‘Iban Ẹmi Ẹnamde Utom Ọkposọn̄ ke Ọbọn̄’
“Ẹkom Tryphaena ye Tryphosa, ẹmi ẹnanam utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄.”—ROME 16:12.
1. Ke nso usụn̄ ke utom ukwọrọikọ Jesus eke isọn̄ ekedi edidiọn̄ ọnọ iban?
UTOM ukwọrọikọ Jesus eke isọn̄ ke akpanikọ ekedi edidiọn̄ ọnọ iban Jew. Utom oro enye ọkọtọn̄ọde ekenyene ndida ndọn̄esịt, idotenyịn, ye obufa uku nsọk iban eke kpukpru orụk. Enye ikọdọn̄ke enyịn ke mme item owo eke Ido Ukpono Jew oro “[ẹkanamde] ikọ Abasi akabade edi ikpîkpu.” (Matthew 15:6) Ediwak item owo oro ama abiat akpan unen iban oro Abasi ọnọde.
Edu Jesus Kaban̄a Iban
2. Ntak ẹkemede ndidọhọ nte ke usụn̄ oro Jesus akanamde n̄kpọ ye iban ekedi ukpụhọde edinam ke ini oro?
2 Nso n̄wọrọnda ukpụhọde okodu ntem ke ufọt edu Jesus kaban̄a iban ye eke mme adaiso ido ukpono Jew! Ke ndikot nto Encyclopaedia Judaica, eke ukperedem emi akada iban nte “mbon idiọkitọn̄, mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ ndịbe ikọ, ifu, ye mbon ufụp.” Ẹma ẹsua owo ndinyene nneme ye n̄wan, ndien “ekedi n̄kpọ esuene ọfiọkn̄kpọ owo nditịn̄ ikọ ye n̄wan ke efak.” (Jerusalem in the Time of Jesus, eke Joachim Jeremias; men John 4:27 domo.) Ẹkeme nditịn̄ ekese mban̄a iseri iseri edu mme adaiso Ido Ukpono mme Jew kaban̄a iban. Edi eke enyọn̄ emi eyekem ndiwụt nte usụn̄ oro Jesus akanamde n̄kpọ ye iban ekedide ata ukpụhọde edinam ke ini oro.
3. Nso n̄kpọntịbe ke ini utom ukwọrọikọ Jesus ẹwụt nte ke enye ama onyịme ndikpep iban mme ntotụn̄ọ akpanikọ eke spirit?
3 Jesus ọmọnọ mfọnmma uwụtn̄kpọ ke nte irenowo ekemede ndinyene ufiop ufiop edi edisana itie ebuana ye iban. Enye ikenemeke nneme ye mmọ ikpọn̄îkpọn̄ edi enye n̄ko ama ekpep mmọ ntotụn̄ọ akpanikọ eke spirit. Ke akpanikọ, ata akpa owo oro enye akayararede itie Messiah esie ọnọ an̄wan̄wa ekedi n̄wan, ndien n̄wan Samaria ke oro. (John 4:7, 25, 26) N̄ko-n̄ko, n̄kpọntịbe aban̄ade Martha ye Mary owụt in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mîbietke mme adaiso ido ukpono Jew, Jesus ikekereke ite ke n̄wan inyeneke unen ndomokiet ndikpọn̄ eso ye usan esie ke ibio ini man ọkọri ifiọk eke spirit esie. Ke idaha oro, Mary “e[ke]mek eti udeme,” onịmde mme n̄kpọ eke spirit akpa. (Luke 10:38-42) Edi ke ọfiọn̄ ifan̄ ebede, ke eyeneka mmọ ama akakpa, ekedi Martha, idịghe Mary, okowụt ọkpọsọn̄ udọn̄ ndisobo ye Andikpep. Nnyịn isikop nduaidem didie ntem idem mfịn ke ini ikotde ntotụn̄ọ nneme eke spirit oro ke ufọt Jesus ye Martha iban̄a idotenyịn ediset ke n̄kpa! (John 11:20-27) Nso ifet ke oro ekedi ntem ọnọ Martha!
Iban oro Ẹkenamde N̄kpọ Ẹnọ Jesus
4, 5. Ke ẹsiode mme apostle ẹfep, mmanie ẹkesan̄a ye Jesus ke ini utom ukwọrọikọ esie ke Galilee, ndien didie ke mmọ ẹkese ẹban̄a enye?
4 Jesus n̄ko ama onyịme utom iban nte enye akanamde isan̄ ke idụt oro. Ke mbụk Gospel esie, Mark asiak “iban . . . ẹmi ẹkasan̄ade ye Enye [Jesus] ẹse ẹban̄a Enye, ke adan̄aemi Enye okodude ke Galilee.” (Mark 15:40, 41) Mmanie ẹkedi iban ẹmi, ndien didie ke mmọ ẹkese ẹban̄a Jesus? Nnyịn idiọn̄ọke enyịn̄ kpukpru mmọ, edi Luke owụt ibat ibat onyụn̄ anam an̄wan̄a usụn̄ oro mmọ ẹkesede ẹban̄a Jesus.
5 Luke ewet ete: “Edikem ke mîbịghike, Enye asan̄a ke ikpọ obio ye obio-in̄wan̄, ọkwọrọ onyụn̄ obụk eti mbụk Ubọn̄ Abasi, mbet duopeba ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye Enye; ndusụk iban n̄ko, ẹmi Enye akanamde mme idiọk spirit ye udọn̄ọ ẹkụre mmọ, ẹnyụn̄ ẹdu ye mmọ: mmọ ẹdi Mary emi ekerede Magdalene, emi demon itiaba ẹkewọrọde enye ke idem, ye Joanna, n̄wan Chuza akama-ukpọhọde Herod, ye Susanna, ye ediwak mmọ efen: ẹmi ẹdade se ẹnyenede ẹse ẹban̄a mmọ.” (Luke 8:1-3) Jesus ama onyịme iban ẹmi ẹsan̄a ye enye ẹnyụn̄ ẹda se mmọ ẹnyenede ẹse ẹban̄a mme udọn̄ n̄kpọ obụkidem esie ye eke mme apostle esie.
6. (a) Mmanie ẹkesan̄a ye Jesus ke akpatre isan̄ uka Jerusalem esie? (b) Mmanie ẹkesọn̄ọ ẹda ye Jesus tutu osịm n̄kpa esie, ndien didie ke ẹkenọ ndusụk mmọ utịp? (c) Otode idaha ibet Ido Ukpono Jew, nso idi n̄wọrọnda n̄kpọ iban̄a mbụk mmọ ke John 20:11-18?
6 Ke ini ẹkewotde Jesus, “ediwak iban, ẹmi ẹketode ke Galilee ẹsan̄a ye Jesus ẹse ẹban̄a Enye, ẹdu do, ẹda nsannsan ẹse; Mary Magdalene, ye Mary eka James ye Joseph, . . . ẹdu ke otu mmọ.” (Matthew 27:55, 56) Ntem, ediwak mme anam-akpanikọ iban ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ye Jesus ke ini n̄kpa esie. Odot ẹfiọk n̄ko nte ke iban ẹkedi akpa mbon oro ẹkekụtde ediset ke n̄kpa esie. (Matthew 28:1-10) Emi ke idemesie ekedi n̄kpọ esuene ọnọ ido edinam mme Jew, koro ke esịt Ido Ukpono mme Jew ẹkada iban nte mbon ẹmi mîdotke ndidi ntiense nte ibet onyịmede. Ye emi ke ekikere, kot John 20:11-18, nnyụn̄ ndomo ndida n̄kụt ọkpọsọn̄ ntụk oro anade edi Mary Magdalene ama okop ke ini Andikpep oro ẹnamde eset okowụtde enye idem, okotde enye ke enyịn̄ esie, onyụn̄ adade enye anam n̄kpọ nte ntiense esie nditọt mme mbet esie nte ke imọ ke akpanikọ ima idu uwem!
Mme Anam-Akpanikọ Iban ke Pentecost Ebede
7, 8. (a) Didie ke nnyịn ifiọk ite ke iban ẹma ẹdu ke ini ẹken̄wan̄ade edisana spirit ẹduọk ke Pentecost? (b) Didie ke Christian iban ẹkebuana ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ editat Ido Ukpono Christ?
7 Ke Jesus ama ọkọdọk ke heaven, iban ẹten̄ede Abasi ẹma ẹdu ye mme anam-akpanikọ apostle ke ubet enyọn̄ ke Jerusalem. (Utom 1:12-14) Nte ke iban ẹma ẹdu ke otu mbon oro ẹken̄wan̄ade edisana spirit ẹduọk ke Pentecost edi uyarade. Ntak-a? Koro ke ini Peter akanamde an̄wan̄a se ikotịbede, enye ama okot oto Joel 2:28-30, emi akpan akpan asiakde ‘nditọiban’ ye “ifụn-iban.” (Utom 2:1, 4, 14-18) Ntre Christian iban oro ẹbonde ke spirit, ẹmi ẹyetde aran ẹkedi ubak esop Christian toto ke ntọn̄ọ esie.
8 Iban ẹma ẹnyene akpan, okposụkedi mîkedịghe ọyọhọ ọyọhọ, udeme ke ndisuan Ido Ukpono Christ. Mary, eka Mark ye eyeneka eka Barnabas, ama ayak akwa ufọk esie nte an̄wan̄ade ọnọ esop Jerusalem. (Utom 12:12) Ndien enye ekenyene ndinam emi ke ini emi ukọbọ akasiahade obufa obufa ye mme Christian. (Utom 12:1-5) Nditọiban Philip, ọkwọrọikọ inan̄ ẹma ẹnyene ifet ndidi prọfet iban Christian.—Utom 21:9; 1 Corinth 12:4, 10.
Edu Paul Kaban̄a Iban
9. Nso item ke Paul ọkọnọ kaban̄a Christian iban ke akpa n̄wed emi enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Corinth, ndien nso edumbet Abasi ke enye ekesịn udọn̄ ọnọ iban ndiwụt ukpono nnọ?
9 Ndusụk ini ẹsibiom apostle Paul ikpe usua iban, oro edi, edisua ye editre ndinịm iban ke akpanikọ. Ke akpanikọ, edi Paul edi enyeoro ọkọsọn̄ọde eyịre ete iban ẹdu ke nnennen itie mmọ ke esịt esop Christian. Nte nnennen ido unam n̄kpọ edide, mmọ ikenyeneke ndinọ ukpep ke mme mbonoesop. (1 Corinth 14:33-35) Edieke, ke ntak emi Christian eren ndomokiet mîdụhe mîdịghe ke ntak emi enye etịn̄de prọfesi ke idak odudu edisana spirit, Christian an̄wan etịn̄ ikọ ke mbonoesop, ama oyom enye ayara ufụhọn̄kpọ. Ufụhọn̄kpọ emi ekedi “idiọn̄ọ edikara,” kpa n̄kpọ ntiense oro ẹkụtde ke enyịn nte ke n̄wan ọdiọn̄ọ ndutịm Abasi kaban̄a itie ibuot.—1 Corinth 11:3-6, 10.
10. Ndusụk owo ẹkedori Paul ikọ ẹban̄a nso, edi nso iwụt nte ke edori ikọ emi edi nsu?
10 Paul nte an̄wan̄ade ama okụt nte odotde nditi mme akpa Christian mban̄a mme edumbet ukara Abasi ẹmi man ‘kpukpru n̄kpọ ẹkpeda itie nte ẹyede’ ke mme mbonoesop. (1 Corinth 14:40) Edi nte emi ọwọrọ ete ke Paul ekedi asua iban, nte ndusụk owo ẹdọhọde? Baba, iwọrọke ntre. Nte idịghe Paul ke akpatre ibuot n̄wed esie oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Rome ọkọnọ ufiop ufiop ekọm ẹsọk iban Christian usụkkiet? Nte enye ikowụtke ntotụn̄ọ esịtekọm iban̄a Phoebe, Prisca (Priscilla), Tryphaena, ye Tryphosa, okotde akpatre iban iba ẹmi ‘iban ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄.’? (Rome 16:1-4, 6, 12, 13, 15) Ndien edi Paul ke idak ndausụn̄ edisana spirit ekewet ete: “Kpukpru mbufo ẹmi ẹkanade baptism ẹbe ẹdụk ke Christ ẹmemen Christ ẹsịne. Jew ye Greek ikemeke ndidu, ofụn ye eyenisọn̄ ikemeke ndidu, erenowo ye n̄wan inyụn̄ ikemeke ndidu; koro kpukpru mbufo ẹdi kiet ke Christ Jesus.” (Galatia 3:27, 28) Paul nte an̄wan̄ade ama ama onyụn̄ owụt esịtekọm aban̄a nditọete iban Christian esie, esịnede Lydia, oro okowụtde eti uwụtn̄kpọ mfọnido ke ini idomo.—Utom 16:12-15, 40; Philippi 4:2, 3.
Iban oro Ẹnamde Utom Ọkpọsọn̄ Mfịn
11, 12. (a) Didie ke Psalm 68:11 ke ata ata usụn̄ osu mfịn? (b) Ke nso idaha ke ediwak nditọete nnyịn iban ẹkụt idemmọ, ndien ntak emi mmọ ẹyomde ima ye akam nnyịn?
11 Ke esịt esop Christian mfịn, ekese iban Christian ẹdu ẹmi ‘ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄.’ Ke akpanikọ, ndụn̄ọde owụt nte ke “iban ẹmi ẹkwọrọde ẹdi akamba udịm,” ẹnamde akpan ikpehe udịm Mme Ntiense oro Jehovah adade anam n̄kpọ ke utịt ini emi. (Psalm 68:11) Christian Iban ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ mi ẹmebọ eti enyịn̄ ẹnọ idemmọ nte mmọ ẹn̄wanade ndiyọhọ udeme mmọ nte ibanndọ, mme eka, mme otịmufọk, mme ọnọ ubon udia, ye nte mme asan̄autom Christian.
12 Ediwak nti nditọete iban ẹmi ẹnyene mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ. Mmọ ẹnyene ndiyọ idaha emi ke hour 24 ke usen. Ndusụk mmọ ẹma ẹn̄wana ke ediwak isua ndidi nti ibanndọ ke adan̄aemi ẹsịmde mme n̄kpọ ẹmi ẹyomde ẹto mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah. Isidịghe mmemmem n̄kpọ, edi mmọ ẹmeyọ, kpukpru ini ẹdoride enyịn ẹte ke imekeme ‘ndidụri mme ebe mmimọ nda itoho ke ukwọrọikọ’ edi oto ke nti edu Christian mmimọ. Ndien nso idara ke ofụri ubon ẹsibuana ntem ke ini utọ ebe oro onyịmede! (1 Peter 3:1, 2) Kan̄a kemi, mme anam-akpanikọ nditọete iban ẹmi ke akpanikọ ẹyom ima nditọete ye akam mbon en̄wen ke esop. Idem kpa nte “sụn̄sụn̄ spirit eke enyenede iso bụt” oro mmọ ẹdomode ndiwụt edide “se isọn̄de urua ke enyịn Abasi,” ntre ke nsọn̄ọnda mmọ oro mîyokke edi ọsọn̄urua n̄kpọ ke enyịn nnyịn.—1 Peter 3:3-6.
13. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke nditọete nnyịn iban ẹdide mme asiakusụn̄ ẹdi ‘iban ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄,’ ndien didie ke ẹkpese mmọ ke esop mmọ kiet kiet?
13 Ẹkeme ndinen̄ede nsọn̄ọ ke nditọete iban oro ẹnamde utom nte mme asiakusụn̄ ‘ẹnam utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄.’ Ediwak mmọ ẹnyene ufọkidụn̄, ebendọ, ye nditọ ndise enyịn mban̄a, adianade ye utom ukwọrọikọ mmọ. Ndusụk ẹnam utom ibio ini man ẹse ẹban̄a mme udọn̄ n̄kpọ obụkidem mmọ. Kpukpru ẹmi oyom eti ndutịm, ubiere, nsịnifịk, ye ọkpọsọn̄ utom. Christian iban ẹmi ẹkpenyene ndibọ ima ye ibetedem mbon oro idaha mmọ mînyịmeke mmọ ẹsịn hour usiakusụn̄ ke utom unọ ikọ ntiense.
14. (a) Nso eti uwụtn̄kpọ nsịnifịk ke ẹsiak? (b) Ewe Christian iban efen ẹdot itoro, ndien ntak-a? Siak uwụtn̄kpọ n̄kann̄kụk ekededi.
14 Ndusụk Christian iban ẹmewụt utịbe utịbe edu edisọn̄ọ nyịre ke utom usiakusụn̄. Ke Canada, Grace Lounsbury ama atabi usiakusụn̄ ese ke akpa ke 1914. Enye ekenyene ndikpọn̄ udịm usiakusụn̄ ke 1918 ke ntak unana nsn̄ọidem, edi ke 1924 enye ama afiak odụk utom uyọhọ-ini. Ke ini ẹwetde n̄wed emi, enye osụk odu ke udịm usiakusụn̄, okposụkedi ọsọn̄de isua 104 ke emana! Ediwak nditọete iban ẹdide isụn̄utom ẹmi ke iduọk isua 1940 ẹkebọde ukpep ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ otu nditọ ukpepn̄kpọ Watchtower Bible School of Gilead ke ẹsụk ẹnam utom ke edinam akpanikọ, edide ke utom isụn̄utom m̀mê nte mbonufọk Bethel ke Brooklyn m̀mê kiet ke otu n̄kọk itieutom Watch Tower Society. Kpukpru Christian iban ẹmi, ndien ke akpanikọ kpukpru nditọete iban oro ẹsịnde idem ke utom Bethel, ẹwụt edu n̄waidem ye eti uwụtn̄kpọ. Nte akananam nnyịn imanam mmọ ẹfiọk ke ẹdara mmọ?
Iban Mme Esenyịn Ẹsan̄ade-San̄a
15, 16. Ewe otu Christian iban akpan akpan ẹdot ufiop ufiop itoro nnyịn, ndien ntak-a?
15 Iban mme esenyịn ẹsan̄ade-san̄a ẹnam otu Christian iban en̄wen oro ẹdotde ndibọ ufiop ufiop itoro ye nsịnudọn̄. Ndima nditọete iban ẹmi ẹben̄e idem nditiene mme ebe mmọ nte mmọemi ẹsan̄ade to ke esop sịm esop, m̀mê to ke circuit sịm circuit, man ẹbọp nditọete mmọ ke n̄kan̄ eke spirit. Uwak ibat mmọ ẹma ẹkpọn̄ inem inem ufọkidụn̄; mmọ ẹde idap ke isio isio bed kpukpru urua, ndien kpukpru ini isidịghe eti bed. Edi mmọ ẹkop inemesịt ndibọ sededi oro nditọete ẹkemede ndinọ. Mmọ ẹdi eti uwụtn̄kpọ ẹnọ nditọete iban eke spirit mmọ.
16 Christian iban ẹmi n̄ko ẹnọ mme ebe mmọ ọsọn̄urua ibetedem, ediwak ebietde iban oro ẹten̄ede Abasi ẹmi ẹketienede Jesus “[ẹsan̄a] ye Enye ẹse ẹban̄a Enye.” (Mark 15:41) Mmọ ikemeke ndibiat ekese ini ikpọn̄ ye mme ebe mmọ, ẹmi kpukpru ini ‘ẹnyenede ekese ndinam ke utom Ọbọn̄.” (1 Corinth 15:58) Ndusụk mmọ, nte Rosa Szumiga ke France, emi okodụkde utom uyọhọ ini ke 1948, ẹsidọn̄ n̄kpọ ke ekpatisan̄ ẹnọ mme ebe mmọ ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye mmọ ke isua 30 m̀mê 40. Mmọ ẹnyịme ndinam uwa nnọ Jehovah ye nditọete mmọ iren ye iban. Mmọ ẹdot esịtekọm nnyịn, ima, ye akam.
Iban Mbiowo
17, 18. (a) Mme edu ewe ke ẹyom ẹto iban nditọete iren oro ẹmekde ẹnọ ifetutom? (b) Nso uwa ke iban mbiowo ẹnyịme ndinam nnọ Jehovah ye nditọete mmọ, ndien didie ke iban eken ẹkeme ndin̄wam mme ebe mmọ?
17 Ke adan̄aemi abatde mme n̄kpọ ẹnamde nditọete iren ẹmi ẹkemede ndimek nte mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ẹdot, apostle Paul n̄ko ama asiak iban, ewetde ete: “Kpasụk ntre n̄ko iban ẹkpedi mbon nsịnifịk idịghe mme ọdọk-edidọk, ẹkpefara ke ido, ẹnam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ.” (1 Timothy 3:11, NW) Ke akpanikọ, item oro ẹnọde ofụri owo mi abuana kpukpru Christian iban. Edi ke ẹkerede ẹban̄a udọn̄ikọ, nte ededi, iban nditọete oro ẹmekde ẹnọ itieutom ẹkpenyene nditiene enye ke eti usụn̄.
18 Ke edide n̄kpọ inemesịt, emi edi ntre ye ediwak tọsịn iban mme esenyịn Christian. Mmọ ẹfara ke ido mmọ ye ke usịnen̄kpọ mmọ, ẹsịn ifịk ke uwem Christian, ẹkpeme se mmọ ẹtịn̄de, ndien mmọ ke esịt akpanikọ ẹdomo ndinam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ. Mmọ n̄kọ ẹnyịme ndinam n̄wa idem, ẹnyịmede ẹte mme ebe mmọ ẹda ini oro ẹkpebiatde ye mmimọ ẹsịn ke mbubehe esop. Mme anam-akpanikọ Christian iban ẹmi ẹdot ufiop ufiop ima ye nsịnudọn̄ nnyịn. Eyedi nditọete iren efen efen ẹkpekeme ndidot ndinyene mme ifetutom ke esịt ediwak esop nnyịn edieke iban mmọ ke nsụhọdeidem ẹkpenyịmede ndinam utọ n̄waidem oro ke mfọnọn̄kpọ kpukpru owo.
Mme Anam-Akpanikọ “N̄kani Iban”
19. Ntak emi ẹdarade ediwak mme anam-akpanikọ “n̄kani iban” akamba akamba ke mme esop mmọ, ndien nso ikpedi ekikere nnyịn kaban̄a mmọ?
19 Nnyịn ndidụn̄ọde iban oro ẹsiakde ke Bible an̄wam nnyịn ndikụt nte ke isua emana ikpanke iban mbuọtidem ndinam n̄kpọ Jehovah. Ẹma ẹnam akpanikọ emi an̄wan̄a ke idaha Sarah, Elizabeth, ye Anna. Mfịn, ediwak iban Christian ẹdu oro ẹsọn̄de ke isua emana ẹmi ẹdide nti uwụtn̄kpọ mbuọtidem ye ime. Ke adianade do, mmọ ke ọniọn̄ ẹkeme ndinọ mbiowo ibetedem ke ndin̄wam n̄kparawa nditọete iban. Ke ẹdade anyan isua ifiọkutom mmọ ẹnam n̄kpọ, mmọ ẹkeme ndinọ n̄kparawa iban ọniọn̄ ọniọn̄ item, idem nte N̄wed Abasi ọnọde mmọ odudu ndinam. (Titus 2:3-5) Ekeme ndidi nte ke ndusụk ini ẹyeyom ẹnọ akamba eyenete an̄wan ke idemesie item. Ke edide ntre, ebiowo oro anamde emi enyene ‘nditeme enye nte eka.’ Mbiowo ẹkpenyene ‘ndikpono mme ebeakpa’ ndien, ke oyomde, ẹdiomi ndinọ mmọ un̄wam n̄kpọ obụkidem. (1 Timothy 5:1-3, 5, 9, 10) Ndima n̄kani iban nditọete nnyịn ẹkpenyene nditịm mfiọk nte ke ẹyom ẹnyụn̄ ẹdara mmọ.
Mme Andikara ye Christ
20. Nso akakan ifetutom ke ẹnọ ediwak Christian iban, ndien ntak emi mme erọn̄ en̄wen ẹkemede ndikot inemesịt mban̄a emi?
20 Ana ata in̄wan̄în̄wan̄ ke N̄wed Abasi nte ke ‘Abasi iten̄eke owo enyịn’ ke se iban̄ade orụk m̀mê uduot. (Rome 2:10, 11; Galatia 3:28) Ndien emi edi akpanikọ n̄ko ke usụn̄ nte Jehovah emekde mbon oro ẹdide nsan̄a ye Eyen esie ke ukara Obio Ubọn̄. (John 6:44) Akwa otuowo eke mme erọn̄ en̄wen ẹkpewụt esịtekọm didie ntem nte ke mme anam-akpanikọ iban, utọ nte Mary, eka Jesus, Mary Magdalene, Priscilla, Tryphaena, Tryphosa, ye ediwak eken ke akpa esop Christian, ẹbuana idahaemi ke ukara Obio Ubọn̄, ẹforide ukara oro ye eti ifiọk mmọ aban̄ade ntụk ye ifiọkutom iban! Nso ima ima ikike ye ọniọn̄ ke emi edi ntem ke n̄kan̄ Jehovah!—Rome 11:33-36.
21. Nso idi ekikere nnyịn mfịn kaban̄a ‘iban ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄’?
21 Nnyịn mfịn imekeme ndibuana ekikere apostle Paul ke ini enye eketịn̄de ye ima ye esịtekọm aban̄a ‘iban ẹmi ẹkesan̄ade ye enye ẹn̄wana en̄wan ẹban̄a gospel.’ (Philippi 4:3) Kpukpru Mme Ntiense Jehovah, iren ye iban, ẹbat nte edide n̄kpọ idatesịt ye ifetutom ndinam utom ọtọkiet ye ‘akamba udịm iban oro ẹkwọrọde eti mbụk,’ ih, ‘iban ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄.’—Psalm 68:11; Rome 16:12.
Mme Mbụme Ndụn̄ọde
◻ Didie ke Jesus okowụt ete ke imọ ibuanake ke usua oro mme adaiso ido ukpono Jew ẹsuade iban?
◻ Didie ke iban ẹmi ẹbakde Abasi ẹkese ẹban̄a Jesus, ndien nso akwa ifetutom ke ndusụk mmọ ẹkenyene?
◻ Nso item ke Paul ọkọnọ aban̄a iban ke mme mbonoesop?
◻ Ewe otu nditọete iban ẹdot san̄asan̄a ima ye un̄wam nnyịn, ndien ntak-a?
◻ Didie ke nnyịn ikpekere iban̄a kpukpru mbon oro mfịn ẹdide ‘iban ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄’?
[Ndise ke page 16, 17]
Iban ẹma ẹse ẹban̄a Jesus ye mme apostle esie
[Mme ndise ke page 18]
Iban mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye mbiowo eken oro ẹnamde n̄waidem ẹtịp ọsọn̄urua n̄kpọ ẹsịn ke utom Abasi