Ndida Ibet N̄kpeme Eti Mbụk

ADAN̄A nte owo ọbọpde mme obio, enye ọbọp mme ibibene. Akpan akpan ke eset, n̄kpọsọn̄ ibibene ẹmi ẹkedi n̄kpọ ukpeme. Mme andikpeme ẹkeme ndida ke enyọn̄ ọkọ emi n̄n̄wana ndikpeme mme ibibene mbiọn̄ọ mbon oro ẹdade ekọn̄ ẹdi ndibiat m̀mê ndiwụri. Idịghe mme andidụn̄ ke obio oro ikpọn̄ ẹkenyene ukpeme edi ediwak ini mbon oro ẹkedụn̄de ke mme obio oro ẹkande ẹkụk ẹma ẹsidịbe n̄ko ke mme ibibene oro.—2 Samuel 11:20-24; Isaiah 25:12.

Ukem ntre, Mme Ntiense Jehovah ẹmebọp ibibene—ibibene eke ibet—kaban̄a ukpeme. Owo ibọpke ibibene emi man ẹbahade Mme Ntiense ẹkpọn̄ n̄kaowo eken, koro ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah nte mbon ẹmi ẹmade itie otu ẹnyụn̄ ẹtiede ufan ufan. Utu ke oro, enye ọsọn̄ọ mme ubiọn̄ oro ibet ọnọde kaban̄a ifụre ofụri owo. Ke ukem ini oro, enye ekpeme unen eke ibet oro Mme Ntiense ẹnyenede man mmọ ẹkeme ndika iso ke utuakibuot mmọ ifụre ifụre. (Men Matthew 5:14-16 domo.) Ibibene emi ekpeme usụn̄ utuakibuot mmọ ye unen mmọ ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. Nso idi ibibene emi, ndien didie ke ẹbọp enye?

Ndibọp Ibibene Ukpeme eke Ibet

Okposụkedi Mme Ntiense Jehovah ẹnyenede ifụre ido ukpono ke ata ediwak idụt, ke ndusụk idụt mmọ ẹdi se ẹkọbọde ke unana ntak. Ke ini ẹnenide ẹban̄a ifụre oro mmọ ẹnyenede ndituak ibuot ebe ke ndisop idem ọtọkiet m̀mê ndikwọrọ ikọ to ke ufọk sịm ufọk, mmọ ẹsida ibet ẹyom unen mmọ. Mme ikpe ẹbuanade Mme Ntiense ẹwak ẹsịm ediwak tọsịn ke ofụri isọn̄.a Idịghe kpukpru ke ẹkan. Edi ke ini n̄kpri esopikpe ẹbiomde mmọ ikpe, mmọ ẹsiwak ndision̄o ikpe n̄ka mme esop oro ẹkon̄de ẹkan. Ye nso utịp?

Ke ediwak isua eke ọyọhọ isua ikie 20 emi, mme ikpe oro ẹkande ke ediwak idụt ẹnịm uwụtn̄kpọ oro ẹkemede ndiberi edem oro Mme Ntiense Jehovah ẹkemede nditịn̄ mban̄a ke mme ikpe efen. Ukem nte mme kọrikọri m̀mê mme itiat oro ẹnamde ibibene, mme utebeikpe ẹmi ẹnam ibibene ukpeme eke ibet. Ke ẹdade mme ibibene ẹmi ẹma ẹkedodu mi, Mme Ntiense ẹka iso ndin̄wana mban̄a ifụre ido ukpono man ẹka iso ke utuakibuot mmọ.

Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ikpe Murdock ye Obio Pennsylvania, emi N̄kponn̄kan Esopikpe United States ekebierede ke May 3, 1943. Mbụme ẹkebụpde ke ikpe oro ekedi: Ndi Mme Ntiense Jehovah ẹkpenyene ndibọ n̄wed unyịme eke edisan̄a nnyam n̄kpọ kaban̄a edisuan mme n̄wed ido ukpono mmọ? Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹdọhọ ẹte ke owo ikpenyeneke ndidọhọ mmimọ inam ntre. Utom ukwọrọikọ mmọ idịghe—ndien akananam idịghe—unyamurua. Uduak mmọ idịghe ndinam okụk, edi edi ndikwọrọ eti mbụk. (Matthew 10:8; 2 Corinth 2:17) Ke ubiere Murdock, Esopikpe ama enyịme ye Mme Ntiense, ọsọn̄ọde ọdọhọ ete ke ediyom ẹkpe tax man ẹbọ n̄wed unyịme mbemiso ẹsuande mme n̄wed ido ukpono ikemke ye ibet.b Ubiereikpe emi ama enịm akpan uwụtn̄kpọ, ndien Mme Ntiense ẹkụt unen ke nditịn̄ mban̄a enye nte isọn̄ ke ediwak ikpe toto ke ini oro. Ubiere Murdock edi okopodudu kọrikọri ke ibibene ukpeme eke ibet.

Mme utọ ikpe oro ẹnam ekese ndikpeme ifụre ido ukpono nnọ kpukpru owo. Kaban̄a se Mme Ntiense ẹtịpde ẹsịn ke edin̄wana mban̄a unen mbio obio ke United States, University of Cincinnati Law Review ọkọdọhọ ete: “Mme Ntiense Jehovah ẹnyene akamba odudu ke ndinam ibet eke idụt ọkọri, akpan akpan ke ndinam ukpeme oro enye ọnọde ke nditịn̄ ikọ ye ido ukpono atara.”

Ndinam Ibibene Oro Ọsọn̄

Ye edikan ke ikpe kiet kiet, ibibene oro etetịm ọsọn̄. Kere ban̄a ndusụk ubiereikpe ẹkenọde ke mme iduọk isua 1990 oro ẹnyenede ufọn ẹnọ Mme Ntiense Jehovah, ọkọrọ ye kpukpru mme ama ifụre eken, ke ofụri ererimbot.

Greece. Ke May 25, 1993, Esopikpe Mbon Europe Kaban̄a Mme Unen Owo ama ọnọ unyịme ete ke eyenisọn̄ Greece enyene unen ndikpep mbon en̄wen mme edinịm ke akpanikọ eke ido ukpono esie. Ikpe oro akabuana Minos Kokkinakis, ekedide isua 84 ini oro. Nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ẹma ẹmụm Kokkinakis awak ebe utịm ike 60 tọn̄ọde ke 1938, ẹma ẹda enye ẹka ke iso esopikpe Greece awak ebe utịm ike 18, ndien enye ama abiat se iwakde ikan isua itiokiet ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ẹkenen̄ede ẹbiom enye ikpe ke ibet Greece eke iduọkisua 1930 oro akpande ndikwọrọ ikọ n̄kabade owo esịt—ibet oro akanamde ẹmụm se ikperede ndisịm Mme Ntiense Jehovah 20,000 ọtọn̄ọde ke 1938 esịm 1992. Esopikpe Mbon Europe ekebiere ete ke ukara Greece ama abiat ifụre ido ukpono Kokkinakis ẹnyụn̄ ẹda $14,400 ẹkpe enye isop. Ke ubiereikpe esie, Esopikpe ama ebiere ete ke Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹdi “ido ukpono oro ẹdiọn̄ọde.”—Se Enyọn̄-Ukpeme eke September 1, 1993, page 27-31.

Mexico. Ke July 16, 1992, ẹma ẹnam akamba usio-ukot ke ndin̄wana mban̄a ifụre ido ukpono ke Mexico. Ke usenọfiọn̄ oro ẹma ẹnịm Ibet Kaban̄a Mme N̄ka Ido Ukpono ye An̄wan̄wa Utuakibuot. Ebede ke ibet emi, n̄ka ido ukpono ekeme ndinyene idaha oro ekemde ye ibet nte itie ukpepn̄kpọ ido ukpono ebe ke ndisịn enyịn̄ nte ẹyomde. Ke mbemiso, Mme Ntiense Jehovah, ukem nte mme ido ukpono eken ke idụt oro, ẹma ẹdodu edi ikenyeneke idaha oro ekemde ye ibet. Ke April 13, 1993, Mme Ntiense ẹma ẹsịn eben̄e ẹyom edisịn enyịn̄ ke n̄wed. Ke inemesịt, ke May 7, 1993, ẹma ẹsịn mmọ ke n̄wed nte ekemde ye ibet nte La Torre del Vigía, A. R., ye Los Testigos de Jehová en México, A. R., emi mbiba ẹdide n̄ka ido ukpono.—Se Awake!, July 22, 1994, page 12-14.

Brazil. Ke November 1990, Itieutom Esede Aban̄a Ifụre N̄kaowo ke Brazil (INSS) ama ọtọt n̄kọk itieutom Watch Tower Society nte ke owo idibatke aba mme asan̄autom ẹnamde utom unyịmesịt ke Bethel (enyịn̄ n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah) nte mme isụn̄utom ido ukpono ndien ke ntre ẹdidu ke idak ibet unamutom Brazil. Mme Ntiense ẹma ẹsịn eben̄e kaban̄a ubiere oro. Ke June 7, 1996, Itieutom Unọ Item ke Ibet eke Ọfis Etubom Ọbọpmbet ke Brasília ama ọnọ ubiere oro enyịmede idaha mme asan̄autom ke Bethel nte mme andibuana ke ndutịm ido ukpono oro ibet enyịmede, idịghe nte mbonutom idịbi udia.

Japan. Ke March 8, 1996, N̄kponn̄kan Esopikpe Japan ama ọnọ ubiere ke n̄kpọ aban̄ade ubọ ukpep ye ifụre ido ukpono—ke ufọn kpukpru owo ke Japan. Esopikpe oro ama ebiere ye esịt kiet nte ke Municipal Industrial Technical College eke Kobe ama abiat ibet ke ndibịn Kunihito Kobayashi ke enye ndisịn nditiene mbọ ukpep ke en̄wan unyan̄a idem. Emi ekedi akpa ini oro N̄kponn̄kan Esopikpe ọkọnọde ubiereikpe etiene ifụre ido ukpono emi Ibet Japan ọnọde ubiọn̄. Ke etienede ubieresịt esie oro Bible ọnọde ukpep, uyen Ntiense emi ama ekere ke ukpep emi ikodụhe ke n̄kemuyo ye mme utọ edumbet Bible nte enye oro ẹkụtde ke Isaiah 2:4, emi ọdọhọde ete: “Mmọ ẹyeda ofụt mmọ ẹdom n̄kpọ ufụn̄ isọn̄, ẹda eduat mmọ ẹdom ikwa udiọn̄ vine: idụt idimenke ofụt itiene idụt, mmọ idinyụn̄ ikpepke aba ekọn̄.” Ubiere Esopikpe oro ama enịm uwụtn̄kpọ ọnọ mme ikpe ini iso.—Se Enyọn̄-Ukpeme, November 1, 1996, page 19-21.

Ke February 9, 1998, Esop Enyọn̄ eke Tokyo ama ọnọ n̄wọrọnda ubiereikpe efen ọsọn̄ọde unen oro Ntiense oro ekerede Misae Takeda enyenede ndisịn usọbọ oro mîdụhe ke n̄kemuyo ye ewụhọ Bible nte ‘ẹbet iyịp.’ (Utom 15:28, 29) Ẹma ẹsion̄o ikpe emi ẹka N̄kponn̄kan Esopikpe, ndien ke ẹbet ndikop m̀mê ẹyesọn̄ọ ubiereikpe Esop Enyọn̄.

Philippines. Ke ubiereikpe oro ẹkenọde ke March 1, 1993, N̄kponn̄kan Esopikpe Philippines ye esịt kiet ama ọnọ ubiereikpe oro eketebede Mme Ntiense Jehovah ke ikpe akabuanade mme uyen Ntiense oro ẹkebịnde ẹsio ke ufọkn̄wed ke ntak emi mmọ ke edu ukpono ẹkesịnde ndikọm ọfọn̄ etakubom.

Utebe ikpe kiet kiet oro esopikpe ọnọde etie nte itiat m̀mê kọrikọri efen efen oro ọsọn̄ọde ibibene eke ibet oro ekpemede idịghe sụk unen Mme Ntiense Jehovah kpọt edi eke ofụri owo.

Ndikpeme Ibibene Oro

Ẹsịn Mme Ntiense Jehovah ke n̄wed nte ekemde ye ibet ke idụt 153, ẹnyenede ediwak ifụre nte enende, ukem nte mme ido ukpono eken oro ẹnọde unyịme. Ke ediwak isua ukọbọ ye ukpan ke N̄kan̄ Edem Usiahautịn Europe ye akani Soviet Union ẹma ẹkebe, ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah idahaemi nte ekemde ye ibet ke mme utọ idụt nte Albania, Belarus, Czech Republic, Georgia, Hungary, Kazakstan, Krygyzstan, Romania, ye Slovakia. Nte ededi, ke ndusụk idụt mfịn, esịnede ndusụk idụt ke N̄kan̄ Edem Usoputịn Europe oro ẹma ẹkenyenyene ndutịm ibet ke anyan ini, ke ẹneni ọkpọsọn̄ ẹban̄a mîdịghe ẹsesịn ndinọ Mme Ntiense Jehovah unen. Mme andibiọn̄ọ ke ẹsịn ifịk ẹdomo ‘ndibot ibak ke ewụhọ’ mbiọn̄ọ Mme Ntiense. (Psalm 94:20) Didie ke mmọ ẹmi ẹnam n̄kpọ ẹban̄a?c

Mme Ntiense Jehovah ẹyom ndidiana kiet ye kpukpru ukara, edi mmọ n̄ko ẹyom ndinyene ifụre eke ibet ndika iso ke utuakibuot mmọ. Mmọ ẹsọn̄ọ ẹnịm ke akpanikọ nte ke mme ibet m̀mê mme ubiere esopikpe ekededi oro ẹdikpande mmimọ ndinam mme ewụhọ Abasi—esịnede ewụhọ ndikwọrọ eti mbụk—inyeneke odudu. (Mark 13:10) Edieke owo mîkemeke ndisịm unyịme ke emem, Mme Ntiense Jehovah ẹyeda ibet ẹn̄wana, ẹdade kpukpru usụn̄ usion̄o ikpe man ẹnyene ukpeme eke ibet kaban̄a unen oro Abasi ọnọde mmọ ndika iso ke utuakibuot mmọ. Mme Ntiense Jehovah ẹnyene ọyọhọ mbuọtidem ke un̄wọn̄ọ Abasi: “Baba n̄kpọ ekọn̄ kiet eke ẹbotde ẹban̄a fi idikwe unen.”—Isaiah 54:17.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 21]

Ndin̄wana Mban̄a Unen Mme Ntiense Jehovah

Ukọbọ oro ẹdade ẹtiene Mme Ntiense Jehovah osụn̄ọ ke ndida mmọ n̄ka iso mme ebiereikpe ye mme isụn̄utom ukara ke ofụri isọn̄. (Luke 21:12, 13) Mme Ntiense Jehovah ẹnam utom ifịk ifịk ndida ibet n̄n̄wana mban̄a mme unen mmọ. Mme edikan ẹnyenede ke esopikpe ke ediwak idụt ẹn̄wam ndikpeme ifụre Mme Ntiense Jehovah oro ekemde ye ibet, esịnede unen mmọ:

◻ ndikwọrọ ikọ to ke ufọk sịm ufọk ye unana ndidi se ukpan oro ẹdoride mbon mbubịne ọbiọn̄ọde—Murdock ye Obio Pennsylvania, N̄kponn̄kan Esopikpe United States (1943); Kokkinakis ye Greece, Esopikpe Mbon Europe Kaban̄a Mme Unen Owo (ECHR) (1993).

◻ ndisop idem ifụre ifụre kaban̄a utuakibuot—Manoussakis ye Mbon Eken ye Greece, ECHR (1996).

◻ ndibiere nte mmọ ẹkemede ndida ubieresịt n̄wụt ukpono nnọ ọfọn̄ etakubom m̀mê n̄kpọ idiọn̄ọ idụt—West Virginia State Board of Education ye Barnette, N̄kponn̄kan Esopikpe United States (1943); N̄kponn̄kan Esopikpe Philippines (1993); N̄kponn̄kan Esopikpe India (1986).

◻ ndisịn ndidụk utom ekọn̄ oro abiatde ubieresịt Christian mmọ—Georgiadis ye Greece, ECHR (1997).

◻ ndimek mme usọbọ ye mme ibọk oro mîbiatke ubieresịt mmọ—Malette ye Shulman, Esop Usion̄oikpe Ontario, Canada, (1990); Watch Tower ye E.L.A., Akakan Esopikpe, San Juan, Puerto Rico (1995); Fosmire ye Nicoleau, New York, U.S.A., Esop Usion̄oikpe (1990).

◻ ndibọk nditọ mmọ nte ekemde ye mme edinịm ke akpanikọ mmọ oro ẹkọn̄ọde ke Bible idem ke ini ẹnenide ẹban̄a mme edinịm ke akpanikọ ẹmi ke eneni aban̄ade edikpeme nditọ—St-Laurent ye Soucy, N̄kponn̄kan Esopikpe eke Canada (1997); Hoffmann ye Austria, ECHR (1993).

◻ ndinyene nnyụn̄ nnam utom ye mme n̄ka oro ibet enyịmede oro ẹsiode ẹfep ke ukpe tax ukem nte mme n̄ka eken oro mme ido ukpono eken oro ẹnọde unyịme ẹnamde—Mme owo ye Haring, Esop Usion̄oikpe, New York, U.S.A. (1960).

◻ ndibọ ukem usio urua ke tax oro ẹnọde mme anamutom uyọhọ ini ke mme ido ukpono eken nnọ mbon oro ẹmekde ẹnọ ndusụk akpan utom uyọhọ ini—Itieutom Esede Aban̄a Ifụre N̄kaowo eke Brazil, Brasília, (1996).

[Ndise ke page 20]

Minos Kokkinakis ye n̄wan esie

[Ndise ke page 20]

Kunihito Kobayashi

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 19]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck