄ ikọ inọ Abasi ke adan̄aemi etienede mme item owo.—Matthew 23:2, NW.
Nte Mme Pharisee “Ẹberi[de] Obio Ubọn̄”
10. Akpan usụn̄ ewe ke mme scribe ye mme Pharisee ẹkeyom ‘ndiberi Obio Ubọn̄ mbaha owo’?
10 Akande oro, mme ọkwọrọ ederi ẹdide Jew ẹma ẹyom usụn̄ ndibiọn̄ọ mbon oro ẹkeyomde ndibe ke mfafaha inuaotop ndụk. “Eyedọdiọk ọnọ mbufo, mme scribe ye mme Pharisee, mbon mbubịk! Koro mbufo ẹberi Obio Ubọn̄ Heaven ẹbaha owo: koro mbufo idụkke ke idem mbufo, inyụn̄ iyakke mmọemi ẹyomde ndidụk ẹbe ẹdụk.” (Matthew 23:13, 14) Usụn̄ unam n̄kpọ mme Pharisee ekedi ukem ukem nte Jesus okodụride owo utọn̄ aban̄a. Mmọ ẹma “ẹsịn enyịn̄ [mbet esie] nte idiọkn̄kpọ kaban̄a Eyen Owo.” (Luke 6:22) Ke ntak eren oro akamanade nnan emi Christ okonyụn̄ anamde okụt usụn̄ okonịmde ete ke Jesus ekedi Messiah, mmọ ẹma ẹbịn enye ẹsio ke synagogue. Ete ye eka esie ikọbọrọke mbụme ndomokiet ke ntak mmọ ẹkefehede ndịk edibịn nsio ke synagogue. Ke ukem ntak oro, mbon en̄wen ẹmi ẹkenịmde ẹte ke Jesus edi Messiah ẹma ẹmen̄e ndinyịme emi an̄wan̄wa.—John 9:22, 34; 12:42; 16:2.
11. Ewe mfri oro anamde ẹdiọn̄ọ mmọ ke mme ọkwọrọ ederi Christendom ẹsion̄o?
11 Jesus ọkọdọhọ ete, “Mbufo eyeda mfri mmọ ẹfiọk mmọ. . . . Kpukpru eti eto ẹn̄wụm eti mfri; edi mbiara eto on̄wụm idiọk mfri.” (Matthew 7:16-20) Ukem mbet oro odu ke edinam mfịn. Ediwak mme ọkwọrọ ederi Christendom ẹsitịn̄ n̄kpọ kiet ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ en̄wen. Okposụkedi ẹdọhọde ke ikpep Bible, mmọ ẹnyịme mme utọ isụn̄i isụn̄i ukpepn̄kpọ nte Abasi-Ita-ke-Kiet ye hell ikan̄. Mbon eken ẹmekan̄ ufak, ẹkpep edito ke unam mforo owo utu ke edibot n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹkwọrọ mme ọwọrọetop ekikere oro utọn̄ ẹmade ndikop. Ukem nte mme Pharisee, ediwak mme ọkwọrọ ederi mfịn ẹdi mme ama okụk, ẹbọde otuerọn̄ mmọ ediwak million naira ke n̄kanubọk. (Luke 16:14) Kpukpru mmọ ẹsifiori ẹte, “Ọbọn̄, Ọbọn̄,” edi Jesus ọbọrọ mmọ ete: “Akananam ndiọn̄ọke mbufo: ẹdianade Mi, mbufo mme anam ukwan̄n̄kpọ.”—Matthew 7:21-23.
12. Ntak emi ndusụk owo ẹmi ẹkesan̄ade ke mfafaha usụn̄ inikiet ko ẹtrede ndinam ntre, ndien ye nso utịp?
12 Mfịn, ndusụk mbon oro ẹkesisan̄ade ke mfafaha usụn̄ inikiet ko ẹma ẹtre ndinam ntre. Mmọ ẹdọhọ ke imama Jehovah, edi mmọ isụkke ibuot inọ ewụhọ esie ndikwọrọ ikọ. Mmọ ẹdọhọ ke imama Jesus, edi mmọ ibọkke mme erọn̄ esie. (Matthew 24:14; 28:19, 20; John 21:15-17; 1 John 5:3) Mmọ iyomke ndidian idem ye mbon oro ẹsan̄ade ke nde ikpat Jesus. Mmọ ẹkụt mfafaha usụn̄ nte afahade akaha. Mmọ ẹkpa mba ke ndinam se ifọnde, ntre mmọ “ẹto ke otu nnyịn ẹwọn̄ọ, edi mmọ idịghe eke nnyịn; koro edieke mmọ ẹkpedide eke nnyịn, mmọ ẹkpemana ẹtie ye nnyịn.” (1 John 2:19) Mmọ ẹma ẹfiak ẹkedụk ke ekịm, ndien ‘ekịm emi odude mmọ ke idem ọsọn̄ adan̄a didie!’ (Matthew 6:23) Mmọ ẹma ẹfụmi n̄kpeubọk John: “N̄kpri nditọ mi, ẹyak nnyịn ikûma ke ikọ inua ye ke edeme, edi ẹyak nnyịn ima ke edinanam ye ke akpanikọ.”—1 John 3:18.
13, 14. Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ọkọnọ aban̄a edida ikọ esie nsịn ke edinam ke uwem nnyịn, ndien ntak emi enye okotịmde odot ye mbon oro ẹkedude ke Palestine?
13 Jesus ama ada Ukwọrọikọ esie ke Obot okosịm utịt ye uwụtn̄kpọ ndemede udọn̄: “Kpukpru owo eke ẹkopde ikọ Mi emi, ẹnyụn̄ ẹnịmde mmọ, nyedomo enye ye enyene-ibuot owo emi ọbọpde ufọk esie ke enyọn̄ akamba itiat: ndien edịm edep, mmọn̄ ukwọ onyụn̄ edi, ofụm onyụn̄ abara, eberi ufọk oro; ndien enye iduọhọ, koro ẹbọpde enye ke enyọn̄ akamba itiat.”—Matthew 7:24, 25.
14 Ke Palestine ọkpọsọn̄ edịm ekeme ndinam akama-n̄kpa udiọn̄edịm oro ọsọpde ukot ewet osụhọde nsasat itịghede obot. Edieke akanade ufọk ẹwụhọ do, mmọ ẹkeyom itiat idakisọn̄ ẹwụhọ ke enyọn̄ ọkpọsọn̄ itiat. Mbụk Luke owụt nte owo oro “otịbide isọn̄ otụn̄ọ onyụn̄ owụkde ukotufọk ke itiat.” (Luke 6:48) Oro ekedi ọkpọsọn̄ utom, edi enye ama enyene ufọn ke ini ukwọ ekedide. Ntre ndibọp mme edu Christian ndori ke ikọ Jesus eyeda edidiọn̄ edi ke ini udiọn̄edịm afanikọn̄ edide.
15. Nso ididi utịp mbon oro ẹtienede item owo utu ke ndinam ikọ Jesus?
15 Ẹkebọp ufọk enye eken ke utatan: “Kpukpru owo eke ẹkopde ikọ Mi emi, ndien mînịmke, ẹyedomo enye ye ndisịme owo emi ọbọpde ufọk esie ke enyọn̄ utan: ndien edịm edep, mmọn̄ ukwọ onyụn̄ edi, ofụm onyụn̄ abara, eberi ufọk oro: ndien enye ọduọ: n̄wụre esie onyụn̄ okpon.” Ntre ke edidi ye mbon oro ẹdọhọde ẹte “Ọbọn̄, Ọbọn̄” edi ẹkpude ndinam ikọ Jesus.—Matthew 7:26, 27.
“Ikpepke nte Mme Scribe Mmọ”
16. Nso odudu ke Ukwọrọikọ oro ke Obot ekenyene ke idem mbon oro ẹkekopde?
16 Nso odudu ke Ukwọrọikọ oro ke Obot ekenyene? “Edikem, ke ini Jesus ama eketịn̄ ikọ emi ama, n̄kpaidem omụm ediwak owo oro aban̄a ukpepn̄kpọ Esie; koro Enye ekpep mmọ n̄kpọ nte owo emi enyenede odudu, ikpepke nte mme scribe mmọ.” (Matthew 7:28, 29) Enyeemi eketịn̄de ikọ ye odudu mi, emi akananam mmọ mîfiọkke ama anam ọkpọsọn̄ n̄kpaidem omụm mmọ.
17. Nso ke mme scribe ẹkenyene ndinam man ẹnam ukpepn̄kpọ mmọ enyene odudu, ndien nso ke mmọ ẹketịn̄ ẹban̄a mbon akwaifiọk oro ẹkekpan̄ade oro ẹkesikot ẹto?
17 Akananam owo scribe ndomokiet itịn̄ke ikọ ke odudu idemesie, nte n̄wetnnịm mbụk emi owụtde ete: “Mme scribe ẹkeda ukpepn̄kpọ mmọ ẹto mme item owo, ye mme andikọtọn̄ọ mmọ: inyụn̄ idụhe ukwọrọikọ owo scribe ndomokiet oro ekenyenede odudu m̀mê ufọn, ye unana [editịn̄ ete] . . . Mme andikpep ẹnyene item, mîdịghe . . . mme ọfiọkn̄kpọ owo ẹdọhọ ẹte; m̀mê ndusụk mbiet ikọ owo ntre. Akamba Hillel ama ọnọ ukpepn̄kpọ ke akpanikọ, item oro okonyụn̄ aban̄a akpan n̄kpọ kiet; ‘Edi, okposụkedi enye ekenemede aban̄a n̄kpọ oro ofụri usen oro, . . . mmọ ikọbọhọ ukpepn̄kpọ esie, ibọhọke ke enye ama ọkọdọhọ ke akpatre ete, Ntre ke n̄kokop ke inua Shemaia ye Abtalion [mme andikpep ẹmi ẹkedude mbemiso Hillel].’“ (A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica, eke John Lightfoot) Mme Pharisee ẹkekam ẹdọhọ ke mbon akwaifiọk ẹsibịghi ndikpa: “N̄kpọkinua ndinen owo, ke ini owo etịn̄de ukpepn̄kpọ aban̄ade ibet ke enyịn̄ mmọ—n̄kpọkinua mmọ ẹsikụni n̄kụni ye mmọ ke udi.”—Torah—From Scroll to Symbol in Formative Judaism.
18. (a) Nso ukpụhọde ikodu ke ukpepn̄kpọ mme scribe ye eke Jesus? (b) Ke nso mme usụn̄ ke ukpepn̄kpọ Jesus ekedi n̄wọrọnda?
18 Mme scribe ẹkesikot ẹto mme owo oro ẹma ẹkekpa nte itie odudu mmọ; Jesus eketịn̄ ikọ ye odudu oto oduuwem Abasi. (John 12:49, 50; 14:10) Mme andikpep ẹkesidụri ndedehe mmọn̄ ẹsio ke obube mmọn̄ oro ẹkịbide-kịbi; Jesus ọkọnọ eti idịm mmọn̄ oro okosụkde owo nsatitọn̄. Enye ama ọbọn̄ akam onyụn̄ etie ekere n̄kpọ ke ofụri okoneyo oro, ndien ke ini enye eketịn̄de ikọ, enye ama etịn̄ ikọ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ aban̄a mme owo ẹmi mmọ akananam mîkọfiọkke ke mbemiso. Enye ama etịn̄ ikọ ye odudu oro ekemede nditụk mmọ ke idem, kpa odudu oro idem mme scribe, Pharisee, ye Sadducee ẹkefehede ndịk ke akpatre ndineni mban̄a. (Matthew 22:46; Mark 12:34; Luke 20:40) Idụhe owo efen oro akananam etịn̄de ikọ nte enyeemi! Ke utịt ukwọrọikọ oro, n̄kpaidem ama omụm otuowo!
19. Didie ke ndusụk usụn̄ ukpepn̄kpọ oro Mme Ntiense Jehovah ẹkamade ẹbiet mmọ oro Jesus akakamade ke Ukwọrọikọ oro ke Obot?
19 Nso kaban̄a mfịn? Nte mme asan̄autom eke ufọk-ke-ufọk, Mme Ntiense Jehovah ẹkama ukem usụn̄ unam n̄kpọ oro. Enyeneufọk esisian fi ete: “Ufọkederi mi ọdọhọ ete ke ẹyefọp isọn̄ ke ikan̄.” Afo ọbọrọ ete: “Bible King James fo okot ke Ecclesiastes 1:4 ete: ‘Isọn̄ odu ke nsinsi.’“ N̄kpaidem anam owo oro. “Kamse, akananam mfiọkke nte ke oro esịne ke Bible mi!” Owo en̄wen eyedọhọ ete: “Ami kpukpru ini nsikop nte ke ẹyefọp mme idiọkowo ke hell ikan̄.” “Edi Bible fo ọdọhọ ke N̄wed Mbon Rome 6:23 ete: ‘N̄kpọ eyenutom idiọkn̄kpọ edi n̄kpa.’“ Mîdịghe kaban̄a Abasi-Ita-ke-Kiet: “Ọkwọrọikọ nnyịn ọdọhọ ete ke Jesus ye Ete esie ẹdi n̄ka.” “Edi ke John 14:28 Bible fo okot oto Jesus nte ọdọhọde ete: ‘Ete Mi omokpon akan Mi.’“ Owo en̄wen eyedọhọ fi ete: “Nsikop ẹdọhọde ẹte ke Obio Ubọn̄ Abasi odu ke otu mbufo.” Afo ọbọrọ ete: “Ke Daniel 2:44 Bible fo ọdọhọ ete: ‘Ke eyo ndidem oro, Abasi enyọn̄ ẹyenam ubọn̄ eke mîdisoboke ke nsinsi, adaha ada . . . Enye eyenuak onyụn̄ ama kpukpru mme idụt ẹmi, ndien enye eyeda ke nsinsi.’ Didie ke oro okpodu ke otu mbufo?”
20. (a) Nso ukpụhọde idu ke ukpepn̄kpọ Mme Ntiense ye eke mme ọkwọrọ ederi Christendom? (b) Idahaemi edi ini ndinam nso?
20 Jesus eketịn̄ ikọ ye odudu otode Abasi. Mme Ntiense Jehovah ẹtịn̄ ikọ ye odudu otode Ikọ Abasi. Mme ọkwọrọ ederi Christendom ẹtịn̄ mme item ido ukpono oro abiarade oto mme ukpepn̄kpọ oro ẹkebọde ẹto Babylon ye Egypt. Ke ini mbon esịt akpanikọ ẹkopde nte Bible owụtde ke se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ inenke, mmọ ẹsidu ke n̄kpaidem ẹnyụn̄ ẹfiori ete: ‘Akananam ami mfiọkke ke oro esịne ke Bible mi!’ Edi enye esịne. Idahaemi edi ini ọnọ kpukpru mbon oro ẹnyenede udọn̄ ke n̄kpọ eke spirit mmọ ndikpan̄ utọn̄ nnọ ikọ Jesus ke Ukwọrọikọ oro ke Obot ndien ke ntre ẹbọp ẹdori ke itiat idakisọn̄ oro edibịghide.
Mme Mbụme Ndụn̄ọde
◻ Utu ke ndibiere ikpe, nso ke nnyịn ikpodomo ndinam, ndien ntak-a?
◻ Ntak emi ata ediwak owo mfịn ẹmekde ntatara usụn̄?
◻ Ntak emi usụn̄ unọ ukpep Jesus ẹkedide ata isio isio ye eke mme scribe?
◻ Nso odudu ke Ukwọrọikọ oro ke Obot ekenyene ke idem mme andikpan̄ utọn̄?