Ekese Ndutụhọ

“NTAK emi ofụri ọkpọkpọ enyene-ndịk ndutụhọ ye eke otu emi odude . . . ? Etie nte Abasi edi enyeemi kpukpru nti uduak ẹtode ndien kpa ye oro ekese n̄kpọ ẹdu oro mîwọrọke usụn̄ ke ererimbot emi, ekese ndutụhọ ye idiọkn̄kpọ oro mîwọrọke usụn̄. Ndi Abasi emi ekeme ndidi se Nietzsche okodoride enye ikọ nte edide: akara ukara ufịk, owo abian̄a, owo n̄wo, andisobo?”—On Being a Christian, eke Hans Küng.

Afo emekeme ndikụt nte ke ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono owo Catholic oro Hans Küng odomo ndiwụt mfịna oro ayan̄ade ediwak owo ifiọk—ntak emi enyene-ofụri-odudu, ima ima Abasi ayakde ekese ndutụhọ ẹdu-o? Nte afo usukopke mme owo ẹbụpde utọ mbụme oro? Owo ekededi oro enyenede esịtmbọm oyofụhọ aban̄a se Küng etịn̄de aban̄a nte “anana-utịt iyịp, ibibiak ye mmọn̄eyet, ubiak, mfụhọ ye ndịk, ndobo ye n̄kpa ndifiọrọ nte mmọn̄.” Ke akpanikọ, enye enen̄ede etie nte usọpmmọn̄, kpa ukwọ ọkpọsọn̄ ndịk ye editịmede esịt oro abiatde uwem ediwak miliọn owo ke ofụri mbụk.—Job 14:1.

Ọyọhọ ye “Afanikọn̄ ye Ukụt”

Kere ban̄a ndutụhọ oro otode ekọn̄, ubiak oro mîdịghe mbon unọmọ ikpọn̄ ẹkop edi n̄ko mbon oro ẹsụhọde ndifụhọ, utọ nte ete ye eka ye mme iman eyen oro edide owo unọmọ ye mbon eken ẹmi ẹkenamde n̄kpọ ye mmọ ibak ibak. “Se ibede isua 10 ẹmi ẹkebede,” ntre ke Red Cross ọkọdọhọ ke ndondo emi, “ẹma ẹwot nditọwọn̄ miliọn 1.5 ke mme ekọn̄.” Ke Rwanda ke 1994, Red Cross ọtọt ete, “ẹma ẹwot ediwak tọsịn irenowo, iban ye nditọwọn̄ ke mme itie ikie ke ibak ibak usụn̄ ye ke nde ke nde.”

Nnyịn n̄ko ikpenyeneke ndifụmi ubiak oro oburobụt mbon oro ẹsisabarede nditọwọn̄ ke idan̄ ẹdade ẹdi. Eka kiet oro okopde mfụhọ, emi ọkọdọhọde ke eyeneren imọ ama owot idem ke anamutom ke itie ukpeme nditọ ama akasabarede enye, ọkọdọhọ ete: “Eren oro akasabarede eyeneren mi . . . ama ada akpan usụn̄ oro edide oburobụt owot enye ye ediwak nditọiren eken ke usụn̄ oro owo mîkpekereke-kere iban̄a.” Ndien nso kaban̄a enyene-ndịk ubiak oro mbon unọmọ oro ẹbọhọde mme owotowo oro esịt odorode ufiọn m̀mê mme owotowo ẹmi ẹwotde owo ke adiana ke adiana ẹsisobode, nte mbon oro ẹkemụmde ke Britain ẹmi “ẹkesimụmde owo ke n̄kanubọk, ẹkesidan̄de owo ke n̄kanubọk, ẹkesitụhọrede ẹnyụn̄ ẹwotde owo ye unana edibọ ufen ke isua 25”? Ke ofụri mbụk etie nte utịt idụhe ke ubiak ye ndutụhọ oro iren ye iban ẹnọde kiet eken.—Ecclesiastes 4:1-3.

Se idianade ye emi edi ndutụhọ oro otode mme udọn̄ọ eke ntụk ye eke ikpọkidem ye enyene-ndịk ubiak otode mfụhọ oro ọnọmọde mme ubon ke ini mbonima ẹkpan̄ade nsek. Ọkpọsọn̄ ubiak n̄ko odu oro mbon oro akan̄ m̀mê mme inua-okot oto-obot afanikọn̄ eken ẹnọmọde. Ibat ibat owo ẹdifan̄a ikọ Moses oro nte ke isua 70 m̀mê 80 nnyịn ẹyọhọ ye “afanikọn̄ ye ukụt.”—Psalm 90:10, NW.

Ubak Uduak Abasi?

Ndi ekeme ndidi, nte ndusụk owo ẹdọhọde, nte ke ndutụhọ ofụri ini emi edi ubak uduak Abasi oro mîn̄wan̄ake owo? Ndi ana nnyịn ibọ ufen idahaemi man iwụt esịtekọm inọ uwem ‘ke ererimbot efen’? Nte edi akpanikọ, nte owo akwaifiọk France oro Teilhard de Chardin ekenịmde ke akpanikọ, nte ke “ndutụhọ oro owotde owo onyụn̄ anamde owo adiahade, edi se owo oyomde man enye okpodu uwem onyụn̄ akabade edi spirit”? (The Religion of Teilhard de Chardin; sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Ke akpanikọ idịghe!

Nte ọdiọn̄-ndudiọn̄ oro ekerede aban̄a okpokokoi obot n̄kann̄kụk oro akamade n̄kpa ndien ekem ọdọhọ ke idi atua-owo-mbọm ke ini enye anyan̄ade mme owo osio ke mme utịp esie? N̄wan̄ansa-o! Ntak emi ima ima Abasi akpanamde utọ n̄kpọ oro? Ntre ntak emi Abasi ayakde ndutụhọ odu? Nte ndutụhọ eyetre tutu amama? Ibuotikọ etienede eyeneme mme mbụme ẹmi.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

Foto WHO emi P. Almasy osiode