Ọsọn̄urua Akpa Eke Spirit Nnyịn

NTE PHILLIP F. SMITH OBỤKDE

“Ẹmedomo ikan̄ oro ediyamade ke n̄kịmn̄kịm Africa.” Nnyịn ikokop idatesịt didie ntem ndikot ikọ enyọn̄ emi ke page 75 ke 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses! Eteete nnyịn, Frank W. Smith, ekewet mme ikọ oro ke 1931 ke leta emi ekewetde ọnọ ẹsọk Brọda Joseph F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Society ini oro. Eteete ekewet nditọt isan̄ ukwọrọikọ oro enye ye eyeneka esie ẹkenamde.

ẸMA ẹnam an̄wan̄a ke 1992 Yearbook ẹte: “Gray Smith ye Frank akpan eka esie, mme enyene-ifịk asan̄autom asiakusụn̄ iba ẹtode Cape Town [South Africa], ẹma ẹnam isan̄ ẹka Edem Usiahautịn Africa emi okodude ke idak Britain man ẹkese m̀mê usụn̄ ẹyedu ndisuan eti mbụk. Mmọ ẹma ẹmen moto, De Soto oro mmọ ẹkenamde akabade edi ufọkisan̄ (ufọk o-moto), ẹsịnde enye ọkọrọ ye katọn n̄wed 40 ke nsụn̄ikan̄, ẹnyụn̄ ẹwat ẹka Mombasa, kpa esụkmbehe Kenya.”

Ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk Brọda Rutherford, Eteete ama obụk aban̄a isan̄ oro ẹketode Mombasa ẹka Nairobi, ibuot obio Kenya, ete: “Nnyịn ima itọn̄ọ isan̄ moto oro ekenyenede ndịk akan oro akanam isan̄ade. Akada nnyịn usen inan̄, isan̄ade ofụri usen, ndiwat kilomita 580 oro, . . . Ndien ndien n̄kenyene ndida udọk mbakara n̄wọrọ n̄kasuan mme ebono, nsịri ndudu, nsịbe mbọkọk ekpo ye eto n̄ko ndida ndọn̄ ke edep man ọkpọ moto ekeme ndisan̄a.”

Ke ẹma ẹkesịm Nairobi, Frank ye Gray ẹma ẹnam utom ke usen 21 ye unana nduọkodudu ndisuan n̄wed ukpep Bible mmọ. Eteete ekewet ete: “Ke ndida se ikokopde mbiere, utom emi ama enyen̄e mbon ido ukpono Nairobi.” Ke oro ebede, ama ọdọn̄ Eteete ndifiak nnyọn̄ ufọk mbịne eyeneren esie isua iba, Donovan, ye n̄wan esie, Phyllis, emi akasan̄ade ye idịbi ọyọhọ eyen mmọ iba, ete nnyịn, Frank. Eteete ama odụk akpa nsụn̄ikan̄ oro ekedide ke Mombasa, edi enye ama akpa ke ntak utoenyịn mbemiso osịmde ufọk.

Nte eyeneka mi an̄wan, eyeneka mi eren, ye ami ikekerede iban̄a mbụk Yearbook oro, ekikere nnyịn ama ọwọn̄ọde ebịne edima ete nnyịn. Ke May 1991, ọfiọn̄ ifan̄ kpọt mbemiso ikọbọde 1992 Yearbook, mfịna oro ekedemerede ke ini ẹkesiakde enye esịt ama owot enye. Okposụkedi akananam enye mîkekwe ete esie, enye ama etiene enyene ntotụn̄ọ ima oro ete esie ekenyenede ọnọ Jehovah. Eteete akpakadat esịt didie ntem ndifiọk nte ke isua 28 ke ukperedem, ke 1959, eyen imọ eyetiene nde-ikpat imọ nte asan̄autom Christian aka Edem Usiahautịn Africa!

Ntọn̄ọ Ntọn̄ọ Uwem Papa

Ete nnyịn akamana ke July 20, 1931, ke Cape Town, ọfiọn̄ iba ke ete esie, emi ẹkedade enye ẹsio, ama akakpa. Ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua emana, Papa ama owụt ima oro enye ekenyenede ọnọ Jehovah. Ke ini ekedide isua usụkkiet kpọt, enye ama ada ke akpan itie mbehe tren Cape Town ada n̄wed idiọn̄ọ ọnọ ikọ ntiense ke adan̄aemi nditọ ufọkn̄wed mmọ ẹkesakde enye nsahi. Ke edide isua 11, enye ama ayarade uyakidem esie nnọ Jehovah ke baptism mmọn̄. Ndusụk ini ẹma ẹsinọ Papa asan̄a ikpọn̄ anam utom ukwọrọikọ ke ofụri efak kiet. Ke ini enye ekedide isua 18, enye ama esinịm Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ye otu n̄kani Christian nditọete iban ke esịt obio Cape Town.

Ke 1954 Watch Tower Society ama ọtọt ete ke ẹdinịm mme mbono ofụri ererimbot ke isua oro edide ke Europe. Ama enen̄ede ọdọn̄ Papa ndika, edi enye ikenyeneke okụk ekemde ndito ke Cape Town n̄ka do. Ntre enye ama anam ediomi ndinam utom ke ọfiọn̄ ita nte abuakibọk ke itie udọk okpoho ke Northern Rhodesia (idahaemi edide Zambia). Mme n̄kpọutom oro ẹkedade ẹse mme n̄kpatan̄a n̄kpọ ẹtode isọn̄ ẹkedu ke ikọt Africa.

Papa ama ọfiọk ete ke ediwak Ntiense ẹtode Africa ẹdu ke Northern Rhodesia, ntre ke enye ama okosịm, enye ama oyom mmọ okụt onyụn̄ ọdiọn̄ọ itie emi mmọ ẹsinịmde mme mbonoesop mmọ. Okposụkedi enye mîkekemeke ndisem usem n̄kann̄kụk oro, kpa ye oro enye ama abuana ye mmọ onyụn̄ esidụk mme mbonoesop Esop Mine eke Mme Ntiense Jehovah kpukpru ini. Mbon Europe ẹmi ẹkedude ke itieutom udọkn̄kpọ emi ẹma ẹsisari asari eke orụk ẹnyụn̄ ẹsiwụt asari mmọ ke ndisisụn̄i mbon Africa. Nte ededi, Papa ama esifọn ido kpukpru ini.

Ke utịt ọfiọn̄ ita oro, owo utom kiet edide owo Africa emi mîkedịghe Ntiense ama edi ebịne Papa onyụn̄ edibụp ete: “Ndi afo ọmọfiọk nte nnyịn isikotde fi?” Eren emi ama atuak inua imam onyụn̄ ọdọhọ ete: “Nnyịn isikot fi Bwana [Ete] Enyọn̄-Ukpeme.”

Ke 1955, Papa ama ekeme ndidụk Mbono “Edikan Obio Ubọn̄” ke Europe. Do enye ama osobo ye Mary Zahariou, emi akakabarede edi n̄wan esie isua oro eketienede. Ke mmọ ẹma ẹkedọ ndọ, mmọ ẹkedụn̄ ke Parma, Ohio, U.S.A.

Ẹka Edem Usiahautịn Africa

Ke ini mbono district ke United States, ẹma ẹnọ mme andidụk mbono ikot ndinam utom ke ebiet udọn̄ kaban̄a mme asan̄autom okokponde akan. Ete ye eka nnyịn ẹma ẹbiere ndika Edem Usiahautịn Africa. Mmọ ẹma ẹnam ata ukem ukem se Watch Tower Society ọkọdọhọde ete ẹnam. Mmọ ẹma ẹnịm okụk ekemde ndidep tiket uka ye unyọn̄ ndusụk Papa ikemeke ndinyene utom, sia ekedide mmọ oro ẹkenyenede n̄wed unam utom kpọt ke ẹkeyak ẹdụn̄ ke ikpehe oro.

Ke ẹma ẹkebọ mme n̄wed isan̄, unyịme, ye n̄kpinsịn, ke July 1959, Papa ye Mama ẹma ẹsan̄a ke ubom mbonurua otode New York asan̄a Cape Town aka Mombasa. Isan̄ oro akada mmọ urua inan̄. Nditọete Christian ẹmi ẹkebemde mmọ iso ẹdisịm ndinam utom ke ebiet udọn̄ okokponde akan ẹma ẹdara mmọ ufiop ufiop ke itie mbehe nsụn̄ikan̄ ke Mombasa. Ke ini mmọ ẹkebehede ke Nairobi, Papa ama okụt leta oro akanade ebet enye. Enye ekedi ibọrọ kaban̄a eben̄e oro enye ekesịnde oyom itie nte abuakibọk ke Itieutom Udomo Isọn̄ ke Entebbe, Uganda. Papa ye Mama ẹma ẹdụk tren ẹka Kampala, Uganda, emi ẹkenamde ndụn̄ọde ye Papa ẹnyụn̄ ẹdade ke utom. Ke ini oro, Ntiense kiet efen kpọt, George Kadu, okodu ke ikpehe Entebbe ye Kampala.

Ukara mfiaowo oro ama ekpe okụk ọnọ Papa ndikpep usem n̄kann̄kụk oro, Luganda. Enye ama okop inemesịt, sia enye akakam oyomde ndikpep emi man enye ekpekeme nditịm nnyene uforo ke utom ukwọrọikọ. Ke ukperedem, Papa ama akam an̄wam ke ndikabade ekpri n̄wed oro “Eti Mbuk Obio-uböñ Emi” nsịn ke Luganda.

Papa ikokopke ndịk ndinọ mbon en̄wen ikọ ntiense. Enye ama esinyene nneme ye kpukpru mbon Europe oro ẹkedude ke itieutom esie, enye ama onyụn̄ esibuana kpukpru ini ke ndikwọrọ ikọ nnọ mbon Uganda. Enye ama akam ọnọ etubom ọbọpmbet ekedide owo Africa ke Uganda ikọ ntiense. Eren emi ikokopke etop Obio Ubọn̄ ikpọn̄ edi ama ọnọ Papa ye Mama ikot ẹdidia udia ye imọ.

Eyeneka mi an̄wan, Anthe, akamana ke 1960, ndien ami n̄kamana ke 1965. Ubon nnyịn ama enyene ata n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye nditọete iren ye iban ke ekpri esop emi ọkọkọride-kọri ke ibuot obio oro, Kampala. Nte n̄kukụre Ntiense ẹmi ẹkedide mfiaowo ke n̄kanade Entebbe, nnyịn ima isinyene mme inem inem ifiọkutom. Inikiet ufan Papa ama awaha Entebbe nte owo mîkodorike enyịn onyụn̄ odomo ndisobo ye Papa. Enye ikekemeke ke mîbọhọke ke enye ama okobụp ete: “Ndi ọmọfiọk ebe ye n̄wan mbakara oro ẹdide Mme Ntiense Jehovah mi?” Owo oro ye unana ubiatini ama awat enye nnennen aka ufọk Papa ye Mama.

Nnyịn n̄ko ima isobo n̄kpọsọn̄ idaha, esịnede edidu uwem mbe en̄wan mbonekọn̄ utịm ikaba. Ini kiet udịmekọn̄ ukara ẹma ẹtop owo ekededi emi okotode akpan ekpụk kiet. Ke ofụri uwemeyo ye okoneyo, ẹma ẹtop ikan̄ ye unana edidop. Sia ẹkewụkde ẹte owo okûwọrọ an̄wa ọtọn̄ọde ke n̄kanika itiokiet mbubịteyo tutu osịm n̄kanika itiokiet usenubọk, ẹkesinịm mme mbonoesop ke uwemeyo ke ufọk ete ye eka mi ke Entebbe.

Ekem, ke ini ẹkemende ukpan oro ẹfep, Papa ama awat nnyịn aka Kampala ndikodụk Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme. Owoekọn̄ ama eket nnyịn ikan̄, ọdọhọ nnyịn ituak ida, onyụn̄ oyom ndidiọn̄ọ ebiet oro nnyịn ikakade. N̄kedi nsekeyen ini oro, ndien Anthe ekedi isua ition. Ke ini Papa sụn̄sụn̄ akanamde an̄wan̄a, owụtde owoekọn̄ oro Bible ye n̄wed nnyịn, enye ama ayak nnyịn ibe.

Ke 1967, ke ẹkperede ndisịm isua itiaita ke Uganda, ete ye eka nnyịn ẹma ẹbiere ndifiak nnyọn̄ United States ke ntak unana nsọn̄idem ye mme mbiomo ufọk. Nnyịn ima ikabade idi ubak Esop Canfield, Ohio, emi Papa akanamde utom nte ebiowo. Ete ye eka mi ẹma ẹkọri ima ẹnọ nditọete do ukem ukem nte mmọ ẹkemade ekpri esop oro ke Kampala.

Ima Ima Ukpep Christian

Ke 1971 David eyeneka mi ama amana. Nte ikọkọride ikponi, ẹma ẹbọk nnyịn ke idaha eke ufọk oro ọkọyọhọde ye ima ye ufiop. Eyịghe idụhe emi okoto ima ima itie ebuana oro ete ye eka nnyịn ẹkenyenede ye kiet eken.

Ke ini ikedide nditọwọn̄, Papa ama esikot mbụk Bible ọnọ nnyịn kpukpru ini ke iyomde ndidụk idap, ọbọn̄ akam, ndien ekem, ọnọ nnyịn chocolate emi ẹdade nsemnsem babru gold ẹbọp, ye unana Mama ndidiọn̄ọ. Nnyịn kpukpru ini ikesikpep Enyọn̄-Ukpeme nnyịn ọtọkiet nte ubon, inamke n̄kpọ m̀mê m̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikodu. Ke ini ikodude ke nduọkodudu ubon, nnyịn inikiet ima ikpep enye ke mben obot ye ini efen ke adan̄aemi ikodude ikpere inyan̄ibom. Papa ama esiwak ndidọhọ ke mmọ oro ẹkedi ini oro imọ ikokopde inemesịt ikan. Enye ama ọdọhọ ete ke imeseme iban̄a mmọ oro ẹketabade akwa idatesịt oro ukpepn̄kpọ ubon ekemede ndida ndi.

Ke edide edisịm ediwụt ima nnọ Jehovah, Papa ekesinọ ukpep ebe ke uwụtn̄kpọ. Ini ekededi emi obufa Enyọn̄-Ukpeme m̀mê Awake! edide m̀mê ke ima ikọbọ n̄wed Watchtower efen, Papa eyekot se isịnede ama ye ọkpọsọn̄ udọn̄. Nnyịn ima ikpep ito enye nte ke owo ikpenyeneke ndida akpanikọ Bible mfefere mfefere edi ẹkpebat enye nte ọsọn̄urua n̄kpọuto. Kiet ke otu ọsọn̄urua inyene nnyịn edi Reference Bible Papa. Ekpere ndidi kpukpru page ọyọhọ ye n̄kpri n̄kpri uwetn̄kpọ oro enye ekesiwetde ke mme ini ukpepn̄kpọ esie. Idahaemi ke ini nnyịn ikotde ito mme ikọ mben n̄wed esie, ekpere ndidi nnyịn ke isụk ikokop enye ọnọde nnyịn ukpep ye item.

Anam Akpanikọ Tutu Osịm Akpatre

Ke May 16, 1991, ke adan̄aemi akanamde utom ukwọrọikọ, Papa ama enyene udọn̄ọ esịt. Urua ifan̄ ke ukperedem, ẹma ẹsiak enye esịt emi eketiede nte ke ama okụt unen. Nte ededi, ke okoneyo oro eketienede usiakidem emi, nnyịn ima ibọ ikot urụk ukopikọ ito ufọkibọk. Iyịp ama ọwọrọ Papa, ndien mme dọkta ẹma ẹnen̄ede ẹkop editịmede esịt. Ẹma ẹfiak ẹmen enye ẹka usiakidem utịm ikaba okoneyo oro man ẹkpetre uwọrọiyịp edi owo ikekwe unen. Iyịp Papa ikobohoke.

Edem usen, nte idaha Papa okotịmde-tịm ọdiọk, mme dọkta ẹma ẹbem iso ẹkot eka mi ẹka n̄kan̄ kiet ndien ekem ẹkot ekpri eyeneka mi man ẹkenam mmọ ẹnyịme ẹkịm iyịp ẹsịn Papa ke idem. Edi, Papa ama ebebem iso asian mme dọkta ete ke imọ idibọhọ edikịm iyịp nsịn ke idem ke idaha ekededi. Enye ama anam mme ntak N̄wed Abasi oro anamde enye esịn iyịp an̄wan̄a mmọ edi enye ama ọdọhọ ete ke imo iyenyịme ukpụhọ usọbọ oro iyịp mîsịneke.—Leviticus 17:13, 14; Utom 15:28, 29.

Usua oro ndusụk mbonutom ufọkibọk ẹkenyenede ama anam idaha enen̄ede ọsọn̄ ke ICU (san̄asan̄a ikpehe edise enyịn). Emi, adianade ye idiọk idaha Papa, ndusụk ini ama esitie nte okpon akan se nnyịn ikpekemede ndiyọ. Nnyịn ima ikpe Jehovah ubọk iyom un̄wam inyụn̄ idomo ndida nti ekikere oro nnyịn ikọbọde nsịn ke edinam n̄ko. Ntre ke ini ikakade ICU, nnyịn kpukpru ini ima isisịne ọfọn̄ ediye ediye inyụn̄ ikpono mbonutom ufọkibọk. Nnyịn ima inyene ọkpọsọn̄ udọn̄ iban̄a idaha Papa ebe ke ndibụp nti mbụme, nnyịn ima inyụn̄ isikọm kpukpru mbonutom oro ẹkesede ẹban̄a Papa.

Mbonutom ufọkibọk ẹma ẹkụt ukeme nnyịn. Ke usen ifan̄, ọkpọsọn̄ idaha oro okodude ama okpụhọde edi eke mfọnido. Mme nurse oro ẹkesede ẹban̄a Papa ẹma ẹkaiso ndise n̄kọri esie okposụkedi owo mîkọdọhọke mmọ ẹse enye enyịn aba. Dọkta kiet emi ekesisọn̄de ido ye nnyịn ama akam emem ido okosịm udomo edibụp Mama nte n̄kpọ etiede ye enye. Esop nnyịn ye mme iman n̄ko ẹma ẹnọ nnyịn ima ima ibetedem. Mmọ ẹma ẹnọ udia ye ediwak kad ndọn̄esịt, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ke ibuot nnyịn.

Ke mfụhọ, usọbọ ikenyeneke ufọn ke idem Papa. Enye ama akpa usen duop ke ẹma ẹkenam enye akpa usiakidem. Nnyịn imofụhọ Papa etieti. Ndusụk ini, ekikere editaba owo ẹsikan owo ubọk. Ke mfọniso, Abasi nnyịn ọn̄wọn̄ọ ete ke imọ ‘iyebiom mbiomo inọ nnyịn kpukpru usen,’ ndien nnyịn imekpep ndiberi edem ke enye n̄kan nte akanam edide.—Psalm 68:19.

Kpukpru nnyịn imebiere ke nnyịn n̄ko iyekaiso ndinam n̄kpọ Jehovah ke edinam akpanikọ man nnyịn ikpenyene idatesịt edikụt Papa ke obufa ererimbot.—Mark 5:41, 42; John 5:28; Utom 24:15.

[Ndise ke page 21]

Frank Smith ye eka esie, Phyllis, ke Cape Town

[Ndise ke page 22]

Papa ye Mama ke ini ndọ mmọ

[Ndise ke page 23]

Kaban̄a akpa baptism ke Entebbe, nditọete ẹma ẹbọ n̄kpọdiọhọ mmọn̄ ọbọn̄ obio Africa kiet ke ukpeokụk

[Ndise ke page 23]

Ekọm ke ido mbio obio

[Ndise ke page 24]

Papa ye Mama ke mîbịghike mbemiso Papa akpade