M̀mọ̀n̄ ke Afo Ekeme Ndikụt Ukpepn̄kpọ Akpanikọ?
E REN kiet ke Tibet ke oyụt okpoyon̄ oro enyenede iko emi ẹsiwetde akam ẹdọn̄. Enye ekere ke akam imọ esifiak etịn̄ idem kpukpru ini oro imọ iyụtde okpoyon̄ oro. Ẹsio ekpri ubet ẹnịm ke akwa ufọk ke India ndida ntuak ibuot—ndien utuakibuot emi ekeme ndisịne edifọp incense, edibon mme flawa ye mme n̄kpọ eken nnọ mbiet nsio nsio abasi ye mme abasi-an̄wan. Ko ke Italy, n̄wan kiet odu ke esịt ufọkabasi oro ẹma ẹkenen̄ede ẹbana, akama n̄kwa akam ke ubọk, onyụn̄ ọtọn̄ọ edọn̄ ọbọn̄ akam ke iso mbiet Mary eka Jesus.
Eyedi afo ke idemfo omokụt nte ido ukpono enyenede odudu ke idem mme owo. N̄wed oro The World’s Religions—Understanding the Living Faiths ọdọhọ ke ‘ido ukpono enen̄ede otụk owo ke ofụri ererimbot.’ John Bowker ewet ke n̄wed esie oro God—A Brief History, ete: “Idụhe ebiet ndomokiet oro owo mînịmke ke Abasi odu; ẹda Abasi nte enye oro okobotde onyụn̄ akarade kpukpru n̄kpọ. Emi edi akpanikọ, idem ke mme ebiet oro mme owo ẹkoide-koi ẹdọhọ ke Abasi idụhe.”
Ke akpanikọ, ido ukpono enen̄ede otụk uwem ediwak miliọn owo. Ndi emi inen̄ekede iwụt ke owo enyene udọn̄ n̄kpọ eke spirit oro anade enye oyụhọ? Dr. Carl G. Jung, ọwọrọetop ekpepn̄kpọ mban̄a ekikere, etịn̄ ke n̄wed esie oro The Undiscovered Self aban̄a udọn̄ oro owo enyenede ndituak ibuot nnọ akakan odudu onyụn̄ ọdọhọ ke “idụhe ini ndomokiet ke mbụk ubonowo oro mme owo mînyeneke utọ udọn̄ emi.”
Kpa ye oro, ediwak owo inịmke ke Abasi odu inyụn̄ inyeneke udọn̄ ndomokiet ke ido ukpono. Ndusụk mbon oro ẹkerede m̀mê ẹdọhọde ke Abasi idụhe ẹkere ntre akpan akpan sia ido ukpono oro mmọ ẹfiọkde mîyụhọke udọn̄ mmọ ke n̄kan̄ eke spirit. Ẹdọhọ ke ido ukpono ọwọrọ edisịn idem nnịm akpan ekikere ke akpanikọ; edinen̄ede nnam akpanikọ; edisịn ifịk; edima n̄kpọ ke ofụri esịt. Ke ikerede iban̄a emi, ekpere ndidi kpukpru owo ẹnyene se mmọ ẹnen̄erede ẹnịm ke akpanikọ. Oro esịne idem mbon oro ẹdọhọde ke mmimọ inịmke ke Abasi odu.
Ke ediwak tọsịn isua oro owo odude uwem, ukeme oro enye esịnde ndiyụhọ udọn̄ esie ke n̄kan̄ eke spirit anam enye odomo nsio nsio usụn̄ utuakibuot ese. Emi anam akpakịp nsio nsio ido ukpono ẹwọrọ ẹdiyọhọ ererimbot mfịn. Ke uwụtn̄kpọ, okposụkedi ekperede ndidi kpukpru ido ukpono ẹnịm ke akakan odudu odu, mmọ ẹnyene nsio nsio ekikere ẹban̄a owo m̀mê n̄kpọ emi odudu oro edide. Ata ekese ido ukpono ẹkpep n̄ko ke edinyan̄a edi akpan n̄kpọ, edi mmọ ẹnyene nsio nsio ekikere ẹban̄a se edinyan̄a edide ye nte ẹkemede ndinyene edinyan̄a. Ke emi ukpepn̄kpọ ẹwakde ntem, nnyịn idisan̄a didie ifiọk ukpepn̄kpọ akpanikọ oro enemde Abasi esịt?