“Ufọk Akam Kpukpru Mme Idụt”
“Nte iwetke ite, ufọk Mi eyekere ete, ufọk akam kpukpru mme idụt?”—MARK 11:17.
1. Nso utọ itie ebuana ke Adam ye Eve ẹkenyene ke akpa ye Abasi?
KE INI ẹkebotde Adam ye Eve, mmọ ẹma ẹnyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Ete mmọ eke heaven. Jehovah Abasi ama enyene nneme ye mmọ onyụn̄ etịn̄ utịbe utịbe uduak esie kaban̄a ekpụk ubonowo. Ke akpanikọ, ama esiwak ndidemede mmọ ke idem nditoro Jehovah kaban̄a ikpọ utom edibotn̄kpọ esie. Edieke Adam ye Eve ẹkpekeyomde ndausụn̄ nte mmọ ẹketiede ẹkere utom mmọ nte ete ye eka ini iso ekpụk ubonowo, mmọ ẹkpekeme ndika mbịne Abasi ke ebiet ekededi ke Paradise ebietidụn̄ mmọ. Mmọ ikoyomke mme utom oku ke temple.—Genesis 1:28.
2. Nso ukpụhọde ikada itie ke ini Adam ye Eve ẹkenamde idiọkn̄kpọ?
2 Idaha ama okpụhọde ke ini ọsọn̄ibuot angel akabian̄ade Eve esịn ke ndikere nte ke idaha esie ke uwem ọkpọfọn akan edieke enye esịnde itie edikara Jehovah, ọdọhọde ete ke enye ‘eyetie nte Abasi.’ Nte ekemde, Eve ama adia mfri eto oro Abasi akakpande. Ekem Satan ama ada Eve ndidomo ebe esie. Ke n̄kpọ mmọn̄eyet, Adam ama akpan̄ utọn̄ ọnọ anamidiọk an̄wan esie, owụtde ke imọ imada itie ebuana imọ ye enye ke akpan n̄kpọ ikan itie ebuana imọ ye Abasi. (Genesis 3:4-7) Ke nditịm ntịn̄, Adam ye Eve ẹkemek Satan nte abasi mmọ.—Men 2 Corinth 4:4 domo.
3. Nso ikedi ndiọi utịp nsọn̄ibuot Adam ye Eve?
3 Ke ndinam ntre, akpa owo iba oro ikọduọkke ọsọn̄urua itie ebuana mmọ ye Abasi kpọt edi n̄ko idotenyịn edidu uwem ke nsinsi ke paradise isọn̄. (Genesis 2:16, 17) Ikpọkidem idiọkn̄kpọ mmọ ke akpatre ama atahade tutu mmọ ẹkpan̄a. Nditọ mmọ ẹma ẹda idiọk idaha emi ẹmana. “Mmọdo,” Bible anam an̄wan̄a ete, “n̄kpa onyụn̄ ebe osịm kpukpru owo.”—Rome 5:12.
4. Nso idotenyịn ke Abasi ọkọnọ anam idiọkn̄kpọ ubonowo?
4 Ama oyom n̄kpọ man anam idiọkn̄kpọ ubonowo ẹfiak ẹdu ke emem ye edisana Andibot mmọ. Ke ini ekebierede ikpe ọnọ Adam ye Eve, Abasi ama ọnọ nditọ mmọ eke ini iso idotenyịn ebe ke ndin̄wọn̄ọ “mfri” oro edinyan̄ade ubonowo osio ke mme utịp nsọn̄ibuot Satan. (Genesis 3:15, NW) Ekem, Abasi ama ayarade nte ke Mfri edidiọn̄ oro edidi ebe ke Abraham. (Genesis 22:18) Ye ima ima un̄wọn̄ọ emi ke ekikere, Abasi ama emek mme andito ubon Abraham, kpa nditọ Israel, ndikabade ndi edimek idụt esie.
5. Ntak emi nnyịn ikpenyenede udọn̄ ke ofụri mbụk aban̄ade Ibet ediomi Abasi ye Israel?
5 Ke 1513 M.E.N., nditọ Israel ẹma ẹdụk ke itie ebuana ediomi ye Abasi ẹnyụn̄ ẹnyịme ndinịm mme ibet esie. Ibet ediomi oro ekpenyene ndidi akpan n̄kpọ udọn̄ nnọ kpukpru mbon oro ẹyomde ndituak ibuot nnọ Abasi mfịn koro enye akanyande ubọk owụt Mfri oro ẹken̄wọn̄ọde. Paul ọkọdọhọ ke enye enyene “ukpọn̄-ukpọn̄ mbiet nti n̄kpọ eke edidide.” (Mme Hebrew 10:1) Ke ini Paul eketịn̄de ikọ emi, enye ekeneme aban̄a utom mme oku Israel ke ataya, m̀mê tent utuakibuot, oro ẹkesimende-men ẹsan̄a. Ẹkekot enye “temple Jehovah” m̀mê “ufọk Jehovah.” (1 Samuel 1:9, 24) Ebede ke ndidụn̄ọde edisana utom oro ẹkesinamde ke ufọk Jehovah eke isọn̄, nnyịn imekeme ndidi nditịm mfiọk ọyọhọ ọyọhọ mbọm mbọm ndutịm oro ẹnamde man mme anam idiọkn̄kpọ owo mfịn ẹkeme ndikabade ntie ke emem ye Abasi.
Ata Edisana
6. Nso ke ẹkenịm ke Ata Edisana, ndien didie ke ẹkewụt edidu Abasi do?
6 Bible ọdọhọ ete: “Ata Edikon̄ idụn̄ke ke mme ufọk eke ẹdade ubọk ẹbọp.” (Utom 7:48) Nte ededi, obubịt enyọn̄ oro okodude ke ata esịt esịt ikpehe oro ẹkekotde Ata Edisana akada aban̄a edidu Abasi ke ufọk esie eke isọn̄. (Leviticus 16:2) Nte an̄wan̄ade, obubịt enyọn̄ emi ama enen̄ede ayama, ọnọde un̄wana ke Ata Edisana. Enye okodu ke enyọn̄ edisana ekebe oro ẹkekotde “ekebe n̄kpọ-ntiense,” emi ekesịnede itiatn̄wed oro ẹkewetde ndusụk ibet oro Abasi ọkọnọde Israel. Cherub o-gold iba ye mme mba ẹtatde ẹma ẹdu ke enyọn̄ Ekebe oro, ẹmi ẹkedade ẹban̄a edibotn̄kpọ eke spirit ẹmi ẹdude ke n̄kokon̄ idaha ke esop Abasi eke heaven. Utịbe utịbe un̄wana obubịt enyọn̄ oro okodu ke enyọn̄ okukịp ye ke ufọt mme cherub oro. (Exodus 25:22) Emi ọkọnọ ekikere nte Ata Ọkpọsọn̄ Abasi odorode ke ebekpo ke chariot esie eke heaven emi mme oduuwem cherub ẹbiomde. (1 Chronicles 28:18) Emi anam an̄wan̄a ntak emi Edidem Hezekiah ọkọbọn̄de akam ete: “O Jehovah mme udịm, Abasi Israel, emi odụn̄de ke otu mme cherubim.”—Isaiah 37:16.
Edisana
7. Nso n̄kpoduoho ẹkedu do ke Edisana?
7 Ẹkekot ọyọhọ ikpehe iba ke ataya oro Edisana. Ke esịt ikpehe enyeemi, ediye uwụk utuenikan̄ emi enyenede n̄kọk itiaba ama odu ke n̄kan̄ ubọk ufien ekpere enyịnusụn̄, ndien edisana okpokoro ama odu ke n̄kan̄ nnasia. Itieuwa okodu ke iso iso emi ufuọn̄ edifọp incense ekesitode ọdọk. Enye okodu ke iso ikpehe oro akabaharede Edisana ye Ata Edisana.
8. Nso utom ke mme oku ẹkesinam kpukpru ini ke Edisana?
8 Kpukpru usenubọk ye mbubịteyo, oku ekesinyene ndidụk ataya nnyụn̄ mfọp incense ke itie ufọp incense. (Exodus 30:7, 8) Ke usenubọk, ke adan̄aemi incense ẹsakde, ẹkenyene ndisịn aran ke utuenikan̄ itiaba ẹmi ẹdorode ke uwụk utuenikan̄ o-gold. Ke mbubịteyo ẹma ẹsidomo utuenikan̄ man ọnọ un̄wana ke Edisana. Kpukpru Sabbath oku ekenyene ndidori obufa uyo 12 ke edisana okpokoro.—Leviticus 24:4-8.
Okụre
9. Nso ikedi uduak akpan̄kpan̄ mmọn̄, ndien nso n̄kpọ ke ikeme ndikpep nto emi?
9 Ataya oro n̄ko ama enyene okụre, emi ọfọn̄ tent akakande okụk. Ke okụre emi akamba akpan̄kpan̄ ama odu emi mme oku ẹkesiyetde ubọk ye ukot mbemiso ẹdụkde Edisana. Mmọ n̄ko ẹkesinyene ndiyet idem mbemiso ẹwade uwa ke itieuwa oro okodude ke okụre. (Exodus 30:18-21) Usanaidem emi ẹkeyomde mi edi akpan n̄kpọ editi ọnọ mme asan̄autom Abasi mfịn nte ke ana mmọ ẹdomo ndisana ke ikpọkidem, ido uwem, ekikere, ye ke n̄kan̄ eke spirit edieke mmọ ẹyomde Abasi onyịme utuakibuot mmọ. (2 Corinth 7:1) Nte ini akakade, ifịn temple oro mîkedịghe nditọ Israel ẹkesika ifia ndida mbara ikan̄ ke itieuwa ye mmọn̄ ndisịn ke akpan̄kpan̄ oro.—Joshua 9:27.
10. Nso ikedi ndusụk uwa oro ẹkewade ke itie ufọp uwa?
10 Kpukpru usenubọk ye mbubịteyo, ẹma ẹsifọp eyenerọn̄ uwa ke itieuwa ọkọrọ ye inuak-udia ye edin̄wọn̄ uwa. (Exodus 29:38-41) Ẹma ẹsiwa mme uwa eken ke mme akpan usen. Ndusụk ini ẹkesinyene ndinam uwa ke ntak ọkpọkpọ akpan idiọkn̄kpọ. (Leviticus 5:5, 6) Ke mme ini efen eyen Israel ama esiwa uwa emem ke ima esịt emi mme oku ẹkesitade ubak ndien ubak enyene andinọ. Emi okowụt nte ke mme anana mfọnmma owo ẹkeme ndinyene emem ye Abasi, yak idọhọ, ẹdiade udia ye enye. Idem odudụn̄ ama ekeme ndikabade ndi andituak ibuot nnọ Jehovah onyụn̄ enyene ifet ndinọ mme uwa ima esịt ke ufọk Esie. Edi man ẹnọ Jehovah ukpono oro odotde, mme oku ẹkenyene ndibọ mme uwa oro ẹkedude ke ata eti idaha. Ndomuyo inuak-udia ekenyene ndidi se ẹtịmde ẹkọk, ndien mme unam uwa ikenyeneke ndibiomo ndo ndomokiet.—Leviticus 2:1; 22:18-20; Malachi 1:6-8.
11. (a) Nso ke ẹkesida iyịp unam uwa ẹnam, ndien emi akanyan ubọk owụt nso? (b) Nso idi ekikere Abasi kaban̄a iyịp owo ye eke unam?
11 Ẹma ẹsida iyịp uwa ẹmi ẹdi itieuwa. Emi ekesidi n̄kpọ editi ke usen ke usen ọnọ idụt oro nte ke mmọ ẹkedi mme anamidiọk oro ẹyomde andifak emi iyịp esie emi ẹdiduọkde edikemede ndisio isop idiọkn̄kpọ mmọ ke nsinsi nnyụn̄ nnyan̄a mmọ nsio ke n̄kpa. (Rome 7:24, 25; Galatia 3:24; men Mme Hebrew 10:3 domo.) Edida iyịp nnam n̄kpọ ntem ke edisana usụn̄ ama eti nditọ Israel n̄ko nte ke iyịp ada aban̄a uwem ye nte ke uwem enyene Abasi. Abasi ama akpan owo ndida iyịp nnam n̄kpọ ke usụn̄ efen ekededi.—Genesis 9:4; Leviticus 17:10-12; Utom 15:28, 29.
Usen Usio-Isop
12, 13. (a) Nso ikedi Usen Usio-Isop? (b) Mbemiso akwa oku ekekemede ndida iyịp ndụk Ata Edisana, nso ke enye ekenyene ndinam?
12 Ini kiet ke isua ke se ẹkekotde Usen Usio-Isop, ofụri idụt Israel, esịnede mme odudụn̄ ẹmi ẹketuakde ibuot ẹnọ Jehovah, ẹkesinyene nditre kpukpru utom nnyụn̄ ntie utre udia. (Leviticus 16:29, 30) Ke akpan usen emi, ẹma ẹyet idụt oro asana ọbọhọ idiọkn̄kpọ ke ndamban̄a usụn̄ man ẹnyene emem emem itie ebuana ye Abasi ke isua efen. Ẹyak nnyịn ikere iban̄a n̄kpọntịbe emi inyụn̄ ineme iban̄a ndusụk akpan n̄kpọ.
13 Akwa oku odu ke okụre ataya. Ke ama ekeyet idemesie ke akpan̄kpan̄ mmọn̄, enye owot enan̄ ndinam uwa. Ọdọn̄ iyịp enan̄ oro ke usan; edida enye anam n̄kpọ ke san̄asan̄a usụn̄ ndida nsio isop idiọkn̄kpọ oku esien Levi. (Leviticus 16:4, 6, 11) Edi mbemiso akade iso ye uwa, odu n̄kpọ oro anade akwa oku anam. Enye emen edifuọn̄ incense (ndusụk esịnde enye ke ikpan̄) ye ebok ikan̄ ke n̄kpọ ufọp insence ke itie uwa. Enye idahaemi odụk Edisana onyụn̄ asan̄a ekpere ikpehe Ata Edisana. Enye asan̄a sụn̄sụn̄ ebe ikpehe onyụn̄ ada ke iso ekebe ediomi. Ekem, ke owo ndomokiet efen mîkwe, enye an̄wan̄a incense ọdọn̄ ke ebok ikan̄ oro, ndien edinem utebe ọyọhọ Ata Edisana.—Leviticus 16:12, 13.
14. Ntak emi akwa oku ekesinyenede ndidụk Ata Edisana ye iyịp nsio nsio unam iba?
14 Idahaemi Abasi onyịme ndiwụt mbọm nnyụn̄ ntie ke emem ke ndamban̄a usụn̄. Ke ntak emi ẹkekot okukịp Ekebe oro “ebekpo mbọm” m̀mê “okukịp usio-isop.” (Mme Hebrew 9:5, ikọ idakisọn̄ NW) Akwa oku ọwọrọ ke Ata Edisana, ada iyịp enan̄, onyụn̄ afiak odụk Ata Edisana. Nte ẹkewụkde ke Ibet, enye esịn nnuenubọk esie ke iyịp onyụn̄ osịme enye utịm ikatiaba ke okukịp Ekebe. (Leviticus 16:14) Ekem enye afiak aka okụre onyụn̄ okowot ebot, emi edide uwa idiọkido “mbio-obio.” Enye ada ndusụk iyịp ebot odụk Ata Edisana onyụn̄ anam ukem nte akanamde ye iyịp enan̄. (Leviticus 16:15) Mme akpan utom efen ẹma ẹda itie n̄ko ke Usen Usio-Isop. Ke uwụtn̄kpọ, akwa oku ekenyene ndidori ubọk esie ke ibuot ọyọhọ ebot iba nnyụn̄ nyarade “mme idiọk ido nditọ Israel” ndori enye. Ekem ẹma ẹda oduuwem ebot oro ẹkeyak ke wilderness ndibiom mme idiọkn̄kpọ idụt oro ke ndamban̄a usụn̄. Ke usụn̄ emi ẹma ẹsio isop kpukpru isua “[ẹnọ] mme oku, ye kpukpru mbon esop.”—Leviticus 16:16, 21, 22, 33.
15. (a) Didie ke temple Solomon ekebiet ataya? (b) Nso ke n̄wed Mme Hebrew etịn̄ aban̄a edisana utom oro ẹkenamde ke ataya ye ke temple?
15 Ke akpa isua 486 eke mbụk Israel nte ikọt ediomi Abasi, ataya oro ẹkesimende-men ẹsan̄a ama anam n̄kpọ nte ebiet utuakibuot nnọ Abasi mmọ, Jehovah. Ekem, ẹma ẹnọ Solomon eke Israel ifet ndibọp itie oro edibịghide. Okposụkedi temple emi ekenyenede ndikpon nnyụn̄ n̄n̄wan̄a n̄kan, ndutịm ubọpn̄kpọ oro Abasi ọkọnọde ekedi ukem nte eke ataya. Ukem nte ataya oro, enye akada aban̄a ndutịm utuakibuot oro okponde onyụn̄ enyenede ufọn akan, enyeoro Jehovah ‘ediwụkde, mîdịghe eke owo.’—Mme Hebrew 8:2, 5; 9:9, 11.
Akpa Temple ye Udiana
16. (a) Nso ima ima eben̄e ke Solomon akanam ke ini akayakde temple ọnọ? (b) Didie ke Jehovah okowụt ke imọ imokop akam Solomon?
16 Ke ini akayakde ubọn̄ ubọn̄ temple oro ọnọ, Solomon ama esịn eben̄e eke odudu spirit emi: “Ama edi esen owo eke mîdịghe ikọt fo Israel, edi oto ke anyan idụt aban̄a akwa enyịn̄ fo, ye ọkpọsọn̄ ita fo . . . ; mmọ ẹma ẹdi ẹdibọn̄ akam ke ufọk emi: afo tie ndien ke enyọn̄, kpa ebiet-idụn̄ fo, kop, nyụn̄ nam kpukpru se esen owo oro edisemede ọnọ fi aban̄a; man kpukpru mme idụt ke ererimbot ẹfiọk enyịn̄ fo, ẹnyụn̄ ẹbak fi, kpa nte ikọt fo Israel ẹnamde, ẹnyụn̄ ẹfiọk ẹte ke enyịn̄ fo odoro ke ufọk emi n̄kọbọpde.” (2 Chronicles 6:32, 33) Ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄, Abasi ama owụt ke imokop akam ediyak nnọ oro Solomon ọkọbọn̄de do. Ikan̄ ama oto ke heaven osụhọde usọp usọp edita unam uwa oro ẹkedorode ke itieuwa, ndien ubọn̄ Jehovah ama ọyọhọ temple oro.—2 Chronicles 7:1-3.
17. Nso ikotịbe ke akpatre inọ temple oro Solomon ọkọbọpde, ndien ntak-a?
17 Ke mfụhọ, nditọ Israel ikenyeneke eti mbak inọ Jehovah. Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹsabade akwa enyịn̄ esie ebe ke mme edinam uduọkiyịp, ukpono ndem, efịbe, idan̄ iman, onyụn̄ ebe ke ndinam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ ye nditọ akpa, mme ebeakpa, ye isenowo. (Ezekiel 22:2, 3, 7, 11, 12, 26, 29) Ntem, ke isua 607 M.E.N., Abasi ama ọnọ ubiereikpe ebe ke ndida udịmekọn̄ Babylon ndisobo temple oro. Ẹma ẹtan̄ nditọ Israel oro ẹkebọhọde ẹka Babylon.
18. Ke ọyọhọ temple iba, nso ifet ikeberede inọ ndusụk irenowo oro mîkedịghe nditọ Israel ẹmi ẹkenọde utuakibuot Jehovah ibetedem ke ofụri esịt?
18 Ke isua 70 ẹma ẹkebe, nsụhọ mme Jew oro ẹkekabarede esịt ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ ke Jerusalem ndien ẹma ẹnọ mmọ ifet ndifiak mbọp temple Jehovah. Nte enemde, mme oku ye mme Levi ikawakke ikem ndinam utom ke ọyọhọ temple iba emi. Nte utịp, Nethinim, ẹmi ẹkemanade ẹto ifịn temple ẹmi mîkedịghe nditọ Israel, ẹma ẹnyene ifet oro okokponde akan nte mme asan̄autom ke ufọk Abasi. Nte ededi, akananam mmọ ikakabakede idi ukem ye mme oku ye mme Levi.—Ezra 7:24; 8:17, 20.
19. Nso un̄wọn̄ọ ke Abasi akanam kaban̄a ọyọhọ temple iba, ndien didie ke mme ikọ esie ẹkesu?
19 Ke akpa eketie nte ọyọhọ temple iba oro ididịghe n̄kpọ ndomokiet ke ẹmende ẹdomo ye eke akpa. (Haggai 2:3) Edi Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ete: “[Nyenyen̄e] kpukpru mme idụt, [ndien ana ndiye n̄kpọ kpukpru mme idụt ẹdụk ẹdi, NW]; ndien nyesịn ubọn̄ ke ufọk emi nyọhọ . . . Ubọn̄ ekperedem ufọk eyekpon akan eke akpa.” (Haggai 2:7, 9) Nte ẹken̄wọn̄ọde, ọyọhọ temple iba oro ama enyene ubọn̄ oro okokponde akan. Enye ekebịghi ke isua 164 akan akpa, ndien ata ediwak mme andituak ibuot ẹtode ata ediwak idụt ẹma ẹbụn̄ọ ẹdụk ke okụre esie. (Men Utom 2:5-11 domo.) Edifiak ndiọn̄ ọyọhọ temple iba oro ọkọtọn̄ọ ke eyo Edidem Herod, ndien ẹma ẹtat okụre esie. Ke ẹbọpde ke obot itiat emi ndiye adaha ẹkande ẹkụk, enye ama ekpere ndidi ukem ke ubọn̄ ye akpa temple oro Solomon ọkọbọpde. Enye ama esịne ikpọ okụre an̄wa ọnọ mme owo ẹtode mme idụt ẹmi ẹkeyomde ndituak ibuot nnọ Jehovah. Ọkọ itiat ama abahade Okụre Mme Gentile emi ye mme okụre oro ẹkedude ke esịt esịt ẹmi ẹkenyenede nditọ Israel ikpọn̄.
20. (a) Nso n̄wọrọnda ukpụhọde ikonịm temple oro ẹkefiakde ẹbọp idiọn̄ọ? (b) Nso ikowụt ke mme Jew ẹma ẹnyene ukwan̄ ekikere ẹban̄a temple oro, ndien nso ke Jesus akanam ke ndinam n̄kpọ mban̄a emi?
20 Ọyọhọ temple iba emi ama enyene akwa ukpono ndinyene Eyen Abasi, Jesus Christ, ekpepde n̄kpọ ke esịt okụre esie. Edi kpa nte ke akpa temple, mme Jew ke ofụri ofụri ikenyeneke nnennen ekikere iban̄a ifet oro mmọ ẹkenyenede ndidi mme andise enyịn ke ufọk Abasi. Kamse, mmọ ẹma ẹkam ẹyak mme anyamurua ẹnam mbubịne ke okụre mme Gentile. Akan oro, ẹma ẹyak mme owo ẹda temple nte ibio usụn̄ ke ini ẹdade mbiomo ẹdụk Jerusalem. Usen inan̄ mbemiso n̄kpa esie, Jesus ama anam temple asana ọbọhọ mme utọ ndiọi edinam oro, ke adan̄aemi enye akakade iso ọdọhọ ete: “Nte iwetke ite, ufọk Mi eyekere ete, ufọk akam kpukpru mme idụt? Edi mbufo ẹmanam enye akabade edi itie mbon-n̄wo.”—Mark 11:15-17.
Abasi Ọmọkpọn̄ Ufọk Esie eke Isọn̄ ke Nsinsi
21. Nso ke Jesus okowụt ke se iban̄ade temple Jerusalem?
21 Ke ntak uko uko edinam Jesus ke ndisọn̄ọ nda ye edisana utuakibuot Abasi, mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹma ẹbiere ndiwot enye. (Mark 11:18) Ke ọfiọkde ete ke ẹyesọp ndiwot imọ, Jesus ama asian mme adaiso ido ukpono mme Jew ete: “Ẹyak ufọk mbufo ẹkpọn̄ ẹnọ mbufo nte ndon.” (Matthew 23:37, 38) Enye ke ntre ama owụt nte ke mîbịghike Abasi idinyịmeke aba orụk utuakibuot oro ẹnamde ke ataata temple oro ke Jerusalem. Enye ididịghe aba “ufọk akam kpukpru mme idụt.” Ke ini mme mbet esie ẹkenyande ubọk ẹwụt Jesus ikpọ ufọk temple oro, enye ama ọdọhọ ete: “Nte mbufo ikwe kpukpru n̄kpọ ẹmi? . . . Idikpọn̄ke itiat kiet ke enyọn̄ itiat efen eke mîdidorokede enye iduọk.”—Matthew 24:1, 2.
22. (a) Didie ke mme ikọ Jesus kaban̄a temple ẹkesu? (b) Utu ke ndikọkọn̄ idotenyịn mmọ ke obio eke isọn̄, nso ke mme akpa Christian ẹkeyom?
22 Prọfesi Jesus okosu isua 37 ke ukperedem ke isua 70 E.N., ke ini udịmekọn̄ Rome okosobode Jerusalem ye temple esie. Oro ama ọnọ n̄wọrọnda uyarade nte ke Abasi ke akpanikọ ama ọkpọn̄ ufọk esie oro ẹkụtde ke enyịn. Akananam Jesus iketịn̄ke iban̄a edifiak mbọp temple efen ke Jerusalem. Kaban̄a obio eke isọn̄ oro, apostle Paul ekewet ọnọ mme Christian ẹdide mme Hebrew ete: “Nnyịn inyeneke obio eke edibịghide ke edem emi, edi nnyịn iyom obio eke edidide.” (Mme Hebrew 13:14) Mme akpa Christian ẹkedori enyịn ndikabade ndi ubak “Jerusalem enyọn̄”—kpa Obio Ubọn̄ Abasi emi ebietde obio. (Mme Hebrew 12:22) Ntem, ata utuakibuot nnọ Jehovah iwụhọke aba ke temple oro ẹkụtde ke enyịn ke isọn̄. Ke ibuotikọ nnyịn efen, nnyịn iyeneme ndutịm oro ọfọnde akan emi Abasi anamde ọnọ kpukpru mbon oro ẹyomde ndituak ibuot nnọ enye “ke spirit ye ke akpanikọ.”—John 4:21, 24.
Mme Mbụme Ndụn̄ọde
◻ Nso itie ebuana ye Abasi ke Adam ye Eve ẹkeduọk?
◻ Ntak emi mme n̄kpọ ẹkedude ke ataya ẹkpedide n̄kpọ udọn̄ ẹnọ nnyịn?
◻ Nso ke nnyịn ikpep ito mme utom ẹkenamde ke okụre ataya?
◻ Ntak emi Abasi akayakde ẹsobo temple esie?
[Mme ndise ke page 10, 11]
Temple Oro Herod Akafiakde Ọbọp
1. Ata Edisana
2. Edisana
3. Itieuwa Edifọp Uwa
4. N̄kpọdiọhọ Mmọn̄
5. Okụre Mme Oku
6. Okụre Israel
7. Okụre Iban