En̄wan Oro Casiodoro De Reina Akan̄wanade Aban̄a Bible Usem Spain
EKEDI n̄kpọndịk ndikot Bible ke Spain ke ọyọhọ isua ikie 16. Ufọkabasi Catholic ama eteme Ukara Ufịk Ido Ukpono ete osobo edinam ekededi oro mîtieneke akani ido edinam efep. Edi akparawa kiet ama odu ke usụk usụk Spain emi mîkokotke N̄wed Abasi kpọt edi ọn̄wọn̄ọde n̄ko ndikabade mmọ nsịn ke usem obio emana man kpukpru mbon Spain ẹkpekeme ndikot mmọ. Enyịn̄ esie ekedi Casiodoro de Reina.
Udọn̄ oro Reina ekenyenede ke Bible ekedemede ke mme isua oro enye akabiatde ke ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k eke San Isidro del Campo, emi odude ke obio-in̄wan̄ Seville, Spain. Ke mme iduọkisua 1550, n̄wakn̄kan mbon mọn̄k ke n̄wọrọnda ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k emi ẹma ẹsibiat ediwak hour ndikot N̄wed Abasi akan edinam mme utom mmọ nte mme mọn̄k. Ndien etop Bible ama onyụn̄ okpụhọde mmọ ekikere. Mmọ ẹma ẹsịn ukpepn̄kpọ Catholic emi aban̄ade edikama edisọi mbiet ye edinịm purgatory ke akpanikọ. Nte owo mîkemeke ndifan̄a, ẹma ẹdifiọk ekikere mmọ ke ikpehe oro, ndien ke ẹfehede ndịk ndidi se Ukara Ufịk Ido Ukpono mbon Spain omụmde, mmọ ẹma ẹbiere ndifehe n̄ka idụt efen. Reina ekedi kiet ke otu owo 12 ẹmi ẹkekụtde unen ke ndifehe n̄ka Geneva, Switzerland.
Ke ama ekefehe ọbọhọ n̄kpa oro, enye ama esinam isan̄ oto ke obio Europe kiet osịm efen, odomode ndifep mbon oro ẹkekọbọde enye ke usụn̄ ekededi. Ke 1562 mbon ukara ufịk ido ukpono ẹmi ẹkekụtde edikpu mi ẹma ẹfọp ndise esie ke Seville, edi idem ibak ibak ndịghe emi ikanamke Reina etre utom edikabade N̄wed Abasi esie. Kpa ye oro ẹkedọhọde ke ẹyenọ owo oro edimụmde enye enọ enye okonyụn̄ odude ke ndịk edidi se ẹmụmde, enye iketreke utom esie ndikabade usem Spain. Enye ama anam an̄wan̄a ete, “Ke ẹsiode ini oro n̄kọdọn̄ode m̀mê n̄kakade isan̄ ẹfep, . . . akananam eton̄wed ikpọn̄ke mi ubọk.”
Ke ufan̄ isua duop Reina ama okụre utom oro. Ke 1569 ẹma ẹmịn̄ edikabade ofụri Bible esie ke Basel, Switzerland. N̄wọrọnda n̄wed emi ekedi akpa ọyọhọ edikabade usem Spain emi ẹkekabarede ẹto mme akpasarade usem. Bible usem Latin ẹma ẹdodu ke ediwak isua ikie, edi Latin ekedi usem mme ọwọrọiso owo. Reina okonịm ke akpanikọ ete ke kpukpru owo ẹkpenyene ndifiọk Bible, ndien enye ama esịn uwem esie ke itiendịk ke ndibịne utịtmbuba oro.
Ke ntọn̄ọikọ edikabade esie, enye ama anam mme ntak esie ẹn̄wan̄a. “Nte owo mîkemeke ndifan̄a, ndikpan Edisana N̄wed Abasi ndidu ke ọsọ usem edi akwa edimiom emi ẹmiomde Abasi ye edibiat mfọnọn̄kpọ mme owo. Emi edi in̄wan̄în̄wan̄ utom Satan ye mbon oro enye akarade. . . . Ke okụtde ete ke Abasi ọkọnọ mme owo Ikọ esie, oyom ete enye an̄wan̄a owo ndien kpukpru owo ẹda enye ẹsịn ke edinam, owo emi akpande enye ndidu ke usem ekededi ikemeke ndinyene eti uduak.”
Emi ekedi uko uko utịn̄ikọ, sia ẹkemịn̄de enye isua 18 kpọt tọn̄ọ nte Udịm enyịn̄ n̄wed oro Ukara Ufịk Ido Ukpono mbon Spain odoride ukpan ekenen̄ede akpan edisio Bible “ke usem Castile [Spain] m̀mê ke usem obio emana ekededi.” Nte an̄wan̄ade, Reina ikayakke ndịk owo akara ima esie kaban̄a akpanikọ.
Ke ẹsiode edinyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinam Bible odu ọnọ kpukpru mbon oro ẹsemde usem Spain efep, Reina n̄ko okoyom ndisio edikabade oro edide ata nnennen nte ekekeme. Ke ntọn̄ọikọ esie, enye ama anam an̄wan̄a mme ufọn eke edikabade nto mme akpasarade usem. Reina ama anam an̄wan̄a ete ke ndusụk ndudue ẹma ẹnyọni ẹdụk uwetn̄kpọ Vulgate eke usem Latin. Ata in̄wan̄în̄wan̄ kiet ke otu mmọemi ọkọdiọkde akan ekedi edisio enyịn̄ Abasi mfep.
Enyịn̄ Abasi ke Mme Edikabade Usem Spain
Reina ama ọfiọk ete ke enyịn̄ Abasi, Jehovah, ekpenyene ndidu ke nnennen edikabade Bible ekededi, kpa nte odude ke akpasarade uwetn̄kpọ. Enye ama esịn nditiene ido edinam eke edida mme utọ udorienyịn̄ nte “Abasi” m̀mê “Ọbọn̄” n̄kpụhọ ye enyịn̄ Abasi. Ke ebemiso ikọ edikabade esie, enye ama anam mme ntak esie ẹn̄wan̄a ata nnennen.
“Nnyịn imotịm inịm enyịn̄ oro (Iehoua), koro imenyene ata n̄kpọsọn̄ ntak. Akpa, koro ebiet ekededi oro ẹkemede ndikụt enye ke edikabade nnyịn, ẹkeme ndikụt enye ukem ntre ke uwetn̄kpọ usem Hebrew, ndien nnyịn ikere ite ke edieke nnyịn isiode m̀mê ikpụhọrede nnyịn iyewụt unana edinam akpanikọ inyụn̄ isabade ibet Abasi, emi owụkde ete owo okûsio m̀mê okûdian n̄kpọ. . . . Ido [edisio enyịn̄ oro mfep], emi Devil adade edi, ọkọtọn̄ọ oto nsunsu ekikere mme andikpep eyomfịn ẹmi, okposụkedi ẹdọhọde nte iten̄ede enye, ẹnen̄ede ẹdịp edisana enyịn̄ Esie, ẹnamde ikọt Abasi ẹfre enyịn̄ oro enye oyomde ẹda ẹwụt ukpụhọde imọ ye kpukpru . . . abasi eken.”
N̄wọrọnda udọn̄ oro Reina ekenyenede ndinọ enyịn̄ Abasi ubọn̄ ama enyene ntatara utịp. Tutu osịm eyo nnyịn, ata ediwak edikabade eke usem Spain—eke Catholic ye eke Protestant—ẹmetiene uwụtn̄kpọ emi, ẹdade enyịn̄ Abasi ke ofụri itie. Akpan akpan ke ntak Reina, ekpere ndidi mme andikot edikabade Bible ekededi ke usem Spain ẹkeme ndisọsọp mfiọk nte ke Abasi enyene ọkpọkpọ enyịn̄ oro anamde enye okpụhọde ye mme abasi eken.
Se idotde ẹtịm ẹfiọk edi akpanikọ oro nte ke ẹkụt enyịn̄ Jehovah ke usem Hebrew in̄wan̄în̄wan̄ ke page ibuotikọ eke Bible Reina. Reina ama ayak uwem esie esịn ke eti utom eke editịm Ikọ Abasi nnịm, anamde enye odu ke usem oro ediwak owo ẹkemede ndikot.