Bible—Ndausụn̄ Oro Enyenede Ufọn Ọnọ Owo Eyomfịn

“Kpukpru n̄wed Abasi edi se ẹdade odudu spirit Abasi ẹwet ndien ẹkeme ndida enye . . . nnọ uwem owo ndausụn̄ ke usụn̄ oro ọnọde udori.”—2 Timothy 3:16, “The Jerusalem Bible.”

ITIEN̄WED emi anam an̄wan̄a ata akpan ntak oro Bible enyenede ufọn ke eyo nnyịn. Abasi ọkọnọ odudu ndiwet enye. Sia edide Abasi okobot nnyịn, owo baba kiet idiọn̄ọke ekese n̄kpọ iban̄a idem, ekikere, ntụk, ye mme udọn̄ nnyịn ikan nte enye ọdiọn̄ọde. David, edidem nditọ Israel ama etịn̄ inikiet aban̄a Jehovah Abasi ete: “Enyịn fo ẹkekụt mi ke mîtịmke inam mi ima; ndien ẹkewet mmọ kpukpru ẹsịn ke n̄wed fo.” (Psalm 139:16) Edieke Andibot nnyịn ọdiọn̄ọde ekese n̄kpọ ntre aban̄a nnyịn, do nte owụtde ifiọk item esie ke nte nnyịn ikemede ndikop inemesịt nnyụn̄ n̄kụt uforo ke uwem ana otịm odot se ẹdụn̄ọrede ẹse.

Ifiọk n̄kpọntịbe owụt nte ke mme edumbet Bible ẹnyene ufọn ẹnyụn̄ ẹdi ata idem n̄kpọ ẹnọ eyo nnyịn. Mmọ n̄ko ẹtụk akpan n̄kpọ. Se itienede mi ẹdi uwụtn̄kpọ inan̄ oro ẹwụtde nte Bible enyenede ufọn kpukpru usen.

Itie Ebuana Owo ye Ọkpọkpọ Edu: Bible esịn udọn̄ ọnọ ọkpọkpọ eti ido uwem oro ekemede ndida n̄kosịm eti itie ebuana oro okụtde unen ye mmọ en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹnọ idụt Israel ewụhọ ete: “Kûsio usiene, kûnyụn̄ ukọk . . . ekikọhọ; edi ma mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.” (Leviticus 19:18) Okposụkedi nnyịn mîdụhe ke idak ibet nditọ Israel, nditiene mme edumbet esie ẹdide eke Bible ekeme ndin̄wam nnyịn idu ke emem ye ekemmọ owo. Kere, ke uwụtn̄kpọ, adan̄a ediwak mfịna oro ẹkemede ndikọk edieke kpukpru owo ẹkpedomode ndikọri mme edu eke spirit oro ẹkụtde ke N̄wed Mbon Galatia 5:22, 23: “Mbun̄wụm spirit edi ima, ye idatesịt, ye emem, ye ime, ye mfọnido, ye eti ido, ye edinam akpanikọ, ye ifụre ifụre ido, ye mfara ke idem; baba ibet kiet ibiọn̄ọke orụk edu emi.”—Men Rome 8:5, 6 domo.

Ke ndiọkiso, ke ini mme mfịna uwem ẹdahade ẹda, mfịghe ye ntuaha ẹsidemede. Ke mme utọ idaha oro, ndida mme ikọ item oro ẹkụtde ke Mme N̄ke 29:11 nsịn ke edinam ekeme ndinyan̄a nnyịn osio ke ekese mfịna. “Ndisịme owo ayarade ofụri iyatesịt esiemmọ: edi ama anam, enyene ibuot owo eyesụk enye.”—Men Mme N̄ke 15:1; Matthew 7:12; Colossae 3:12-14 domo.

Eti item—edi nte enye enyene ufọn ke ata uwem? Da ke uwụtn̄kpọ se ikotịbede inọ eren kiet ke France oro ekenyenede ata akamba mfịna kaban̄a edu esie. Ediwak ini enye ama esinyene mfịna, idem ẹsịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi, ke ntak edibuana ke en̄wan. Idem enye ndidi ata otopita ikanyan̄ake enye. Ini kiet utọk ama asiaha ke ufọt eren emi ye ete esie. Inikiet inikiet, mbemiso enye ọfiọk enye ama ọtọ ete esie ọduọk ke isọn̄ ke ubọk ita kiet. Emi ama ada okosịm akwa ubahade ke itie ebuana mmọ.

Nte ini akade, eren emi ama osobo ye Mme Ntiense Jehovah onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikpep mban̄a mme edumbet Bible. Emi ama onụk enye nditịn̄ enyịn ke usụn̄ oro enye anamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Ye ọkpọsọn̄ ukeme ọkpọkpọ edu esie ama ọtọn̄ọ ndikpụhọde, ndien enye ama akabade edi ata owo emem. Ekem usen kiet eren oro ama afiak etiene ete esie ndikanam emem. Ukpụhọde oro eyen emi akanamde ama otụk ete esie ata etieti tutu ẹfiak ẹdemede itie ebuana mmọ.

Emi edi kiet ke otu ediwak uwụtn̄kpọ oro ẹtiede ntiense ẹban̄a akpanikọ oro ẹdude ke mme ikọ apostle Paul emi: “Koro ikọ Abasi enyene uwem, onyụn̄ ananam n̄kpọ, onyụn̄ ọsọp akan kpukpru ofụt iso iba . . . onyụn̄ enyene ukeme ndidụn̄ọde ekikere ye uduak esịt owo.”—Mme Hebrew 4:12.

Uwem Ubon: Nte ubon fo odu ke inemesịt? Ediwak owo idụhe. The Natal Witness, n̄wedmbụk n̄kpọntịbe South Africa ọdọhọ ete, “Nte ke uwem ubon nte n̄ka odu ke itiendịk edi akpanikọ idahaemi,” onyụn̄ adian do nte ke “ẹman nditọwọn̄ mfịn ẹdọn̄ ke n̄ka unam ukpụhọde.”

Bible, nte ededi, ọyọhọ ye item oro ẹnyenede ufọn oro ẹtịmde ndin̄wam mme ubon ẹkụt unen idem ke ini mme mfịna ẹdemerede. Kaban̄a udeme mme ebe, ke uwụtn̄kpọ, Bible ọdọhọ ete: “Mme ebe ẹkpema iban mmọ nte idemmọ.” Ke ini ebe anamde se ẹyomde emi, edi n̄kpọ inemesịt ọnọ n̄wan esie ndinam ukem ntre ke ndinyene ‘uten̄e nnọ ebe esie.’ (Ephesus 5:25-29, 33) Ẹtịn̄ ẹban̄a itie ebuana ke ufọt ete ye eka ye nditọ ke N̄wed Mbon Ephesus 6:4 ete: “Ndien mbufo mme ete, ẹkûfiomo nditọ mbufo; edi ẹkama mmọ ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” Emi, ke n̄kan̄ eken, etịp esịn ke uwem ubon oro anamde edi mmemmem n̄kpọ ọnọ nditọ nditiene ewụhọ Bible ẹnyụn̄ ẹsụk ibuot ẹnọ mme ete ye eka mmọ.—Ephesus 6:1.

Se ẹnemede emi ẹdi sụk uwụtn̄kpọ ke se Bible enyenede nditịn̄ mban̄a uwem ubon. Ebede ke ndinam n̄kpọ mban̄a ndausụn̄ Abasi, ediwak owo ẹmekụt unen ẹnyụn̄ ẹnyene inemesịt ke ufọk. Edward, ete emi enyenede nditọ iba, anam an̄wan̄a mme ufọn oro enye ekenyenede ke ndikada mme edumbet Bible nsịn ke edinam. Enye obụk ete, “Ndọ mi ama owụre. N̄kenyeneke ini ndinyene eti itie ebuana ye nditọ mi. N̄kukụre n̄kpọ oro akanamde nnyịn idiana ọtọkiet ekedi nnyịn ndida se Bible etịn̄de aban̄a uwem ubon nsịn ke edinam.”—Mme N̄ke 13:24; 24:3; Colossae 3:18-21; 1 Peter 3:1-7.

Nsọn̄idem eke Ekikere, eke Ikpọkidem, ye eke Ntụk: Ndụn̄ọde owụt nte, ke ndusụk udomo, nsọn̄idem ikpọkidem owo enyene ebuana ye idaha nsọn̄idem ekikere ye ntụk esie. The World Book Encyclopedia ọdọhọ ete, “Ọsọ idiọn̄ọ mfịghe esịne usọp usọp iduọesịt, n̄kon̄n̄kon̄ iyịp, mfịghe esịp, mfụhọ eke ekikere, ye unana ukeme ndiwụk ntịn̄enyịn ke n̄kpọ.” Nte ededi, ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke ndinam n̄kpọ oro ẹtiede nte mme edinam afai edi usụn̄ ndikan mfịghe. N̄wedmbụk n̄kpọntịbe South Africa, The Star, ọdọhọ ete, “Utopita ekeme ndidi akamba n̄kpọ ndisụhọde mfụhọ.” Enye okot oto mme ikọ ata ọnọitem nsọn̄idem oro, Jannie Claasens ete: “Edieke n̄wan okụtde edikpu akamba akamba ke usen, enye ekeme ndikan mfịghe esie ebe ke nditọ ekpat ntan ita.”

Edi, nte ikpotịmke ifọn ikan ndikpep ndise mban̄a akpan ntak oro adade edikpu edi? Ke n̄wedmbụk oro, Stress—The Modern Scourge, Dr. Michael Slutzkin ọdọhọ ete ke “ndidiọn̄ọ mfịghe . . . edi akpan n̄kpọ, koro ekese n̄kpọ oro ẹdide ntak ẹdi se ẹkemede ndikọk.” Enye adian do ete ke “ndikan mfịghe . . . akam ekeme ndinam ndutịm ukọkudọn̄ọ ke nsio nsio idaha awara.”

Bible anam ata eti usụn̄ oro ẹkemede ndise mban̄a mfịghe an̄wan̄a ete: “Ẹkûtịmede esịt ke baba n̄kpọ kiet, edi ke kpukpru n̄kpọ . . . ẹsian Abasi se mbufo ẹyomde. Ndien emem Abasi, emi ayan̄ade ifiọk owo, eyekpeme mbufo esịt ye ekikere ke Christ Jesus.” (Philippi 4:6, 7) Ndise mban̄a mfịghe ke usụn̄ enyeemi enyene ediwak ufọn—idem ke n̄kan̄ eke ikpọkidem. N̄ke Bible kiet esịn enye ke usụn̄ emi: “Sụn̄sụn̄ esịt edi uwem obụkidem.” (Mme N̄ke 14:30) N̄ke efen ọdọhọ ete: “Idatesịt ọfọn owo ke idem: edi esịt mfụhọ an̄wan owo ọkpọ.”—Mme N̄ke 17:22.

Ke ukeme ndibọhọ mfịghe ye ufịk, ediwak owo ẹberi edem ke un̄wọn̄, ọkpọsọn̄ mmịn, n̄kpọsọn̄ ibọk. Unan oro utọ mbumehe emi ọnọde edi se ediwak uwetn̄kpọ ẹwụtde. Edi, Bible kpukpru ini emesịn udọn̄ ọnọ edinịm idem asana ọbọhọ “se isabarede obụkidem.” (2 Corinth 7:1; men Mme N̄ke 23:29-35 domo.) Ke akpanikọ, ndifep idem ke mme utọ edinam oro ẹkemede ndinọ unan mi edi ukpeme oro enyenede ufọn ke ererimbot mfịn.

Utom, Okụk, ye Edinam Akpanikọ: Edifu ifu inyeneke ufọn. Mme N̄ke 20:4 ọdọhọ ete, “Ini tuep iyakke ifem ofụn̄ isọn̄; enye eyeyom ke ini ukpen̄e, ndien idikwe baba n̄kpọ kiet.” Ọkpọsọn̄ utom, ke n̄kan̄ eken, enyene ufọn. N̄wed Mbon Ephesus 4:27, 28 ọdọhọ ete, “Owo eke esiyịpde inọ, okûyịp aba.” Itien̄wed emi adian ete ke otịm ọfọn owo ndisịn idem nnam “ọkpọsọn̄ utom, ada ubọk esie anam eti utom, man enye enyene se adade ọnọ owo eke odude ke unana.”—Men Mme N̄ke 13:4 domo.

Ndi afo ọmọfiọk nte ke ẹkeme ndida mme edumbet Bible nsịn ke edinam idem ke itie ebuana ke itieutom? Mbonutom, ukem nte “ifịn” ke mme ini Bible, ẹyenam ọfọn ‘ndisụk ibuot nnọ mme eteufọk [mmọ] ke obụkidem ke kpukpru n̄kpọ.’ Mme eteutom, m̀mê “mme eteufọk,” ke n̄kan̄ eken, ẹkpenyene ‘ndinọ nditọ utom mmọ se inende inyụn̄ ikemde.’—Colossae 3:22-24; 4:1; men 1 Peter 2:18-20 domo.

Ẹmeneme ekese n̄kpọ ke Bible ẹban̄a edinam akpanikọ ke mme edinam mbubehe. Okposụkedi emi ke mfụhọ ananade mfịn, ẹsiwak ndidiọn̄ọ nnyụn̄ ndara edinam akpanikọ nte edu oro ẹyomde. Emi edi se Bible ọsọn̄ọde etịn̄. Inikiet Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo eke anamde akpanikọ ke ata ekpri n̄kpọ onyụn̄ anam akpanikọ ke akamba n̄kpọ; owo eke akwan̄ade ke ata ekpri n̄kpọ onyụn̄ akwan̄a ke akamba n̄kpọ.”—Luke 16:10; men Mme N̄ke 20:10; 22:22, 23; Luke 6:31 domo.

Ke idụt Africa kiet, ata ekese uyịpinọ ye udia n̄wo ama odu ke itieutom udọk daimọn. Ẹma ẹbiere ndinịm owo efen ese enyịn. Ẹma ẹdọhọ mme isụn̄utom ukara ẹnọ enyịn̄ mbon oro mmọ ẹkerede nte ke ẹyedot ke ifetutom emi. Ke ini ikpọ owo ukara ẹkesopde idem ndinam ubiere, ẹma ẹsion̄o mme enyịn̄ kiet kiet ẹfep, akpan akpan ke ntak udia n̄wo. Ke akpatre, mmọ ẹma ẹdisịm akpatre enyịn̄ ke n̄wed enyịn̄ oro—kpa owo oro adaibuot ukara emekde.

Isụn̄utom kiet ama afan̄a ete, “Edi enye idịghe owo n̄ka ukaraidem!”

Adaibuot ukara ama ọbọrọ ete ke emi ikedịghe itieutom ukara.

Owo efen ama ọdọhọ ete, “Enye edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.”

Adaibuot ukara ama ọdọhọ ete, “Ndien ntak edi oro enye enyenede utom emi.” Enye ndien ama adian do ete: “Nnyịn imọfiọk ite ke mmọ ẹsinam akpanikọ, ndien emi edi utọ owo oro nnyịn iyomde. Nnyịn imọfiọk ite ke nnyịn imekeme ndiberi edem ke enye.”

Ih, mbon oro ẹdade mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam ẹsiwak ndikụt nte ke emi esidi ke ufọn mmọ idem ke ererimbot mfịn.

Da Eti Ibuot ke Ọsọn̄urua N̄kpọ

Nnyịn imeneme iban̄a sụk ekpri uwụtn̄kpọ ke se ‘ndisịm ifiọk Abasi,’ ọwọrọde. (Mme N̄ke 2:1-9) Ẹkụt eti item eke enyenede ufọn ke Bible. Mme edumbet oro ẹnyenede ebuana ye usanaidem, ọkpọsọn̄ utom, nneme, idan̄, usiondọ, edikpe tax, edise mban̄a utọk owo ye owo, ye ediyọ unana ẹkam ẹdi ndusụk ikpehe uwem oro Bible enemede aban̄a. Ediwak miliọn owo ẹyedi ntiense nte ke ukpụhọde oro odude ke ufọt uwem oro okụtde unen ye oro okpude ọkọn̄ọ ke udomo nte mmọ ẹdade mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam.

Ke adan̄aemi ẹn̄wọn̄ọde usọp usọp ufọn ke Bible, enye n̄ko ọnọ idotenyịn kaban̄a ediwak ufọn ini iso. Ke uwụtn̄kpọ, Bible ọn̄wọn̄ọ nte ke ẹyesio mme akpan orụn̄ ntak ubiak ye ufen ke ererimbot mfịn ẹfep ke mîbịghike ebe ke Abasi ndisịbe ndụk.—Daniel 2:44; 2 Peter 3:11-13; Ediyarade 21:1-5.

Ke ntre, nnyịn imesịn udọn̄ inọ fi ndikpep kpukpru se afo ekekeme mban̄a Bible. Edieke afo mûnyeneke kiet, kụt ete imenyene kiet. Mme andimịn̄ magazine emi ẹyekop idatesịt ndin̄wam fi. Kpa nte ediwak owo ẹkebọde ufọn ke ndida nti ekikere ẹtode Bible nsịn ke edinam, ẹkeme ndin̄wam fi n̄ko ndikụt ufọn oro Ikọ Abasi enyenede, idahaemi ye ke ini iso.

[Ndise ke page 7]

Bible edi eti ndausụn̄ ke ndinam uwem ubon enem