Ana Kpukpru Mme Ata Christian Ẹdi Mme Ọkwọrọikọ
“Nam utom ọkwọrọ-gospel [“ọkwọrọikọ,” NW] [m̀mê, isụn̄utom, ikọ idakisọn̄ NW].”—2 TIMOTHY 4:5.
1. Nso ikedi eti mbụk oro mme ọkwọrọikọ ẹkekwọrọde ke akpa isua ikie?
NSO ke ọwọrọ mfịn ndidi ọkwọrọikọ? Nte afo emedi? Ikọ oro “ọkwọrọikọ” ọwọrọ oto ikọ Greek oro eu·ag·ge·li·stesʹ, emi ọwọrọde “ọkwọrọ eti mbụk.” Toto ke ntọn̄ọ esop Christian ke 33 E.N., eti mbụk Christian ama osio mme usụn̄ edinyan̄a Abasi owụt onyụn̄ atan̄a ete ke Jesus Christ eyefiak edi ke ukperedem ini nditọn̄ọ ukara Obio Ubọn̄ esie ndikara ubonowo.—Matthew 25:31, 32; 2 Timothy 4:1; Mme Hebrew 10:12, 13.
2. (a) Didie ke ẹfori idaha eti mbụk ke eyo nnyịn? (b) Nso mbiomo ibiomo kpukpru mme ata Christian mfịn?
2 Ọtọn̄ọde ke 1914 kaiso, uyarade ama ọtọn̄ọ ndiwọrọ ndu nte ke idiọn̄ọ oro Jesus ọkọnọde aban̄a edifiak ndi esie ye edidu esie oro enyịn mîkwe ke okosu. (Matthew 24:3-13, 33) Inikiet efen, eti mbụk ekeme ndisịne ikọ emi “Ubọn̄ Abasi ke ekpere.” (Luke 21:7, 31; Mark 1:14, 15) Ke akpanikọ, ini ama edisịm ọnọ prọfesi Jesus oro ẹwetde ke Matthew 24:14 ndisu ke akamba udomo: “Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ gospel Ubọn̄ Abasi emi ke ofụri ekondo nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt, ndien adan̄aoro ke utịt eyedi.” Ke ntre, ndikwọrọ ikọ idahaemi esịne edinọ ntọt ifịk ifịk mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi oro ẹma ẹkewụk ye mme edidiọn̄ oro enye edidade ọsọk okopitem ubonowo ke mîbịghike. Kpukpru mme Christian ẹdu ke idak ewụhọ oro ndinam utom emi nnyụn̄ ‘nnam mme mbet.’—Matthew 28:19, 20; Ediyarade 22:17.
3. (a) Nso ukabade efen ke ikọ oro “ọkwọrọikọ” enyene? (Se Insight on the Scriptures, Eboho 1, page 770, ikpehe 2, ikpehe ekikere 2.) (b) Mme mbụme ewe ke emi edemede?
3 Ke adianade ye edikwọrọ eti mbụk ke ofụri ofụri, Bible ada ikọ oro “ọkwọrọikọ” ke san̄asan̄a usụn̄ifiọk nditịn̄ mban̄a mbon oro ẹkpọn̄de efakutom obio mmọ ẹka ndikwọrọ eti mbụk ke mme ikpehe oro akanam eti mbụk mîsịmke. Ke akpa isua ikie, ediwak mme ọkwọrọikọ ẹdide isụn̄utom ẹma ẹdu, utọ nte Philip, Paul, Barnabas, Silas, ye Timothy. (Utom 21:8; Ephesus 4:11) Edi nso kaban̄a san̄asan̄a ini nnyịn emi toto ke 1914? Nte ikọt Jehovah mfịn ẹnọ idemmọ nte mme ọkwọrọikọ n̄kann̄kụk ye isụn̄utom?
N̄kọri Toto ke 1919
4, 5. Nso idotenyịn ke ẹkenyene ẹban̄a utom ukwọrọikọ esisịt ini ke 1914 ebede?
4 Ke ini Ekọn̄ Ererimbot I akasan̄ade ekpere utịt ke 1918, mme asan̄autom Abasi ẹma ẹkụt n̄kọri ke ukọbọ otode mbon nsọn̄ibuot ye mme ọkwọrọ ederi Christendom ye mme ufan ukaraidem mmọ. Ke akpanikọ, edikwọrọ ikọ eke ata Christian ama ekpere ndituak nda ke June 1918 ke ini ẹkebierede n̄kpọkọbi isua 20 ẹnọ mme adaiso Watch Tower Society ke United States ke nsunsu edori ikọ. Nte mme asua Abasi ẹma ẹkụt unen ke ndida utịt nsọk edikwọrọ eti mbụk?
5 Ke usụn̄ emi owo mîkodorike enyịn, ke March 1919 ẹma ẹsiana mme adaiso N̄ka ẹyak ndien ke akpatre ẹtebe mmọ ikpe ke nsunsu edori ikọ oro akanamde ẹsịn mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ye ifụre oro mmọ ẹnyenede obufa mi, mme Christian ẹmi ẹyetde aran mi ẹma ẹdifiọk ẹte ke ekese utom ke okosụk odu ndinam mbemiso ẹtan̄de mmọ ẹbok ndibọ utịp mmọ eke heaven nte mme ada udeme nnyene ke Obio Ubọn̄ Abasi.—Rome 8:17; 2 Timothy 2:12; 4:18.
6. Didie ke utom ukwọrọikọ ọkọkọri ke ufan̄ 1919 ye 1939?
6 Ko ke 1919 se ikpride ikan owo 4,000 ẹkedu ẹmi ẹketọtde nte iketienede ibuana ke ndisuan eti mbụk. Ke ufan̄ isua edịp oro ẹketienede, ediwak owo ẹma ẹnọ idemmọ nte mme isụn̄utom ọkwọrọikọ, ndien ẹma ẹnọ ndusụk ẹka mme idụt ke Africa, Asia, ye Europe. Etisịm 1939, ke ẹma ẹkekwọrọ Obio Ubọn̄ ke isua 20, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹkọri ẹbe 73,000. N̄wọrọnda n̄kọri emi, emi ẹkenyenede mi kpa ye ekese ukọbọ, ekedi ukem ye enyeoro akadade itie ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua esop Christian.—Utom 6:7; 8:4, 14-17; 11:19-21.
7. Ke isua 47 E.N. ye 1939, nso ukem idaha ikodu kaban̄a utom ukwọrọikọ Christian?
7 Edi, n̄wakn̄kan ke otu Mme Ntiense Jehovah ke ini oro ẹkewụk ntịn̄enyịn ke mme idụt Protestant oro ẹsemde Ikọmbakara. Ke akpanikọ, se iwakde ikan mbahade 75 eke ikie ke otu mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ 73,000 ẹketo Australia, Britain, Canada, New Zealand, ye United States. Ukem nte ekedide ke n̄kpọ nte 47 E.N., ama oyom ẹnam n̄kpọ ndisịn udọn̄ nnọ mme ọkwọrọikọ ndinen̄ede n̄wụk ntịn̄enyịn ke mme idụt oro owo mînen̄ekede inam utom.
8. Etisịm 1992, nso ke Ufọkn̄wed Gilead ọkọyọhọ?
8 Ukpan ye ukọbọ ini ekọn̄ oro ikekemeke nditre okopodudu edisana spirit Jehovah ndidemede mme asan̄autom esie nditịm idem nnọ akwa n̄kọri. Ke 1943, ke adan̄aemi Ekọn̄ Ererimbot II okosụk ọsọn̄de ubọk, esop Abasi ama ọtọn̄ọ Watchtower Bible School of Gilead ye uduak edisuan eti mbụk atara akan. Etisịm March 1992, ufọkn̄wed emi ama osio mme isụn̄utom 6,517 ọdọn̄ ẹka ke nsio nsio idụt 171. Ke adianade ye oro, ẹma ẹnọ irenowo ukpep ndise mban̄a mme n̄kọk itieutom Watch Tower Society ke mme esenidụt. Ke 1992, ke otu mme anam ndutịm 97 ke Kọmiti N̄kọk Itieutom, 75 ẹdi se ẹkenọde ukpep ke Gilead.
9. Ewe ndutịm unọ ukpep ẹnyene udeme ke n̄kọri utom ukwọrọikọ ye edinam-mbet?
9 Adianade ye Ufọkn̄wed Gilead, mme ndutịm unọ ukpep eken ẹmetịm ikọt Jehovah idem ẹnọ ndikọri nnyụn̄ mfori utom ukwọrọikọ mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ke akaiso ke mme esop Mme Ntiense Jehovah ke ofụri isọn̄. Ndutịm emi, ọkọrọ ye Esoputom eke urua ke urua, ọmọnọ ediwak miliọn mme asuanetop Obio Ubọn̄ ukpep ndinyene uforo ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ. Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄ odu n̄ko, emi ọnọde mbiowo ye mme asan̄autom unamutom eti ukpep man mmọemi ẹkeme ndise mban̄a mme esop ẹmi ẹkọride-kọri nte ọfọnde. Ufọkn̄wed Utom Usiakusụn̄ aman̄wam ediwak mme ọkwọrọikọ uyọhọ-ini ndinyene uforo n̄kan ke utom ukwọrọikọ mmọ. Ke ata ndondo emi, Ufọkn̄wed Unọ Mme Asan̄autom Ukpep omodu ke nsio nsio idụt man an̄wam mbiowo ye mme asan̄autom unamutom oro mîdọhọ ndọ ndikabade ndi mme Timothy eke eyomfịn.
10. Nso idi utịp kpukpru nti ukpep oro esop Abasi ọnọde? (Buan ntọt eke ekebe.)
10 Nso idi utịp ofụri ukpep emi? Ke 1991, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹsịm n̄wakn̄kan ibat oro ebede mme ifịk ifịk ọkwọrọikọ Obio Ubọn̄ miliọn inan̄ ke idụt 212. Nte ededi, ke mîbietke idaha oro okodude ke 1939, se ibede mbahade 70 eke ikie ke otu mmọemi ẹto mme idụt Catholic, Akani Ido Ukpono, mme idụt oro mîdịghe eke Christian, m̀mê mme idụt eken, emi Ikọmbakara mîdịghe akpan usem oro ẹsemde.—Se ekebe “N̄kọri Toto ke 1939.”
Ntak Ẹkụtde Unen
11. Anie ke apostle Paul ọkọdọhọ nte edide ntak enye ndikụt unen nte asan̄autom?
11 Mme Ntiense Jehovah ibọhọ itoro n̄kọri emi inọ idemmọ. Utu ke oro, mmọ ese utom mmọ ke usụn̄ oro apostle Paul ekesede, nte enye akanamde an̄wan̄a ke n̄wed esie oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Corinth. “Apollos edi nso? Paul onyụn̄ edi nso? Mmọ ẹdi mme isụn̄utom, ẹmi okotode mmọ mbufo ẹnịm ke akpanikọ, nte Ọbọn̄ ọnọde mmọ kiet kiet. Ami n̄kọtọ, Apollos ọkọbọk ke mmọn̄; edi n̄kọri oto Abasi. Ntre ndien idịghe anditọ edi n̄kpọ, inyụn̄ idịghe andibọk ke mmọn̄, edi Abasi emi ọnọde n̄kọri. Koro nnyịn isan̄a ikpat kiet idi mme anamutom Abasi; mbufo ẹdi in̄wan̄ eke Abasi ọkọtọde, ẹdi ufọk eke Abasi ọkọbọpde.”—1 Corinth 3:5-7, 9.
12. (a) Nso udeme ke Ikọ Abasi enyene ke utom ukwọrọikọ Christian ndikụt unen? (b) Anie ke ẹmek nte Ibuot esop Christian, ndien nso idi akpan usụn̄ kiet ndiwụt nsụkibuot oro nnyịn inyenede inọ itieibuot esie?
12 Eyịghe ndomokiet idụhe nte ke akwa n̄kọri oro Mme Ntiense Jehovah ẹnyenede oto edidiọn̄ Abasi. Emi edi utom Abasi. Ke ẹfiọkde akpanikọ emi, mmọ ẹkaiso ndisịn idem ke ndikpep Ikọ Abasi kpukpru ini. Mmọ ẹkọn̄ kpukpru se mmọ ẹkpepde ke utom ukwọrọikọ mmọ ke Bible. (1 Corinth 4:6; 2 Timothy 3:16) Akpan n̄kpọ efen ke mmọ ndikụt unen ke ukwọrọikọ mmọ edi ọyọhọ edidiọn̄ọ oro mmọ ẹdiọn̄ọde Enyeemi Abasi ekemekde nte Ibuot esop, kpa Ọbọn̄ Jesus Christ. (Ephesus 5:23) Mme Christian akpa isua ikie ẹma ẹwụt emi ebe ke ndidiana kiet ye mbon oro Jesus ekemekde nte mme apostle. Irenowo ẹmi, adianade ye mbiowo eken ke esop Jerusalem, ẹkenam otu ukara eke Christian ke akpa isua ikie. Ọbọn̄ Jesus Christ ama etie ke heaven ada otu mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha mi anam n̄kpọ ke ndibiere mme eneni nnyụn̄ nnọ ndausụn̄ ke utom ukwọrọikọ. Paul ndikebere ye ndutịm Abasi emi ifịk ifịk ama osụn̄ọ ke n̄kọri ke mme esop oro enye akakade ekese. (Utom 16:4, 5; Galatia 2:9) Kpasụk ntre mfịn, ebede ke ndisọn̄ọ mmụm Ikọ Abasi n̄kama ye edibere ye ndausụn̄ oro otode Otu Ukara ifịk ifịk, mme ọkwọrọikọ ẹdide Christian ẹdori enyịn ndikụt unen ke utom ukwọrọikọ mmọ.—Titus 1:9; Mme Hebrew 13:17.
Bat Ete Owo En̄wen Ọfọn Akan Fi
13, 14. (a) Nso item ke apostle Paul ọkọnọ nte ẹwetde ke Philippi 2:1-4? (b) Ntak edide akpan n̄kpọ nditi item emi ke adan̄aemi ibuanade ke utom ukwọrọikọ?
13 Apostle Paul ama enyene ata ima ọnọ mbon oro ẹkeyomde akpanikọ ikonyụn̄ iwụtke edu ami-ikpọn̄-mfọn n̄kan m̀mê asari. Ntem, enye ama ekeme ndinọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ item ete ‘ẹbat ẹte owo en̄wen ọfọn akan mmọ.’—Philippi 2:1-4.
14 Ke ukem usụn̄ oro, mme ọkwọrọikọ ẹdide ata Christian mfịn inyeneke edu ami-ikpọn̄-mfọnn̄kan ke ini ẹnamde n̄kpọ ye mme owo eke nsio nsio orụk ye idaha ke uwem. Owo kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah emi otode United States, oro ẹkenọde akanam utom nte isụn̄utom ke Africa, ọdọhọ ete: “Ami mmakam mfiọk nte ke nnyịn ifọnke ikan. Ekeme ndidi nnyịn imenyene okụk ye se ẹkotde ifiọkn̄wed ikan, edi mmọ [mbon n̄kann̄kụk oro] ẹnyene mme edu ẹmi ẹkande eke nnyịn.”
15. Didie ke mbon oro ẹnọde ẹkenam utom ke esenidụt ẹkeme ndiwụt ata ukpono nnọ mbon oro ẹdoride enyịn ndikabade ndi mme mbet?
15 Ke akpanikọ, ebede ke ndiwụt ata ukpono nnọ mbon oro nnyịn ibuanade eti mbụk, nnyịn iyenam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ mmọ ndinyịme etop Bible. Esin̄wam n̄ko ke ini isụn̄utom ọkwọrọikọ owụtde ke imọ imenem esịt ndidụn̄ ke otu mme owo oro ẹnọde enye akan̄wam. Isụn̄utom kiet oro okụtde unen emi akabiatde akpatre isua 38 ẹmi ẹbede ke Africa anam an̄wan̄a ete: “Ama otụk mi ke esịtidem ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ nte ke emi edi obio mi, ndien mbon oro ẹdude ke esop oro ẹnọde mi ndinam utom ẹdi nditọeka mi iren ye iban. Ke ini n̄kafiakde n̄ka Canada ke ini nduọkodudu, ikenen̄ekede itie mi ke idem nte ndu ke ufọk. Akpatre urua m̀mê n̄kpọ ntre oro n̄kodude ke Canada, ami n̄kakam n̄kere ndifiak nnyọn̄. Esitie mi ntre ke idem kpukpru ini. Mmesitịn̄ nnọ nditọ ukpepn̄kpọ Bible mi ye nditọete iren ye iban nte n̄kopde inemesịt ndifiak ndi, ndien mmọ ẹfiọk ẹte ke ami mmoyom ndidu ye mmimọ.”—1 Thessalonica 2:8.
16, 17. (a) Nso n̄kpọata ke ediwak isụn̄utom ye mme ọkwọrọikọ n̄kann̄kụk ẹsinyịme man ẹnen̄ede ẹkụt unen ke utom mmọ? (b) Nso ifiọkutom ke isụn̄utom kiet ekenyene ke ntak eketịn̄de ikọ ke usem n̄kann̄kụk?
16 Ke ini mmọ ẹkụtde nte ediwak esen usem ẹyọhọde ke efakutom n̄kann̄kụk mmọ, ndusụk mmọ ẹsisịn ukeme ndikpep usem oro, ẹdade emi ẹwụt ke mmimọ ibat ite ke mbon en̄wen ẹfọn ẹkan mmimọ. Isụn̄utom kiet ọdọhọ ete, “Ke n̄kan̄ edem usụk Africa, ndusụk ini ntụk unana edinịm kiet eken ke akpanikọ esidu ke ufọt mbon Africa ye mbon Europe. Edi nnyịn nditịn̄ ikọ ke usem n̄kann̄kụk usọp usọp esibịn utọ ntụk emi efep.” Ndisem usem mbon oro nnyịn ibuanade eti mbụk ye mmọ edi akwa n̄kpọ un̄wam ke ndisịm esịt mmọ. Emi oyom ọkpọsọn̄ utom ye nsịnifịk ke nsụhọdeidem. Isụn̄utom kiet ke idụt kiet ke Asia anam an̄wan̄a ete: “Ndikaiso nnam ndudue ke adan̄aemi ẹsakde fi kpukpru ini ke ndudue fo ekeme ndidi idomo. Ekeme ndidi mmemmem n̄kpọ ndikpa mba.” Nte ededi, ima enyenede ọnọ Abasi ye mbọhọidụn̄ ama an̄wam isụn̄utom emi ndisịn ifịk.—Mark 12:30, 31.
17 Nte an̄wan̄ade, esitụk mme owo ke idem ke ini owo esenidụt odomode ndibuana eti mbụk ke usem mmọ. Ndusụk ini emi esisụn̄ọ ke mme edidiọn̄ oro owo mîkodorike enyịn. Isụn̄utom kiet ke Lesotho, ke Africa, ke eketịn̄ ikọ ke usem Lesotho ọnọ n̄wan efen, emi akanamde utom ke ufọkurua udọk ọfọn̄ ufụk okpokoro. Isụn̄utom ukara kiet emi otode idụt Africa efen ke akanam isan̄ akanade okụre oro onyụn̄ ada okop nneme oro. Enye ama asan̄a ekpere onyụn̄ otoro n̄wan emi ufiop ufiop, ke oro ebede n̄wan emi ama ọtọn̄ọ ndinyene nneme ye isụn̄utom ukara oro ke usem esie. Eren emi ama obụp ete, “Ntak emi afo mûdịghe [idụt nnyịn] unyụn̄ udunam utom ke otu ikọt nnyịn, sia afo ama ọkọfiọk ndisem usem Swahili n̄ko?” Ke usọ, isụn̄utom oro ama ọbọrọ ete: “Oro ọkpọfọn eti eti. Edi ami ndi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ndien idahaemi ibet inyịmeke utom nnyịn ke idụt mbufo.” Eren oro ama ọbọrọ ete, “Mbọk kûkere ete ke kpukpru nnyịn isua utom mbufo. Ekese nnyịn ida ye Mme Ntiense Jehovah. Iso-ọfọn usen kiet mbufo ẹyekeme ndikpep n̄kpọ ifụre ifụre ke otu ikọt nnyịn.” Ke mîbịghike, isụn̄utom oro ama okop nduaidem ndifiọk nte ke ẹma ẹnọ Mme Ntiense Jehovah ifụre utuakibuot ke idụt oro.
Ẹnyịme Ndiyak Unen Atak
18, 19. (a) Ke ewe akpan usụn̄ ke Paul okodomo ndikpebe Eteufọk esie, Jesus Christ? (b) Bụk ifiọkutom (eke ikpehe ekikere mîdịghe okwo) ndiwụt nte editre ndinịm n̄kpọ iduọ ekededi nnọ mbon oro nnyịn ibuanade eti mbụk edide akpan n̄kpọ.
18 Ke ini apostle Paul ekewetde ete: “Ẹkabade ẹkpebe mi, kpa nte ami n̄kpebede Christ,” enye okosụk okụre ndineme mban̄a ufọn edifep ndinam mmọ efen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ, ọdọhọde ete: “Mmọdo m̀mê mbufo ẹdiade, m̀mê ẹn̄wọn̄de, m̀mê ẹnamde n̄kpọ ekededi, ẹnam kpukpru ẹnọ Abasi ubọn̄. Ẹkûnam n̄kpọ edi ntak iduọ, edide ye mme Jew, onyụn̄ edide ye mme Greek, onyụn̄ edide ye ufọk Abasi: kpa nte ami n̄ko nnenem kpukpru owo esịt ke kpukpru n̄kpọ; nyomke ufọn idemmi, edi nyom ufọn uwak owo, man ẹnyan̄a mmọ.”—1 Corinth 10:31-32; 11:1.
19 Mme ọkwọrọikọ oro ukem nte Paul, ẹnyịmede ndinam n̄waidem ke ufọn mbon oro mmọ ẹkwọrọde ikọ ẹnọ, ẹdọk mme edidiọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ke idụt Africa kiet, ebe ye n̄wan ẹdide isụn̄utom ẹma ẹka ufọkisen n̄kann̄kụk ndikadia udia ke ndinam usọrọ editi ndọ mmọ. Ke akpa mmọ ẹma ẹyom ndidọhọ ẹda wine ye udia ẹdi, sia Bible mîkpanke ukeuke edin̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn. (Psalm 104:15) Edi ekem n̄wan ye ebe emi ẹma ẹbiere nditre ndinam oro mbak ndusụk ediyat mbon n̄kann̄kụk oro esịt. Ebe oro eti ete, “Ke ndusụk ini ebede, nnyịn ima isobo ye eren kiet emi ekedide esenyịn utemudia ke ufọkisen oro, ndien nnyịn ima itọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye. Ke ata ukperedem enye ama asian nnyịn ete: ‘Nte mbufo ẹmeti ini oro mbufo ẹkedide ufọkisen ndidia udia? Kpukpru nnyịn ikedịbe ke edem usụn̄ufọk utemudia ise mbufo. Sese, mme isụn̄utom ufọkederi ẹsisian nnyịn ẹte ke ifọnke owo ndin̄wọn̄ mmịn. Edi, ke ini mmọ ẹdide ufọkisen, mmọ ẹyedep wine an̄wan̄wa. Nnyịn ke ntre ima ibiere ite ke edieke mbufo ẹdidepde ọkpọsọn̄ mmịn, ke nnyịn idikpan̄ke utọn̄ inọ mbufo ke ini mbufo ẹdidide ndikwọrọ ikọ nnọ nnyịn.’” Mfịn, esenyịn utemudia oro ye ndusụk mbon eken oro ẹkenamde utom ke ufọkisen oro ẹdi Mme Ntiense oro ẹma ẹkena baptism.
Ekese ke Osụk Odu Ndinam
20. Ntak edide akpan n̄kpọ nnyịn ndiyọ nte mme ifịk ifịk ọkwọrọikọ, ndien nso idara idara ifetutom ke ediwak owo ẹnyene?
20 Nte utịt idiọk editịm n̄kpọ ẹmi asan̄ade ekpere usọp usọp, ediwak owo ke ẹsụk ẹnyene udọn̄ ndikop eti mbụk, ndien enye ototịm edi usọp usọp n̄kpọ akan nte akanam edide ọnọ Christian kiet kiet ndiyọ nte anam-akpanikọ ọkwọrọikọ. (Matthew 24:13) Nte afo emekeme nditat udeme emi afo enyenede ke utom emi ebe ke ndikabade ndi ọkwọrọikọ ke san̄asan̄a usụn̄ifiọk nte Philip, Paul, Barnabas, Silas, ye Timothy? Ediwak owo ke ẹnam n̄kpọ eke etiede ntre ke nditiene mbuana ke udịm mme asiakusụn̄ nnyụn̄ nnọ idemmọ ndinam utom ke ebiet oro udọn̄ okponde akan.
21. Ke ewe usụn̄ ke “ẹberede usụn̄ akamba” ẹnọ ikọt Jehovah?
21 Ndondo emi, ediwak an̄wautom ukwọrọikọ ẹma ẹberede ke mme idụt Africa, Asia, ye Edem Usiahautịn Europe, ẹmi ẹkekpande utom Mme Ntiense Jehovah ke mbemiso. Nte ekedide ye apostle Paul, “ẹma ẹberede usụn̄ akamba” ẹnọ ikọt Jehovah. (1 Corinth 16:9) Ke uwụtn̄kpọ, mme ọkwọrọikọ ẹdide isụn̄utom ẹmi ke ndondo emi ẹkedide ẹdibehe ke idụt Mozambique ke Africa ikemeke ndise mban̄a ofụri ibat mme owo oro ẹyomde ukpepn̄kpọ Bible. Didie ke nnyịn ikeme ndikop inemesịt ntem nte ke ẹma ẹnọ utom Mme Ntiense Jehovah unyịme nte ekemde ye ibet ke idụt oro ke February 11, 1991!
22. Edide ẹnam utom nte ọfọnde ke efakutom n̄kann̄kụk nnyịn m̀mê owo inamke, nso ke ana kpukpru nnyịn ibiere ndinam?
22 Ke mme idụt ẹmi nnyịn kpukpru ini isinyenede ifụre utuakibuot, nditọete nnyịn ke ẹdara n̄ko n̄kọri oro akade-kaiso. Ih, ebiet ekededi oro nnyịn idụn̄de, osụk odudu ‘ekese ndinam ke utom Ọbọn̄.’ (1 Corinth 15:58) Ke ntak oro, ẹyak nnyịn ikaiso ndida ini oro osụhọde nnam n̄kpọ nte kpukpru nnyịn ‘inamde utom ọkwọrọikọ, inamde utom nnyịn ima.’—2 Timothy 4:5; Ephesus 5:15, 16.
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
◻ Nso idi ọkwọrọikọ?
◻ Didie ke ẹkefori idaha eti mbụk ke 1914 ama ekebe?
◻ Didie ke utom ukwọrọikọ ọkọkọri toto ke 1919?
◻ Mme akpan n̄kpọ ewe ẹtịp n̄kpọ ẹsịn ke edikụt unen ke utom ukwọrọikọ?
[Ekebe ke page 19]
N̄kọri Toto Ke 1939
Kere ban̄a mme uwụtn̄kpọ ẹtode ikpọ ikpehe isọn̄ ita ẹmi ẹkenọde mme isụn̄utom oro ẹkebọde ukpep ke Gilead ẹka. Ko ke 1939 mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ 636 kpọt ẹkedu ẹmi ẹkenọde ibatutom ke Edem Usoputịn Africa. Etisịm 1991 ibat emi ama ọkọri osịm se ibede 200,000 ke idụt 12 ke Edem Usoputịn Africa. Mme isụn̄utom n̄ko ẹma ẹtịp n̄kpọ ẹsịn ke akwa n̄kọri oro okodude ke mme idụt South America. Kiet edi Brazil, emi ọkọkọride ọtọn̄ọde ke mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ 114 ke 1939 osịm 335,039 ke April 1992. Ukem n̄kọri oro ama etiene edibehe oro mme isụn̄utom ekebehede ke mme idụt Asia. Ke ini Ekọn̄ Ererimbot II, ẹma ẹkọbọ ekpri ibat Mme Ntiense Jehovah ke Japan idiọk idiọk, ndien utom mmọ ama atuak ada. Ekem, ke 1949, isụn̄utom 13 ẹma ẹkebehe man ẹn̄wam ẹfiak ẹtịm utom. Ke isuautom oro, se ikpride ikan mme asuanetop duop ẹdide amanaisọn̄ ẹketọt ibatutom an̄wautom ke ofụri Japan, ke adan̄aemi edide ke April 1992 ofụri ibat mme asuanetop ama osịm 167,370.
[Ekebe ke page 21]
Christendom Ye Mfịna Usem
Ndusụk isụn̄utom Christendom ẹma ẹsịn ọkpọsọn̄ ukeme ndikpep usem esenidụt, edi ediwak mmọ ẹkeyom mbon n̄kann̄kụk oro ẹsem usem Europe mmọ. Nte Geoffrey Moorhouse anamde an̄wan̄a ke n̄wed esie oro The Missionaries ete:
“Mfịna ekedi nte ke ẹkeda edisem usem mme amanaisọn̄ ke ata ediwak idaha nte se mîdịghe n̄kpọ ikan usụn̄ ndida n̄kabade N̄wed Abasi. Ke ẹmende ẹdomo, mme owo m̀mê mme n̄ka oro ẹsede n̄kpọ ẹban̄a mmọ ẹkesịn ata esisịt ukeme, ke ndikụt nte ke isụn̄utom ekeme nditịn̄ ikọ nnọ amanaisọn̄ ke usem emana esie ye udọn̄ ke usụn̄ oro ekemede ndinam ntotụn̄ọ ifiọk odu ke ufọt owo iba. Kpukpru isụn̄utom ẹkekpep usem n̄kann̄kụk ke esisịt udomo . . . Akande oro, ẹkeneme nneme ofụri ofụri ke idiọk etek-owo esịt inua-okot mmemmem Ikọmbakara, ye in̄wan̄în̄wan̄ ekikere nte ke ana amanaisọn̄ owo Africa osụk idem ọnọ esem Ikọmbakara. Ke ndiọkn̄kan usụn̄, emi ekedi uyarade efen aban̄ade ekpụk-mi-ikpọn̄ ọfọn akan.”
Ke 1922 School of Oriental and African Studies ke London ama osio ntọt kaban̄a mfịna usem. Ntọt oro ọkọdọhọ ete, “Nnyịn ida ye ekikere oro nte ke ukeuke ukeme editịn̄ ikọ ọdọnọ oro mme isụn̄utọm ẹnyenede ke ndisem usem emana mbio obio . . . edi se ẹsemede ẹban̄a idem onyụn̄ osụhọrede idiọk idiọk.”
Mme isụn̄utom Watch Tower Society kpukpru ini ẹsida edikpep usem emana mbio obio nte n̄kpọ oro anade ẹnam, emi an̄wamde ndinam unen oro mmọ ẹkụtde ke an̄wautom isụn̄utom an̄wan̄a.