Kaiso Ndisuan N̄kpasịp—Jehovah Eyenam Enye Ọkọri
NTE FRED METCALFE OBỤKDE
KE NTỌN̄Ọ ntọn̄ọ 1948, ke ini n̄kanamde utom ukwọrọikọ mi ke ufọk-ke-ufọk, ami mma n̄ka ekpri in̄wan̄ kiet ke edem obio Cork ke edem usụk Ireland. Ke ini n̄kanamde an̄wan̄a ọtọin̄wan̄ oro owo emi ami ndide, iso esie ama okpụhọde. Enye ama akabade ayat esịt ata eti eti, osio n̄kpo ete ke ami ndi owo Communist, onyụn̄ efehe aka ndimen ufatikan̄ esie. Ye unana ubiatini, mma nsọsọp mfehe n̄wọrọ ke ikpehe in̄wan̄ oro nnyụn̄ mfrọ ndoro ke enan̄ukwak oro n̄konịmde ke mbenusụn̄. Obot okodude do ama enen̄ede okon̄, edi mma n̄wat ndọk usọp usọp adan̄a nte n̄kekeme, ye unana edise edem, nte n̄kerede ke ọtọin̄wan̄ oro ọmọn̄ otop ufatikan̄ esie owụk mi nte usam.
Mme utọ edinam oro ẹma ẹmehe mi ke isua iba tọn̄ọ nte n̄koto England ndi Republic of Ireland nte akpan asiakusụn̄ ke 1946. Ekpri otu mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ oro ami n̄kabuanade, owo 24 kpọt ke ibat, ẹma ẹsosobo uyịre uyịre usua ye idiọk iban̄a. Edi mma nnyene mbuọtidem nte ke spirit Jehovah ke akpatre eyesion̄o utịp ẹdi.—Galatia 6:8, 9.
Nte ededi, mbemiso mbụkde nte mme n̄kpọ ẹkedade itie, yak n̄tịn̄ esisịt nnọ mbufo mban̄a ntọn̄ọ uwem mi ye ukpep oro okonịmde mi ke eti itie ke mme utọ idomo idomo idaha oro.
Eti Uwụtn̄kpọ Ete ye Eka ye Ukpep
Ete mi ọkọbọ akpanikọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1914. Ke adan̄aemi ọkọnyọn̄de mbre bọl ke Sheffield, England, enye ama okot tract Bible oro akanamde idaha mme akpa n̄kpa an̄wan̄a. Enye ama akaka ediwak ufọkederi ke ndiyom ibọrọ nnọ mme mbụme esie, edi ikekwe unen. Se enye okokotde ke tract oro idahaemi ama edemede enye udọn̄. Enye ama ọdọn̄ ẹda eboho Studies in the Scriptures itiokiet oro tract oro ọkọtọtde ẹsọk imọ, ndien enye ama okot mmọ ye ọkpọsọn̄ udọn̄, ediwak ini okotde osịm tụhi usenubọk. Papa ama ọsọsọp ọfiọk akpanikọ.
Ikebịghike enye ama ọtọn̄ọ ndibuana ye esop Mme Ntiense Jehovah eke n̄kann̄kụk, kpa ebuana oro ekebịghide ebe isua 40, emi ke n̄kponn̄kan ini enye akanamde utom nte esenyịn etiede ibuot. Ke idatesịt ete mi, nditọeka esie iren iba ye kpukpru nditọeka esie iban ita ẹma ẹbọ akpanikọ. Kiet ke otu nditọeka esie iren ama ọno n̄kaiferi kiet oro ekesinyamde n̄kpọ ke ufọkurua ikọ ntiense, ndien enye ye eyeneka esie an̄wan ẹma ẹkabade ẹdi mme Christian ẹmi ẹyakde idem ẹnọ oro ẹyetde aran. Ete mi ye eyeneka esie ẹma ẹdọ n̄kparawa iban iba ẹmi.
Ke ubon nnyịn ami n̄kedi kiet ke otu nditọ iren inan̄ oro ẹkebọkde ke “ukpep ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4, King James Version) Ami mmokop idatesịt nte ke ete ye eka mi ikayakke ukeme ndomomiet atak ke nditọ akpanikọ ke esịt nnyịn. Ke ini oro mme n̄wed ikodụhe oro ẹketịmde san̄asan̄a man an̄wam mme ete ye eka ndikpep nditọ mmọ mme akpanikọ Bible; edi nnyịn ima isinyene ukpepn̄kpọ ubon ofụri ini ikaba ke urua idade n̄wed oro, The Harp of God, ọkọrọ ye edineme text usen kpukpru ini.—Deuteronomy 6:6, 7; 2 Timothy 3:14, 15.
Ete ye eka mi n̄ko ẹkedi utịbe utịbe uwụtn̄kpọ ke esịtekọm oro mmọ ẹkenyenede ẹnọ mme mbonoesop ye ke ifịk oro mmọ ẹkenyenede ẹnọ utom ukwọrọikọ. Ke adianade ye mme nti edu eke spirit esie, ete mi n̄ko ama enyene eti edu mfọnido, emi enye ọkọkpọn̄de ọnọ nditọ esie. Ọkpọsọn̄ utom ete ye eka mi ama ada osịm nti utịp. Kpukpru nditọ esie inan̄, idahaemi ẹdude ke idụọk isua emana mmọ 60, ke ẹsụk ẹnam n̄kpọ Jehovah ye inemesịt.
Ndidụk Utom Usiakusụn̄
Ke April 1939, ke ndide isua 16 ke emana, mma n̄kụre ufọkn̄wed nnyụn̄ n̄kabade ndi asiakusụn̄ ofụri ini. Ete mi ama adiana ye ami ke utom usiakusụn̄ emi onyụn̄ ọnọ mi mfọnn̄kan ukpep. Ke iwatde ke enan̄ukwak, nnyịn ima isikụre kpukpru efakutom oro oyomde usụn̄ itiat itiaba ọkpọn̄ ufọk nnyịn mfọn mfọn. Ke usen kiet kiet nnyịn mbiba ima isikama n̄kpri n̄wed 50, ndien nnyịn ikesinyọn̄ke ufọk tutu nnyịn inịm mmọ ikụre.
Isua iba ke ukperedem ẹma ẹnọ mi ifet ndidu ke otu akpa mme akpan asiakusụn̄ oro ẹkemekde ke Britain. Ekedi n̄kpọ idatesịt ndibọ edidiọn̄ emi, edi ekedi n̄kpọ mfụhọ ndikpọn̄ inem inem ifụre ubon utom ukara Abasi. Nte ini akade n̄ko ye un̄wam Jehovah, mma n̄kpụhọde nda ekekem.
Ẹma ẹtịmede utom usiakusụn̄ mi ke ini Ekọn̄ Ererimbot 11 ke ini, ye n̄kparawa Ntiense eken, ẹkesịnde mi ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak edida san̄asan̄a. Ke Ufọk-n̄kpọkọbi Durham, ẹkeda mi nte YP (Young Prisoner) (Uyen Owo N̄kpọkọbi). Emi ọkọwọrọ ke n̄kenyene ndisịne ibio ọfọn̄ukot—in̄wan̄în̄wan̄ idiọk idaha ke ini etuep. Kam kere ban̄a Wilf Gooch (idahaemi anam-ndutịm Kọmiti N̄kọk Itieutom ke Britain), Peter Ellis (andibuana ke Kọmiti N̄kọk Itieutom Britain), Fred Adams, ye ami—kpukpru n̄kpọ nte ikpat itiokiet ke idaha—idade ọtọkiet inyụn̄ isịnede mbio ọfọn̄ukot nte nditọ ufọkn̄wed!
Itieutom—Ireland
Ke etienede edisio mi ke ufọk-n̄kpọkọbi, mma nsiak usụn̄ ke nsio nsio ikpehe England ke isua ita. Ekem mma mbọ itieutom oro akakabarede edi udomo onyụn̄ ọnọde akwa uyụhọ—kpa Republic of Ireland. Ofụri se n̄kọfiọkde mban̄a edem usụk Ireland ekedi nte ke kpukpru owo do ekpere ndidi mbon Roman Catholic. Edi mma mfụmi etikwo etikwo ikọ oro ndusụk owo ẹketịn̄de n̄konyụn̄ mmen̄eke ndibọ utom oro. Emi ekedi ini nditat utuakibuot akpanikọ, ndien mma nnịm ke akpanikọ nte ke Jehovah, ebede ke spirit esie, eyen̄wam mi.
Ata ediwak Mme Ntiense ke Republic of Ireland ekedu ke ibuot obio, Dublin, ye kiet m̀mê iba kpọt ẹsuanade ẹyọhọ ebiet en̄wen. Ntem, n̄wakn̄kan owo akananam ikam ikwe kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Ke adianade ye akpan asiakusụn̄ ita efen, mma ntọn̄ọ utom ke akwa obio Cork. Ikedịghe mmemmem n̄kpọ ndikụt owo emi akpan̄de utọn̄. Ke Mass mmọ, mme oku kpukpru ini ẹma ẹsidụri owo utọn̄ ẹban̄a nnyịn, ẹkotde nnyịn “ubi ubi mbon Communist.” N̄wedmbụk n̄kpọntịbe n̄ko ẹma ẹdụri owo utọn̄ ẹban̄a mme utom nnyịn.
Usen kiet afatidet ke ọkọdiọn̄ mi idet akamade anyan akadan̄. Ke isụk inemede nneme, enye ama obụp se ami n̄kanamde ke Cork. Ke ini n̄ketịn̄de nnọ enye, enye ama ayat esịt ata eti eti onyụn̄ akpan̄a nsa. Ubọk esie ke ekenyek ọnọ iyatesịt, ndien mma ntọn̄ọ ndikere nte ndisan̄ade n̄wọrọ ke efe oro ye ibuot mi ke ubọk mi! Nso ubọhọ ke ekedi ntem ndiwọrọ ke efe oro edehe idem!
Afai Afai Mbon Ntịme
Ndusụk ini nnyịn ikenyene ndisobo ye afai afai mbon ntịme. Ke uwụtn̄kpọ, usen kiet ke March 1948, nnyịn ke ikanam utom ukwọrọikọ eke ufọk-ke-ufọk ke ini mbon ntịme ẹkebụmerede ẹka en̄wan ye nsan̄a mi, Fred Chaffin. Ke otuowo ẹbịnede enye, Fred ama efehe aka itie mbehe bọs onyụn̄ ekpe andiwat ye ọbọ-okụk ubọk oyom un̄wam. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹdiana ke en̄wan oro. Fred ama efehe aka iso iso ke usụn̄ oro onyụn̄ an̄wana ndidịbe ke anyan ibibene ke adan̄a ufọk oku.
Kan̄a kemi, ami mma n̄ka ndimen enan̄ukwak mi. Ami n̄kasan̄a usụn̄ikọt, man nsịm isọn̄ obio, edi ke ini n̄kọwọrọde nsịm ọkpọusụn̄, mbio ntịme oro ke ẹkebet. Irenowo iba ẹma ẹwamade mi ekpatubọk ẹbọ ẹnyụn̄ ẹsion̄o se ikodude ke esịt ẹduọn̄ọ. Ekem mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndimia nnyụn̄ ntịgha mi. Inikiet inikiet eren kiet ama ọbiọn̄ọde. Enye ekedi borisi emi esịnede ata ọfọn̄, ndien enye ama etre en̄wan oro, adade mi ye mbon ntịme oro aka ufọkutom borisi.
En̄wan emi ama ọnọ isọn̄ ‘ndin̄wana mban̄a nnyụn̄ nda ibet nnam eti mbụk ọsọn̄ọ ada.’ (Philippi 1:7) Ki ini ikpe okodụkde esop, borisi oro akanyan̄ade mi, edide owo Roman Catholic ke idemesie, ama ọnọ uyarade, ndien ẹma ẹbiom owo itiokiet ikpe en̄wan. Ikpe emi ama owụt nte ke nnyịn ima inyene unen ndisan̄a ke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄ onyụn̄ anam n̄kpọ nte ukpan ọnọ mbon en̄wen oro ẹkpekerede ndisịn ntịme.
Ke akpa ẹkekere ke n̄kpọndịk odu akaha ndinọ nditọete iban nte mme asiakusụn̄ ẹka mme ebiet nte Cork. Nte ededi, ekesiwak nditie nte ke ọkpọfọn akan nditọete iban ndika mbịne iban oro ẹnyenede udọn̄. Ntre, ke ibio ini mbemiso en̄wan emi, N̄ka ama ọnọ ndiye asiakusụn̄ iban iba ẹdi Cork. Kiet, Evelyn MacFarlane, ke ukperedem ama akabade edi isụn̄utom onyụn̄ anam eti utom ke Chile. Enye eken, Caroline Francis, emi akanyamde ufọkidụn̄ esie ke London man ekeme ndisiak usụn̄ ke Ireland, ama akabade edi n̄wan mi.
N̄kpasịp Akpanikọ Ẹtịbe
Ekpekedi mmemmem n̄kpọ ndikere ke nnyịn ikabiat ini nnyịn ke nditọ n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄ ke mme utọ idaha ntre. Nte ededi, ndikụt akpanikọ otịbede mi ye ko, ama ọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke odudu Jehovah ndinam n̄kpọ ẹkọri. Ke uwụtn̄kpọ, inikiet N̄ka ama ọnọ enyịn̄ ye adres eren kiet oro ekewetde oyom idem n̄wed oro Yak Abasi Edi Akpanikö kiet. Adres oro ekedi Fermoy, ekpri obio kiet oro oyomde usụn̄ ọkpọn̄ obio Cork ke itiat 22. Ntre mma n̄wat ke enan̄ukwak mi usenubọk Sunday kiet man n̄koyom owo emi.
Ke ini n̄kosịmde Fermoy, mma ndọhọ eren kiet owụt mi usụn̄. Enye ama ọdọhọ ete, “Oh, oro edi itiat usụkkiet efen ke usụn̄ emi.” Mma mfiak nsio ndien ke akpatre mma nsịm in̄wan̄ kiet ke usụn̄ obio-in̄wan̄. Akparawa emi ọkọdọn̄de n̄wed emi ke akada ke inuaotop in̄wan̄. Ke ini n̄ketịn̄de owo emi ndide, enye ama ọdọhọ ete: “Odot ẹdomo n̄wed oro ke gold!” Nnyịn ima inyene inem inem nneme, ndien n̄ketịhi uwat itiat 30 oro n̄kawatde nnyọn̄ ufọk ke enan̄ukwak. Idem idahaemi, ke se ibede isua 40 ke ukperedem, mmesikop ata idatesịt ke ini nsobode “akparawa” eren oro, Charles Rinn, isua kiet kiet ke ikpọ mbono. Mfịn, esop duop ẹdu ke ikpehe Cork.
Ke iduọk isua 1950, ami ye Caroline ima isuan n̄kpasịp akpanikọ ke ufọt obio Ireland. Nsinudọn̄ ndisịn ifịk ama edi ke 1951 ke ini mbon nsụhọdeidem nte “Mama” Hamilton ye n̄waneyen esie ẹkeyerede ikot usọp usọp. “Mama” Hamilton ama akabade edi akpa asuanetop oro anade baptism ke County Longford.—1 Thessalonica 2:13.
Itieidụn̄ ekedi mfịna. Ndondo oro ẹkedade mfịghe ẹtiene mme ẹnyeneufọk, mmọ ẹma ẹdọhọ nnyịn iwọrọ. Ntre, ke itabade nsio nsio itieidụn̄ ita usọp usọp ke adiana ke adiana, nnyịn ima idep ufọkọfọn̄, mbri, ye mme ekpat nna inyụn̄ isikama mmọ isan̄a ke orụk moto ẹkotde Y-model Ford. Nnyịn ima isiwụk ufọkọfọn̄ oro ke ebiet ekededi oro ikemede ke utịt usen unọ ikọ ntiense kiet kiet. Ke ukperedem, nnyịn ima idep anyan moto ọniọn̄de ikpat 13. Enye ekedi ekpri, enyenede ibat ibat n̄kpọ eyomfịn—nnyịn ikenyene ndisan̄a mbahade itiat kiet ke itie inan̄ man inyene edin̄wọn̄ mmọn̄—n̄kpọ anamde ufiop odu ikodụhe, edi enye ekedi inem inem n̄kpọ udu uwem ọnọ nnyịn. Ẹma ẹdomo idaha ukere n̄kpọ mi ese usen kiet ke ini n̄kọfiọnọrede ke orụn̄eto nduọ edem edem ndụk anyan mfafaha obube mmọn̄ oro mîtụn̄ọke ikaha. Kpa ye oro, nnyịn ima inyene itieidụn̄ inọ esenyịn circuit ye n̄wan esie ke moto oro ke ini mmọ ẹkedide ẹdise nnyịn.
Ndusụk ini mbon eti esịt ẹma ẹsiwụt mfọnido oro owo mîkodorike enyịn. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ima ika Sligo ke edem usoputịn Ireland ke 1958, ke isua itiaita ẹbede nte ẹkebịn ebe ye n̄wan ẹdide mme asiakusụn̄ ẹsio ke obio oro. Nnyịn ima ibọn̄ akam iyom un̄wam Jehovah ndikụt itie nnịm anyan moto oro, ndien ke ediwak hour ẹma ẹkebe ke ndiyom, nnyịn ima idisịm ata akwa, itie udọk itiat oro owo mîdaha inam utom aba. Eren kiet oro ọbọkde enan̄ ke efak oro ama asian nnyịn ete ke ubon imọ enyene itie udọk itiat oro. Nnyịn ima ibụp, “Nte nnyịn imekeme ndida enye nnam n̄kpọ?” isiande enye ke idi isụn̄utom n̄ka Bible. Enye ama ọdọhọ ke oro ọkpọfọn.
Ke ekpri ini ebede enye ama obụp ete: “Ewe N̄ka Bible ke mbufo ẹbuana?” Emi ekedi ini editịmede esịt. Ima isian enye ke nnyịn idi Mme Ntiense Jehovah. Ke akwa nsụkesịt nnyịn, enye eketie ufan ufan. Ke urua ifan̄ ẹbede, enye ama ọkpọn̄ n̄wed ukpeokụk ndidu ke itie oro isua kiet ọnọ nnyịn. Enye ama ọdọhọ ete, “Nnyịn iyomke okụk ndomokiet. Edi nnyịn imọfiọk ubiọn̄ọ oro mbufo ẹsobode, ntre edieke owo ekededi obụpde unen oro mbufo ẹnyenede ndidu ke itie emi, oro edi n̄kpọ ntiense mbufo.”
Ke adan̄aemi idude ke Sligo, nnyịn ima ikop iban̄a eren kiet, ọwọrọetop enyene ufọkurua ye ebre bọl, emi okowụtde udọn̄ ke adan̄aemi mme akpa asiakusụn̄ ẹkesụk ẹdude ke obio oro. Nte ededi, owo ikosobo ye enye ke ufan̄ isua itiaita, ntre nnyịn ima ikere nte enye eketiede idahaemi. Inua imam Mattie Burn ke ini n̄ketịn̄de owo emi ami ndide ama ọnọ ibọrọ. N̄kpasịp akpanikọ oro ẹketọde ediwak isua mbemiso ikakpan̄ake. Enye ke osụk edi kiet ke otu mme andibuana ke ekpri ọsọn̄idem esop ke Sligo.
Ndikpụhọ Mme Edu
Ebiet kiet oro ediwak owo ẹkewụtde ọkpọsọn̄ edu usua ẹban̄a nnyịn ekedi obio Athlone. Ke ini ifịk ifịk unọ ikọ ntiense ọkọtọn̄ọde do ke iduọk isua 1950, mme oku ẹma ẹnam ndutịm kpukpru owo ẹdụn̄de ke ikpehe kiet ke obio oro ndisịn ubọk ke eben̄e ọdọhọde ete ke mmimọ iyomke Mme Ntiense Jehovah ẹwaha ke enyịnusụn̄ mmimọ. Mmọ ẹma ẹnọ emi ẹsọk ukara, anamde utom ukwọrọikọ ke Athlone edi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ke ediwak isua. Inikiet otu n̄kparawa owo ẹma ẹdiọn̄ọ mi nte owo Ntiense ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ nditop mi ke itiat. Ke ini n̄kadade ke iso window ufọkurua kiet, enyene ufọkurua oro ama okot mi ndụk ndi esịtufọk—ke ndikam n̄kpeme window esie n̄kan nte ekpemede mi—ndien anamde n̄wọrọ ke usụn̄ esa.
Nte ededi, ke ndondo emi, ke August 1989, ke ini n̄kọnọde utịn̄ikọ ubụkowo ke itie n̄kpa anam-akpanikọ eyenete eren kiet ke Athlone, n̄kekemeke ndinyan̄a edi ndidu ke n̄kpaidem ke nte Jehovah akanamde mme n̄kpọ ẹkọri do. Ke ẹsiode mme andibuana ke esop ẹfep, n̄kpọ nte owo 50 ke n̄kann̄kụk oro ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ukpono ukpono ẹnọ utịn̄ikọ ubụkowo oro ke ediye Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro nditọete ẹkebọpde.
San̄asan̄a Ukpep ke Ufọkn̄wed Gilead
Ke 1961, ẹma ẹkot mi ndidụk ukpep ọfiọn̄-duop ke Watchtower Bible School of Gilead. San̄asan̄a ukpep emi ekenyene nditọete iren kpọt, ntre ami ye Caroline ikenyene ndikere mban̄a ikot emi ke akam. Nnyịn ikadian̄akede nsan̄a ke isua 12. Akande oro, sia n̄wan mi n̄ko ekenyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndidụk Ufọkn̄wed Gilead nnyụn̄ n̄kabade ndi isụn̄utom, enye ama okop mfụhọ koro owo mîkokotke enye. Edi, sia enyenede eti esịt, enye ama onịm n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa onyụn̄ onyịme ete yak n̄ka. Ukpep oro ekedi utịbe utịbe ifet. Edi ekedi n̄kpọ idara ndifiak nnyọn̄ ndi ufọk nnyụn̄ ndibuana ke utom ke n̄kọk itieutom N̄ka, nnọde Mme Ntiense ẹwakde ẹbe owo 200 oro ẹketọde ẹnyụn̄ ẹduọkde mmọn̄ ke Ireland ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1960 nsịnudọn̄.
Ndusụk isua ke ukperedem, ke 1979, Caroline ekenyene ndika ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke New York ke ini ekekotde mi ndidụk san̄asan̄a ukpep Gilead enyenede mbon Kọmiti N̄kọk Itieutom. Enye ekedi akpan n̄kpọ oro akakabarede edi akpatre ikpehe uwem esie. Isua iba ke ukperedem enye ama akpa. Ke ofụri isua 32 oro nnyịn ikanamde utom uyọhọ-ini ọtọkiet, Caroline akanam iduọkke ifịk oro enye ekenyenede ndinam n̄kpọ Jehovah m̀mê mbuọtidem nte ke Jehovah eyenam mme n̄kpọ ẹkọri.
Mma ntaba enye idiọk idiọk. N̄kpọ kiet oro akan̄wamde mi ndiyọ ekedi ibuotikọ kiet ke magazine Awake! ini oro emi ọkọdọhọde ete “Ndikpep Ndidu Uwem ye Unana Owo Oro Afo Amade.” (February 8, 1981) Mmọn̄eyet ama esisiaha mi ke ini ekededi oro n̄kerede mban̄a nsan̄a mi oro n̄katabade, edi mma nsinam se ibuotikọ oro ọkọnọde ekikere aban̄a nnyụn̄ n̄kaiso nsịn idem ke utom Jehovah.
Edidiọn̄ Jehovah Akaiso
Isua kiet mbemiso emi, ke April 1980, mma ndu ke itie ke ini Brọda Lyman Swingle eke Otu Ukara akayakde obufa ufọk n̄kọk itieutom ọnọ ke Dublin. Nso n̄kpọ nduaidem ke ekedi ntem ndikụt mme asuanetop 1,854 ke an̄wautom, emi ke ini oro n̄ko ekesịnede Edem Edere Ireland! Ndien idahaemi, isua duop ke ukperedem, Yearbook ọmọtọt n̄wakn̄kan ibat 3,451 ke 1990!
Mi kan̄a ami mma nnyene udiana edidiọn̄. Ke adan̄aemi n̄kanamde utom nte andikpep ke Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄, ami mma nsobo ye Evelyn Halford, kpa ediye ye ifịk ifịk eyenete an̄wan oro ọkọwọrọ aka Ireland ndikanam utom ke ebiet oro udọn̄ okponde akan. Nnyịn ima idọ ndọ ke May 1986, ndien enye edi ata ibetedem ọnọ mi ke kpukpru utom ukara Abasi mi.
Ke utom uyọhọ-ini mi ke isua 51 ke mma n̄kọkpọn̄ ufọkn̄wed, mmabiat 44 ke Ireland. Edi n̄kpọ idatesịt ndikụt ediwak owo oro n̄kan̄wamde nte ẹsụk ẹnamde n̄kpọ Jehovah, ndusụk nte mbiowo ye mme asan̄autom unamutom. Mmekeme nditịn̄ ye unana mmen̄e nte ke kiet ke otu n̄kpon n̄kan idatesịt oro owo ekededi ekemede ndinyene edi ndin̄wam owo efen ndisan̄a ke usụn̄ oro adade osịm uwem.
Enye edi n̄kpọ ọsọn̄ọde mbuọtidem ndikụt utuakibuot akpanikọ on̄wụmde mfri ke ebiet kiet osịm eken ke Ireland, kpa ye ikan̄ ikan̄ ubiọn̄ọ. Idahaemi, n̄kpọ nte mme asuanetop 3,500 ẹbuana ye esop ẹwakde ebe 90 ke ofụri idụt oro. Ke akpanikọ, se Jehovah ekemede ndinam inyeneke adan̄a. Enye eyenam mme n̄kpọ ẹkọri edieke nnyịn itọde ke ofụri ukeme inyụn̄ iduọkde mmọn̄. (1 Corinth 3:6, 7) Ami mmọfiọk ke emi edi akpanikọ. Ami mmokụt enye otịbede ke Ireland.